AYDIN TİCARET BORSASI

Transkript

1 AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE 2012 YILI PAMUK RAPORU Ata Mahallesi Denizli Bulv. No: AYDIN Tel: Faks:

2 İÇİNDEKİLER TABLOLAR 3 PAMUĞUN TANIMI, KAPSAMI VE TARİHÇESİ 4 PAMUK SEKTÖRÜNÜN MEVCUT DURUMU 5 LİF KARAKTERLERİNE GÖRE ÜRETİLEN PAMUKLAR 5 PAMUĞUN KULLANILDIĞI ALANLAR 6 DÜNYA PAMUK EKİM ALANLARI 7 DÜNYA PAMUK ÜRETİMİ 8 DÜNYA PAMUK TÜKETİMİ 9 TÜRKİYE PAMUK ÜRETİMİ VE TÜKETİMİ 9 EGE BÖLGESİ PAMUK ÜRETİMİ 12 DÜNYA PAMUK İTHALATI 13 TÜRKİYE NİN PAMUK İTHALAT VE İHRACATI 14 PAMUKTA YAŞANAN SORUNLAR 16 2

3 TABLOLAR Tablo 1: Pamuğun Kullanıldığı Alanlar Tablo 2: Dünya Pamuk Ekim Alanları (Bin Ha) Tablo 3 - Dünya Pamuk Üretimi (1000 Ton-Lif) Tablo 4: Dünya Pamuk Tüketimi (1000 Ton-Lif) Tablo 5: Bölgeler İtibariyle Türkiye Pamuk Ekim Alanları (Bin Ha) Tablo 6: Bölgeler İtibariyle Türkiye Lif Pamuk Üretimi (Bin Ton) Tablo 7: Türkiye Üretim ve Tüketimi (1000 Ton/lif) Tablo 8: Ege Bölgesi Yıllara Göre Pamuk Üretimi Ve Ekim Alanı Tablo 9: Yılı Ege Bölgesi Pamuk Ekili Alan Ve Kütlü Üretim Tahmin Sonuçları Tablo 10: Dünya Pamuk İthalatı (1000 Ton-Lif) Tablo 11: Dünya Pamuk İhracatı (1000 Ton-Lif) Tablo 12: Türkiye Pamuk İhracatı Tablo 13: Türkiye Pamuk İthalatı Tablo 14: Türkiye İthalatının Ülkelere Göre Dağılımı (2010/11 sezonu) 3

4 PAMUĞUN TANIMI, KAPSAMI VE TARİHÇESİ Pamuk bitkisi, yaygın ve zorunlu kullanım alanıyla insanlık açısından, yarattığı katma değer ve istihdam olanaklarıyla da üretici ülkeler açısından büyük ekonomik öneme sahip bir üründür. Pamuk işlenmesi açısından çırçır sanayisinin, lifi ile tekstil sanayisinin, çekirdeği ile yağ ve yem sanayisinin, linteri ile de kağıt sanayisinin hammaddesi durumundadır. Petrole alternatif olarak pamuğun çekirdeğinden elde edilen yağ, giderek artan miktarda biyodizel üretiminde de hammadde olarak kullanılmaktadır. Bu sebeplerin yanında nüfus artışı ve yaşam standardının yükselmesi, pamuk bitkisine olan talebi de artırmaktadır. Bu yönleriyle pamuğa olan ihtiyaç, tüm dünyada artış göstermektedir. Dünyada sınırlı sayıda ülkenin ekolojisi pamuk tarımına el verdiğinden, dünya üretiminin %80 ine yakınını Türkiye nin de içinde bulunduğu az sayıda ülke üretmektedir. Ülkemiz açısından stratejik bir niteliği bulunan pamuğun üretimi ve kullanımı, diğer bir ifade ile pamuk politikası, izlenen tarım, sanayi ve ticaret politikaları ile uluslararası gelişmelerden yoğun bir şekilde etkilenmektedir. Pamuğun Tanımı Pamuk, ikiçenekliler sınıfının ebegümeciler familyasından olup, lif ve yağ elde etmek için tropik ve subtropik alanlarda geniş çapta kültürü yapılan bir bitkidir. Ekvatorun her iki yanında 41 kuzey ile 36 güney enlemleri arasında özel bir tasarımla yerleştirilir. Malvales takımından, Malvacea familyasnından, Gossypium cinsinden bir bitki olan pamuk, kültür pamukları Herbacea ve Hirsuta olmak üzere iki grup altında incelenmektedir. Eski dünya pamukları adı verilen, Herbacea grubunda G.Arboreum L. ve G. Herbaceum L. olmak üzere iki tür bulunmaktadır. Yeni dünya pamukları adı verilen Hirsuta grubunda ise G. Hirsuta grubunda ise L.G. Barbadense Barbadense L. ve G. Tomentosum L. türleri bulunmaktadır. Pamuk bitkisinin gövdesi dik, oldukça dallanmış ve çok tüylüdür. Çiçekler saplı olup yaprakların koltuğunda tek tek bulunur. Meyvesi olgunlukta açılan 3-5 gözlü lokulisit kapsüldür. Her gözde siyahımsı renkli, oval ve üzeri uzun tüylerle örtülü 5-10 tohum bulunur. Pamuk tohumu üzerindeki pamuk tellerinin çoğunluğunu lifler teşkil eder. Pamuk lifleri epiderm hücrelerinden bazılarının önce dışarı doğru bir çıkıntı yapmaları ve bu çıkıntıların 4

5 dışarı doğru uzamaları ile oluşmaktadır. Pamuk lifi pamuk mahsulünün %85 ini teşkil etmektedir. Ülkemizde yetiştirilen lif bitkileri pamuk, keten ve kenevir olup pamuk, jüt ve rami dışındaki bitkisel lifler dünyadaki önemini giderek yitirmektedir. Sentetik ve rejenere lif üretimindeki artışlar pamuktan daha fazla olmasına rağmen, pamuk lifinin doğal oluşu, teri absorbe edişi, ısıtılıp kaynatıldığında diğer liflere göre sağlam kalışı, statik elektriği daha az iletmesi hava geçirgenliği ve hijyenik özellik taşıma avantajları insanların doğal maddelere olan tutkuların artması ve sentetik liflere doğal liflerdeki bir çok özelliğin kazandırılmamasından dolayı pamuk önemini artan bir şekilde korumaktadır. PAMUK SEKTÖRÜNÜN MEVCUT DURUMU VE PERFORMANSI Tarihi Gelişim 1900 yıl önce Anadolu topraklarında ekilmeye başlanan pamuğun gelişmesi Türk ve Yunan uygarlıkları döneminde başlamış, pamukta esas gelişimini 11. yüzyılda Selçuklular döneminde gerçekleştirilmesi Bursa, Konya ve Sivas pamuk tarımında önemli merkezler haline gelmiştir. 13 ve 14 yüzyılda Osmanlılar, pamuk tarımını Balkanlar, Suriye, Irak ve Mısırdan başlayarak genişletmiş Mısırdan pamuk tohumu getirilerek Ege Bölgesi, Edirne, Sinop, Balıkesir de çiftçilere ücretsiz dağıtılarak üretimi özendirilmiş ve pamuk üretim alanları genişletilmiş ve üretim yeterli seviyelerde yapılmıştır. Bu sırada Osmanlı imparatorluğu ürettiği pamuk ile tekstil ve yatak-yorgan gibi dolgu gereksinmelerini karşılamış ve önemli bölümünü Avrupa ya ihraç etmiştir. Zamanla Dünyanın diğer ülkelerinde pamuk üretiminin artması, ayrıca kapitülasyonlar sebebiyle pamuk iplik ve dokumalarının dışarıdan gelmesi Balkan ve I. Dünya Savaşları Pamuk sanayine önemli darbe vurmuştur. Pamuk asıl önemli gelişimini Cumhuriyet döneminde yapılan kurumsal düzenlemeler sonucunda göstermiştir. Pamuk Islah İstasyonlarının kurulması ülkemiz koşullarına uygun pamuk tipinin seçilmesi, pamuk tohumu üretimine ve pamuk ıslahına yönelik yasal mevzuatın oluşturulması, pamuk deneme ve üretme çiftliklerinin kurulmasıyla birlikte üretim oldukça artmıştır. 5

6 LİF KAREKTERLERİNE GÖRE ÜRETİLEN PAMUKLAR; 1- Kısa Lifli Pamuklar 2- Orta Lifli Pamuklar 3- Uzun Lifli Pamuklar 4- Çok Uzun Lifli Pamuklar 1-Kısa Lifli Pamuklar: uzunlukları 19-24,6 mm arasında olan pamuk lifleri dünya pamuk üretimi %5-10 nu oluşturmaktadır. Asya tipi veya eski dünya pamukları olarak bilinen bu pamuklar kısa, kalın ve kaba olduklarından kaba mamullerin yapımında kullanılırlar. Eski haline dönme(yaylanma) özelliği diğer çeşitlere göre daha fazla olduğundan daha çok yatak, yorgan ve şilte gibi ürünlerde dolgu malzemesi olarak kullanılır. 2-Orta Lifli Pamuklar: uzunlukları 24,6-28,5 mm arasında olan bu pamuk lifleri dünya pamuk üretiminin %80-85 ini oluşturmaktadır. Bu gruba Upland tipi Amerikan menşeli ticari pamuklarda dahildir. 3-Uzun Lifli Pamuklar: uzunlukları 28,5-34,9 mm arasında olan pamuk lifleri dünya pamuk üretiminin %7-10 nu oluşturmaktadır. Türkiye de ekimi yapılan tescilli pamuk çeşitlerinin %98 ini orta uzun lifli G.hirsutum türü Upland tipi çeşitler, %2 si ise yerli olarak tanımlanan kapalı koza tipindeki çeşitler teşkil etmektedir. 4-Çok Uzun Lifli Pamuklar: lif uzunlukları 34,9 mm ve daha fazla olan pamuk çeşitleri olup üretimleri oldukça sınırlıdır. G.barbadense türüne dahil olan bu tür pamuklardan Mısır pamukları (Giza ve Meofi) ülkemizde bilinen çeşitler olup ince ve fantezi mamullerin yapımında kullanılmaktadır. Pamuğun Kullanıldığı Alanlar Pamuk, tarımı ve sanayisi ile geniş istihdam olanakları sağlarken lifi ile tekstil sanayinin, çiğiti ile yağ sanayinin, kapçık ve küspesi ile yem sanayinin ayrıca lifleri ile de selüloz sanayinin hammaddesini teşkil eden endüstriyel bir üründür. 6

7 Tablo 1: Pamuğun Kullanıldığı Alanlar TARIM KÜTLÜ PAMUK ÇIRÇIRLAMA LİF LİNTER ÇİĞİT Tekstil Diğer Selüloz Savaş Yakacak ve Dolgu Tohum Hayvan Yemi Yağ Likit Ham Yağ Gübre Sabun İmali Küspe Margarin Raf. Likit Kaynak: İzmir Ticaret Borsası Tekstil sektörü başta olmak üzere film ve barut yapımı dahil olmak üzere elliye yakın sektörde hammadde veya ara malı olarak kullanılan pamuk söz konusu sektörlerde geniş istihdamlar yaratmaktadır. DÜNYA PAMUK EKİM ALANLARI Tablo 2: Dünya Pamuk Ekim Alanları (Bin Ha) Ülkeler 2005/ / / / / /11* 2011/12** 2012/13** Hindistan Çin ABD Pakistan Özbekistan Brezilya Türkmenistan Burkina Faso Arjantin Tanzanya Türkiye Myanmar Zimbabve Diğer DÜNYA Kaynak: ICAC Cotton (*) Tahmin, (**) Projeksiyon 7

8 Tabloda yer alan veriler analiz edildiğinde, 2005/06 dönemi ile 2009/10 dönemi arasında dünyada ortalama 33 milyon hektar alanda pamuk üretimi yapıldığı ve 2008/09 ile 2009/10 dönemlerinde ortalamanın oldukça altında kalındığı tespit edilmektedir. 2010/11 sezonda ekim alanları yine 33 milyon hektar seviyelerine yükselmiş olup, 2011/12 sezonunda ekim alanlarındaki artışın 36 milyon hektarlara ulaşacağı tahmin edilmektedir. Dünya pamuk ekim alanlarının en geniş olduğu ülke ortalama 10 milyon hektar alan (%28 pay) ile Hindistan dır. Onu sırasıyla Çin, ABD, Pakistan, Özbekistan, Brezilya ve Türkmenistan izlemektedir. Türkiye nin ekim alanları tablodaki sekiz dönemin ortalamasına göre sekizinci sırada yer almaktadır. Ancak 2009/10 döneminde ortalamaya göre ekim alanı en çok düşen ülkelerden biri olarak 13. sıraya gerilemiştir. DÜNYA PAMUK ÜRETİMİ Tablo 3: Dünya Pamuk Üretimi (1000 Ton-Lif) ÜLKELER 2006/ / / / / /12(*) ÇİN 7,729 8,056 7,991 6,967 6,641 7,294 HİNDİSTAN 4,746 5,225 4,921 5,182 5,748 5,879 ABD 4,700 4,182 2,790 2,654 3,942 3,413 PAKİSTAN 2,155 1,872 1,894 2,090 1,916 2,264 BREZİLYA 1,524 1,602 1,193 1,187 1,960 1,960 AVUSTRALYA ,089 ÖZBEKİSTAN 1,165 1,165 1, TÜRKİYE DİĞER 4,258 3,144 2,826 2,642 2,855 3,543 TOPLAM 26,573 26,061 23,400 22,337 25,356 26,855 Kaynak: Cotton World Statistics Dünyada en büyük pamuk üretimi Çin de gerçekleşmektedir. Son yıllarda ABD de üretimin düşmesi, Hindistan da ise artan bir seyir izlemesi sonucu son 5 dönem lif pamuk üretim ortalamasına göre Hindistan ABD yi açık bir farkla geride bırakmıştır. ABD de özellikle ekonomik krizin etkisi ile son iki yıl içerisinde üretimde ciddi bir düşüş yaşanmıştır ancak bu iki ülke de dünya üretiminde önemli bir paya sahiptir. Dünya lif pamuk üretimi yılları arasında 26 milyon ton seviyelerinde gerçekleşirken, 2008/2009 döneminde 23,4; 2009/2010 döneminde ise 22,4 milyon ton seviyesine gerilemiştir. Başka bir açıdan dünya pamuk üretimi 2008/09 döneminde bir önceki döneme (2007/08) göre %10.5, 2009/10 döneminde ise %14,5 azalma yaşamıştır. 2010/11 döneminde üretim artış trendine girmiş ve 25 milyon tonu aşmıştır. 2011/12 tahminleri üretimin 27 milyon tonlara yaklaşacağı yönündedir. 8

9 DÜNYA PAMUK TÜKETİMİ Tablo 4: Dünya Pamuk Tüketimi (1000 Ton-Lif) ÜLKELER 2006/ / / / / /12(*) ÇİN 10,886 11,104 9,580 10,886 10,015 9,580 HİNDİSTAN 3,941 4,050 3,865 4,300 4,583 4,246 PAKİSTAN 2,613 2,613 2,449 2,351 2,177 2,243 TÜRKİYE 1,589 1,350 1,110 1,263 1,219 1,154 BREZİLYA 996 1, ABD 1, BANGLADEŞ DİĞER 5,157 4,039 4,503 4,530 4,373 4,226 TOPLAM 26,953 26,917 24,020 25,911 24,960 23,887 Kaynak: USDA-(*)Tahmin Tablodan görüldüğü gibi dünyada en çok pamuk tüketen ülkeler, yine en çok üretim payına ve pamuğu işleme kapasitesine sahip olan Çin, Hindistan, ABD, Türkiye gibi ülkelerdir. 2006/07 döneminde dünya tüketimi en yüksek seviyesine çıkmışken, 2008 yılında tüm dünyada pamuk üretim düşüşlerine paralel olarak tüketimde de daralma yaşanmıştır. Son 2-3 sezon içerisinde pamuk üretimi en fazla ABD, Çin ve Brezilya da, tüketimi ise ABD, Çin ve büyük bölümü Türkiye den kaynaklı olmak üzere Avrupa da gerilemiştir. Dünya tüketimi 2008/09 döneminde 24 milyon ton (110 milyon balya) ve 2009/10 döneminde 25.9 milyon ton (119 milyon balya) olarak gerçekleşmiştir. Görüldüğü gibi 2009 yılı ile beraber dünya tüketimi yeniden artış eğilimi göstermektedir. ABD Tarım Bakanlığı nın yayınladığı rapora göre, dünyadaki en büyük 6 pamuk tüketicisi ülkenin pamuk kullanımının 2010/11 ve 2011/12 döneminde bir miktar düşeceği tahmin edilmektedir. TÜRKİYE PAMUK ÜRETİMİ VE TÜKETİMİ Türkiye de pamuk tarımı genelde Ege Bölgesi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Çukurova ve Antalya yörelerinde yapılmaktadır. Son 10 yıllık süreçte pamuk ekim alanlarının yaklaşık %30 oranında gerilediği aşağıdaki tablodan görülebilmektedir. Bölgeler bazında incelendiğinde ekim alanlarında en önemli düşüşlerin sırasıyla Ege, Antalya ve Çukurova bölgelerinde olduğu görülmektedir. 9

10 Tablo 5: Bölgeler İtibariyle Türkiye Pamuk Ekim Alanları (Bin Ha) Sezon Ege Çukurova G.Doğu Antalya Toplam Anadolu 2002/ / / / / / / / / Kaynak: TUİK Türkiye Lif pamuk üretimimizde en önemli bölge Güneydoğu Anadolu Bölgesidir. Nitekim 2010/11 sezonunda üretimin yaklaşık %56 sı Güneydoğu Anadolu Bölgesinde, %25 i Çukurova da, %17 si Ege Bölgesinde ve %1 i Antalya yöresinde gerçekleştirilmiştir. Türkiye nin pamuk üretiminde son yıllarda yaşanan düşüşe paralel olarak, dünyanın en kaliteli pamuklarının yetiştirildiği Ege Bölgesinde de pamuk üretim alanları önemli ölçüde gerilemiştir li yılların başlarında 200 bin hektar seviyelerinde olan Ege Bölgesi pamuk ekim alanları 80 bin hektar seviyelerine gerilemiştir. 2009/10 döneminde dünya genelinde pamuk tüketiminin tekrar yükselişe geçmesi sonucu dünya stokları gerilemeye başlamış ve pamuk fiyatlarında artış yaşanmıştır. Yaşanan artış ve bir önceki sene elde edilen yüksek verimin etkisiyle 2010/11 sezonunda pamuk ekim alanlarını genişlemiştir. Tablo 6: Bölgeler İtibariyle Türkiye Lif Pamuk Üretimi (Bin Ton) Sezon Ege Çukurova G.Doğu Antalya Toplam Anadolu 2002/ / / / / / / / / Kaynak: TUİK 10

11 Türkiye İstatistik Kurumu nun verilerine göre son 10 yıllık süreçte en yüksek lif pamuk üretimi 988 bin ton ile 2002/03 sezonunda, en düşük lif pamuk üretimi ise 638 bin ton ile 2009/10 sezonunda gerçekleşmiştir. 2010/11 sezonunda lif pamuk üretimi bir önceki sezona göre % 28 oranında artarak 817 bin tona yükselmiştir. 2010/11 sezonunda tüm bölgelerde üretim miktarı artmıştır. Ege Bölgesinde % 26.3, Güneydoğu Anadolu Bölgesinde % 18.1, Çukurova Bölgesinde %33.1, Antalya Bölgesinde ise % 39.4 oranında artış ortaya çıkmıştır. Türkiye İstatistik Kurumunun pamuk üretim ve ekim alanına ilişkin verileri, ICAC (Uluslararası Pamuk Danışma Kurulu) ile USDA (ABD Tarım Bakanlığı) verilerinden farklılık göstermektedir. USDA ya göre Türkiye üretim ve tüketim rakamları aşağıda gösterilmiştir. Tablo 7: Türkiye Üretim ve Tüketimi (1000 Ton/lif) YIL ÜRETİM TÜKETİM FARK ÜRETİMİN TÜKETİMİ KARŞILAMA ORANI (%) 2006/ , / , / , / , / , /12(**) 500 1, Ort.(*) 558 1, Kaynak: FAS USDA-(*) Altı dönemin ortalama değerleri (**) Tahmin Uluslararası Pamuk Danışma Kurulu nun tahminlerine göre 2009/2010 sezonunda Türkiye nin 380 bin ton olan lif pamuk üretimi 2010/11 sezonunda %28 lik bir artışla 488 bin tona olarak gerçekleşmiştir. Yukarıda belirtildiği gibi 2008 ve 2009 yıllarında küresel ekonomik krizin olumsuz etkileriyle pamuğun özellikle üretimi olmak üzere, tüketim ve ticareti sadece Türkiye de değil tüm dünyada azalmıştır. Ancak Türkiye de pamuk üretim maliyetlerinin fazla olması, destekleme primlerinin rakip ülkelere göre durumu, özellikle önemli pamuk üretimi yapılan Ege ve Çukurova bölgelerinde üreticinin üretim yapabileceği alternatif ürün çeşitliliğinin fazla olması ve ABD gibi ülkelerin uyguladığı politikalar sonucu dünya fiyatlarıyla rekabet edilememesi sonucu pamuk ekim alanlarında başka ürünlerin tercih edilmesi ve alternatif ürünlere geçen üreticinin, üretimi ve hasadı nispeten daha meşakatli olan pamuk üretimine geri dönmede istekli davranmaması gibi diğer çeşitli faktörlerin de etkisiyle üretim daha kritik bir seviyeye gelmiştir. Nitekim, 2001/02 ile 2007/08 arası yedi yıllık dönem ortalamasına göre Türkiye 11

12 dünya pamuk üretiminin yaklaşık %4 ünü gerçekleştirirken, bu oran 2008/09 döneminde %2 ye, 2009/10 döneminde de %1,7 ye kadar gerilemiştir. Ege Bölgesi Pamuk Üretimi Ege bölgesinde üretim payında Aydın birinci sırada gelmektedir. Onu sırasıyla İzmir, Denizli ve Manisa takip etmektedir. Tablo 8: Ege bölgesi yıllara göre pamuk üretimi ve ekim alanı EGE BÖLGESİ KÜTLÜ PAMUK EKİM ALANI VE REKOLTE BİLGİLERİ İLLER 2001/ / / / / / / / / / /12 Aydın Balıkesir Ekim Alanı (ha) Bursa Çanakkale Denizli İzmir Manisa Muğla TOPLAM Aydın Kütlü Pamuk Üretimi (ton) Balıkesir Bursa Çanakkale Denizli İzmir Manisa Muğla TOPLAM Kaynak: İzmir Ticaret Borsası 12

13 Tablo 9: Yılı Ege Bölgesi Pamuk Ekili Alan Ve Kütlü Üretim Tahmin Sonuçları İLLER Ekim Alanı Toplam Kütlü Ortalama Verim** Mahlıç (Ha) Üretim (Kg) (Kg/Ha) %39 (Kg) AYDIN İZMİR BALIKESİR DENİZLİ MANİSA MUĞLA ÇANAKKALE BURSA EGE BÖLGESİ DÜNYA PAMUK İTHALATI Çin, Bangladeş ve Türkiye yıllara göre değişmekle birlikte dünyanın en büyük pamuk ithalatçıları konumundadır. Çin diğer iki ülkeden farklı olarak dünyanın başta gelen pamuk üreticilerinden olmasına karşın tekstil ve konfeksiyon sektörünün artan ihtiyaçları sebebiyle aynı zamanda küresel olarak büyük ithalatçılar arasında yer almaktadır. Tablo 10: Dünya Pamuk İthalatı (1000 Ton-Lif) ÜLKELER 2005/ / / / / /11 (*) 2011/12 (*) 2012/13 (**) ÇİN TÜRKİYE BANGLADEŞ ENDONEZYA VİETNAM TAYLAND KORE CUM MEKSİKA RUSYA HİNDİSTAN DİĞER DÜNYA TOPLAM Kaynak: Cotton World Statistics

14 DÜNYA PAMUK İHRACATI Dünyanın en büyük pamuk ihracatçısı ülkeleri yıllara göre değişmekle birlikte, ortalama olarak %30-35 lik payla ilk sırayı alan ABD yi, %19-20 lik payla Hindistan ve %11 payla Özbekistan takip etmektedir. 10 yıl öncesine kadar Dünya Pamuk üretim ve ticaretindeki yeri çok daha gerilerde olan Hindistan, aktarma genli pamuk üretimine geçişle beraber 7 yılda pamuk ihracatını 10 kattan daha fazla oranda arttırmıştır. Ülkemiz pamuk ekim alanlarının daralmasına paralel olarak üretimde yaşanan düşüşler sebebiyle, dünya pamuk ihracatı sıralamasında önemli bir yere sahip bulunmamaktadır. Dünya pamuk ihracatı 2008/09 sezonunda, 2001/02 sezonundan bu yana en düşük seviyesine gerilemiş ve bir önceki döneme göre yaklaşık %25 azalışla 6.5 milyon ton seviyesinde gerçekleşmiştir. Küresel ekonomik kriz sebebiyle temel ithalatçı ülkelerdeki talep düşüşü, küresel pamuk ticaretindeki azalmanın başlıca nedenidir. Tablo 10: Dünya Pamuk İhracatı (1000 Ton-Lif) ÜLKELER 2005/ / / / / / / /13 (*) (**) (**) ABD HİNDİSTAN ÖZBEKİSTAN BREZİLYA AVUSTRALYA BURKİNA FASO YUNANİSTAN TÜRKMENİSTAN MALİ SURİYE DİĞER DÜNYA TOPLAM Kaynak: ICAC-Cotton World Statistics- (*) Tahmin, (**) Projeksiyon TÜRKİYE NİN PAMUK İTHALAT VE İHRACATI Ülkemizde yıllar itibariyle tekstil sektöründe yaşanan genişlemeye paralel olarak, pamuk tüketimindeki artış iç üretim artışıyla karşılanamadığından, pamuk ithalat miktarı artmış ve 1990 yılına kadar pamuk ihracatçısı olan Türkiye, başlıca pamuk ithalatçısı ülkelerden biri konumuna gelmiştir. Bazı sezonlarda artış olsa da son on sezonluk dönemde pamuk ihracatı 30 bin ton seviyelerinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde en fazla ihracat yaklaşık 81 bin ton ile 2007/08 sezonunda, en düşük ihracat ise 29 bin ton ile 2001/02 sezonunda gerçekleşmiştir. 14

15 Tablo 11: Türkiye Pamuk İhracatı Sezon Miktar (Bin Ton) Miktar Endeksi Değer (Milyon $) Değer Endeksi 2001/ / / / / / / / / / Kaynak: TÜİK Ülkemiz, iç üretimin tüketimi karşılayamaması sebebiyle dünyanın en fazla pamuk ithal eden ikinci ülkesi konumundadır. TÜİK verilerine göre, ülkemizin pamuk ithalatına sezonlar itibariyle bakıldığında, son on yıllık dönemde en fazla ithalat, 961 bin ton ile 2009/10 sezonunda, en düşük ithalat ise 494 bin ton ile 2002/03 sezonunda yapılmıştır. Tablo 12: Türkiye Pamuk İthalatı Sezon Miktar (Bin Ton) Miktar Endeksi Değer (Milyon $) Değer Endeksi 2001/ / / / / / , / , / / , / , Kaynak: TÜİK Tablodan görüldüğü gibi her yıl yaklaşık bin ton pamuk ithal edilmekte ve bunun karşılığı olarak yıllara göre değişmekle birlikte 1 milyar dolar civarında döviz ihracatçı ülkelere ödenmektedir. Türkiye nin pamuk ithalatının yaklaşık %80 i ABD ve Yunanistan dan yapılmaktadır. ABD nin payı %60-65 civarındadır. Bu ülkeleri Türkmenistan, Hindistan, Brezilya, Özbekistan ve Suriye gibi ülkeler takip etmektedir. Öte yandan başlıca pamuk tedarikçilerimizin üretimleri büyük ölçüde sübvansiyonlarla desteklenmektedir ve ABD den yapılan pamuk ithalatında GSM kredileri oldukça etkili olmaktadır. Avrupa ekonomisinde yaşanılan darboğaz ve DTÖ Anlaşmazlıkların Halli Mekanizmasının ABD sübvansiyonları aleyhine kararları sebebiyle anılan desteklerde azalma beklenmekte olup, bu durumun pamuk tedarik fiyatlarımızda yukarı yönlü dalgalanmalara sebep olması beklenmektedir. 15

16 Tablo 13: Türkiye İthalatının Ülkelere Göre Dağılımı (2010/11 sezonu) ÜLKELER TON % Pay Bin $ % Pay ABD 476, , Yunanistan 87, , Türkmenistan 51, , Brezilya 27, , Tacikistan 21, , Özbekistan 16, , Hindistan 11, , Arjantin 6, , Mısır 5, , Burkina Faso 3, , Diğer 22, , TOPLAM 729, , Kaynak: TUİK PAMUKTA YAŞANAN SORUNLAR 1.Türkiye de pamuk üretimi ihtiyacın oldukça altında gerçekleşmekte ve dolayısıyla tüketimi karşılayamamaktadır. Bu durum pamuk ithalatında dünyada ikinci sıraya kadar yükselmemize neden olmuştur ve her yıl (yılara göre değişmekle birlikte) 1 milyar dolar civarında dövizin tüketimi karşılamak üzere ülke içinden çıkmasına neden olmaktadır. Lif pamuk, pamuk ipliği ve pamuklu dokuma ithalatı birlikte değerlendirildiğinde bu bedel son yıllarda 2 milyar doların üstünde gerçekleşmektedir. 2.Pamuk üretiminde ülkemiz verimliliği dünya ortalamasının üzerinde olmasına rağmen, girdi fiyatlarının artışı, üretimi azaltmakta, sürdürülebilirliğini tehdit etmektedir. Girdi fiyatları, küçük işletme yapısının getirdiği sorunlar, işçilik giderleri, tarıma yönelik mal ve hizmetlere uygulanan vergi oranları, üretici için önemli maliyet unsurlarıdır. 3.Ülkemizde pamuk üretiminde destekleme primi verilmektedir. Ancak söz konusu destek miktarları, girdi maliyetlerini karşılayarak pamuk üretimini karlı hale getirme ve teşvik etme yönlerinden rakip ülkelere göre yetersiz kalmaktadır. Bunun sonucu olarak, son yıllarda pamuk üretimine elverişli alanlarda başka ürünlerin tercih edilmesi üretimdeki düşüşün en önemli nedenleri arasındadır. 4.Pamukta dış ticaret ve kur politikalarından kaynaklanan sorunlar Türkiye yi ciddi şekilde etkilemektedir. DTÖ, ICAC gibi uluslararası kuruluşların pamuk sektörünü olumsuz etkileyen hükümet önlemlerin kaldırılması yönündeki kararlarına rağmen ABD ve AB pamuk üretimlerini yüksek oranda desteklemeye devam etmektedir. Bu ülkelerde üretim maliyetlerinin düşük, desteklemelerin yüksek olması pamuk fiyatlarında 2009/10 dönemine kadar uzun bir periyod süresince düşüşe neden olmuştur. Sonuç olarak bu ülkelerin uyguladığı ihracat politikaları ve Türkiye de pamuğun herhangi bir dış ticaret aracı ile korunmaması yerli üretimi tehdit etmektedir. 5.Pamukta standardizasyon ve kalite kontrolü halen bir sorun olmaya devam etmektedir. 16

17 6.Üretimi daha kolay olan çekirdeksiz kuru üzüm, mısır ve ayçiçeği gibi ürünlerin fiyatlarının nispeten yüksek oluşması ve bu ürünler için verilen destekler pamuk üretimini olumsuz yönde etkilemektedir. Pamuk ekilen alanlarda söz konusu ürünlere geçilmesi nedeniyle, pamuk üretiminde (GAP ın devreye girmesine rağmen), iç talebi karşılayacak miktarda artış sağlanamamıştır. 7.Pamukta kirlilik halen önemli bir sorun olarak devam etmektedir. Bu sorunun devam etmesi pamuklarımızın iç ve dış piyasa değerini düşürmekte ve ithal pamukların tercih edilmesine neden olmaktadır. 8.Ülkemizde pamuk alanlarında ortalama 70 dekar düzeyindeki küçük ve çok parçalı arazi yapısı, pamuk üretiminin ekonomik işletme yapısına dönüşümünü ve makineli hasadın yaygınlaşmasını engellemektedir. Yüksek verim ve kaliteye rağmen küçük ölçek yapısı maliyet dezavantajına neden olmaktadır. 9.Pamuğun tarla aşamasında tarım ürünü, işlenmesi açısından sanayi ürünü olarak değerlendirilmesi ve pazarlama yönü gibi çok boyutlu yapısı, pamukla ilgili bütüncül politika üretiminde sorunlara yol açmaktadır. 10.Getirilen yasaklayıcı düzenlemelere rağmen, bölgeler arasında kütlü pamuk nakli devam etmektedir. Bu durum, beraberinde kalite sorununu ve Türk Pamuğu imajını zedelemektedir ve 2009 yıllarında dünyada yaşanan küresel ekonomik krizin etkileri, pamuğun özellikle üretimi olmak üzere tüketim ve ticaretinin tüm dünyada azalmasına neden olan önemli faktörlerden biri olmuştur. Türkiye de pamuk sektörü bu durumdan ciddi oranda etkilenmiş ve diğer nedenlerle beraber Türkiye üretimi, 2008/09 yılında, kendinden önceki beş yılın ortalamasına göre (800bin ton) %45; 2009/2010 döneminde ise %53 lük bir düşüş yaşamıştır. Aynı oranlar dünya üretimi için %8 ve %12 dir. 17