ISSN Merhaba. Yaz bitti, istemeye istemeye de olsa kışa. hazırlanmaya başladık. Bu sayımızı derneğimiz

Transkript

1 ISSN bilişim kültürü dergisi ekim 2006 Türkiye Bilişim Derneği Adına İmtiyaz Sahibi ve Sorumlu Müdür Turhan MENTEŞ Yayın Kurulu Başkanı Önder ÖZDEMİR Yayın Koordinatörü Aslı Evren ÖZBAY (TBD Genel Koordinatörü) Yayın Kurulu Yasemin Altun, Murat Aşkar, Ahmet Ayvalı, Coşkun Dolanbay, H. İbrahim Gürcan, Veysi İşler, Levent Karadağ, Selçuk Kavasoğlu, Necdet Kesmez, Koray Özer, Kutluk Özgüven, İbrahim Pamuk, Ahmet Arif Tarakçıoğlu, Ersin Töreci, Ferhat Yalın TBD Yönetim Kurulu, Turhan MENTEŞ (Başkan), Önder ÖZDEMİR (II. Başkan), Deniz ŞAHİN (Genel Yazman), Murat AŞKAR (Sayman), Serdar BİLECEN (Veznedar), Uğur AKKUŞ (Üye), Faruk ÖZER (Üye), Lütfi VAROĞLU (Üye), Atilla YARDIMCI (Üye), Nihat YURT (Üye), Uğur YÜKSEL (Üye) Aslı Evren ÖZBAY TBD Genel Koordinatörü Merhaba Yaz bitti, istemeye istemeye de olsa kışa hazırlanmaya başladık. Bu sayımızı derneğimiz için yine çok yoğun geçen bir çalışma döneminde hazırladık. Türkiye nin en büyük bilişim kongresi haline gelen ve 7-10 Kasım da Sheraton Convention Center da gerçekleştirecek olduğumuz Bilişim 06 nın çalışmaları tam gaz sürüyor. Ortak Akıl parolasıyla yola çıktığımız kongrede Editoryal Hazırlık ve Grafik Tasarım AIDA Medya ve Tanıtım Hizmetleri A.Ş. TBD DERGİSİ TBD ÜYELERİNE ÜCRETSİZ OLARAK GÖNDERİLİR. YAYINLANAN YAZILARDAN YAZARLARI SORUMLUDUR. YAYINLANAN YAZILAR KAYNAK GÖSTERMEKSİZİN BAŞKA BİR YERDE YAYINLANAMAZ. Yönetim Yeri TBD Genel Merkezi Çetin Emeç Bulvarı, 4. Cadde No:3/ A.Öveçler-ANKARA Tel: (0312) Faks: (0312) e-posta: TBD İstanbul Şubesi Hasanpaşa Kurbağalıdere No: 90 Kat: 3 Kadıköy-İSTANBUL Tel: (0216) e-posta : ist@tbd.org.tr TBD Eskişehir Şubesi Porsuk Bulvarı, Çağlayan İş Merkezi Kat:5 No:47 A-B ESKİŞEHİR Tel: (0222) e-posta: tbd-eskisehir@tbd.org.tr TBD Bursa Şubesi Kükürtlü Mah. Mudanya Cad. Arzu Apt. No:111 K:3 D:5 Sırameşeler BURSA Tel: (0224) Temsilcilikler Adana (0322) Afyon (0272) Antalya (0242) Denizli (0258) Elazığ (0424) Gaziantep (0342) İzmir (0232) Konya (0332) Mersin (0324) Niğde (0388) Sivas (0346) /2850 Trabzon (0462) Van (0432) bu yıl çok büyük değişiklikler gözlemleyeceksiniz. Kayıtlarınızı bir an önce yaptırmanızı tavsiye ediyoruz. Bu ayki sayımızda son yıllarda daha sık duymaya başladığımız ve gelecekte muhtemelen daha da sık duyacağımız bilişim suçlarına ve bilişim hukukuna değindik. Bilgi toplumu sürecinde en göz önünde olan kurumlardan biri olan eğitim kurumunun nasıl değiştiğini ve nasıl geliştiğini inceledik. Bizi eğlendiren başka bir konu olan Yazılımın cinsiyeti nde, Yazılıma kadın eli değmesi fark yaratır mı? sorusuna cevap aradık. Geçtiğimiz yıl gerçekleştirdiğimiz Bilişim 05 kongresinde British Council la birlikte çok renkli bir etkinlik düzenleyen E-Oyun Çalışma Grubumuz, bu sayımıza özel bir dosya hazırladı. Dünya Oyun Oynuyor! başlıklı dosyamızda, teknolojinin, sınırsız kullanım gücüyle yaratılan bu renkli alanını bütün boyutlarıyla ele almaya çalıştık. Her geçen gün farklı bir tehditle ortaya çıkan İnternet te son trendlerin ne olduğunu araştırdık. Bir de deney var bu ayki sayımızda. 24 saat bilgisayar kullanmadan durabilir misiniz sorusunun cevabını aradık ve eğlenceli sonuçlarını sizlerle paylaştık. Gençlerin teknoloji bağımlılığını da sayfalarımıza taşıdık. Yönetim Kurulu Üyemiz ve değerli hocamız Murat Aşkar ve sektörümüzün renkli siması Bülent Helvacı ile yapılan keyifli röportajları da bu sayımızda zevkle okuyabilirsiniz. Ayrıca olmazsa olmazımız bilimkurgu öykülerimizden biri de bu sayımızda yer alıyor. Bu senenin ödülleri ise yine Bilişim 06 kapsamında açıklanacak. Bizler bu sayıyı da çok büyük keyifle hazırladık, umarız sizler de keyifle okursunuz. Bilişim 06 da görüşmek dileğiyle Baskı Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi basimevi@hacettepe.edu.tr

2 ISSN bilişim kültürü dergisi yıl:35, sayı:95 Sektörün en büyük buluşma noktası: Bİlİşİm 06 syf 8 İÇİNDEKİLEREKİM2006 TBD Gündemi 4 KAMU-BİB 8 in ardından 6 Teknoloji nereye gençler oraya! 10 Dosya Konusu: E-Oyun dünya oyun oynuyor! syf 11 Bilgi Toplumu Stratejisi üzerine İnternet tehditlerinde eğilimler 18 Bilişim suçları ve bilişim toplumu 20 Bilgi toplumu sürecinde eğitim ve Türkiye 22 Portre: Murat Aşkar syf 30 Hedef: Bilgi Toplumu 26 Spor ve Bilişim 32 Eskişehir yazılım üssü oluyor 36 Bülent Helvacı: Onunla çok düzeyli bir ilişkimiz var Yazılıma kadın eli değmesi fark yaratır mı?! syf 34 Onu 24 saat boyunca reddedebilir misiniz? 42 Bilimkurgu Öykü: Sonsuza Kadar 44 İstanbul da her hafta bilişim günü Sanattan Esintiler 54 İç-bilişim ağı yapılanmasının getirdiği son-kullanıcı gelişimi 60 St. Petersburg ve beyaz geceler syf 56

3 TBD GÜNDEMİ Önder ÖZDEMİR TBD II. Başkanı Değerlİ üyelerimiz Sektörümüzün yoğun temposu süreklilik göstereceğe benziyor. Bunun olumlu sonuçlarını hep birlikte elde etmeyi umuyorum. Derneğiniz de bu yoğun tempoya ayak uydurarak, var gücüyle sizlere yardımcı olmak amacıyla çalışmaya devam ediyor. Sektörümüzü yakınlaştırma paydaşlarını biraraya getirme çabalarımız, Eylül başında olduğu gibi birtakım sığ ve çıkarcı düşüncelerle engellenmeye çalışılsa da sağduyulu bilişimcilerin anında ve yerinde gösterdikleri tepkilerle gerekli yanıtı karşılarında bulmaktadırlar. Bu durum haklılığımızı ve düşüncelerimizi daha güçlü ve özgürce savunma gücünü bize vermektedir. Desteklerini esirgemeyen ve derneğine sahip çıkan bilişimcilere ve üyelerimize şükranlarımızı sunarız. Türkiye Bilişim Derneği, sektörümüze karşı olan sorumluluğunu tarafsız ve ülke çıkarlarını ön planda tutan bir yaklaşımla yerine getirmeye devam edecektir. Mayıs ayından bugüne neler yaptığımıza gelince; Kamu verimlilik toplantısı Kamu-BİB 8 büyük bir katılımla ve güzel bir organizasyonla başarılı bir şekilde gerçekleştirilmiştir. Başta Kamu-BİB Yürütme Kurulu olmak üzere tüm emeği geçenlere bir kez daha teşekkürü bir borç biliyorum. Şeffaf ve üyeleriyle iletişim kurabilen bir dernek olmanın önkoşulu olarak gördüğümüz anakapımızı (portal) sonunda devreye sokabildik. Oldukça geniş özellikler sunan bu altyapının etkin kullanılmasını diliyoruz. Geçmişe yönelik arşivin üyelerimiz ve sektörün hizmetine zaman içinde sunulacağını duyurmak istiyorum. Dernekle ilgili bilgilere yetkiler çerçevesinde ulaşma olanağı üyelerimize sağlanmış olacaktır. Tüm üyelerimizin kişisel bilgilerini güncellemelerini ve bu altyapıyı etkin kullanmalarını bekliyoruz. Dernek anakapımızı aynı zamanda sektör şirketlerimizin yararlanmasına da açıyoruz. Etkinliklerini duyurma ve önemli başarıları bu ortamda bundan sonra paylaşabilme olanağına kavuşmuş olacaklardır. Tüm bilişimcilere anakapımız açık olup, bildiri, makale ve teknik raporlarını paylaşmaya ve içerik oluşturmak için katkıya davet ediyoruz. Bilişim kültürü dergimizi daha sık aralıklarla çıkarma ve sektörümüze hitap eden bir yayına dönüştürme çabalarımız devam ediyor. Daha ilgi çekici, okunabilir ve güncel konuları içeren bir içerikle sizlerin beğenisine sunuyoruz. Beklentimiz, okuyucu köşesi oluşturarak eleştirilerinizle yön vermeniz, yazılarınızla ve üyelerimizden haberler köşemize göndereceğiniz bilgilerle katkı sağlamanız. Kamu-BİB yürütme kurulu yeniden oluşturulmuş, başkanlığına Selçuk KAVASOĞLU seçilmiştir. Başarı çizgisini her yıl yükselten Kamu-BİB in bu dönemde de büyük başarılara imza atacağına yürekten inanıyorum. Geçen dönem başlatılan ve Kamu Bilgi İşlem Yöneticilerinin davet edildiği aylık bilgilendirme ve değerlendirme toplantıları bu dönemde de sürdürülecektir. Kamuda bilişim sistemleri tedariğine ilişkin sorunları çözmek amacıyla bir özel sektör çalışma grubu kurulmuş, oldukça geniş katılımlı bu grubun başkanlığına Atila AKKAŞ getirilmiştir. Kamu bilişim sistemlerinin toplam sahip olma maliyeti ve birlikte çalışabilirlik rehberine uygun olarak tedariğini sağlamak üzere yardımcı ve rehber dokümanlar da üretecek olan bu grup, dört alt grup oluşturarak çalışmalarına Ekim 2006 nın ilk günlerinde başlamıştır. Bilgi toplumu strateji raporu, üzerinde çalıştığımız önemli bir konu olarak gündemimizde yer almıştır. İstanbul şube başkanımız Meriç AYKOL ve Yönetim Kurulu üyeleri, İstanbul da önemli eğitim çalışmaları başlatmış ve başarılı etkinlilere imza atmışlardır. Eskişehir şubemiz genç başkanı Uğur AKKUŞ ise inanılmaz projeler üretmiş, üretmeye de devam edecektir. TBD Genç-İzmir, en etkin çalışan genç grubumuz olarak bir adım öne çıkmış, İzmir e yeni bir soluk getirmiştir. Baran a da eline sağlık diyorum. Bu arada hızla en büyük etkinliğimiz olan Bilişim 06 geliyor. Bu sene daha da iyisini yapmaya çalışıyoruz. Katılımcı sayısını lere ulaştırmak hedefimiz. Sizlerin de desteği ve katkısıyla bunu da başaracağımıza inanıyorum. Yoğun tempo içinde koştururken bazı acı haberlerle de yaşamın doğası gereği karşılaşıyoruz. Gerek üyelerimiz, gerekse üye yakınlarından kaybettiklerimiz oldu. Gülgün TÜRKAN ve Aslıhan YAZICI yı yitirdik, Attila ÖZGİT babasını, Sami DÖNMEZ eşini, Hulusi KALENDER annesini, Mustafa OKAY ablasını kaybetti. Ölenlere rahmet, arkada kalanlara da başsağlığı ve sabır diliyorum. Bu arada T.C. Merkez Bankası nda sevgili Ömer ÖZTÜRK, Bilişim Teknolojileri Genel Müdürlüğü görevine atandı ve tekrar aramıza döndü. Yeni görevinde kendisine başarılar diliyorum. Derneğimiz profesyonel çalışan kadrosuna Ağustos ayında Serra Yurtman TÜRKÖZ katılmıştır. Etkinlik koordinatörü olarak görev yapacak olan personelimizin, derneğimize önemli katkı sağlayacağı beklentisiyle kendisine başarılar diliyorum. Daha da iyi yayınlarda görüşmek üzere Önder ÖZDEMİR TBD II. Başkanı Ekim 2006

4 KAMU-BİB Abdüllatif Şener in bilişim ve Kamu-BİB ile ilgili görüşleri de video konferans yoluyla katılımcılara aktarıldı.. CHANTZOS: E-DÖNÜŞÜMÜN KİLİDİ VERİ GÜVENLİĞİ Kamu-BİB 8 in davetli konuşmacısı olarak Türkiye ye gelen Symantec EMEA Bölgesi Kamu İlişkileri Yöneticisi Ilias Chantzos, etkinlikte Avrupa Birliği Üyeliği Sürecindeki Zorluklar ve Uyum başlıklı bir konuşma yaptı. KAMU-BİB 8 İN ARDINDAN Türkiye Bilişim Derneği nin geleneksel etkinliklerinden Kamu Bilgi İşlem Merkez Yöneticileri Semineri (Kamu-BİB) in 8. si bu sene Antalya Belek teki Magic Life Sirene Imperial Hotel de gerçekleştirildi. Turhan Menteş, TBD Başkanı AB ye uyum sürecinde ülkelerin ve şirketlerin çeşitli zorluklarla karşılaştığını belirten Chantzos, özellikle ulusal yasalardaki değişikliklere farklı standartlarla uyum konusunda deneme-yanılma sürecine, eski ve yeni anlayışlar arasındaki olası çatışmalara değindi. Türkiye nin de bu uzun süreçte bazı sıkıntılar yaşayabileceğini belirten Chantzos, en önemli konulardan birinin, başta fikir hakları olmak üzere genel anlamda hakların korunması olduğunu ifade etti. Bu konuda başarı sağlamanın anahtarının ise veri güvenliği olduğunu, bilgi teknolojileri uygulamaları geliştikçe veri güvenliğinin de artacağını vurguladı. Chantzos, e-devlet sürecinde güvenliğin sağlanması sayesinde tüm verilerin elde edilebilir, güvenli, özgün, incelenebilir, talep üzerine paylaşılabilir ve denetlenebilir olması gerektiğine dikkat çekti yılının ikinci yılında en çok saldırıya maruz kalan verilerin finansal veriler olduğunu belirten Chantzos, e-dönüşüm sürecinde Türkiye nin de çok sayıda saldırıyla karşılaşabileceğini söyledi ve bunu önlemek için öncelikle son kullanıcıların, saldırılar, güvenlik, e-devlet gibi konularda bilinçlendirilmesi gerektiğini de sözlerine ekledi Mayıs ta 400 e yakın bilişim profesyonelinin katıldığı, 42 sponsorla Kamu-BİB içinde ayrı bir rekora ulaşılan etkinliğin açılış konuşmasını yapan Turhan Menteş, çalışma grupları ile bilgi toplumu olabilmek için kamunun yapması gerekenleri tartışmaya açtı. Menteş konuşmasında, Kurumsal şovenizmden uzaklaşarak bilişim dünyasının her üyesinin Türkiye nin bilişim alanındaki gelişmesini elbirliğiyle gerçekleştirmesi gerektiğine inanıyoruz dedi. Türkiye Bilişim Derneği nin (TBD) kamu ile bilişim dünyasını biraraya getiren çalışma grupları ile Türkiye nin bilgi toplumuna dönüşmesine katkıda bulunmak için çalıştığını söyleyen TBD Başkanı Turhan Menteş TBD özellikle kamuya yönelik çalışmalarıyla dünyada bir ilki gerçekleştiriyor. Aslında kimse bu konuda TBD ye bir görev vermedi ya da kaynak sağlamadı. TBD bütün bunları, Türkiye nin bilişim geleceğini elbirliğiyle gerçekleştirmemiz gerektiğine inandığı için yapıyor dedi. Turhan Menteş, TBD ve çalışma grupları tarafından hazırlanan tüm raporların büyük bir özverinin sonucu olduğunu vurguladı. Çalışma grupları başta olmak üzere yapılan tüm etkinliklerin Türkiye nin geleceğine ışık tuttuğunu ifade eden Menteş, kamu, özel sektör ve akademisyenler arasındaki işbirliği sayesinde hayata geçirilen bu çalışmaların diğer sektörlere de yansıtılmasını dilediğini belirtti ve çalışma grupları tarafından hazırlanan raporların ortak aklın ürünü olduğunu, raporları hazırlayanların aynı zamanda uygulayıcılar olduğunu, bu nedenle hepsinin hayata geçeceğine inandıklarını söyledi. DAHA GENİŞ BİR VİZYONA İHTİYACIMIZ VAR Bilgi Toplumu Stratejisi konusunda da görüşlerini açıklayan TBD Başkanı Turhan Menteş, daha geniş vizyona sahip çalışmalar yapılması gerektiğini vurguladı. Stratejilerin bugün ya da 5 yıl sonra değil, 30 yıl sonrası düşünülerek hazırlanması ve uygulanmasının önemine değinen TBD, bilgi toplumuna dönüşün sadece bilişimciler tarafından değil, yoğun bir toplumsal destekle gerçekleştirilebileceğini ifade etti. İki gün süren etkinlikte 5 ayrı çalışma grubunun hazırladığı raporlar tartışıldı. Kamu ve özel sektörün önde gelen yöneticilerinin katıldığı etkinlikte, Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Ekim 2006 Ekim 2006

5 KAPAK KONUSU SEKTÖRÜN EN BÜYÜK BULUŞMA NOKTASI: BİLİŞİM 06 Geçtiğimiz yıl 3 günde 6 bin katılımcıyla sektörün en büyük bilişim kongresi haline gelen TBD Bilişim Kongresi, bu yıl da renkli içerik ve etkinlikleriyle Kasım ayına damgasını vurmaya hazırlanıyor. KULLANICI ADI: TÜRKİYE, PAROLA: ORTAK AKIL Sektörde ilerlemenin ancak ortak bir dil ve ortak akılla gerçekleşebileceğine inanan Türkiye Bilişim Derneği, bu vizyonuyla yola çıkarak, bu seneki Bilişim 06 etkinliğinde bu sloganı kullanıyor. Geçtiğimiz yıl 3 günde 6 bin katılımcıyla gerçekleşen kongrede, bu yıl 10 bin civarı katılımcı bekleniyor. TBD, bu etkinlikte kamu, özel sektör, üniversite ve gençleriyle elele vererek bir ortak akıl oluşturmayı ve bu ortak aklın verdiği güçle sektörün sesini daha güçlü duyurmayı hedefliyor. 7 Kasım da, geleneksel Halıcı Bilgisayarla Beste Yarışması nın 13. süyle başlayacak olan etkinliğin kongre açılışı 8 Kasım da Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından gerçekleştirilecek. Bilişim 06 nın bünyesinde bu sene üç ana etkinlik gerçekleştirilecek. Bunların ilki, TBD nin 23. Ulusal Bilişim Kurultayı. Kurultay kapsamında bu yıl da paneller, gün etkinlikleri, forumlar, firma lansmanları ve çözüm oturumları düzenlenecek. Diğer bir geleneksel etkinlik olan Bilgi Teknolojileri Işığında Eğitim Konferansı nın da bu yıl kongre kapsamında 9. su gerçekleştirilecek. Milli Eğitim Bakanı Hüseyin Çelik in açacağı etkinlikte, bilişim teknolojilerinin eğitime yansıması hem paneller hem de bildiriler boyutunda gündeme gelecek. Bilişim 06 ailesine bu yıl katılan diğer bir etkinlik ise Spor ve Bilişim kongresi. Kongrenin en önemli amacı, spor ve bilişim birlikteliğine dikkat çekilmesi, ülkemizin gelecekte bu konuda dünyada öncülük yapacak fırsatları olduğunun anlatılabilmesi ve bu konuda uzmanlaşma ve yatırımın artmasının sağlanması olarak özetleniyor. AVRUPA BAKANLARI BİLİŞİM 06 DA Bilişim 06 nın bu yıl yurtdışından önemli konukları var. Çek Cumhuriyeti Bilgi Teknolojileri Bakanı Ivan Langer ve Litvanya E-Devlet Hizmetleri Bakanı Ina Gudele 8 Kasım da, başkanlığını Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Abdüllatif Şener in yapacağı oturumda konuşmacı olarak yer alıp, kendi ülkelerinin e-dönüşüm modelini anlatacaklar. İlerleyen günlerde yurtdışı katılımcıların daha da artacağı belirtiliyor. Türkiye Bilişim Derneği Genel Koordinatörü Aslı Evren, Ulaştırma Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı ile ortak bir çalışma yürüttüklerini belirterek şunları söylüyor: Ulaştırma Bakanımız Sayın Binali Yıldırım ın kongremize büyük katkıları oldu. Kongremizle aynı tarihlere denk gelen ITU toplantısına gelecek olan dünya çapındaki üstdüzey yöneticiler ve bakanlar da Ulaştırma Bakanlığı ve Telekomünikasyon Kurumu nun katkılarıyla kongremize katılma imkanı bulacaklar. Bu şekilde Bilişim 06, uluslararası bir kongre olma yolunda bu yıl önemli adımlar atacak. İLETİŞİM DEVLERİ 2007 STRATEJİLERİNİ KONUŞACAK Bilişim 06 nın en ilgi çekecek olan etkinliklerinden biri de yine açılış günü gerçekleştirilecek olan İletişim2007 Oturumu. Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım ın himayesinde gerçekleştirilecek olan bu toplantıda Turkcell, Avea, Türk Telekom ve Vodafone Genel Müdürleri nin Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım ve TK Başkanı Tayfun Acarer le aynı masada buluşarak 2007 stratejilerini anlatmaları hedefleniyor. İletişime bu yıl büyük ağırlık verilen Bilişim 06 da ayrıca 9 Kasım da Turkcell sponsorluğunda tam günlük bir İletişim Teknolojileri Günü gerçekleştirilerek hem yeni teknolojiler gündeme getirilecek, hem de sektörün sivil toplum örgütleri iletişim teknolojilerinin bugününü ve yarınını konuşma fırsatı bulacaklar. HER ALANA UYGUN ÇÖZÜMLER E-Dönüşümle Gelecek Günü, Savunma Sanayi Günü, E- Sağlık Günü, kurultayın önemli etkinlikleri arasında göze çarpıyor. Geçtiğimiz yıl sektörden 22 genel müdürün katılımıyla gerçekleştirilen CEO Forum, etkinliğin yine en ilgi çeken oturumlarından biri olacak. NTV nin Resmi Medya Sponsoru olduğu kongre, bu sayede sadece Ankara da değil, bütün ülkeye çeşitli özel yayınlarla erişebilecek. Bunun dışında 3 gün boyunca firma lansmanları, firma çözüm oturumları ve paneller de düzenlenecek. 3 gün boyunca bilişim sektörüyle ilgili olan herkese, ilgisine yönelik bir program sunacak olan Bilişim 06, 10 Kasım da ünlü bir sanatçının sahne alacağı Cumhuriyet Gecesi adlı bir Gala Yemeği yle sona erecek. Kısacası 7-10 Kasım tarihleri arasında bilişim sektörünün kalbi Ankara da atacak. Hepinizi bu büyük gösteriye bekliyoruz. Ekim 2006 Ekim 2006

6 TBD GENÇ DOSYA KONUSU TEKNOLOJİ NEREYE GENÇLER ORAYA! Oktay Dursun TBD Eskişehir Şubesi, Gençlik Çalışma Grubu Bu bir çağrı mıdır, yoksa tespit mi tartışmasına girmeden, bir de tersini deneyelim: Gençler nereye teknoloji oraya! Teknoloji ve gençlik arasındaki karmaşık ilişkinin anatomisine dalmadan yapılabilecek en genel tespit şöyle olsa gerek; gençler teknolojiyi seviyor, teknoloji de gençleri Teknoloji üreticilerinin ürün yelpazelerinde gençleri ihmal etmemeleri, hatta bazılarının stratejilerini tamamen gençler üzerine kurmaları -ve bu sayede ortaya çıkan şaşırtıcı istatistik ve grafikler (bkz: apple ve ipod), öte yandan gençlerin de adeta gizli bir sorumlulukla beklentileri yerine getirmeleri; yeni teknolojiye çabuk uzanıp hızla adapte olmaları bunun bir göstergesi niteliğinde. Her ne kadar Türkiye ekonomik nedenlerle bu istatistiklerde dünya standartlarının gerisinde de kalsa, yine de ortada ciddi artış gösteren bir pazar, cüzdanları zorlayan bir kabuk kırma çabası gözlenebiliyor. Mevzuya sadece bir üretici-tüketici ikili denklemiyle, ekonomik açından yaklaşmak hem zamanımızı, hem gençleri, hem de 5000 yıl önce yazının bulunmasıyla başladığını farz ettiğimiz uygarlığımızı hafife almak olur. Gençlerin her türlü yeniliğe açık olması, yeni koşullara direnç göstermeden daha kolay uyum sağlayabilmesi yine bu 5000 yıl boyunca elde edilen verilerin doğal sonucu olarak tartışmasız bir gerçektir ki bahsedilen teknoloji ve gençler arasındaki aşkı da destekler niteliktedir. RUHLARIMIZ GERİDE KALIYOR... Ortadaki bir diğer gerçek ise teknolojinin artan bir ivmeyle gelişmesi ve gelişirken de bütün yaşam alışkanlıklarımızı önceden tespit edilemeyecek bir biçimde değiştirmesi yıllık bir uygarlık diye tekrar edip dururken, sadece 10 yıl önceye bakıldığında, çarpıcı bir şekilde kendini gösteren değişim bu. Bir Kızılderili rehberin, yol gösterdiği arkeologlara durup söylediği sözleri akla getiren bir değişim: Çok hızlı gidiyoruz, ruhlarımız geride kalıyor. Şimdi, eskisi gibi değil. Tam teknolojinin göbeğine doğuyor insanlar ve onunla büyüyor. 10 yıl sonra cep telefonunu insanın bir uzvu sanan neslin ortaya çıkması olasıdır. İnternet gibi başlı başına bir devrimle de her türlü bilgiye ulaşabiliyor insanlar. Ama sanırım teknolojiyi kullanma bilgisi hariç. O yüzden bilimkurgu eserlerinde daha yüksek bir kontrastla kafamızı kurcalayan soru aslında bugünden filizleniyor; Biz mi teknolojiyi yönetiyoruz, teknoloji mi bizi yönetiyor? Öte yandan teknolojiyi kullanma bilgisinin haricinde bir de üretme bilgisi, kültürü ve hatta felsefesi gerekiyor hem ülke hem toplum olarak bu dönüşümde bir saf tutabilmek, pasif, potansiyel bilinçsiz tüketici konumunda kalmamak için. Çözüm, Kızılderili rehberi burada bir kez daha anarak, durmak olamaz herhalde? Ya da teknolojinin gelişimini ve yayılımını yavaşlatmak... Bu hızlı dönüşüm sürecinde teknolojiyi doğru üretip, doğru kullanabilmek daha mantıklı bir yaklaşım olsa gerek. Bunları yazarken bir distopya manzarası çizmek değil amacım. İnsan 5000 yıldır hâlâ insan. Ne kadar alışkanlıkları, davranışları, tepkileri, düşünme şekli değişmiş olsa da insan. İnsani bir bakıştı bu da teknolojiyle çifte kavrulan kaotik zamanlarımıza. Uçmayı bırakıp da ayaklarımızı yere basarsak, bize lazım olan bir kültürdür, altyapıdır. Sudaki balık misali, anlık bir hafızayla körü körüne tüketip, üretmeye çalışmaktansa biraraya gelip tartışmak, 35 yıllık bir bilişim kültüründen feyzalmaktır. O yüzden TBD dir, TBD gençtir bu bizim için Tüm teknologlara saygıyla DÜNYA OYUN OYNUYOR! Elektronik oyunlar tüm dünyayı kasıp kavururken, her yaştan oyuncuyu ekran karşısına adeta mıhlıyor. Kişisel bazdan kitlesele dönüşen, nimetlerinden stratejik anlamda ve eğitimin her aşamasında yararlanılan bu dev sektör, aynı zamanda, dünya çapında inanılmaz boyutlarda bir ekonomik değer oluşturmuş durumda. E-Oyun dosya konumuzda, teknolojinin sınırsız kullanım gücüyle yaratılan bu renkli alanı, Türkiye Bilişim Derneği nin E-Oyun grubu bütün boyutlarıyla ele alıyor. 10 Ekim 2006 Ekim

7 DOSYA KONUSU En stratejik alan: Elektronik oyunlar Geleceğe oynamak... Doç. Dr. Veysi İşler Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mevlüt Dinç Sobee 1970 lerin sonlarından itibaren tüm dünyada, özellikle orta ve üst-orta sınıftan çocuklar ve gençler, hatta yetişkinler, elektronik oyunlara giderek daha fazla zaman ayırıyorlar. Bu denli yaygınlaşan bu yeni medya türünün kültürel, ideolojik, teknolojik ve ekonomik boyutları, gelişmiş ülkelerde dikkatten kaçmamış ve çeşitli kamu, özel sektör ve sivil toplumun yer aldığı örgütlenmeler oluşmuş durumda. Oyunlar sayesinde kültürlerin tanıtımı yapılıyor ve ideolojik mesajlar veriliyor. Örneğin, geçtiğimiz yıllarda ABD ordusu Elektronik Eğlence Sergi ve Konferansı nda, orduya nitelikli eleman çekmek için, geliştirttiği iki oyunu tanıtıp, ücretsiz olarak dağıtmaya başladı. Elektronik oyunların yarattığı ekonomik değerden özellikle Japonya, ABD, İngiltere ve Fransa gibi gelişmiş ülkeler yararlanıyor. Elektronik oyunların çeşitli boyutlardaki etkilerinin farkına varan bazı ülkeler, bu spesifik alanda sektörün oluşması ve gelişmesi için kurumsal yapılar ve destekleyici mekanizmalar tanımladılar. Örneğin, Güney Kore Kültür ve Turizm Bakanlığı nın öncülüğünde Bilgi ve İletişim Bakanlığı nın da desteği ile Bütünleşik Oyun Geliştirme Destek Merkezi kuruldu ve bu alandaki girişimlere önemli olanaklar sağlandı. Bu sayede Güney Kore Oyun Endüstrisi, 500 milyon doların üstünde bir ihracat hacmi gerçekleştirdi. Fransa Kültür Bakanlığı da 3.5 milyonluk bir fonu, geçtiğimiz yıllarda Fransız oyun geliştiricilere açtığını duyurdu. çok disiplinli BİR ALAN Oyun geliştirmede kullanılan teknolojiler tıp, şehir planlamacılığı, eğitim, benzetim ve askeri alanlardaki çalışmalarda önemli bilgi birikimi (know-how) olarak kullanılıyor. Sanal gerçeklik, bilgisayar grafiği, benzetim, bilgisayar ağları ve endüstriyel tasarım gibi birçok disiplinin katkısı ile günümüz bilgisayar oyunları geliştiriliyor. Türkiye de ise anne babalar bir yandan çocuklarını birer şiddet tutkununa dönüştürme tehdidi içerdiği söylenen bu medya türünün kullanımını yasaklamak istiyor, öte yandan bilgisayar bilgisinin iş bulmada tartışılmaz gereklilik haline geldiğini görüyorlar. Birçok anne baba bu iki uç arasında kararsız bir şekilde uzmanlardan yardım bekliyor. Öte yandan, oyunlarla yetişen bu çocukların ve gençlerin büyük kısmının, şiddet düşkünü rambolar olmak bir yana, bugün iş dünyasında kendilerine ayrılan görevleri başarıyla yürüttüklerini görüyoruz. Türkiye Bilişim Derneği kapsamında 2004 yılından beri e- oyun çalışma grubu olarak çeşitli çalışmalar yapmaktayız. Son olarak geçen yıl Bilişim Kurultayı nda bir e-oyun günü kapsamında, Güney Kore den ve İngiltere den gelen misafir konuşmacılarla birlikte, oldukça ilgi gören paneller ve seminerler düzenledik. Umuyoruz ki ülkemizde elektronik oyunların çeşitli boyutlardaki etkilerinden yararlanmakta geç kalmamak için özel sektör, sivil toplum örgütleri ve kamudaki yetkililer bu stratejik alana eğilir ve gerekli oluşumları başlatırlar. Tohumlarını 1980 li yılların başında atan ve daha 30 yaşına bile basmayan oyun sektörü, bu kısa süre içinde hem müzik hem de film sektörlerini sollamayı başardı. Başlangıçta çocukların, daha sonra gençlerin oynadığı oyunları artık herkes oynuyor. Oyuncu yaş ortalaması 30 ün üstünde. Oyun sektörü 50 milyar doları aşmış devasa bir sektör. Eskiden filmlerden oyunlar yapılırken, son zamanlarda oyunların filmleri yapılıyor; Tomb Raider, Street Fighter vb Spiderman filminin haftasonu hasılatı 114 milyon dolarken, Halo2 adlı oyun bir günde 125 milyon dolar kazanmayı başardı. Sony Playstation 1 ve 2 oyun konsolları şimdiye kadar 103 er milyon yani toplam 206 milyon adet satmış durumda. Oyun sektörünün yıllık büyüme hızı neredeyse %20 lerde yani diğer sektörlerdeki büyüme hızının yaklaşık 3-4 misli. Bilişimin devi Microsoft, en büyük yatırımını oyun sektöründe yapıyor. Milyarlarca dolarlık Ar-Ge ve pazarlama bütçesi ile kısa sürede Sony nin arkasından ikinci büyük oyuncu olmayı başardı. TİCARİ RİSKLER, ÖZGÜNLÜĞÜ OLUMSUZ ETKİLİYOR Yaklaşık 5-6 yılda bir teknolojik olarak kendini yenileyen oyun sektörü, çok dinamik ve sürekli büyüyen bir yapıya sahip. Sektör büyüdükçe ticari riskler de artıyor doğal olarak. 10 yıl önce yüz binlerce dolar olan geliştirme maliyetleri, artık milyonlarca dolarlar mertebesinde. Ticari risklerin artması ile özgün ve yenilikçi oyunlar yapma olanağı da giderek azalıyor ve küçük bağımsız oyun stüdyoları teker teker kayboluyor. Oyun sektörünün tekrar eski günlerdeki gibi özgün, yenilikçi oyunlar üretebilmesi için bağımsız küçük oyun firmalarına ihtiyaç var. Yenilikçi ve yaratıcı yeni oyun firmalarının oluşması için dağıtıcı ve yayıncı firmaların gücünden uzak bir iş modeli gerekiyor; ya uygun bağımsız firmalara proje bazlı destek verecek yeni yatırımcılar gerekecek ya da oyun geliştiriciler kendi ürünlerini kendileri dağıtıp satacak. Bunun da yolu bence online oyunlardan ve dijital kanalların (online) kullanımından geçer. Nintendo, inovasyon eksikliğinin farkında olmalı ki yeni bir yaklaşımla geliştirme kitlerini bağımsız geliştiricilere bedava sağlamayı planlıyor. Bu da bir sürü yeteneğe Nintendo nun yeni konsolunda kolaylıkla deneme çalışmaları yapma ve özgün fikirlerini hayata geçirme olanağı sağlayacaktır. Sony ve Microsoft un benzer bir uygulamayı hayata geçirip geçirmeyeceği merakla bekleniyor ama duyduğuma göre Microsoft bir oyun geliştirme platformu nu oyun yapıcılarına sunacakmış. Sektör büyüdükçe gişe rekoru kıracak filmlere benzer şekilde oyunlar yapılıyor ve genelde bu tür oyunlar başarılı film ve kitaplardan uyarlamalar şeklinde ortaya çıkıyor. Donanımın sürekli yenilenerek güçlenmesi, sektörün yaratıcı ve inovasyon tarafını biraz köreltiyor -en son çıkacak konsollardaki donanımın, Pentagon daki bilgisayar gücüne eşdeğerde olduğu söyleniyor! Bu olumsuzluklara rağmen, oyun sektörünün geleceği çok parlak. Bence önümüzdeki yıl içinde dünyanın en etkili ve güçlü sektörü olacak. 12 Ekim 2006 Ekim

8 DOSYA KONUSU Game is not Over: Asıl oyun şimdi başlıyor... öğrenmeyi sağlayıcı yönde olumlu etkileri saptanmıştır. 21. yüzyılda temel hedeflerden biri, yaşam boyu öğrenmenin gerçekleştirilmesi. Bu noktadan hareketle, her yaş ve sektörden kişiye, eğlenerek öğrenme imkanının yer ve zaman bağımlı olmadan sunulması, teknolojinin tüm imkanlarını kullanarak sağlayacak etkin öğrenme ortamları yaratılması kritik bir önem kazanmaktadır. Tüm bu ihtiyaçlar ve eksiklikler çerçevesinde ülkemizde Doç.Dr. Kürşat Çağıltay, Ar.Gör. Yavuz İnal Orta Doğu Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi Popüler eğlence kavramları günümüzde teknolojik gelişmeler ve yeniliklerle beraber hızlı bir değişim sürecine giriyor. Teknolojinin insan hayatına getirdiği değişiklikler sonucunda, insanlar eğlenmek için de teknolojinin imkanlarından faydalanmaktan geri kalmıyorlar. Bu gelişmelere verilecek en güzel örnek ise bilgisayar oyunları Günümüzde artık hemen her yaştaki insanın farklı amaçlarla oynamayı tercih ettiği bilgisayar oyunları, insanların hayatlarında vazgeçilmez olma yolunda emin adımlarla ilerliyor. Gerek günlük yaşamın getirdiği stresten kurtulup kendini sanal alemin kollarına bırakmanın rahatlığını yaşamak, gerekse boş zamanını değerlendirecek birer aktivite olarak, amaç her ne olursa olsun, oyunların hayatımızdaki yerini görmezden gelmek imkansız. 70 li yılların sonlarında Space Invader ın açtığı kapıdan eğlence dünyamıza girmeye başlayan bilgisayar oyunları, 90 lı yıllardaki bilgisayar ve grafik teknolojilerindeki başdöndürücü gelişmelerin neticesinde müthiş bir popülarite kazanarak, eğlence dünyasının vazgeçilmezi haline gelen dev bir sektör olarak hayatımızdaki yerini almış durumda. Peki bu kadar yaygın olduğunu söylediğimiz oyunlar, eğlence dışında başka ne işe yarar? Bilgisayar oyunlarındaki artan popülaritenin ve yaygın kullanımın neticesinde, oyunlar günümüzde okullardan orduya, iş dünyasından sağlığa kadar, daha birçok alanda kullanılıyor. Oyunların aslında eğlence dışında da pek çok kullanım alanı olduğunu söylemek mümkün. Tabii etkili ve doğru kullanılması koşuluyla. Bugün bilgisayar oyunları, potansiyel gücü nedeniyle pek çok ülkenin devlet politikalarına girmiş, stratejik ürün kabul edilmiş durumda. Tekno- lojinin getirdiği kolaylıklar ve yenilikler, günümüz insanını hızla yeni bir çağ olan oyun çağına itmekte. Üç boyutlu grafik desteği sayesinde gerçek dünyanın görselliğini ve realitesini aratmayan sanal dünyalar, artık çoktan, saatlerimizi geçirdiğimiz, kendimizi gerçek yaşamdan soyutlayıp, içerisinde bulunmaktan büyük haz aldığımız yeni dünyamız oldu. Sadece eğlence ile sınırlı olmayan kullanımları ve artan yaygınlıkları sonucunda, bilgisayar oyunları üzerinde yoğun akademik çalışmalar yapılıyor. İnsanların oyun tercihlerinden, oyunların neden bu kadar popüler olduğuna, oyunlardaki ideoloji kavramından eğitim, sağlık ya da ordu gibi alanlardaki oyun uygulamalarına kadar, oyunlarla ilgili çalışmaları çok geniş bir yelpazede bulmak mümkün. Dünyada 1980 li yıllardan itibaren görülen bilgisayar oyunu üzerine yapılan çalışmalar, ülkemizde 2000 li yılların başlarında yeni yeni görülmeye başlandı. Bilgisayar oyunlarını en etkili ve etkin olarak kullanmak için ise bu tür çalışmalara gereksinim duyulduğu açık. E-OYUNUN YAŞAM BOYU EĞİTİM BOYUTU Bilgisayar oyunları üzerine yapılan çalışmalar sonucunda, uygun bilgisayar oyunlarının, özellikle çocukların kişisel gelişimleri, öğrenme durumları, eleştirel düşünmeleri, yaratıcılıkları, kavramsal öğrenmeleri gibi birçok konuda olumlu etkiler oluşturduğu belirlenmiştir. Okullardaki en büyük sorunlardan biri olan, öğrencilerin dikkat ve motivasyonlarının bir ders süresi boyunca en yüksek seviyede tutulması, bilgisayar oyunlarının derslerde kullanılması ile aşılabilir. Ayrıca bu tür ortamların yetişkin eğitiminde de motivasyonu artırıcı ve oyunsal bu alanda yapılan ticari ve akademik çalışmaların yetersizliği daha iyi anlaşılabilmekte. Bu gereksinimi göz önüne alarak uzun süredir, elektronik oyunlar ve benzetim sistemleri konusunda ODTÜ de araştırma çalışmaları sürdürülüyor. ODTÜ Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü altında kurulu olan SIMulations and Games in Education-SIMGE araştırma grubu 2003 yılından beri oyunlar konusunda Doç.Dr. Kürşat Çağıltay koordinasyonunda aktif olarak araştırmalar yapıyor. SIMGE araştırma grubu ( ) eğitimde elektronik oyunların etkinliği konusunda çalışıyor. Pedagojik ve bilişsel konuların yanı sıra oyun geliştirme konuları da SIMGE grubunun uzmanlığı içinde. İlköğretimden başlayarak yaşam boyu öğrenme sürecinde yararlanılabilecek çok kullanıcılı ve çevrim-içi oyunsal öğrenme ortamları geliştirilmekte ve bunların başarısına etki eden faktörler araştırılmaktadır. Her ne kadar Türkiye de oyun alanında yapılan çalışmalar sınırlı sayıda kalsa da, önümüzdeki yıllarda bilgisayar oyunları mevcut popülaritelerinin de ötesinde, hayatımızın her alanının vazgeçilmezi haline gelecek ve dolayısıyla oyunlar üzerine yapılan çalışmalar da artarak devam edecektir. Buradan hareketle, artık diyebiliriz ki; Game is not Over: Asıl oyun şimdi başlıyor Ekim 2006 Ekim

9 RAPOR BİLGİ TOPLUMU STRATEJİSİ ÜZERİNE TBD Yönetim Kurulu Bilgi toplumuna dönüşüm çalışmaları tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de yoğun bir şekilde devam etmektedir. E-Avrupa+ projesinin etkisiyle başlatılan e-türkiye çalışmaları ve arkasından gelen e-dönüşüm Türkiye projesi, ciddi olarak bilişim toplumu olma yönünde daha sağlıklı düşünce yapısının oluşmasına yol açmıştır. Bu çalışmaların en önemli unsurlarından biri, geç kalınmış da olsa Bilgi Toplumu Stratejisinin oluşturulmasıydı. TBD, bu oluşum sürecinin her aşamasında yer almış, yol gerekse e-dönüşüm Türkiye projesinde sergilediği performans gösterici ve yapılması gerekenleri açık olarak dile getirerek kamunun sözcüsü olma görevini yerine getirmiştir. Bunu yapar- bunun açık bir göstergesidir. Bilgi Toplumuna dönüşüm, ülkemizin önünde önemli bir ken doğru şeyleri doğru zaman ve yerde yapma ve yapılmasına fırsat olarak durmaktadır. Tüm dünyada bilgi ve iletişim teknoyardımcı olmaya dikkat etmiştir. Gerek e-türkiye çalışmalarında lojilerinin kullanımının yoğun bir şekilde artması ve bu artışın ekonomik verimliliğe doğrudan olumlu etkisi, sosyal gelişimin en önemli parçası olması ve kamu kurum ve kuruluşlarını doğrudan etkilemesi nedeniyle yaşanan değişim sürecinin sağlıklı bir dönüşüme yol açabilmesi, ancak ve ancak doğru belirlenmiş bir stratejiyle olabileceği gerçeğini ortaya koyarak bir strateji belgesinin oluşturulmasını vazgeçilmez kılmıştır. TBD, ulusal bir bilişim stratejisinin gerekliliğini 25 yıldır ısrarla dile getirmiştir. Geçen sürede bilişime verilen önem, dönemsel olarak değişiklikler göstermiştir. Ancak 2001 yılından itibaren Avrupa Birliği nin de etkisiyle e-devlet ve bilişim toplumu çalışmaları, üzerinde daha çok düşünülen kavramlar olarak ön plana çıkmıştır. Başta TBD olmak üzere bilişim STK ları tarafından gerçekleştirilen 1. ve 2. Bilişim şuraları, bilişim politika ve stratejileri eksiliğini bir kez daha net olarak ortaya koyan önemli ve değerli çalışmalar olarak geride kalmıştır. e-devlet kapısı gibi önemli bir proje, strateji dokümanı olmaksızın başlatılabilmiştir. 58. Hükümet, Acil Eylem Planı ile e-dönüşüm Türkiye Projesine, Kamu Yönetimi Reformu başlığı altında yer vermiş ve sorumlu kuruluş olarak Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) nı belirlemiştir. Bu karar sonrası kurulan Bilgi Toplumu Dairesi tarafından oluşturulan Kısa Dönem Eylem Planlarının ilk eylemi, Bilgi Toplumu Stratejisi hazırlamak olmuştur. TBD, Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlatılan Bilgi Toplumu Strateji raporu çalışmalarına her aşamada ve yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı sorumluluk anlayışıyla doğru yön veren sivil toplum kuruluşlarının başında yer almıştır. TBD her ortamda, ülkemizin sosyal, kültürel ve yapısal unsurlar gibi birçok farklılığı bünyesinde barındırmasını göz önünde bulundurarak, diğer ülkelerden farklı bir biçimde ülkemiz için özgün sonuçlar ortaya koyacak eylemlerin ortaya konabilmesi için ülke idari yapısı ve çalışma anlayışını çok iyi bilen bir firmanın stratejimizi hazırlaması konusunda ısrarcı olmuştur. Çalışmaların başlangıcında proje yürütücüsü şirket yetkililerine TBD merkezinde, bu rapordan TBD nin beklentileri anlatılmıştır. Çalışmaların başarısı için izlenmesi gereken yol ve eşgüdümlü çalışma önerileri vurgulanmıştır. Bugüne değin Bilişim STK larının e-devlet ve Bilgi Toplumu na yönelik olarak yaptığı çalışmalar ve ürettikleri dokümanlar/raporlar kendilerine verilmiştir. Bu raporlarda; Ülkemiz tarafından yapılması gerekli eylemlerin yer aldığı, ancak bunların projelendirilmediği, Eylemlerin birbiriyle eşzamanlılığının sağlanmadığı, Önceliklendirmelerin ve maliyet analizinin tam yapılmadığı, Her şeyden önemlisi de risk yönetiminin önemli bir alan olmasına rağmen raporlara konmadığı belirtilerek, üretilecek strateji ve diğer raporlarda bu konuları görmek istediğimiz vurgulanmıştır. Yapılan bu ilk ve tek toplantıdan sonra Kasım 2005 e kadar bu firmadan herhangi bir görüşme ve eşgüdüm talebi de gelmemiştir. Yapılan tüm taleplere karşın raporlar kamuoyuna açılmamış ve bilgi toplumu hedef kitlesine kapalı çalışılmıştır. Bütün bunlara karşın TBD, DPT Müsteşarlığının talebi üzerine Bilgi Teknolojileri Strateji Raporu nu 18 kişilik uzman üyesinin katılımıyla yürütülecek çalışmaların başarısı açısından ele alarak incelemiş, gerçekçi bulunmayan, hatalı ve eksik görülen konular da yine bu gözle vurgulanarak Bilgi Toplumu Strateji Raporu TBD Değerlendirmesi raporunu Mart 2006 ayında DPT ye sunmuştur. (Bu rapora TBD web sayfasından erişilebilir.) Buna ilaveten TBD, TBV ve TÜBİSAD ortak görüşleri de Mayıs ayında DPT ye sunulmuştur. Çeşitli kurumların da katkılarıyla raporun çeşitli sürümleri oluşturulmuştur. Oluşturulan sürümlere ilişkin yeterli bilgilendirme yapılmadığı gibi, ortalıkta rapor karmaşası yaratılmıştır. Üstelik yapılan iyi niyetli katkılara ve özverili çalışmalara karşın etkili bir geri besleme yapılmaksızın nihai rapor kamuoyuna sunulmuştur. Rapor üzerine konuşulacak çok konu var. Bilişim 06 da konu yine gündeme gelecek. Ancak bir tespit sanırım önemli; raporun DPT ye sunulan ilk haliyle, başta STK lar olmak üzere görüşleri alınan kurumların önerileri ve DPT Bilgi Toplumu Daire Başkanlığı nın değerli uzmanlarının olağanüstü çalışma temposuyla ve değerli katkılarıyla oluşturulan son rapor arasında dağlar kadar fark olduğu 16 Ekim 2006 Ekim

10 BİLİŞİM GÜVENLİĞİ İNTERNET TEHDİTLERİNDE EĞİLİMLER Murat Tora İnternet bir yandan hayatımızda giderek daha önemli bir yer almaktayken, öte yandan bu ortamda karşılaşılan tehditlerin her geçen gün artması, bizleri bu dünyada olan bitenleri öğrenme ve kendimizi bu tehditlere karşı koruma zorunluluğu ile karşı karşıya getirmektedir. Özellikle global internet tehditleri istatistikleri içerisinde ülkemizin adının da son yıllarda ilk on sıralamalarında yer alma- ve virüsünün belirlenmiş olması son kullanıcı sistemleri üzerinde turmuş olması ve bu dönemde den fazla yeni win32 worm ya başlamış olması, internet güvenliği konusunda toplumsal bir artan ve giderek güçlenen tehdit trendine dikkat çekmektedir. farkındalık kampanyasının gerekliliğini gözler önüne sermektedir. Bu konuda gerek kurumsal, gerekse de küçük ofis/ev kulla- amacına yönelik gözlenmekte olup, 50 saldırı kodundan 30 u Ancak belki de en önemli değişim, bu saldırı kodlarının kullanım nıcılarının bilinçlendirilmesi, öncelikli bir konu olarak gündeme gizli kişisel bilgileri çalmaya yönelik hazırlanmaktadır. gelmelidir. Öte yandan, sağlıklı bir şekilde korunamayan sistemler zaman içerisinde sahibinden habersiz olarak ele geçirilebilmekte 2006 nın ilk altı ayında dokümante edilen yeni açık, 2005 in ikinci yarısına oranla %18 artış gösterirken, bu rakam ve bu sistemler üzerine bırakılan küçük programlar sayesinde son yıllarda altı aylık dönemde kaydedilen en yüksek değere uzaktan yönetilerek, büyük saldırıların bir parçası olarak kullanılabilmektedir. Ele geçirilen bu zombi sistemlerden oluşan ve ulaşmıştır. bir kişi veya grup tarafından yönetilebilen bu sistemler bütününe Aynı dönemde tespit edilen saldırı kodu örneklerinin %18 ine robot veya kısa adı ile bot-network denilmektedir. Ülkemizin internet tehditlerinden ne kadar etkilendiğini gözler önüne ilk kez rastlanırken, ilk 50 saldırı kodunun 38 ini worm ların oluş- seren en çarpıcı tablo, bot-network lerin parçası olan ülkeler sıralamasında aldığımız yerdir. Bot-Enfekte Ülkeler Sıralamsel % nelinde % Bölge- Dünya ge- Ülke 1 İngiltere 22% 7% 2 Fransa 18% 6% 3 Almanya 12% 4% 4 İspanya 9% 3% 5 Polonya 5% 2% 6 İtalya 5% 2% 7 Portekiz 3% 1% 8 Hindistan 3% 1% 9 Türkiye 3% 1% 10 İsrail 2% 1% Tablo 1 EMEA bölgesinde bot-enfekte sistem sayıları sıralamasında ilk sırada yer alan ülkeler Tablo 1 den de görüleceği üzere, ülkemiz maalesef bu tabloda 9. sırada yer almakta olup, bundan daha çarpıcı bir tablo, şehirler sıralamasında karşımıza çıkmaktadır. EMEA bölgesinde %2.2 lik oran ile Ankara 5. sırada yer almaktadır. (Bkz Tablo 2). Bot-Enfekte Şehirler S ı r a l a - B ö l g e - Dünya genelinde % Şehir ma sel % 1 Madrid 4.78% 1.50% 2 Paris 3.55% 0.99% 3 Londra 2.66% 0.82% 4 Lizbon 2.47% 0.79% 5 Ankara 2.23% 0.79% 6 Mumbai 1.94% 0.59% 7 Moskova 1.79% 0.52% 8 Varşova 1.63% 0.52% 9 Roma 1.49% 0.52% 10 Milano 1.36% 0.52% Tablo 2 EMEA bölgesinde bot-enfekte sistem sayıları sıralamasında ilk sırada yer alan şehirler Diğer taraftan saldırıların hedeflerini incelediğimizde, botnetworklerin de yardımıyla kurumların verdikleri hizmetleri engellemek üzere yapılan hizmet reddi (denial of service) saldırılarının hedef aldığı sektörler sıralamasında birinci sırayı %38 lik bir oran ile İnternet Servis Sağlayıcıları alırken, kamu kurumlarının %32 lik bir pay ile 2. sırada yer aldığı gözlenmektedir. Sıra Son dönemde adından sıkça söz ettiren ve özellikle kimlik hırsızlığına yönelik olta saldırısı (phishing) mesajlarında, bir önceki altı aylık döneme göre %81 artış gözlenmiştir. İnternette dolaşan maillerin yaklaşık %55 inin spam (istenmeyen) mail olarak tespit edildiği bu dönemde her 122 mailden birinin zararlı saldırı kodu taşıdığı belirlenmiştir. Antispam ve antivirüs yazılımlarının zararlı kod taşıyan spam mailleri bloke etmesine karşılık olarak saldırı kodu yazarları çoğunlukla, spam maillere, içeriğinde zararlı kod bulunduran web sitelerine bağlantı yapan veya direkt zararlı kod download eden URL linkleri ekleme yoluna gitmektedir. Polimorfik yani kendi kodunu değiştirebilen virüslerin yakalanma ve temizlenmesinin daha zor olmasından dolayı, önümüzdeki dönemde saldırı kodlarının yazılmasında yoğunluklu olarak polimorfik tekniklerin kullanılması beklenilmektedir. Dolayısıyla, mümkün olan noktalarda proaktif koruma sağlayan çözümlere yönelinmesi, network ortamlarında son kullanıcı sistemlerinin kurumsal politikalar ile belirlenmiş standartlara uygunluğunun denetimi ve network yapılarına erişim denetiminin sağlanması, giderek artan ve karşı konulması zorlaşan tehditlerle mücadelede, yakın dönemde ön plana çıkacak konular olacaktır. Sektör Saldırı oranı 1 İnternet Servis Sağlayıcısı 38% 2 Devlet 32% 3 Telekomünikasyon 8% 4 Ulaşım 4% 5 Eğitim 3% 6 Muhasebe 3% 7 Hizmetler/Enerji 3% 8 Sigorta 3% 9 Finansal Servisler 2% 10 Bilişim Teknolojileri 2% Tablo 3 Dünya genelinde hizmet reddi saldırılarının sektörel bazda kırılımı Kaynaklar Bu yazıda kullanılan tüm veriler ve tablolar, Symantec firması tarafından internet trafiği analiz edilerek elde edilen veriler ile düzenli olarak her altı ayda bir hazırlanan Symantec Internet Tehditleri Raporu nun Eylül 2006 sayısından alınmıştır. 18 Ekim 2006 Ekim

11 BİLİŞİM HUKUKU da kanunilik prensibi nedeniyle, yeni ortaya çıkan bazı fiillerin cezasız kalmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle ceza hukuku alanında kanun koyucunun daha hızlı hareket etmesi, toplumsal düzeni sağlama görevinin bir gereğidir. Ülkemizde bilişim suçları ilk defa 765 sayılı (eski) Türk Ceza Kanunu döneminde 1991 yılında 3756 sy kanun ile getirilen 525/a, 525/b, 525/c ve 525/d maddeleri ile düzenlenmişti. Yeni Türk Ceza Kanunu ise, eski TCK da düzenlenen alanları düzenlediği gibi, bilişimi ilgilendiren yeni düzenlemelerle birlikte yaşantımıza girdi. Yasa tasarısının incelenmesi sırasında ilk göze çarpan serbesti den çok, sınırlandırma ve yasaklama nın, ağırlığını hissettirmesidir. Ayrıca yasa tasarında birçok yükümlülük de, bilişim aktörlerinin üzerine yüklenmiştir. Tasarının bilişim kamuoyunca yeterince tartışılmadan yasalaşması, birçok sorunu beraberinde getirecektir. Bu nedenle Basın ve Radyo ve Televizyon mevzuatımızda zamanında internet ile ilgili yapılmak istenen düzenlemelerdeki gibi bir ortamın oluşmaması için Bakanlığın ve TBMM nin, tasarı yeterince tartışılmadan yasalaştırmaması yerinde olacaktır. Buna karşın, bilişim kamuoyuna da bir an önce yasayı tüm yönleri ile tartışma ve gerekli değişiklik önerilerini hazırlayarak kulis faaliyeti içine girme görevi düşmektedir. BİLİŞİM SUÇLARI VE BİLİŞİM TOPLUMU Mehmet Ali Köksal TBD Hukuk Çalışma Grubu Başkanı Bilim ve teknolojinin ilerlemesi, yaşantımızın her alanında ciddi değişikliğe neden olmuştur. Bilgisayarın ve internetin yaşantımıza girmesi ise devrim niteliğinde değişiklikleri beraberinde getirmiştir. Örneğin, artık ıslak imza yerine, her ne kadar ülkemizde pek yaygınlaştıramasak da, dijital imza atılabiliyor ve bu imza, kural olarak, ıslak imza ile aynı hukuki sonuçları doğurabiliyor. UYAP (Ulusal Yargı Ağı Projesi) kapsamında devlet kurumları arasındaki yazışmalar asgari düzeye indirilmeye çalışılıyor. Artık hakim, adli sicil kaydı için nüfus idaresine müzekkere yazıp sonucunu beklemek zorunda kalmıyor. Bilgisayarının ekranından adli sicil kayıtlarına anında ulaşabiliyor. Çıktısını alıp dosyasına koyuyor. Yine UYAP projesi sayesinde, tam olarak sistem oturup Türkiye genelinde yaygınlaşmasa da, adliyeye gitmeden dosyaların incelenmesi mümkün olabildiği gibi, kısa bir süre içerisinde dava açılması için dahi adliyeye gidilmek zorunda kalınmayacak. Tüm bu gelişmeler, toplumu genelde geriden takip eden hukuk düzeninin teknolojiye ayak uydurmak için atmakta olduğu adımlar. Ancak, teknoloji sadece hukuk düzenine nimet getirmiyor, sorunları da beraberinde getiriyor. Teknoloji, özellikle de bilişim teknolojisi, klasik hukuksal sorunların yanına, hukuk düzenlerinin daha önce hiç karşılaşmadığı, yeni hukuksal sorunları da beraberinde getiriyor. SUÇ VE CEZA Kişiler arasındaki özel hukuka ilişkin ilişkide bir alanın düzenlenmemesi, o alanda çıkacak ihtilafın çözümsüz kalmasına neden olmasa da, ceza hukuku alanında bir alanın düzenlenmemesi, bir fiilin açık bir şekilde suç sayılmaması, suç ve ceza- Daha yeni TCK bilişim ile ilgili neleri düzenlemişti, ne suç ne suç değil tartışmaları henüz yeni başlamışken, bu defa Bilişim Ağı Hizmetlerinin Düzenlenmesi ve Bilişim Suçları Hakkında Kanun Tasarısı isimli bir tasarı Adalet Bakanlığı tarafından açıklandı (tasarıya adalet.gov.tr/gorus/bilisim.htm adresinden ulaşabilirsiniz) ve görüş için diğer kamu kurum ve kuruluşlarına gönderildi. Tasarı ile Veri, Bilgi, Bilgisayar, Çevre birimleri, Bilişim sistemi, Bilişim ağı, Erişim, Trafik bilgisi, İçerik sağlayıcı, Yer sağlayıcı, Erişim sağlayıcı, Hizmet sağlayıcı, Toplu kullanım sağlayıcı, İzleme, Yaramaz ileti gibi kavramlar tanımlanmış oldu. Bu kavramların bir kısmı kanunlarımızda daha önceden tanımlanmış olsa da, birçoğu kanun düzeyinde ilk defa tanımlandı ve bazı tanımlar da değiştirilmiş oldu. Yasa tasarısında, yeni Türk Ceza Kanunu nda düzenlenen bazı konular yeniden ele alınmıştır. Bunun yanında, özellikle servis sağlayıcıların (içerik sağlayıcılar, yer sağlayıcılar, erişim sağlayıcılar, hizmet sağlayıcılar) ve İnternet salonlarının sorumluluğunun düzenlenmek istenmesi nedeniyle tasarının ayrı bir öneme sahip olduğunu düşünüyoruz. 20 Ekim 2006 Ekim

12 EĞİTİM BİLGİ TOPLUMU SÜRECİNDE EĞİTİM VE TÜRKİYE Arş. Gör. Güney Nair Cumhuriyet Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Sosyoloji Bölümü Sanayi Toplumu ndan Bilgi Toplumu na bir kırılma yaşadığımız bu süreçte, tüm toplumsal kurumlar az veya çok bu değişimden etkilenmektedir. Makalemizde toplumsal kurumlardan biri olan Eğitim Kurumu içindeki değişimi genel hatlarıyla özetlemeye çalışacağız. Eğitim toplumun en temel kurumlarından biridir. Eğitimin globalleşmedeki rolü en az şirketler arası ve iş dünyası rekabeti kadar önemlidir. Bu eğitimin, çağdaş olması gerekir (Kıray, 1995:68). Tarım toplumlarında usta-çırak ilişkisi biçiminde gerçekleşen eğitim ve öğretim, sanayileşme sonrası işbölümü ve uzmanlaşmanın gelişimiyle yerini okul eğitimine bıraktı. Sanayileşmenin kurumsallaşmasıyla, okul öğretimi de giderek örgünleşti ve eğitim kurumu içinde vazgeçilmez unsurlardan biri oldu. Örgün eğitim kurumlarının ana özellikleri olan program, sınıf, dershane, ders kitabı, ezber temelli öğretim metodu gibi unsurlar ortaçağda oluşmuştur. İlkokullar ve üniversiteler ortaçağın, ortaöğretim ve mesleki-teknik öğretim sanayi devriminin ürünüdür (Ergun, 1991:112). Toplumlar, geleceklerini garanti altına alma yolunda yetiştirmeyi istedikleri bireyleri, disiplinli bir eğitim-öğretim sürecinden geçirme isteğine uygun politikalar geliştirdiler ve özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında bu yöndeki politikalara önem verildi. Avrupa ülkelerinde tahsil çağındaki nüfusu kapsayan 5-24 yaş grubunun okullaşma oranı de yüzde 65 ten da yüzde 72 ye yükselmiştir (Dura, 1990:78). EĞİTİMİN SINIFTAN EVE TAŞINMASI 21. yüzyıldan yol aldığımız bu dönemde, tüm toplumsal kurumlar teknolojik değişimin etkisi altında yeni bir şekillenme içindedir ve Eğitim Kurumu nun da bu şekillenmenin dışında olduğu düşünülemez. Bilgi Toplumu süreci olarak adlandırdığımız bu yeni dönem, daha ileri seviyede eğitilmiş, geliştirilmiş insan gücüne ihtiyaç duymaktadır. Gelecekte eğitimin önemli bir bölümü; öğrencinin evindeki ya da yatakhanesindeki kendi odasında ve istediği saatlerde sağlanacaktır. Bilgisayar aracılığı ile bantlar, video birimleri, dil laboratuvarları ve öğrencinin çalışması için yardımcı diğer elektronik gereçler, öğrenciyi sınırlayıcı, sevimsiz sınıflardan kurtaracaktır (Toffler, 1995:231). Çağdaş teknolojinin kullanım olanaklarının getirdiği özgür ortam, bireyin özgür çabalarını da destekleyecektir. Okur-yazarlık artık temel bilgisayar becerilerini de kapsamaktadır (Drucker, 1993:237). Bilgi ve teknolojinin sürekli yenilendiği bu kırılma noktasında öğrenmenin öğrenilmesi, bireyler açısından son derece önemlidir. Oluşan koşullar içinde eğitim süreklilik göstermektedir ve bireyin bu sürekliliğin dışında kalma hakkı yoktur. Yenilikleri yakalayabilmek ve gelişebilmek için devlet ile özel kurum ve kuruluşlar, çalışanların mesleklerine göre son gelişmeleri izlemelerini sağlayıcı yatırımlar yapmalıdır. Bu da, enformasyon teknolojisinin (Bilgisayar, CD-ROM, İnternet vb.) yaygın olarak kullanılmasıyla doğrudan ilişkilidir (Bayhan, 1996:149). Günümüzde Bilgi Toplumu sürecinin gereklerinin yerine getirildiği ülkeler arasında saydığımız ABD de Bölge ve gelir düzeyinden bağımsız olarak herkese telekomünikasyona katılma olanağı sağlaması fikri evrensel hizmet kavramı altında hayata geçmeye başlamaktadır. (Dicleli, 1995:7) Eğitim sürecinin evlerde bilgisayar kullanımının giderek artan oranda belirli bir noktaya ulaştığında büyük değişim yaşayacağını ve televizyon ile bilgisayar özelliklerinin aynı yapıda bütünleşmesiyle gerçek değişimin yaşanacağını belirten Toffler, günümüzde 30 milyon Amerikalının bilgisayar, faks ve diğer üçüncü dalga teknolojilerini kullanarak işlerini kısmen evden yaptıklarını vurgulamakta ve anne babaların çocuklarını evlerinde eğitmeyi tercih ettiklerini dile getirmektedir. BİLGİSAYAR DOSTLUĞU Bilgisayar teknolojilerinin eğitim ve öğretimde yaygın kullanımı, birçok avantajı beraberinde getirmektedir. Bilgisayar, özellikle çocuklar yönünden, basılı kitaba göre çok daha kullanıcı 22 Ekim 2006 Ekim