SLAVOJ. Bakın öncelikle şunu belirtmeliyim. Žižek 21 Mart 1949 da o dönem. Hangi şehre ve neden gidiyordum. Stj. Av. Saruhan Gence BAŞARAN

Transkript

1 SLAVOJ Stj. Av. Saruhan Gence BAŞARAN Bakın öncelikle şunu belirtmeliyim ki; ağdalı cümlelerle şişirilmiş, sadece yerel kanallarda yayınlanan bilgi yarışmalarında hatırlanınca kolaylık sağlayabilme ihtimali olan bilgilerle doldurulmuş, resmiyetten çılgına dönmüş, ispat kaygısıyla dolu bir yazı okumayacaksınız. Ancak yapacağımız faaliyet Žižek ve eserleri hakkında sohbet etmek ise üzülerek söylüyorum biraz yorulmaya hazır olmalıyız. Çünkü yüzeysellik ve kalitesiz magazinellik dışında herhangi bir düşünsel materyal kabul etmeyen günümüz beyinlerini allak bullak etmek adına elinden geleni ardına koymayan, çağdaş felsefenin önemli isimlerinden Slavoj Žižek hakkında atıp tutacağız, bu herkesin yanaşmak isteyeceği türden bir macera değil. (Çok önemli not: İsminin Slavoy Jijek şeklinde okunduğunu öğrendiğimde bu adama dair başka hiçbir şeye şaşırmamıştım.) Žižek 21 Mart 1949 da o dönem Yugoslavya nın bir parçası olan Slovenya nın Ljubljana şehrinde doğdu. Felsefe doktorasını Ljubljana da alan Slavoj Žižek Paris Üniversit Boşversenize, pek tabi böyle devam eden bir metni okumanıza ön ayak olmayacağım. Hayatı ve eserleri hakkında ansiklopedik bilgi edinmek isteyen herhangi bir internet arama motoruna Slavoj Žižek yazmak suretiyle amacına ulaşabilir. Sizin ise daha önemli işleriniz var, mesela benim Žižek hayranlığımın ortaya çıkış hikayesini dinlemek gibi Hangi şehre ve neden gidiyordum inanın hatırlamıyorum ama yaptığım bir şehirlerarası yolculukta yanıma bir Žižek kitabı almıştım. Kitabın ismi Kıyametin Versiyonları idi ve bu eser uyku açan, algı açan, kapı üstüne kapı açan, okudukça size sinir bozucu derecede fark açan bir kitaptı. Hemen 54 Hukuk Gündemi 2013/2

2 OTOBÜS YOLCULUKLARINDA VE SEZLONGDA UZANIRKEN OKUNMAYACAK ADAM ŽIŽEK 2013/2 Hukuk Gündemi 55

3 otobüste doğruldum ve kulağımdan kulaklıkları çıkardım. Müzik dinleyerek okunacak bir kitap değildi ve bu benim kriterlerime göre bir kitap açısından saygı duyulası bir normdu. O an anladım; Žižek otobüs yolculuklarında, şezlonglarda, bir kafede kısacası hayattan soyutlanmanızı engelleyecek ölçüde yoğun yaşam sinyalleri aldığınız hiçbir mecrada okunacak bir adam değildir. Žižek okuyacaksanız çalışma masanıza geçer, fosforlu kaleminizin kapağını dişlerinizle açar, işe koyulursunuz. Žižek i anlayacaksanız savaşırsınız, hem de bir hayli savaşırsınız. Kıyametin Versiyonları kitabını o dönem bitirdikten sonra elime bir daha alma fırsatım olmamıştı. Bu yazı ortaya çıkarken ise kitabı elime tekrar alıp altını çizdiğim bölümleri ve yanına aldığım notları paylaşmaya karar verdim. Bakın bu bir sırrı paylaşmaktır. Gelin kitabımda nereleri çizik arsızı etmişim bir bakalım. biraz paranoyakça gözükse de şunu düşünmek için yeterli zemin var: Gizli servisler, dahili ile hariciyi birbirinden ayırt edilemez kılmanın imkanlarından, yani beyin süreçlerini, teknolojik 56 Hukuk Gündemi 2013/2

4 olarak manipüle edilmiş harici maddi süreçlerin tesisatına bağlamanın imkanlarından istifade edebilmek için kapsamlı bir uğraş halinde. Bu süreci yönlendiren ideal, geçmiş ve geleceğin psişik seviyede tam kontrolüdür. Bu sırada strateji daima aynı kalır: Bir buluş, önce-kimse muhalefet edemesin diye- ekstrem bir hastalığa deva olarak sunulur, sonra da yaygın kullanıma açılır. Halde zaten, öznenin travmatik geçmişini selektif olarak silecek ve böylelikle, mesela amansız bir işkencenin ya da ırza geçme olayının kurbanı olan kişiyi normale döndürecek genetik ve biyokimyasal müdahaleleri hedefleyen geniş çaplı araştırmalar var. Problem, tabii ki, bu prosedürün geçmişin izleri üzerinde daha global bir kontrol sağlamak üzere yaygın kullanıma girmesiyle ortaya çıkıyor. Ya da zengin müstakbel ebeveynler, bugünden gelecekte ortaya çıkabilecek suça yatkınlık, düşük IQ gibi olası zihinsel zaaflara karşı henüz doğmamış çocuklarının beynini taratabiliyorlar. Bu noktada iş bu prosedürün olası bir yaygın kullanımının sonuçları ne olacak diye sormak gerekiyor. Burada ikili bir tuzaktan sakınmak gerek: Beynin iyi amaçlarla temizlenmesi, hastalıklardan ve geçmiş travmalardan korunması yollu ütopik bir hayal ve beyne yönelik bu türden müdahalelerde insanlığın sonunu görmek yollu bir kıyamet perspektifi Alıntıladığım bu kısım; Kıyametin Versiyonları kitabında altını çizdiğim, tüyler ürperten fütüristik bir senaryo içerisine beni hapseden kısımlardan yalnızca bir tanesi. Yanına çirkin yazımla almış olduğum not ise şu şekilde: Acaba bir Şirinler Köyü kuracağız derken ortaya çıkaracağımız yanıltıcı ve olumlu atmosfer, doğal ve samimi kötülüklerimizi kovarak köyümüze Gargamel i mi çağıracak? 2013/2 Hukuk Gündemi 57

5 Hemen akabinde hayran olduğum bu Balkan düşünüre ait diğer bir kitap olan Antroposen e Hoşgeldiniz i edindim. Bu kitaba da gereken saygıyı göstererek fosforlu kalemlerim ve fazladan depoladığım kafein ile birtakım vurucu kısımlar belirleyerek bu dahiyane eseri de anlamaya çalıştım. Bu kitapta altını yırtarcasına çizdiğim kısım ise şuydu: gelişmiş ülke çevrecilerinin büyük mantrası olan sürdürülebilirlik kavramını da, hiçbir şeyin heba olmadığı kapalı bir dolaşım fikri üzerine inşa edilmiş bir mit diyerek, korkmadan reddetmek gerekiyor. Problem şurada ki, tabiat kesinlikle sürdürülebilir falan değildir; tabiat, dev ve çılgın bir süreçtir, bu süreç bazen atıklarını, bu atıkların mevzii olarak ortaya çıkan ve kendini örgütleyebilen organizmaların sonradan kullanabileceği bir yerlere yığar (tıpkı, tabiatın muazzam ölçülerdeki bir atığı olan petrolü insanların enerji kaynağı olarak kullanabildiği gibi) Yine inanılmaz çirkinlikteki bir el yazısıyla yanına aldığım not ise şu şekilde: tekelleşen sermayenin vurgu üzerine vurgu yaptığı organiklik hassasiyetine artık biraz şüpheyle mi yaklaşılmalı? Beynim yoruluyor, yüzüm gülüyor, algılarım bir çocuk programının sonundaki anlamsız zıplayışlara benzer bir coşkuyla sarsılıyordu Žižek i okudukça. Daha sonra İdeolojinin Aile Miti ve Yamuk Bakmak olmak üzere diğer kitaplarını okudum ve daha sonra görmediğim yerleri farkedebilme umuduyla bunları kitaplığıma dizdim. Gerçekten önemsediğim herkesin okumasını ya da en azından varlığını bilmesini bir şekilde sağladım. Hem bana özel olmasını istediğim farkındalıklarıyla dolu bu eserlerden kimsenin haberinin olmamasını istiyor, hem de takvim yapraklarındaki fıkralar dışında herhangi bir şeyi okumak istemeyen kişilerin dahi Žižek ten haberdar olmasını diliyordum. Kendi paradoksal alemini insana doğrudan taşıyordu bu dahi ve magazinel düşünür. Yıpratıyor ama bağımlılık yaratıyordu. Žižek e bir kez kulak verdiğinize size duymak istediğinizden ve görsel açıdan kaldırabileceğinizden çok daha fazlasını iteklemeye çalışan bir tutum içerisinde olduğunu göreceksiniz. Ama bence bu duruma kızmayın çünkü nispeten küstah insanlar bilimi bizlere hediye etmiş olanlardır ve sanırım nazlarını çekmek konusunda biraz fedakarlık yapmamız gerekiyor. Hemen şimdi Žižek in eserlerine bulaşırsak hangi konuda bir şeyler öğreneceğiz? İşte bu soruya cevap verebilmek biraz zor ama içerik torbasına elimi daldırıp çektiğimde gelenler: insan hakları, mitler, hoşgörü, köktendincilik ve yansımaları, küreselleşme, David Lynch, post-modernizm. Bana sorarsanız yeni çağın beynini en efektif şekilde kullanan adamına ve keyifli eserlerine bir şans vermenin tam zamanı Ama asla yolculukta ve şezlongta değil, çalışma masanızda ve tercihen hayattan soyutlanmakta beis görmediğiniz anlarda! 58 Hukuk Gündemi 2013/2