ÇİFTLİK GÜBRESİNİN FARKLI FORM VE DOZLARININ, ÇUKUROVA BÖLGESİ KOŞULLARINDA, TEK YILLIK ÇİM

Transkript

1 ÇİFTLİK GÜBRESİNİN FARKLI FORM VE DOZLARININ, ÇUKUROVA BÖLGESİ KOŞULLARINDA, TEK YILLIK ÇİM (Lolium multiflorum Lam.) İN OT VE TOHUM VERİMİ İLE OT KALİTESİNE ETKİSİ* The Effects of Different Forms and Doses of Barnyard Manure on Seed and Forage Yield and Quality of Annual Ryegrass (Lolium multiflorum Lam.) Under Çukurova Conditions Reşit GÜLTEKİN Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Veyis TANSI Tarla Bitkileri Anabilim Dalı ÖZET Bu araştırma Çukurova Bölgesi nde, çiftlik gübresinin farklı form ve dozlarının tek yıllık çim (Lolium multiflorum Lam.) in ot ve tohum verimi ile ot kalitesine etkisini belirlemek amacıyla, yetiştirme döneminde, tesadüf blokları faktöriyel deneme deseninde 3 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Çalışmada çiftlik gübresinin dört farklı formu; yanmış katı çiftlik gübresi, şerbet, ayrıştırılmış katı çiftlik gübresi ve karışım (iyle karışık haldeki taze materyal) ile bu formların 3 değişik dozu (15, 20, 25 kg/da N) kullanılmıştır. Uygulamalar (Tabana + Üste) 1- Yanmış katı çiftlik gübresi +, 2- +, 3- Ayrıştırılmış katı çiftlik gübresi +, 4- Karışım +, 5- Gübresiz uygulama (Kontrol) şeklinde yapılmıştır. Araştırma sonucunda toplam yaş ot, kuru madde, ham protein, sindirilebilir kuru madde ve tohum verimleri sırasıyla , , , , kg/da, ADF ve NDF oranları ise % %36.77ve %54.41-%58.12 arasında elde edilmiştir. En yüksek toplam yaş ot, kuru madde, ham protein ve sindirilebilir kuru madde verimi Ayrıştırılmış katı çiftlik gübresi + uygulamasında, en yüksek tohum verimi ise + uygulamasında saptanmıştır. En düşük ADF oranı Karışım + uygulamasında, en düşük NDF oranı ise + uygulamasında tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Çiftlik Gübresi Formları, Tek Yıllık Çim, Kuru Madde Verimi ABSTRACT The study was done in growing season under Çukurova conditions to determine the effects of different form and doses of barnyard manure on seed and forage yields and quality of annual ryegrass. Field trials were arranged in the complete factorial block design with three replications. In the study four forms of barnyard manure (farm manure, separated liquid, separated solid, slurry) at three doses (15, 20, 25 kg/da) were used. Doses divided into two parts, first half were applied at seeding and second one was applied as liquid form. * Yüksek Lisans Tezi-MSc. Thesis 122

2 According to results, total forage, dry matter, crude protein, digestible dry matter and seed yields ranged from to kg/da, from to , from to 51.97, from to kg/da, and from to kg/da respectively. Acid detergent fiber (ADF) and Neutral detergent fiber (NDF) ratios, also, ranged from 34.58% to 36.77% and 54.41% to 58.12%, respectively. The highest values were obtained from separated solid manure except seed yield from separated liquid form. The lowest ratios for ADF and NDF were obtained from the slurry plus liquid, and liquid as base and second applications, respectively Key Words: Farm Manure s Forms, Annual Ryegrass, Dry Matter Yield Giriş Tek yıllık yem bitkileri içerisinde önemli bir yere sahip olan çimler kaliteli ot üretimi için çok uygun bitkilerdir. Büyümenin erken devrelerinde sindirilme oranı % 80 lere ulaşır. Daha geç devrelerde bu oran % 65 civarındadır. Azotlu gübreleme yapılan veya baklagillerle yetiştirilen çimlerde protein oranı hemen tüm hayvanların ihtiyacını karşılayacak düzeydedir. Başaklanma devresinde biçilen çimlerden kaliteli bir ot alınır ve ince saplı çim otu çok kolay kurur (Açıkgöz, 2001). Çukurova Bölgesi nde kış aylarındaki iklim koşulları tek yıllık çim (Lolium multiflorum Lam.) in yetiştirilmesine çok elverişlidir. Bölgede daha çok kışlık ara ürün olarak yetiştirilen tek yıllık çim, ot ve tohum üretmek amacıyla ana ürün olarak da ekilebilir (Kuşvuran ve Tansı 2005). Bugün tarımsal üretimin artırılmasında çeşitli imkanlardan ve kaynaklardan faydalanılmaktadır. Bunun etkili yollarından bir tanesi gübrelemedir. Bu amaçla ilk olarak kullanılan materyal çiftlik gübresidir (Özbek, 1975). Çiftlik gübresi hem organik madde, hem de mikroorganizma (özellikle mikroflora) kapsamı toprağa çok yönlü yararlar sağlayan bir gübre çeşididir. Toprağı bitki besinlerince zenginleştirmesi yanında, çözünen bitki besinlerinin depolanmasını da sağlamaktadır (Aydeniz ve Brohi, 1991). Karakurt ve Ekiz (2004), gübreleme ile daha yüksek verim alınabileceğini ve uygun gübreleme dozunun 3000 kg/da çiftlik gübresi olduğunu saptamışlardır. Iğdırlı (2006), tüm organik gübre uygulamalarının fide verim ve kalitesinde artışlar meydana getirdiğini bildirmiştir. Fuhsing ve ark. (2007), sığır ve domuz gübresi uygulamasının Hint darısı (Pennisetum purpureum) ve pangola grass (Digitaria decumbens) ın kuru madde verimini ve besleme kalitesini artırdığını saptamışlar, ayrıca toprağın fiziksel ve kimyasal yapısının da düzeldiğini tespit etmişlerdir. Aydeniz ve Brohi (1991), yanmamış taze gübrenin bitki kökleri için zararlı olacağını bildirmişlerdir. Özel (1989), Çukurova koşullarında ekim zamanının tek yıllık çim (Lolium multiflorum L.) in yeşil ot verimini kg/da, tohum verimini ise kg/da olarak saptamıştır. Serin ve Ark. (1996), Erzurum koşullarında tek yıllık çimin ham protein verimini 41.3 kg/da kg/da arasında tespit etmişlerdir. Kutluay (2003), tek yıllık çim in ortalama yaş ot verimini 3375 kg/da ve ham protein verimini ise 76.9 kg/da kg/da arasında saptamıştır. Kızıl (2004), 1. ürün sorgum-sudanotu melezinde en yüksek selüloz ve lignin (ADF) oranın 2. biçimden, en düşük selüloz ve lignin (ADF) oranının ise 1. biçimden elde 123

3 edildiğini bildirmiştir. Kuşvuran ve Tansı (2005), tek yıllık çimde ortalama yaş ot verimini kg/da, ortalama protein verimini kg/da, tohum verimini ise kg/da arasında tespit etmişlerdir. Materyal ve Metot Materyal Denemede bitki materyali olarak tek yıllık çim (Lolium multiflorum Lam.) in bir çeşidi olan Caramba kullanılmıştır. Gübre materyali olarak Çukurova Tarımsal Araştırma Enstitüsü Hayvancılık Bölümü nden sağlanan yanmış katı çiftlik (Y.K.Ç) gübresi (Ahırlarda altlıklardan alınarak bir yerde toplanmış ve hiçbir işleme tabi tutulmadan bekletilmiş geleneksel yanmış katı materyal), şerbet (Seperatör makinesi ile katısından ayrıştırılarak bu amaç için yapılmış bir havuzda biriktirilmiş ve bekletilmiş sıvı materyal), ayrıştırılmış katı çiftlik (A.K.Ç) gübresi (Seperatör makinesi ile şerbetinden ayrıştırılarak toz haline getirilmiş ve bekletilmiş yanmış katı materyal) ve karışım (Seperatörde ayrıştırma işlemi için ahırlardan taze olarak getirilip bu amaç için yapılmış havuza koyulan ve bir motorlu karıştırıcı tarafından karıştırılarak homojenliği sağlanan, şerbetiyle karışık haldeki taze materyal) olmak üzere 4 değişik çiftlik gübresi formu kullanılmıştır. Çizelge 1. Çiftlik Gübresi Formları ve Besin İçerikleri Gübre Formları N (%) P 2O 5 (%) K 2O (%) Yanmış Katı Çiftlik Gübresi Ayrıştırılmış Katı Çiftlik Gübresi Karışım Kaynak: Çukurova Üniversitesi Toprak Bölümü Lab. Analiz Sonuçları, 2006 Metot Deneme, tesadüf blokları faktöriyel deneme desenine göre 3 tekrarlamalı olarak, ot ve tohum için ayrı ayrı kurulmuştur. Denemede çiftlik gübresinin farklı formlarının dekara 15, 20 ve 25 kg saf azot dozları ile kontrol için 0 (sıfır) doz uygulanmıştır. Ot için oluşturulan parsellere, gübre dozlarının yarısı ekimden önce çiftlik gübresinin değişik formları halinde, diğer yarısı da kardeşlenmede ve her biçim döneminden sonra şerbet formunda verilmiştir. Tohum için ekilen parsellere de yine aynı şekilde gübre dozlarının yarısı ekimden önce, çiftlik gübresinin değişik formları halinde, diğer yarısı da kardeşlenme döneminde şerbet formunda verilmiştir. Ekim, 5 metre uzunluğundaki parsellere 25 cm sıra aralığında, 6 sıra olacak ve dekara 3 kg tohum kullanılacak şekilde tarihinde mibzerle yapılmıştır. Uygulamaların birbirine karışmaması için parseller arasında 1 metre, bloklar arasında ise 3 metre mesafe bırakılmıştır. Araştırma Bulguları Toplam yaş ot verimi Gübre formları yönünden toplam yaş ot verimi değerleri arasında istatistiki olarak fark çıkmıştır. Çizelge 2. de görüldüğü gibi en yüksek toplam yaş ot verimi 124

4 kg/da ile Ayrıştırılmış katı çiftlik gübresi + uygulamasında, en düşük toplam yaş ot verimi ise kg/da ile Karışım + uygulamasında saptanmıştır. Karışım + gübre formu uygulamasının dışındaki diğer çiftlik gübresi formlarına ait toplam yaş ot verim değerleri, gübresiz uygulamadan elde edilen toplam yaş ot verim değerlerinden yüksek olmuş ve istatistiki olarak aynı grupta yer almıştır. Toplam kuru madde verimi Toplam kuru madde verimi değerleri arasında gübre formları bakımından istatistiki olarak fark çıkmıştır. Çizelge 2. de görüldüğü üzere en yüksek toplam kuru madde verimi kg/da ile Ayrıştırılmış katı çiftlik gübresi + uygulamasında, en düşük toplam kuru madde verimi ise 704,87 kg/da ile Karışım + uygulamasında saptanmıştır. Çizelge 2. Çiftlik gübresinin farklı form ve dozlarının tek yıllık çimin toplam yaş ot verimi, toplam kuru madde verimi, toplam ham protein verimi, toplam sindirilebilir kuru madde verimi, tohum verimi değerleri ve oluşan gruplar * Gübre Formları Yanmış Katı Çiftlik Gübresi + + Ayrıştırılmış Katı Çiftlik Gübresi + Karışım + Gübre Dozları Toplam yaş verimi Toplam kuru madde verimi Toplam ham protein verimi Toplam sindirilebilir kuru madde verimi Tohum Verimi Kg/da Ort a ab 51.94a Ort a a 45.37ab Ort a a 51.97a Ort b b 37.33b Gübresiz Uygulama (Kontrol) ab ab b * Aynı harf grubu ile gösterilen ortalamalar Duncan %5 e göre istatistikî olarak birbirinden farksızdır. Toplam ham protein verimi Gübre formları yönünden toplam ham protein verimi değerleri arasında istatistiki olarak fark çıkmıştır. Çizelge 2. de görüldüğü üzere en yüksek toplam ham protein verimi kg/da ile Ayrıştırılmış katı çiftlik gübresi + 125

5 uygulamasında, en düşük toplam ham protein verimi ise kg/da ile Gübresiz uygulama da saptanmıştır. Toplam sindirilebilir kuru madde verimi Toplam sindirilebilir kuru madde verimi ile ilgili değerler arasında istatistiki olarak bir farklılık bulunmamakla birlikte en yüksek toplam değer kg/da ile Ayrıştırılmış Katı Çiftlik Gübresi + uygulamasında, en düşük ise kg/da ile Gübresiz Uygulama da tespit edilmiştir. Tohum verimi Tohum verimi ile ilgili ortalama değerler arasında istatistiki olarak bir farklılık saptanmamıştır. En yüksek tohum verimi kg/da ile + uygulamasında, en düşük tohum verimi ise kg/da ile Gübresiz uygulama da elde edilmiştir. ADF oranı (%) Gübre formaları bakımından ADF değerleri arasında önemli düzeyde fark çıkmıştır. Çizelge 3. Çiftlik gübresinin farklı form ve dozlarının tek yıllık çimin ADF oranına ait ortalamalar ve oluşan gruplar * Gübre Formları Gübre Biçimler Ortalamalar Dozları (%) 1. Biçim 2.Biçim 3. Biçim Yanmış Katı Çiftlik Gübresi Ort de a de b Ayrıştırılmış Katı Çiftlik Gübresi + Karışım + Ort de a de b Ort abc a de a Ort e ab cd b Gübresiz Uygulama (Kontrol) bcd a de ab Ortalama (%) b a b * Aynı harf grubu ile gösterilen ortalamalar Duncan %5 e göre istatistiki olarak birbirinden farksızdır Çizelge 3. de görüldüğü gibi en düşük ADF oranı değeri %34.58 ile Karışım + uygulamasında, en yüksek ADF oranı değeri ise %36.77 ile 126

6 ADF Oranı (%) Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:2009 Cilt:20-2 Ayrıştırılmış katı çiftlik gübresi + uygulamasında saptanmıştır. Diğer yandan Ayrıştırılmış katı çiftlik gübresi + gübre formu uygulamasının dışındaki diğer çiftlik gübresi formlarına ait ortalama ADF oranı değerleri, gübresiz uygulamadan elde edilen ortalama ADF oranı değerlerinden düşük olmuş ve istatistiki olarak aynı grupta yer almışlardır. Biçimler yönünden de ADF değerleri arasında fark çıkmış en yüksek ortalama ADF oranı değeri %38.55 ile 2. biçimde alınmıştır. En düşük ortalama ADF oranı değeri %33.77 ile 3. biçimde elde edilmiş olsa da, 1. biçim ve 3. biçim değerleri aynı grupta yer almıştır. Şekil 1. de görüldüğü üzere Gübre Formu x Biçim İnteraksiyonu bakımından en yüksek ADF oranı değeri %39.30 ile Ayrıştırılmış katı çiftlik gübresi + uygulamasının 2. biçiminde, en düşük ADF oranı değeri ise %31.17 ile Karışım + uygulamasının 1. biçiminde saptanmıştır Y.K.Ç. Gübresi + + A.K.Ç. Gübresi + Karışım + Gübresiz Uygulama (Kontrol) 1. Biçim 2. Biçim 3. Biçim Gübre Formları Şekil 1. Çiftlik gübresinin farklı form ve dozlarının tek yıllık çimin ADF oranına ait, gübre x biçim interaksiyonu grafiği NDF oranı (%) NDF değerleri arasında gübre formları bakımından fark çıkmıştır. Çizelge 4. de görüldüğü gibi en yüksek NDF oranı değeri %58.12 ile Ayrıştırılmış katı çiftlik gübresi + uygulamasında elde edilmiştir. En düşük NDF oranı değeri ise %54.41 ile + uygulamasında saptamış olsa da, + uygulaması ve Karışım + uygulaması değerleri arasındaki fark önemsizdir. Biçimler bakımından da NDF değerleri arasında fark çıkmıştır. En yüksek NDF oranı değeri %57.76 ile 2. biçimde alınmış olsa da, 3. biçim ve 2. biçim değerleri aynı grupta yer almıştır. En düşük NDF oranı değeri ise %53.97 ile

7 biçimde elde edilmiştir. + ve Karışım + uygulamalarında biçimler arasında NDF değerlerinde artış eğilimi gözlenmiş, diğer uygulamalarda ise bir azalma söz konusu olmuştur. Çizelge 4. Çiftlik gübresinin farklı form ve dozlarının tek yıllık çimin NDF oranına ait ortalamalar ve oluşan gruplar * Gübre Biçimler Ortalamalar Gübre Formları Dozları (%) 1. Biçim 2.Biçim 3. Biçim Yanmış Katı Çiftlik Gübresi + + Ayrıştırılmış Katı Çiftlik Gübresi + Karışım Ort bc a ab ab Ort c abc ab b Ort a a ab a Ort c ab ab b Gübresiz Uygulama (Kontrol) ab a ab ab Ortalama (%) b a a * Aynı harf grubu ile gösterilen ortalamalar Duncan %5 e göre istatistiki olarak birbirinden farksızdır. Şekil 2. de görüldüğü üzere Gübre Formu x Biçim İnteraksiyonu bakımından en düşük ortalama NDF oranı değeri %50.69 ile Karışım + uygulamasının 1. biçiminde, en yüksek ortalama NDF oranı değeri ise %58.95 ile Ayrıştırılmış Katı Çiftlik Gübresi + uygulamasının 2. biçiminde saptanmıştır. 128

8 NDF Oranı (%) Ç.Ü Fen Bilimleri Enstitüsü Yıl:2009 Cilt: Biçim Biçim Biçim 10 0 Y.K.Ç. Gübresi + + A.K.Ç. Gübresi + Karışım + Gübresiz Uygulama (Kontrol) Gübre Formları Şekil 2. Çiftlik Gübresinin Farklı Form ve Dozlarının Tek Yıllık Çimin NDF Oranına Ait, Gübre x Biçim İnteraksiyonu Grafiği Tartışma ve Sonuçlar Toplam yaş ot verimi değerleri gübre formu uygulamalarından önemli düzeyde etkilenmiş, en yüksek toplam yaş ot verimi kg/da ile Ayrıştırılmış Katı Çiftlik Gübresi + uygulamasında, en düşük toplam yaş ot verimi ise kg/da ile Karışım + uygulamasında saptanmıştır. Karışım + gübre formu uygulamasının dışındaki diğer çiftlik gübresi formlarına ait toplam yaş ot verim değerleri, gübresiz uygulamadan elde edilen toplam yaş ot verim değerlerinden yüksek olmuş ve istatistiki olarak aynı grupta yer almıştır. Çiftlik gübresi ile ilgili elde edilen bulgular Karakurt ve Ekiz (2004); Iğdırlı (2006); Fuhsing ve ark. (2007); Aydeniz ve Brohi (1991) nin bulguları ile toplam yaş ot verimi bakımından elde edilen araştırma bulguları ise Özel (1991); Kutluay (2003); Kuşvuran ve Tansı (2005) nın bulguları ile uyum içindedir. Toplam kuru madde verimi değerleri gübre formu uygulamalarından önemli düzeyde etkilenmiştir. En yüksek toplam kuru madde verimi kg/da ile Ayrıştırılmış Katı Çiftlik Gübresi + uygulamasında elde edilse de, Ayrıştırılmış Katı Çiftlik Gübresi + uygulaması ve + uygulaması değerleri aynı grupta yer almıştır. En düşük toplam kuru madde verimi ise kg/da ile Karışım + uygulamasında saptanmıştır. Karışım + gübre formu uygulamasının dışındaki diğer çiftlik gübresi formlarına ait toplam kuru madde verimi değerleri, gübresiz uygulamadan elde edilen toplam kuru madde verimi değerlerinden yüksek olmuştur. Çiftlik gübresi ile ilgili elde edilen bulgular Karakurt ve Ekiz (2004); Iğdırlı (2006); Fuhsing ve ark. (2007); Aydeniz ve Brohi (1991) nin bulguları ile paralellik göstermektedir. 129

9 Toplam ham protein verimi değerleri değişik gübre dozu uygulamalarından etkilenmezken farklı gübre formlarından önemli derecede etkilenmiştir. En yüksek toplam ham protein verimi kg/da ile Ayrıştırılmış Katı Çiftlik Gübresi + uygulamasında alınsa da istatistiki olarak Yanmış Katı Çiftli Gübresi + uygulaması ile aynı grupta yer almıştır. En düşük toplam ham protein verimi ise Gübresiz Uygulama da elde edilmiştir. Çiftlik gübresi ile ilgili elde edilen bulgular Iğdırlı (2006); Fuhsing ve ark. (2007) nın bulguları ile uyumludur. Toplam ham protein verimi bakımından elde edilen araştırma bulguları ise Serin ve ark. (1996); Kutluay (2003); Kuşvuran ve Tansı (2005) nın bulguları ile uyuşmamaktadır. Toplam sindirilebilir kuru madde verimi ile ilgili ortalama değerler arasında istatistiki olarak bir farklılık saptanmamıştır. Tohum verimi ile ilgili ortalama değerler arasında istatistiki olarak bir farklılık saptanmamıştır. Tohum verimi bakımından elde edilen araştırma bulguları Kuşvuran ve Tansı (2005) nın bulguları ile uyum göstermekte, Özel (1991) in bulguları ile uyum göstermemektedir. ADF oranı ile ilgili elde edilen değerler hem değişik gübre formlarından hem de biçimlerden önemli düzeyde etkilenmiştir. Gübre formu uygulamaları yönünden en yüksek ortalama ADF oranı değeri %36.77 ile Ayrıştırılmış Katı Çiftlik Gübresi + uygulamasında, en düşük ortalama ADF oranı değeri ise %34.58 ile Karışım+ uygulamasında saptanmıştır. Biçimler bakımından en yüksek ortalama ADF oranı değeri %38.55 ile 2. biçimde alınmıştır. En düşük ortalama ADF oranı değeri %33.77 ile 3. biçimde elde edilmiş olsa da, 1. biçim ve 3. biçim değerleri aynı grupta yer almıştır. Biçimler bakımından elde edilen ADF oranına ait 1. biçim ve 2. biçim bulguları Kızıl (2004) in bulgularıyla benzerlik göstermektedir. NDF oranı ile ilgili elde edilen değerler hem değişik gübre formlarından hem de biçimlerden önemli düzeyde etkilenmiştir. Gübre formu uygulamaları yönünden en yüksek ortalama NDF oranı değeri %58.12 ile Ayrıştırılmış Katı Çiftlik Gübresi + uygulamasında elde edilmiştir. En düşük ortalama NDF oranı değeri ise %54.41 ile + uygulamasında saptamış olsa da, + uygulaması ve Karışım + uygulaması değerleri aynı grupta yer almıştır. Biçimler bakımından en yüksek NDF oranı değeri %57.76 ile 2. biçimde alınmış olsa da, 3. biçim ve 2. biçim değerleri aynı grupta yer almıştır. En düşük NDF oranı değeri ise %53.97 ile 1. biçimde elde edilmiştir. ADF ve NDF oranlarına ait değerlerin yüksek çıkması kalite bakımından istenen bir durum değildir. Aksine bu değerler ne kadar düşük olursa otun kalitesi de o kadar iyi olmaktadır. Kaynaklar AÇIKGÖZ, E., Yem Bitkileri. Livane Basımevi, İstanbul, 584s. AYDENİZ, A. ve BROHİ, A., Gübreler ve Gübreleme. Cumhuriyet Üniv., Ziraat Fak. Yayınları: 10, Ders Kitabı: 3, Tokat, 880s. 130

10 FUHSING, H., CHIHSIN, L., KUOYUAN, H., Application of animal manure in pasture in Taiwan. International Symposium and Proceedings of the 2007 Grassland Congress: using of animal manure in forage crops and pasture: IĞDIRLI, D., Adana Koşullarında Organik Çilek Fidesi Yetiştirme Olanakları. Yüksek Lisans Tezi, Ç.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı, Adana. KARAKURT, E. ve EKİZ, H., Bazı Buğdaygil Yem Bitkilerinde Azotlu Gübre Dozlarının Önemli Tarımsal Karakterler Üzerine Etkileri. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 2000, 9(1 2):1 11, Ankara. KIZIL, E. S., Çukurova Koşullarında Sorgum-Sudanotu (Sorghum Bicolor X Sorhum Sudanense) Melezinde En Uygun Azot Ve Çinko Gübre Dozlarının Saptanması Üzerinde Araştırma. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Adana. KUŞVURAN, A. ve TANSI, V., Türkiye VI. Tarla Bitkileri Kongresi, 5 9 Eylül 2005, Antalya, cilt II, S: KUTLUAY, B., Çukurova Kıraç Koşullarında, Lolium multiflorum Lam. + Trifolium resupinatum L. Karışım oranının Ot Verimi ve Kalitesine Etkileri Üzerinde Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Ç.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Adana. ÖZBEK, N., Toprak Verimliliği ve Gübreler. Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 196s. ÖZEL, A., Çukurova Koşullarında Ekim Zamanının İtalyan Çimi (Lolium Multiflorum L.)'nde Ot ve Tohum Verimi İle Bazı Karakterlere Etkisi Üzerinde Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Ç.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Adana. SERİN, Y., TAN, M., ŞEKER, H., Azotlu Gübreleme ve Ekim Oranının Tek Yıllık Çim (Lolium multiflorum Lam.) de Ham Protein Verimi ile Otun Ham Protein Oranına Etkileri. Türkiye 3. Çayır-Mer a ve Yem Bitkileri Kongresi Haziran 1996, Erzurum, S: