T.C. AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TEZ YAZIM KILAVUZU

Transkript

1 T.C. AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ TEZ YAZIM KILAVUZU ( tarihli ve 12/108 sayılı Akdeniz Üniversitesi Senatosu Kararı)

2 İÇİNDEKİLER TEZ YAZIM ESASLARI AMAÇ ve KAPSAM GENEL KURALLAR KISALTMALAR VE TANIMLAR...6 TEZİN BÖLÜMLERİ ÖN BÖLÜM Başlık Sayfası Tezin Başlığı Jüri Üyelerinin İmza Sayfası Önsöz Özet Abstract İçindekiler Sayfası Tablolar, Şekiller ve Grafikler Listesi Kısaltmalar Listesi ANA BÖLÜM Giriş Bölümü Problem Durumu Araştırmanın Amacı, Problemleri / Hipotez Tarama Modeli Kurgusuna Göre Amaç/Hipotez Yazımı Deneme Modeli Kurgusuna Göre Amaç/Hipotez Yazımı Nitel Araştırma Kurgusuna Göre Amaç/Hipotez Yazımı Araştırmanın Önemi Araştırmanın Varsayımları Sınırlılıklar Tanımlar İlgili Araştırmalar / Alanyazın Bölümü Yöntem Araştırma Modeli Evren ve Örneklem Belge, Dokümantasyon Evren ve Örneklemi Yazımı Kişi Örneklemi Yazımı Veri Toplama Araçları Verilerin Toplanması Verilerin Analizi Bulgular Bölümü Sonuç, Tartışma ve Öneriler Sonuç Yazımı Tartışma Yazımı Öneriler Yazımı ii

3 3. ARKA BÖLÜM Kaynakça Alıntılar, Aktarmalar ve Kaynak Gösterme Kaynakça Sayfası Kaynakların Yazım Kuralları Ekler Bölümü Özgeçmiş BİÇEMSEL YAZIM KURALLARI KAĞIT BOYUTLARI VE AĞIRLIĞI SAYFA YAPISI VE DÜZENLEMESİ SAYFA NUMARALARI ANA VE ALT BÖLÜMLER GÖVDE METNİ SATIR ARALIKLARI TABLO BAŞLIKLARI ŞEKİL / GRAFİK / HARİTA / FOTOĞRAF GÖSTERİMLERİ VE BAŞLIKLARI MADDE GÖSTERİMLERİ TEZLERİN DERLENİP CİLTLENMESİNDE İZLENECEK SIRA EKLER EK.1.YAZI ALANI ÖLÇÜLERİ EK.2. DIŞ KAPAK ÖRNEĞİ EK.3. SIRT YAZISI ÖRNEĞİ EK.4. İÇ KAPAK ÖRNEĞİ EK.5. TEZ DOĞRULUK BEYANI EK.6. JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI ÖRNEĞİ EK.7. ÖNSÖZ SAYFASI ÖRNEĞİ EK.8. ÖZET SAYFASI ÖRNEĞİ EK.9. ABSTRACT SAYFASI ÖRNEĞİ EK.10. İÇİNDEKİLER SAYFASI ÖRNEĞİ EK.11. TABLO VE ŞEKİL ÖRNEKLERİ EK.12. ÖZGEÇMİŞ SAYFASI ÖRNEĞİ EK.13. İÇİNDEKİLER SAYFASI ÖRNEĞİ iii

4 iv

5 TEZ YAZIM ESASLARI 1. AMAÇ VE KAPSAM Tez Yazım Kılavuzu nun amacı; Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Lisansüstü Eğitim-Öğretim ve Sınav Yönetmeliği uyarınca Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsünde hazırlanan tez, tez önerisi ve raporların yazımı ile ilgili esasları düzenlemektir. 2. GENEL KURALLAR a) Tezler; Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsünün Tez Yazım Kılavuzu na uygun şekilde hazırlanmalıdır. b) Tezi biten öğrencinin yazışmaları Tez Sınav Jürisi Atama Teklif Formu danışman tarafından doldurularak alıntı ve benzerlik oranını belirleyen rapor, Anabilim Dalı Kurul Kararı ve Yüksek lisans/doktora tezinin bir spiral ciltli nüshası ile bir elektronik kopyası enstitüye ulaştırılır. c) Enstitü Yönetimi Uzmanlar Grubu ndan 1 üyeyi biçimsel yönden tezi incelemesi için görevlendirir. Biçimsel, alıntı ve benzerlik bakımından sorunlu olmayan tez için Enstitü Yönetim Kurulu tarafından tez jürisi, tarihi ve yeri belirlenerek Anabilim Dalı Başkanlığına bildirilir ve jüri üyelerine Lisansüstü Tez Değerlendirme Bireysel Rapor Formu ve görevlendirme yazıları gönderilir. Öğrenci tarafından ilgili jüri üyelerine tezin bir nüshası elden teslim edilir veya gerektiği durumlarda kargo ile gönderilir. d) Tez Savunma Duyurusu Formu ilgili danışman tarafından doldurularak Enstitüye ulaştırılır. e) Tez Savunma tarihinden üç gün öncesi Lisansüstü Tez Değerlendirme Bireysel Raporları ilgili danışmanın takibi ile kapalı zarf içerisinde enstitüye ulaştırılır. f) Tez Savunma Tarihinden en az bir gün öncesinde Lisansüstü Tez Değerlendirme Bireysel Raporları, Tez jürisini belirleyen Enstitü Yönetim Kurulu Kararı örneği, Tez Savunması Sınav Tutanağı ilgili danışmana veya Anabilim Dalı Sekreterliğine Enstitü üst yazısı ile teslim edilir. g) Tez Savunması Sınav Tutanağı en geç üç gün içinde enstitüye ulaştırılır. h) Tez savunma sınavından sonra jüri üyelerinin belirlediği düzeltmeler (eğer varsa) tamamlanır. Tez, jüri üyeleri tarafından imzalandıktan sonra tezin 4 adet deri kaplı cildi, Cd kapları içerisine konulan 2 adet Pdf formatında Cd leri (Cd ler 5

6 hazırlanırken, tez içerisinde yer alan kapak, İngilizce ve Türkçe özetler ve metin kısmı özgeçmiş de dahil ayrıştırılmadan tek bir dosya halinde olmasına dikkat edilir) ve 4 suret olarak hazırlanan Tez Veri Giriş Formu Enstitüye ulaştırılır. Bu süreç adım adım şöyle izlenebilir: adresinden Ulusal Tez Merkezi ne girilerek bağlantısı içerisinde Tez Veri Giriş Formu nu elektronik ortamda doldurulup üye olarak çıktı alınır. Tezin tamamı, kabul ve onay sayfası ile bildirim sayfasının imzalanmış (enstitü müdürü hariç sadece jüri üyelerinin imzası ile) ve taranmış hali ile iki ayrı cd ye pdf formatında kopyalanır. Cd lere tek parça halinde kopyalanması önemle rica edilmektedir. Ayrıca pdf dosyasına verilecek isim, Tez Veri Giriş Formu doldurulurken YÖK ün size vereceği referans numarası olmalıdır (örn: pdf). Cd kapları içindeki Cd ler, bir zarf içinde, zarfların üzerine adı, soyadı, anabilim dalı, statü (yüksek lisans, doktora tezi) tez başlığı, mezun olunan yıl yazılı halde teslim edilir. 4 tane orijinal imzalı tezle beraber bu takım enstitüye teslim edilir. Ayrıca jüri üyelerine de birer nüsha tez öğrenci tarafından elden teslim edilir. Yukarıdaki işlemler, tez savunma sınavına girildiği tarihten itibaren en geç 30 gün içinde tamamlanır. Ciltli tez nüshaları ve tez ile ilgili tüm evraklar enstitü yönetimi tarafından tekrar incelenir. Bütün işlemleri tamamlanmış olan tez, Enstitü Yönetim Kurulunda görüşülerek öğrenci mezun edilir. 3. KISALTMALAR VE TANIMLAR a. Ana Bilim/Ana Sanat Dalı: Enstitüde eğitim programı bulunan ana bilim/ana sanat dalı b. Dönem Projesi: Tezsiz yüksek lisans çalışması c. Enstitü: Akdeniz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü d. Rapor: bilimsel çalışma raporu, tez ara raporu e. Tez Önerisi: Yüksek lisans tez önerisi veya doktora tez önerisi f. Tez: Yüksek lisans tezi ya da doktora tezi g. Üniversite: Akdeniz Üniversitesi h. YÖK: Yükseköğretim Kurulu i. Seminer Raporu: Seminer çalışması 6

7 TEZİN BÖLÜMLERİ Tezler; genellikle, üç kümede toplanabilen bölüm ve alt bölümler hâlinde düzenlenir. Bunlar: 1. Ön bölüm, 2. Ana bölümler, 3. Arka bölüm (ekler ve kaynakça) dür. Ön ve arka bölümler; yardımcı nitelikte olup ana bölümleri tanıtıcı ve tamamlayıcı görevlere sahiptir. Buna göre, bir tezin ana hatlarını oluşturan bölüm ve alt bölümler sırasıyla şunlardır: 1. ÖN BÖLÜM 1.1. BAŞLIK SAYFASI 1.2. JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI 1.3. ÖNSÖZ 1.4. ÖZET 1.5. ABSTRACT 1.6. İÇİNDEKİLER 1.7. TABLOLAR LİSTESİ 1.8. ŞEKİLLER LİSTESİ 1.9. GRAFİKLER LİSTESİ KISALTMALAR LİSTESİ 2. ANA BÖLÜMLER 2.1. GİRİŞ Problem Durumu Amaç /Hipotez Önem Varsayımlar Sınırlılıklar Tanımlar 2.2. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR/ALANYAZIN 2.3. YÖNTEM Araştırmanın Modeli Evren ve Örneklem Veri Toplama Araçları Verilerin Toplanması Verilerin Analizi 7

8 2.4. BULGULAR 2.5. SONUÇ, TARTIŞMA ve ÖNERİLER Sonuç Tartışma Öneriler 3. ARKA BÖLÜM KAYNAKÇA EKLER ÖZGEÇMİŞ 1. Ön Bölüm Ön bölüm, tezi bütünüyle tanıtan, bir tür kimliktir. Bu bölümde genellikle, önce boş bir sayfa, sonra sırasıyla başlık, özet, abstract, jüri üyelerinin onayı, içindekiler ve tezin içeriğine göre tablolar, şekiller, grafikler, resimler ve fotoğraflar listesi sayfalarından biri ya da birkaçı bulunur. Ön bölüm Roma rakamları ile numaralandırılır Başlık Sayfası Tezin yazılı ilk sayfası başlık sayfasıdır. Başlık sayfası, Dış Kapak Sayfası ve İç Kapak Sayfası olmak üzere iki sayfadan oluşur. Dış kapak sayfasında, sırasıyla tezin başlığı, tezi hazırlayanın adı soyadı, tezin türü (yüksek lisans, doktora, sanatta yeterlik), tezin sunulduğu kurumun bulunduğu şehir, üniversite ve enstitünün adı ile tarih yer alır. Bu bilgilerin başlık sayfasına yerleştirilmesi Ek-2 deki örnekte olduğu gibidir. İç kapak sayfasında ise, yukarıdaki bilgilere ek olarak danışmanın adı-soyadı yer alır. Ayrıca, eğer tez bir birim tarafından desteklenmişse bu sayfada belirtilir. Ek-4 te bir iç kapak sayfası örneği verilmiştir Tezin Başlığı Tez başlığı araştırmanın içeriğini açıkça yansıtır nitelikte olmalıdır. Başlığın çok uzun, anlaşılması güç genel terimlerden oluşmamasına dikkat edilmelidir. Tezin başlığı kelimeyi geçmemeli ve Türkçe kelimeler kullanılarak oluşturulmalıdır. Başlık seçilirken aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır: 1. Başlık, çalışma alanına özel olmalıdır. Başlık; ne çok uzun ne de çok kapsamlı olmalıdır. 2. Başlık, çalışmanın konusunu ortaya koymalı, fakat çok genel olmamalıdır. 3. Başlıkta kullanılan dil anlaşılır bir dil olmalıdır. Başlıkta yer alan sözcükler etkili bir 8

9 şekilde sıralanmalıdır. Örnekler: İLKÖĞRETİM 8. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN ZAMAN YÖNETİMİ BECERİLERİ İLE AKADEMİK BAŞARILARI ARASINDAKİ İLİŞKİ BİR FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYININ PEDAGOJİK ALAN BİLGİSİNİN GELİŞİM AŞAMALARI ÖRNEK OLAY İNCELEMESİ 1.2. Jüri Üyelerinin İmza Sayfası Tezlerde, Jüri ve Enstitü Müdürlüğünce, tezin aranan nitelikleri taşıdığını ve başarı ile savunulduğunu belgeleyen, EK-5 te verilen örnekte görüldüğü gibi bir sayfa bulunur. Bu sayfada önce jüri başkanının, sonra diğer üyelerin adları ve unvanları akademik kıdem dikkate alınarak yazılır Önsöz Başlık, büyük harflerle sayfanın yukarısına ve ortaya yazılır. Önsözde tez hakkında kısa bir bilgi verildikten sonra teze önemli katkıları olan kişi ve kurumlara teşekkür edilir. Tezi hazırlayan öğrencinin adı ve soyadı, önsöz yazısının bir geniş satır aralığı altına ve yazı alanının sağ kenarında bitecek şekilde yazılır. Ek-6 da bir önsöz örneği verilmiştir Özet Özette, öncellikle araştırmanın amacına yer verilir. Daha sonra araştırmanın yöntemi kısaca açıklanır. Yöntemde, araştırmanın modelinden söz edilerek çalışmanın evreni ve evrenden seçilen örneklem tanıtılır (evren-örneklem tanımlaması olmayan araştırmalarda araştırma grubu tanıtılır). Araştırmanın veri toplama aracı açıklanır ve uygulamanın nasıl yapıldığına değinilir. Toplanan verilerin hangi teknikler kullanılarak analiz edildiği yazılır. Son olarak, kısaca araştırmanın bulguları ve sonuçları yazılır. Özet; başlık sayfasından sonra yer alır ve özetin en az 200 en fazla 400 kelime olmasına dikkat edilmelidir. Özetlerde, şekil, tablo, kaynak vb. bilgilere yer verilmez, ayrıca alt başlık vb. kullanılmaz. Özette, aktarmalar yerine araştırmacının kendi ifadeleri yer alır. Özette öncelikle çalışmanın ve yazarın adı, tezin niteliği, hangi anabilim dalına ait olduğu ve unvanıyla birlikte danışmanın ismi yer alır. Tezin yapıldığı tarih ve kaç sayfa olduğu yazılır. Özetin son bölümünde anahtar kelimeler yer alır. Ek-7 de bir tez özeti örneği verilmiştir. 9

10 1.5. Abstract Özet sayfasının İngilizce yazımı olup tezlerde özet sayfasından sonra yer alır. Ek-8 de tez için bir abstract örneği verilmiştir İçindekiler Sayfası İçindekiler bölümü de diğer bölümler gibi, büyük harflerle yazılmış İÇİNDEKİLER başlığı ile başlar. İçindekiler sayfasında, çalışmanın ön bölümünde (dış kapak, iç kapak, jüri üyelerinin imza sayfası ), ana bölümünde (giriş, yöntem ) ve arka bölümünde (kaynakça, ekler) yer alan bölüm ve alt bölüm başlıkları sayfa numaralarıyla birlikte sırasıyla verilir. Tezin ön bölümü ile arka bölümünde yer alan başlıkların tümü büyük harflerle ve satır başından itibaren yazılır. Tezin metin kısmı olan ana bölümdeki bölüm başlıkları büyük harflerle ve bölüm numarası verilerek yazılır. Bölüm adı bir satıra sığmazsa, aynı hizadan sıkışık satırla devam edilir. Alt bölüm başlıkları sadece ilk harfleri büyük olacak şekilde yazılır. Alt bölüm başlıkları ana bölüm başlığından bir normal satır aralığı aşağıdan başlar ve kendi aralarında sıkışık satır aralığı bırakılır. Her başlık kendinden bir üst derecedeki başlığa göre, iki harf boşluğu içeriden yazılır. Başlıklar yazılırken hiçbir kısaltma yapılmaz. Bilgiler tek sayfaya sığmazsa, diğer sayfada yazı alanı üst kenarından başlanarak devam edilir. EK-9 da örnek bir İÇİNDEKİLER sayfası verilmiştir Tablolar, Şekiller ve Grafikler Listesi Tezde tablo ve şekiller varsa, ayrı ayrı ya da birlikte ön bölümde sıralanır. Üç ya da daha çok sayıdaki tablo, şekil ve grafikler, Tablolar Listesi, Şekiller Listesi ve Grafikler Listesi olarak ayrı ayrı sıralanır. Daha az sayıdaki tablo, şekil ve grafikler ise tablo, şekil ve grafikler listesi başlığı altında birlikte sunulur. Bir tek tablo, şekil veya grafik için ayrı bir liste yapılmaz. Tezlerin içeriğine göre tezde, birden çok çeşit ve her çeşitten beş ve daha çok sayıda şekil varsa, şekilleri de kümelendirerek vermek yararlıdır. Bu amaçla, şekiller listesi bölüm başlığı altında, Resimler Listesi, Haritalar Listesi gibi alt başlıklar kullanılır. 10

11 1.8. Kısaltmalar Listesi Tezde kısaltılmış ifadeleriyle yer alan kavram, kurum, kuruluş adlarının kısaltmaları bu bölümde açıklanır. 2. Ana Bölümler 2.1. Giriş Bölümü Tezin giriş bölümünde; ilgili alanyazın ile desteklenerek tez konusu olarak ele alınan problemin ne olduğuna, araştırmanın amacına, araştırmanın önemine, sınırlılıklarına, araştırmaya başlarken yapılan varsayımlara ve tezde geçen tanımların hangi anlamlarda kullanıldığına ilişkin bilgilere yer verilir. Bu bölüm yeni bir sayfadan başlanarak yazılır Problem Durumu Araştırmanın temel problemi ile ilgili ayrıntılı açıklamalar yapılır. Bu açıklamalarda aşağıdaki hususlar ele alınır: - Problem, genelden özele doğru incelenir. - Problemin genel anlatımında, problemin önemi, özgünlüğü ve güncelliği ortaya konur. - Problem bölümünün son paragrafında, problem cümlesine yer verilir. - Problem ifadesi, araştırmanın değişkenlerini, evrenini içermeli, konunun araştırılabilirliğini göstermelidir. Soru cümlesi değil, düz cümle ile kurgulanmalıdır. - Problemin, eğitim alanı ile ilişkisi ve eğitime katkısı vurgulanmalıdır. - Bölümün uzunluğu, çalışmanın amacını ifade edecek yeterlilikte olmalıdır Araştırmanın Amacı ve Problemleri/Hipotez Bu bölümde, araştırmanın amacı belirtilerek araştırmanın problemi ile ilgili sorular ya da hipotezlere yer verilir. Aşağıdaki üç temel kurgudan tez için uygun olan belirlenerek, problem ya da hipotezler ifade edilir. Amaçlar, genel amaç ve alt amaçlar şeklinde de ifade edilebilir Tarama Modeli Kurgusuna Göre Problem/Hipotez Yazımı Araştırma tarama modeline uygun olarak düzenlenmişse, problem/hipotez ifadeleri aşağıdaki örneklerde olduğu gibi yazılmalıdır. Soru Örneği: - İlköğretim birinci kademe öğrencilerinin duygusal zekâ düzeyleri ile akademik 11

12 başarıları arasında anlamlı ilişki var mıdır? Hipotez Örneği: - İlköğretim birinci kademe öğrencilerinin duygusal zekâ düzeyleri ile akademik başarıları arasında anlamlı ilişki vardır. Soru Örneği: - İlköğretim birinci kademe öğrencilerinin akademik başarıları cinsiyete göre anlamlı düzeyde farklılaşmakta mıdır? Hipotez Örneği: - İlköğretim birinci kademe öğrencilerinin akademik başarıları cinsiyete göre anlamlı düzeyde farklılaşmaktadır Deneme Modeli Kurgusuna Göre Problem/Hipotez Yazımı Araştırma deneme modeline uygun olarak düzenlenmişse, problem/hipotez ifadeleri aşağıdaki örneklerden birisi seçilerek hazırlanmalıdır. Örnek Deneysel Kurgu Deney Grubu Ön test (T1) Sosyal Beceri Programı Son test (T3) Kontrol Grubu Ön test (T2) Son test (T4) Örnekteki deneysel kurguya uygun düzenlenmiş araştırmalarda, karşılaştırmalar yapılır: Deney grubu ve kontrol grubu Ön test puanları arasında fark yoktur (T1=T2). aşağıdaki Deney grubu Ön test ve Son test puanları arasında, Son test lehine fark vardır (T3>T1). Kontrol grubu Ön test ve Son test puanları arasında fark yoktur (T4=T2). Deney grubu ve kontrol grubu Son test puanları arasında, deney grubu lehine fark vardır (T3>T4). Soru Örneği - Drama öğretim yönteminin, ilköğretim birinci kademe öğrencilerinin sosyal beceri düzeylerine etkisi var mıdır? Hipotez Örneği - Drama öğretim yöntemi, geleneksel öğretim yöntemine göre, ilköğretim birinci kademe öğrencilerinin sosyal becerilerini geliştirmede daha etkilidir. Uyarı: 12

13 Deneme modeli kurgusunda aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır: - Araştırmanın konusuna uygun olarak farklı deneme modelleri kullanılabilir ve hipotezler bu modele uygun olarak yapılandırılır. - Deney grubu ve kontrol grubu karşılaştırmalarında, Ön-test lehine ya da Sontest lehine ifadeleri, araştırmanın amacına göre değişebilir Nitel Araştırma Kurgusuna Göre Problem/Hipotez Yazımı Araştırmanın hangi nitel araştırma türüne (fenomenoloji, etnografi, eylem araştırması, temellendirilmiş kuram, vaka/durum incelemesi vb. gibi) göre yapıldığı belirtilmeli ve ayrıntılı açıklamalar yapılmalıdır. Farklı alanlarda özellikle alan odaklı çalışmalarda, bu kılavuzdaki esaslar korunarak ve eğitim alanı ile bağlantısı kurularak nitel araştırma kurgusuna uygun araştırmalar yapılabilir Önem Bölümü Tezin bu bölümünde araştırmacı, araştırmanın dayandığı kuramsal ya da kavramsal çerçeveyi anladığını göstermelidir. Bu temele dayalı olarak araştırmacı, neden bu konuyu seçtiğini ve bu araştırmanın niçin gerekli olduğunu ve değerinin gerekçelerini ortaya koymak durumundadır. Yapılan çalışmanın bilime veya uygulamaya muhtemel katkısı vurgulanmalıdır. Örnek: Araştırmadan elde edilen bulguların; - MEB Talim ve Terbiye Kurulu nun program geliştirme çalışmalarına katkı sağlayacağı, - Rehberlik Araştırma Merkezlerinin (RAM) yönlendirme çalışmalarına ışık tutacağı, - Araştırmacıların, konu ile ilgili yeni çalışmalarına ışık tutacağı umulmaktadır Varsayımlar (Sayıltılar) Bu bölümde, araştırmanın sonuçlarını etkileyebilecek, ancak kontrol edilmesi mümkün olmayan değişkenlerle ilgili ön kabuller ifade edilir. Örneğin; Araştırmanın temel sayıltıları şunlardır: - Katılımcıların ölçeklere samimi cevaplar verdiği varsayılmıştır. - Örneklem evreni temsil edici niteliktedir. Sayıltıların yazımında, aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır: - Araştırmacının yapması zorunlu ve zaten olması gereken durumların sayıltı olarak 13

14 yazılmaması gerekir. Örneğin, Araştırmada kullanılan ölçme aracı geçerli ve güvenilirdir gibi. - Araştırma açısından belirleyicilik düzeyi oldukça yüksek olan değişkenler ile ilgili keyfî sayıltılar yazılmamalıdır. Örneğin, Araştırmaya katılan öğrencilerin zekâ düzeyleri eşit kabul edilmektedir gibi Sınırlılıklar Bölümü Bu bölümde evrenle, yapılan işlemle, kullanılan araç ya da araştırma deseni ile ilgili bütün sınırlılıklar belirtilmelidir. Böylece okuyucu, araştırmanın bulgularının ne ölçüde diğer durumlara uygulanabileceği konusunda kendi kararını verebilir. Örneğin; Araştırmadan elde edilen bulgular; - Konu açısından, öğrencilerin motor becerileri ile sınırlıdır. - Zaman açısından, eğitim-öğretim yılı ile sınırlıdır. - Örneklem açısından, ilköğretim 6-8. sınıf öğrencileri ile sınırlıdır. Sınırlılıkların yazımında, aşağıdaki hususlar dikkate alınmalıdır: - Araştırmada doğal sınırlılıklar (limitation) ile araştırıcının belirlediği sınırlılıklar (delimitation) birbirinden ayrıştırılmalıdır. Bu bölümde, doğal sınırlılıklar değil, araştırıcının belirlediği sınırlılıklar ifade edilmelidir. Örneğin, Araştırma, anketteki sorular ile sınırlıdır. gibi bir sınırlılık ifadesi doğal sınırlılık olup, bu bölümde ifade edilmesine gerek yoktur. Örneğin, Araştırma, özel eğitim gerektiren çocuklardan otistik ve aspergerler ile sınırlıdır. ifadesi araştırıcının belirlediği sınırlılık olup, bu bölümde yer verilmelidir Tanımlar Bölümü Bu bölümde, araştırmanın temel değişkenleri ile ilgili tanımlamalara yer verilir. Tanımlar, araştırmanın omurgası niteliğinde olan ve araştırma başlığında anahtar sözcüklerle ifadesini bulan terimlerle sınırlı olmalıdır. Tanımlar, belli soyut kavramlara açıklık getirmek amacı ile, ikinci bir yorumu gerektirmeyecek şekilde açık seçik ve araştırmaya özgü olmalıdır. Bir kuramın geniş halk kitlelerince anlaşılabilmesini sağlamak için, teorik yapıların bu kitlelere iletilmesi, anlatılması gerekir. Bunun etkili bir biçimde yapılabilmesi, kullanılan terimlerin anlamlarının açıklanması ile mümkündür. Bu tür tanımlar, işlevsel ya da başka bir deyişle işevuruk (operasyonel) tanımlar olarak adlandırılır. İşlevsel tanım, kavramların gözlenebilir ve ölçülebilir 14

15 özelliklerle tanıtılmasıdır, soyutun somuta indirgenmesidir. Aşağıda işlevsel tanımlara örnekler verilmiştir. - Matematik erişisi, öğrencilerin eğitim programı öncesindeki matematik basarı düzeyi ile program sonrasındaki matematik başarısı arasındaki farktır. - İlköğretim okullaşma oranı, 6-14 yas öğrenci sayısının bu yas grubu nüfusuna bölünmesiyle elde edilen değerdir İlgili Araştırmalar/Alanyazın Bu bölüm yeni bir sayfadan başlanarak yazılır. Başlık olarak, araştırmacının tercihine bağlı olarak İlgili Araştırmalar ya da Alanyazın başlıklarından biri kullanılabilir. Bu bölümde, araştırmanın problemine dayanak oluşturan teorik çerçeve açıklanır. Literatür taraması kapsamında, araştırmanın temel değişkenleri ile ilgili teoriler, kavramlar ve kavramsal ilişkilerden söz edilir. Araştırmanın problemiyle ilgili olduğu düşünülen araştırmalar, araştırma problemiyle ilişkilendirilerek açıklanır. Bu bölümle ilgili aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir: - Literatür bilgisine dayalı olarak kişisel değerlendirmeler, analizler ve sentezler yapılmalıdır. - Açıklamalar, öncelikle temel ve güncel kaynaklara dayalı olarak yapılmalıdır. Ancak kon ile ilgili geçmiş zamandaki bilgiler derinlemesine incelenmelidir. - Alanyazın bilgisi, dil ve anlam bütünlüğü gözetilerek yazılmalıdır. - Dil bilgisi kuralları, akıcılık, tutarlılık, bütünlük vb. gibi Türkçenin kurallarının doğru şekilde kullanılmasına özen gösterilmeli; anlatım bozuklukları, yazım ve noktalama yanlışları yapılmamalıdır. Tez yazımında Türk Dil Kurumu nun son baskı ya da online Yazım Kılavuzu esas alınmalıdır. - Konunun anlaşılmasına katkı sağlayabileceği düşünülen yerlerde tablo, şekil, grafik, resim vb. öğelere kaynağı gösterilerek yer verilebilir. - Araştırmanın konusu ile doğrudan ilişkisi olmayan konulara yer verilmemeli, içerikteki bütünlük bozulmamalıdır. - Konularla ilgili tekrar niteliği taşıyabilecek açıklamalara yer verilmemelidir. - Aynı kaynaktan arka arkaya alıntı yapılmasından kaçınılmalıdır. - Yayınlanmamış ders notları, ödevler vb. materyaller kaynak olarak kullanılmamalıdır. - Özgün kaynağına ulaşılması mümkün olan metinlerde, ikincil kaynaklar kullanılmamalıdır. - İnternet kaynaklarının kullanımında, akademik niteliğe uygun olmayan web sayfalarından yararlanılmamalıdır. Resmî kurumlar, akademik bilgi bankaları, veri 15

16 tabanları (Eric, Ebsco vb.), üniversite kütüphaneleri, ulusal ve uluslararası hakemli online dergiler vb. dışındaki web siteleri mümkün olduğunca tercih edilmemelidir. - İlgili literatür liste şeklinde yazılmamalıdır Araştırma Modeli Bu başlık altında araştırmada ele alınan problemin ne tür bir araştırma olduğu ve hangi yönteme göre araştırıldığı gerekçeleriyle birlikte verilir. Araştırma yöntemi araştırmanın amacına uygun olmalı ve bir başka araştırmacının anlayabileceği kadar açık ve anlaşılır olmalıdır. Araştırmanın modeli araştırmada ele alınan soruları ya da denenceleri test etmeyi güvence altına alan verilerin, araştırmanın amacına uygun ve ekonomik olarak toplanmasını ve çözümlenmesini sağlayan koşulların düzenlenmesidir. Araştırma modeli, araştırmadaki değişkenlerin birbirine göre durumları, sayıltıların sağlam olması, araştırma sonuçlarının güvenirliği ile doğrudan ilgilidir. Bu bakımdan model ve modele konu olan değişkenlerin özellikleri ve birbiri ile ilişkileri ayrıntılı bir şekilde verilir. Gerekirse gözlem ve ölçme durumlarını açıklayıcı model verilir. Araştırma modelinin özellikleri; seçilme nedeni, araştırma problemi/alt amaçlar ya da denenceler dikkate alınarak açıklanmalıdır. Yöntemle ilgili olarak; araştırma için yerine getirilen ya da araştırmacı tarafından düzenlenen koşullar açıklanmalıdır. Araştırmanın nerede, ne zaman ve nasıl yürütüldüğü açıklanmalıdır. Örnek 1: İlköğretim birinci kademe öğrencilerinin zekâ düzeyleri ile sosyal beceri düzeyleri arasındaki ilişki incelenmek amacıyla yapılan bu çalışmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. İlişkisel tarama modelleri, iki veya daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişim varlığını ve/veya derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma modelleridir (Karasar,1991). Örnek 2: Öğretmenlik meslek bilgisi derslerindeki sınıf içi örtük programın duyuşsal özelliklerin gelişimini nasıl etkilediğini ortaya çıkarmak amacıyla yapılan bu çalışmada, nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Nitel araştırma, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik bir süreç izler (Yıldırım ve Şimşek, 2005). Örtük program kavramı çalışılırken bazı geleneksel araştırma yöntemlerinden yararlanılabilse de bu kavram keşfedilmemiş yerlere girme cesaretini gerektirir. Nitel araştırma, örtük programın eğitimin geleneksel tanımlarından kaçınan bir yapıya sahip olması gibi geleneksel kısıtlamalardan uzak bir araştırma yöntemidir. Nitel araştırma ve örtük program, eğitimde neyin önemli olduğunu ve bunların eğitimde nasıl işlediğini tanımlarken 16

17 daha esnek olmayı savunur. Bu nedenle nitel araştırma, örtük programın yapısına uygun, geleneksel kısıtlamalardan uzak bir araştırma yöntemidir (Vallance, 1980). Bu araştırmada, durum çalışması nitel araştırma yöntemi olarak benimsenmiştir. Üzerinde çalışılması hedeflenen durumlar kendiliğinden sürecin doğası gereği oluştuğunda ve araştırmacılar neden? ve nasıl? sorularına odaklanarak hedeflenen durumu derinlemesine ve ayrıntılı olarak irdelemek istediğinde durum çalışmalarına yönelmektedirler. Durum çalışmalarının güncel bir olgunun kendi yasam çerçevesi içinde çalışılması ve birden fazla kanıt veya veri kaynağının mevcut olduğu durumlarda kullanılabilmesi (Yıldırım ve Şimşek, 2005; Yin, 2003) gibi özellikleri nedeniyle bu araştırmanın doğasına uygun düşmektedir Evren ve Örneklem/Çalışma Grubu Araştırmanın evreni ve örneklemi ile ilgili tanımlamalar bu bölümde belirtilmelidir. Bu bölümün yazımında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir: - Evren ile ilgili genelleme yapılma imkânı olmayan araştırmalarda, örneklem kavramı yerine, çalışma grubu kavramı kullanılmalıdır. - Örnekleme modeli ve yöntemi, literatür dayanağı ile birlikte açıklanmalıdır. - Örnekleme süreci aşamalı şekilde açıklanmalı ve her aşamanın mantıksal dayanağı da belirtilmelidir Belge, Dokümantasyon Evren ve Örneklemi Yazımı Örnek 1: Bu araştırmanın çalışma evreni, Cumhuriyet döneminde yazılmış sosyal bilgiler ders kitaplarının tümüdür. Örneklem ise baskı adetleri dikkate alınarak, Cumhuriyet döneminde en çok baskısı yapılan 5 sosyal bilgiler dersi kitabından oluşmaktadır. Örnek 2: - Picasso nun çalışmalarından oluşan 20 tablo - Mozart ın ilk dönem çalışmalarından oluşan 30 nota - Kütahya yöresinden derlenmiş 25 halk müziği eseri Kişi Örneklemi Yazımı Evren ve örneklem ile ilgili olarak aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir: - Evren değerleri ile ilgili ulaşılabilir bilgiler varsa açıkça belirtilmelidir. - Örneklemin evreni temsil edebilir nitelikte olduğuna dair bilgiler açıkça 17

18 ortaya konmalıdır. - Evrenin ifade edilişinde, örneklemin temsil edicilik niteliği esas alınmalıdır. Örneğin, araştırma örneklemi sadece Kepez ilçesinden alınmışsa, Antalya İli evren olarak ifade edilmemelidir. - Örnekleme ilişkin demografik özellikler, araştırmanın bulgular bölümüne konulmamalı, örneklem bölümüne konulmalıdır. Örneklemin demografik özellikleri ile ilgili genel tanımlayıcı bilgiler (yaş, cinsiyet, sınıf vb.) bu bölüme konurken, ayrıntılar gerekiyorsa, tercihe bağlı olarak eke konulmalıdır. - Nitel araştırmalar için katılımcıların detayları ile betimlenmesi önemli olacağından ayrıntılar ek kısmına konulmamalıdır. - Örneklem yazımında, ayırt edici olmayan tanımlamalar veya sınırlamalar kullanılmamalıdır. Örneğin, MEB e bağlı ilköğretim okulları ifadesi gibi. Çünkü ülkemizde MEB e bağlı olmak, ilköğretim okulları açısından ayırt edici değil, zorunlu bir durumdur. - Nitel araştırmalar için çalışma grubu ya da katılımcı (tek bir kişiden oluşan durum çalışmaları için) seçiminde amaçlı örnekleme yöntemlerinden hangisinin kullanıldığı gerekçeleri ile açıklanmalıdır. PISA 2009 uygulaması ülkemizde 2009 yılının Nisan ayı içerisinde yapılmıştır. Bu uygulamada, 12 istatistikî bölge biriminden (NUTS) 56 il ve okul türlerine göre tabakalandırılarak PISA uluslararası merkez tarafından seçkisiz yöntemle belirlenen toplam 170 okuldan 4996 öğrenci yer almıştır. Uygulamada, Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı personeli olan 39 test uygulayıcısı ile okullardaki görevli müdür yardımcılarından oluşan 170 okul koordinatörü görev almıştır. Bu araştırmanın evreni, eğitim-öğretim yılında İstanbul İli Anadolu Yakası nda bulunan ilköğretim kurumlarında öğrenim gören ilköğretim birinci kademe öğrencilerinden oluşmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise aşağıdaki aşamalara uygun olarak belirlenmiştir: - İstanbul İli Anadolu Yakası ndan üç ilçe - Her üç ilçeden üç farklı sosyo-ekonomik düzeye uygun birer okul olmak üzere, toplam 9 okul - Her okulun 1-5. Sınıflarından yansız olarak 5 kız, 5 erkek öğrenci olmak üzere toplam 450 öğrenci seçilmiştir Veri Toplama Araçları Araştırmanın temel dayanağı olan veriler, araştırma sürecinde problemlere cevap aramak ve sonuca ulaşmak için gözlem veya ölçmeye dayalı olarak toplanan bilgiler bu bölümde tanımlanmalıdır. Bu bölümde, verilerin elde edilmesinde kullanılan veri toplama aracının hazırlanma biçimi ve seçilme nedeni, nasıl 18

19 geliştirildiği veya geliştirilmiş bir araç kullanılması durumunda geçerlik ve güvenirliği açıklanmalıdır. Araştırmanın amaçlarına uygun olarak kullanılabilecek hazır bir araç bulunmuyorsa ve geliştirilmesi gerekiyorsa, araç ile ilgili olarak yapılması planlanan geçerlik ve güvenirlik çalışmalarına ilişkin açıklamalara yer verilir. Araştırmada birden fazla ölçme aracı geliştirilmişse bunlarla ilgili geliştirme süreci ayrıntılı bir şekilde verilir. Ayrıca veri toplama sürecinde, işlemlerin araştırma etik kurallarına uygun olarak yürümesini sağlayıcı ne tür önlemler alınacağı/alındığı da açıklanmalıdır. Bu bölümün yazımında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir: - Birden fazla ölçme aracı kullanılacaksa, her biri ayrı alt başlıklar halinde tanıtılmalıdır. - Kullanılan ölçme araçlarını geliştiren, uyarlayan kişiler, geliştirme süreçleri, teorik dayanağı ve var olan psikometrik özellikleri (faktör yapısı, geçerlik ve güvenirlik analizi vb. gibi) hakkında bilgi verilmelidir. - Araştırmada kullanılacak ölçme araçları ile ilgili izin alınması gerekiyorsa, araştırmacı izin alma ile ilgili işlemleri yapmak zorundadır. Bu konuda doğabilecek hukuki sorunların sorumluluğu araştırmacıya aittir. - Kişisel Bilgiler Formu ya da Anket (soru listesi) gibi soruların tek tek analize tabi tutulduğu ölçme araçları için geçerlik ve güvenirlik çalışmasına gerek yoktur. - Araştırma soruları ile veri toplama araçları arasındaki ilişkiler bu bölümde ifade edilmelidir. Bu çerçevede, hangi değişkenin hangi ölçme aracıyla ölçüldüğüne ilişkin bilgilere yer verilmelidir. - Ölçme araçlarının tanıtımı ve ekler bölümüne konması ile ilgili telif hususu göz önünde bulundurulmalıdır. Bu konuda doğabilecek hukuki sorunlardan araştırmacının sorumlu olacağı unutulmamalıdır. - Ölçme araçlarının puanlama ve yorumlama bilgileri ile ilgili genel bilgiler verilmeli, ayrıntılara girilmemelidir Verilerin Toplanması Araştırmada değişkenlere ilişkin verilerin, ne zaman, hangi süreçlerle toplandığına ilişkin ayrıntılar açıklanmalıdır. Araştırmanın yapısına ve türüne göre, bire bir, grup uygulaması, uygulamanın süresi, uygulayıcı sayısı ve durumu, görüşme ya da gözleme dayalı olup olmadığı, başlama ve bitme tarihleri, izin alınma süreçleri vb. hakkında bilgilere yer verilmelidir. Nitel araştırmalarda araştırmacı(la)ın rolü mutlaka belirtilmelidir. Bu bölüm, Verilerin Toplanması alt başlığından sonra, yeni bir alt başlık altında ayrıca yazılabilir Verilerin Analizi 19

20 Bu kısma araştırma verilerini analiz etme ve anlaşılır hâle getirmeyle ilgili genel sürecin tanıtımıyla başlanmalıdır. Bulgularla ilgili tartışmalar burada yapılmamalı bir sonraki bölüm olan tartışma bölümünde yapılmalıdır. Hakkında yeterince işlem yapılamayan veya bilgi toplanamayan örneklerin araştırmaya dâhil edilip edilmeyeceğine burada karar verilmelidir. Araştırma için toplanan verilerin araştırmada ele alınan problemlere yorum getirecek şekilde nasıl düzenlendiği ve analiz edildiği bu kısımda açıklanır. Ayrıca toplanan verilerin değişkenlerine göre kullanılan istatistiki teknikler, kullanım amacı ve probleme nasıl çözüm sağlayacağı veya kullanılan ölçeklerin türleri hakkında açıklayıcı bilgilere yer verilmelidir. Nitel araştırmalarda da, veri analizi için uygulanan süreçler (kullanılan tekniklerin betimsel, içerik ideografik, mikro-etnografik oluşu ve seçilmelerine ilişkin gerekçeleri ile birlikte) tek tek açıklanmalıdır. Elde edilen verilerin hangi sınıflandırmalar/kodlamalar doğrultusunda işlendiği açıklanmalıdır. Bu sınıflandırmalar, araştırma probleminin amaçlarına uygun olarak yapılmalı ve toplanan verilerin/bilgilerin başkaları tarafından da anlaşılabilmesi, gerektiğinde aynı yollarla elde edilmiş başka verilerle karşılaştırılabilmesi için verilerin analizinde kullanılan yöntemler ve amaçları açıklanmalıdır. Araştırmanın sorularına ve değişkenlerine bağlı olarak yapılacak istatistiksel analizlerle ilgili ayrıntılar açıklanmalıdır. Hangi araştırma sorusu/hipotezi için hangi analizin yapıldığı tek tek belirtilmelidir. Araştırma ile ilgili bilgisayar ortamlarına girilmiş veriler, gerektiğinde kontrol edilmek amacıyla Enstitü tarafından istenebilir Bulgular Bu bölüm yeni bir sayfadan başlanarak yazılır. Araştırmanın amaçları doğrultusunda toplanan verilerin işlenmesinden sonra problem çözümüne ışık tutacak şekilde kullanıma hazır hâle getirilen veriler bulgular bölümünde yer alır. Bu bölüm kendi içinde alt bölüm ve başlıklar altında yazılabilir. İstatistiksel veya niteliksel analiz sonuçlarını ortaya koymanın en iyi yolu; bulguların, çalışmanın amaçları veya hipotezleri etrafında organize edilmesidir. Araştırmada belirlenen her amaç veya hipotez, bölüm içerisinde ayrı bir alt başlık olarak ele alınmalıdır. Örneğin, üç alt amaç varsa bölüm içerisinde üç ayrı alt bölüm olmalıdır. Bulgularla ilgili bölümü oluştururken her bir alt amaç veya hipotezle ilgili tablo veya şekiller oluşturulabilir. Bu tablo veya şekiller okuyucu açısından da daha anlaşılır olabilir ve araştırmacının verileri yorumlamasını da kolaylaştırır. Tablo ve şekiller açıklanırken önemli olanlar vurgulanmalıdır. Bütün detayların ele alınması asıl verilmek istenenden uzaklaşmaya yol açabilir. Burada kullanılan tablo, şekil, grafik vb. görseller mutlaka kurallara uygun olmalıdır. 20

21 Bulgular, önce elde edildiği şekli ile olduğu gibi sunulmalı, yoruma yer verilmemelidir. Yorum ayrı paragraf hâlinde sunulmalıdır. Hipotezin niçin reddedildiği veya doğrulandığı, sonuçların başka araştırmaların sonuçlarıyla örtüşüp örtüşmediği nedenleriyle ortaya konulmalıdır. Bulguların sunumunda araştırmacının beklentileri ve subjektif yargıları değil, problemin çözümü için bulunan sonuçlar ön planda tutulmalıdır. Bulgular kısmının düzenlenmesinde ham veri tablolarına yer verilmeden, analiz edilmiş tablolar doğrudan sunulabilir. Gerek görülürse ham veri tabloları EKLER bölümünde verilebilir. Analizi yapılan veriler sayısallaştırılarak tablolarda sunulmadan önce hangi probleme ilişkin veri olduğu ve hangi istatistik yöntemle analiz edildiğine ilişkin bilgi verilmelidir. Tablo sunulurken, tabloya giriş ifadesi yazılır, tablonun altına da Tablo... da görüldüğü gibi... şeklinde tablodan çıkış ifadesi yazılır. Uyarı: - Bu bölümde, sonuç, tartışma ya da öneriye yer verilmemelidir. - Tablo açıklamalarında, tablo numarası mutlaka belirtilmelidir. Yukarıdaki tablo, aşağıdaki tablo gibi ifadeler kullanılmamalıdır. - Araştırmanın sorularında/hipotezlerinde bulunmayan veriler ya da bulgulara yer verilmemelidir. Örnek: Araştırmanın üçüncü amacı/sorusu, ilköğretim birinci sınıf öğrencilerinin sosyal beceri düzeylerinin cinsiyete göre farklılaşma durumunu belirlemeye yöneliktir. Tablo 3.1 İlköğretim Birinci Sınıf Öğrencilerinin Sosyal Beceri Düzeylerinin Cinsiyete Göre Farklılaşma Durumu İle İlgili İlişkisiz Grup t-testi Sonuçları Değişken n X ss t df p Cinsiyet Kadın Erkek Toplam Tablo 3.1 e göre, ilköğretim birinci sınıfa devam eden öğrencilerin sosyal beceri düzeyleri cinsiyete göre.05 düzeyinde anlamlı bir farklılık göstermektedir. 21

22 Aritmetik ortalamalar dikkate alındığında, kız öğrenciler (X=4,43) erkek öğrencilere (X=3,22) göre sosyal beceri uyum düzeyleri açısından daha yeterli görünmektedir. Bulgular bölümünün sonunda, araştırmadan elde edilen kayda değer bulguların özeti ile yorumları verilirse, araştırma daha açık ve anlaşılır, önemli bulguları vurgulayıcı şekilde ifade edilmiş olur. Yukarıda söylenenler ağırlıklı olarak nicel çalışmalar içindir. Benzer yollar nitel çalışmalar için de geçerlidir. Nitel bir çalışmada da sonuçlar araştırma soruları veya amaçları çerçevesinde organize edilmelidir. Eğer bir dizi durum belirleme çalışması yapılıyorsa her bir durum için ayrı bir bölüm oluşturulmalıdır. Durum çalışmaları, aralarında karşılaştırmalar yapabilmek amacıyla mümkün olduğunca benzer şekilde organize edilmelidir. Nicel çalışmaların sonuçları birkaç paragraf ve tablo ile kolaylıkla ifade edilebilirken, nitel çalışmaların sonuçları daha uzun anlatımları gerektirebilir. Nitel çalışmalarda kullanılan dil oldukça önemlidir ve kullanılan literatürün hem çok zengin hem de iyi sentez edilmiş olması gerekir. Hatta yazılanların meslektaşlar ve diğer ilgililerden de notlar ve görüşler alınarak tekrar tekrar yazılması gerekebilir. Verilen dönütlerde bulguların yeterli şekilde detaylı olup olmadığı, basit düşünce ve kavramların önemli olanlardan ayrılıp ayrılmadığı, araştırmacının bakış açısının bilimsel olup olmadığı, farklı kaynakların kullanılıp kullanılmadığı konularına ışık tutulmalıdır. Uyarı: Yazılı yanıtlardan ya da doküman örneklerinden kesitler sunulacaksa orijinalliği bozulmaksızın sunulmalıdır (örneğin, tarama yapılarak). - Görüşme ve video dökümlerindeki etkileşimlerden örnek kesitlerin sunumu sırasında, sözel ifadelerin yanı sıra sözel olamayan ifadelere de (duraksama, gülme, sinirlenme, yüksek sesle/fısıltı ile konuşma gibi) yer verilmelidir. - Bu amaçla kullanılacak işaretlemeler bulguların giriş bölümünde sunulmalıdır. - Görüşmeden ve video çekiminden bir kesit sunulurken görüşmenin/video kaydının kaçıncı dakikası ve saniyesinden kesit sunulduğu ifade edilmelidir. - Doküman ve günlüklerden örnek kesitler sunulurken sayfa numaraları verilmelidir Sonuç, Tartışma ve Öneriler Bu bölüm yeni bir sayfadan başlanarak yazılır. Bu bölümde araştırma problemi, yöntemi, her bir sonucun yorumu, çalışmanın sınırlılıkları ve bulguların ileriye dönük uygulamaları konusunda kısa bir özet yer alır. Araştırmanın, varsa benzer konuda yapılan çalışmalarla karşılaştırılması yapılarak yapılan çalışmalarla uygunluğu tartışılır ve öneriler yapılır Sonuç Yazımı 22

23 Bu kısımda önemli olan araştırmayla ilgili en önemli istatistiksel sonuçların belirlenip yorumlanmasıdır. Her bir önemli sonuç incelenirken; Gerçekten bu sonuç önemli mi? Neden? Sonuç önceki araştırmalarla tutarlı mı? Tutarlı değilse neden? Sonuç farklı açılardan ifade edilebilir mi? Alternatif ifade şekillerinden öncelikli olanlar var mı? Sonuç daha ileri düzeylerde ve farklı ortamlarda araştırma yapma açısından önemli mi? Eğer sonuç ileri araştırmalara yol açıyorsa bu araştırmalar neler olabilir? sorularına cevap verilmelidir. Yukarıdaki sorulara verilecek cevaplar araştırmayı okuyup, sonuçları uygulayacaklar açısından oldukça önemlidir. Örnek: - Araştırmanın üçüncü amacı ile ilgili analizlerin sonucuna göre, ilköğretim birinci sınıf öğrencilerinin sosyal beceri düzeyleri cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. Buna göre, kız öğrencilerin sosyal beceri düzeyleri erkek öğrencilere göre daha olumludur. - Araştırmanın dördüncü amacı ile ilgili analizler sonucuna göre, ilköğretim birinci sınıf öğrencilerinin sosyal beceri düzeyleri okul öncesi eğitim alıp almamaya göre anlamlı bir farklılık göstermektedir. Okul öncesi eğitimi alan öğrencilerin sosyal uyum beceri düzeyleri, okul öncesi eğitimi almayanlara göre daha olumludur Tartışma Yazımı Bu bölümde, araştırma soruları/hipotezleri çerçevesinde, konuya bağlı olarak, sorular/hipotezler ya tek tek gruplanarak tartışılır ya da mantıksal bütünlük korunarak bir bütün hâlinde tartışılır. Tartışma bölümü ile ilgili olarak aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir: - Araştırmanın soruları/hipotezleri belirtilir. Bu çerçevede, araştırmadan elde edilen bulgu, sayısal değerler verilmeden ifade edilir. Ardından, bununla ilgili diğer araştırma sonuçları verilerek mukayese yapılır. Benzerlik ve farklılıkların neler olduğu, nedenleri, alana yansımaları kuramsal çerçevede kapsamlıca değerlendirilir. - Tartışma bölümünde, araştırmanın konusu/problemi ile ilgili çerçeve dikkate alınarak ilişkilendirici açıklamalara yer verilir. Bir başka ifadeyle, tartışma, araştırmanın problemi ekseninde yapılır. - Araştırmacı, özgün sentez ve yorumlarına bu bölümde yer vermelidir. 23

24 - Bulgular doğrultusunda, araştırmanın güçlü ve/veya desteklenmesi gereken yönlerinden söz edilmelidir. - Diğer araştırma bulgularından söz edildiğinde mutlaka referans/kaynak gösterilmelidir Öneriler Yazımı Bu bölümde, araştırma soruları/hipotezleri çerçevesinde elde edilen bulgular dikkate alınarak, çözüme yönelik öneriler ortaya konur. Öneriler bölümü ile ilgili olarak aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir: - Öneriler, araştırmadan elde edilen bulgularla ilişkili olarak yazılmalıdır. -Önerilerin muhatabı ve çözüm olarak neyi ortaya koyduğu açıkça belirtilmelidir. - Öneriler bölümünde Uygulayıcılara Yönelik Öneriler ve Araştırmacılara Yönelik Öneriler bölümleri yer almalıdır. - Önerilerin, bir yandan çözümü ifade ederken, öte yandan yeni araştırmaları düşündürecek nitelikte olmasına özen gösterilmelidir. - Araştırma bulgularına dayanmayan ve bulgularla ilişkili olmayan önerilere yer verilmemelidir. - Genel, soyut ve daha çok temenni mahiyetindeki önerilere yer verilmemelidir. Örneğin, Türk millî eğitim sisteminde iyileştirici çalışmalar yapılmalıdır. gibi. - Birbirinin tekrarı sayılabilecek nitelikteki önerilere yer verilmemelidir. 3. Arka Bölüm 3.1. Kaynakça Alıntılar (Aktarmalar) ve Kaynak Gösterme Tezlerde, özellikle problemin tanımlanması, araştırma yönteminin belirlenmesi ve bulguların yorumlanması aşamalarında geniş bir literatür taraması yapılır. Bu taramalarda, diğer araştırmacı ve düşünürlerin yaptıklarından yararlanılır. Tezlerde yapılan aktarmalarda, araştırmacı neyi, nereden ve nasıl aldığını belirtmek zorundadır. Kuralına uygun yapılmayan aktarmalar fark edildiğinde, tezin reddine yol açar. Aynen aktarılan parçadan bazı cümle ya da söz öbeklerinin çıkarılması hâlinde, çıkarmanın yapıldığı yere konan üç nokta (...); çıkarma cümle sonuna gelmişse, dört nokta kullanılır (...). Bunlardan üçü yapılan çıkarmayı, biri de cümlenin bitişini simgeler. Örneğin; 24

25 Planda, araştırma ile ilgili çalışmalarda önce yurdumuzda her alanda araştırma çalışmalarının bugünkü durumu incelenmiş ve buna bağlı... araştırmaya... verilecek yön tayin edilmiştir (DPT, 1963, s. 463). Ana düşünce değişmeksizin, özgün biçim ve içeriğe uyma zorunluluğu olmadan, yazarın kendi anlatımıyla yapılan bilgi aktarmalarına dolaylı aktarma denir. Burada önemli olan alıntının, anlam kayması olmadan, tez ile serbestçe bütünleştirilmesidir. Dolaylı aktarmalarda, tırnak işaretleri ya da sıkıştırılmış paragraf gibi, herhangi özel bir işaret ve biçim kullanılmaz. Doğrudan ve dolaylı her türlü aktarmada, kaynak gösterilmesi zorunludur. Kaynak gösterme işi, her aktarmanın nereden yapıldığını ayrı ayrı gösterecek şekilde anında yapılır ve bu kaynaklar ayrıca kaynakçada verilir. Doğrudan aktarmalarda, alıntının farklı şekilde alınmasını gerektiren iki özel durum vardır. Birincisi, alıntı yazarın kendi başlattığı bir cümleyi tamamlayarak sürüyorsa (yazarın cümlesi içine alınıyorsa) özel adlar dışında, her zaman küçük harfle başlar; ikincisi, alıntı cümle yazarın kendi anlatımıyla sürdürülmüşse, alıntı sonundaki asıl nokta kalkar Örneğin; hayatta en hakiki mürşit ilimdir alıntısında hem başlık küçük harfle başlamış hem de özdeyişin sonundaki nokta konulmamıştır. Tırnak içinde yapılan doğrudan aktarmalarda alıntılar bir cümle değerinde ise, ilk kelimenin baş harfi büyük olur ve sonuna uygun noktalama işareti konur. Örnek: Atatürk, bilimden bahsederken Hayatta en hakiki mürşit ilimdir. diyor. Doğrudan alıntılarda mutlaka sayfa numarası verilmelidir. Eğer içerik yorumlanıyorsa sayfa numarası verilmez. Sayfa numaralarından önce s. yazılır ve bir karakter boşluk bırakılır. Alıntı Örnekleri: Alıntı 40 kelimeden az ise cümle çift tırnak içinde belirtilmeli ya da italik yazılmalıdır. Kendi alanlarında ve öğretim sürecinde tam anlamıyla yeterli öğretmenler olmaksızın eğitimsel ve endüstriyel öğretim programı tam olarak başarılı olamaz (Miller ve Miller, 2002, s. 1). Eğitimi çeşitli şekillerde tanımlamak mümkündür. Örneğin, Ertürk (1998, s. 12) eğitimi, bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişiklik meydana getirme süreci olarak tanımlamaktadır. Eğitim, bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişiklik meydana getirme sürecidir. Kültürlemenin belli bir çeşidi olduğunu söylediğimiz eğitim, yani kasıtlı kültürleme ile kasıtsız kültürleme bir arada ve birbirini etkileyerek vuku bulmaktadır (Ertürk, 1998, s ). Alıntı 40 ya da daha fazla kelimeyi içeriyor ise tırnak içinde değil, normal makaledeki 25

26 yazıdan ayırmak için, blok formatında her satır soldan itibaren beş boşluk içeriden girinti (indented) olacak şekilde yazılmalıdır. Örneğin; Barber (1990) öz değerlendirme ile ilgili şunları belirtmektedir: Öz değerlendirme tek bir kavram değildir. Öğretmenin kendi öğretimini iyileştirmek amacıyla kendi gelişimine ilişkin pek çok farklı kanaat oluşturma biçimlerini kapsayan pek çok ögeden oluşan bir bütündür. Öz değerlendirme, kişisel gelişim için son derece güçlü bir mekanizmadır çünkü özdeğerlendirme yapan öğretmen genellikle kendini geliştirmeye güdülenmiştir. Öz değerlendirmenin en önemli yararı öğretmenin kendi zayıf ve güçlü yanları üzerinde düşünmesinden kaynaklanan yüksek öğretimsel iyileşmedir. (s. 218) Kaynak Gösterme Örnekleri: Metin İçinde Kaynak Gösterme Tek yazar, tek çalışma Yazarın soyadı ve eserin yayımlandığı tarih verilir. Buna ilişkin örnek üç değişik şekilde verilmiştir: Uygun (2012) basında öğretmen sorunlarını incelediği çalışmasında,.dır. Basında öğretmen sorunlarının incelendiği bir çalışmada,..dır (Uygun, 2012). Uygun un 2012 de yayımlanan çalışmasında, basında öğretmen sorunları konusunda.dır. Son örnekte görüldüğü gibi, metin içinde, cümlede yazar ve yayın yılı belirtiliyor ise, ayrıca parantez içinde yazar ve tarih verilmez. İki yazarlı çalışma İki yazar varsa, her ikisinin de soyadı verilir. Örnek: Yöntem en genel anlamda tanımlanır (Dembo ve Gibson, 1985). Dembo ve Gibson a (1985) göre.. dır. Üç, dört veya beş yazarlı çalışma Kaynağın ilk geçtiği yerde hepsi verilir. İzleyen yerlerde ise birinci yazarın soyadı 26

27 verilerek ve diğerleri bağlacı konur. Örnek: William, Johns, Smith, Bruce ve Bradley (1994)... buldu. (İlk geçtiği yerde). William ve diğerleri (1994) tarafından yapılan (diğer yerlerde)... önemli bulgulardandır (William vd., 1994). Altı ya da daha fazla yazarlı çalışma Metin içinde ilk belirtildiği yerde, ilk yazarın soyadı verilir, ve diğerleri diye devam edilir. Kaynakça listesinde ilk altı yazarın soyadı ve ilk adlarının baş harfleri verilir, diğer yazarlar için vd. şeklinde kısaltılır. Örnek: Duman ve diğerleri (2005) biçiminde verilebilir. (Duman vd., 2005). önemli bulgulardandır Gruplar (yazar olarak) Grup isimleri yazar gibi ele alınır (kurum, dernek, hükûmet kuruluşları ve çalışma grupları). Genellikle metin içinde her geçtikleri yerde yazılırlar. Bazı grup yazarlarının ismi ilk geçtiği yerde açıkça yazılır ve sonra kısaltılarak kullanılır. Bir grup yazarın isminin kısaltılmasına karar verirken, şu genel kurallar kullanılır: - Kısaltmalar, okuyucu için yeterince bilgi verecek şekilde olmalıdır ve kaynakçaya da hiçbir güçlük olmadan yerleştirilebilmelidir. - İsim uzunsa ve eğer kısaltması kolaylıkla okunabilir ve biliniyor ise, ikinci ya da daha sonra geçtiği bir yerde kısaltma kullanılır. - Eğer isim kısa ise veya kısaltma anlaşılmıyorsa, her geçtiği yerde açık adını yazmak daha yararlıdır. Metin içinde ilk gösterme: Örnek: (Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], 1991). Daha sonraki göstermeler: (MEB, 1991). 27

28 Aynı soyadlı yazarlar Eğer kaynakça listesinde iki veya daha fazla aynı soyadı olan yazar varsa, metin içinde ilk adlarının başharfi verilerek kullanılır. Hatta yayın yılları farklı olsa bile böyle kullanılması gerekir. Örnek: N. Özdemir (1985) ve M. Özdemir (1990) tarafından yapılan çalışmalarda.. Aynı parantez içinde iki veya daha çok çalışma Yayın yılına göre sıralanarak, aynı yazarların iki ya da daha çok çalışması düzenlenir. Basımda olan çalışma varsa, bu en sona konulur. Önce yazarların soyadları verilir, ardından her bir çalışma için sadece çalışma yılları verilir. Örnek: (Köklü ve Büyüköztürk, 1991, 1993). (Balcı, 1984, 1990, 1993, baskıda). Aynı yazarın aynı yıla ait çalışmaları Eğer bir yazarın aynı yıl içinde yayımlanmış birden fazla çalışmasından yararlanılıyorsa çalışma yılına a, b,c, gibi harfler eklenerek yazılır. Yazar sayısı birden fazla olan aynı yıl içindeki çalışmalarda ise sıralama korunarak yukarıdaki kural uygulanır. Örnek: Bu konudaki çalışmalar (Bayrak, 2001a, 2001b, 2001c; Kaya, baskıda-a, baskıda-b) Yazarları farklı iki veya daha fazla çalışma Bu tür çalışmalar aynı parantez içinde, soyadlarına göre alfabetik sıraya dizilerek ve birbirlerinden noktalı virgül ile ayırarak verilir. Örnek: Çeşitli çalışmalar... (Başaran, 1984; Bursalıoğlu, 1987; Taymaz, 1984). Kaynakçanın Hazırlanması Bir çalışmanın sonunda yer alan kaynakça listesi, çalışmayı belgeler ve her bir kaynağın yeniden bulunması ve tanımlanması için gerekli bilgiyi sağlar. Yazarlar, 28