Bölüm 5. Gezegenlerin Gökyüzündeki Hareketleri

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Bölüm 5. Gezegenlerin Gökyüzündeki Hareketleri"

Berk Yağcı
7 yıl önce
İzleme sayısı:

1 Bölüm 5 Gezegenlerin Gökyüzündeki Hareketleri

2 Bir gezegenin gökyüzündeki hareketi: Gezegenin yörünge hareketine Yer in yörünge hareketine Yer e olan uzaklığına Güneş e olan uzaklığına bağlıdır. Sonuçlar ilginç ve şaşırtıcıdır.

3 ĐÇ GEZEGENLER Güneş e Yer den daha yakın olan gezegenler (iç gezegenler): Merkür ve Venüs

4 Güneş Merkür Venüs Yer Đç gezegenler Jüpiter Dış gezegenler Satürn Uranüs Neptün

ALT KAVUŞUM Đç gezegen yörüngesi üzerinde dolanırken; Yer-iç gezegen-güneş aynı doğrultuda olacak şekilde bulunursa, bu konuma ALT KAVUŞUM (inferior conjunction) denir.

5 ALT KAVUŞUM Đç gezegen yörüngesi üzerinde dolanırken; Yer-iç gezegen-güneş aynı doğrultuda olacak şekilde bulunursa, bu konuma ALT KAVUŞUM (inferior conjunction) denir. Güneş Đç gezegen Böyle bir konumda, gezegen Güneş diskinin tam önünden geçerse ÖRTME (transit) olayı oluşur ve gezegen disk üzerinde kara bir nokta olarak gözlenir. Venüs Örtmesi 8 Haziran 2004 u = 0 Yer Güneş Venüs

6 Merkür Örtmesi 8 Kasım 2006

8 8 Kasım 2006, Merkür ün Örtmesi Dallas, Texas, Phil Jones

9 8 Kasım 2006, Merkür ün Güneş in önünden geçişi

10 EN BÜYÜK BATI UZANIMI Alt kavuşumdan sonra, gezegen Güneş in batısına doğru hareket eder ve Güneş doğmadan önce sabah gökyüzünde görünür. Güneş DOĞU Gezegen u Yer çevren BATI Doğu Güneş Batı Merkür için: u = 28 Venüs için: u = 47 Yer u Đç gezegen Alt kavuşumdan sonra, Güneş ve gezegen arasındaki açı (u: uzanım, elongation) artarak, maksimum bir değere ulaşır ve EN BÜYÜK BATI UZANIMI (greatest western elongation) elde edilir.

11 ÜST KAVUŞUM Đç gezegen, en büyük batı uzanımdan sonra yörüngesi üzerinde hareket ederken; Yer-Güneş-iç gezegen Đç gezegen Güneş aynı doğrultuda olacak şekilde bulunursa, bu konuma ÜST KAVUŞUM (superior conjunction) denir. Gezegen bu konumda Güneş in arkasından geçiyor olur. u = 0 Güneş ile aynı anda doğar ve batar. Yer

12 EN BÜYÜK DOĞU UZANIMI Üst kavuşumdan sonra, gezegen Güneş in doğusuna doğru hareket eder ve Güneş battıktan sonra akşam gökyüzünde görünür. Gezegen DOĞU çevren Yer u BATI Güneş Doğu Güneş Batı Đç gezegen Merkür için: u = 28 Venüs için: u = 47 u Yer Üst kavuşumdan sonra, Güneş ve gezegen arasındaki açı (u: uzanım, elongation) artarak, maksimum bir değere ulaşır ve EN BÜYÜK DOĞU UZANIMI (greatest eastern elongation) elde edilir.

13 Ülker Venüs Merkür ve Venüs batı çevreninde ve en büyük uzanımlarında (29 Mart 2004) Merkür

14 Mart 2000 içinde Merkür ün konumları En büyük doğu uzanımında Merkür

15 Venüs (Akşam Yıldızı): Doğu uzanımında, Akşam Đlmiği Güneş çevrenin 7 altında Tunç Tezel, ODTÜ Kampüs, Ankara

16 Sabah Yıldızı Venüs ve Jüpiter Yakınlaşması: 4 8 Kasım 2004 Kasım 2004, Tahran, Đran 8 Kasım 2004 Tunç Tezel, Bursa 4 Kasım 2004 Massachusetts

17 Gezegenler Tutulum Üstünde Güneş battıktan hemen sonra 23 Nisan 2002 New Jersey, USA

18 Venüs ün Evreleri 2004

19 Venüs ün Evreleri,

20 6 Eylül 2005 Batı çevreninde Venüs, Jüpiter ve Ay yakınlaşması

21 Büyük Tuz Gölü, Utah, ABD, 6 Eylül 2005 Venüs Jüpiter Uçak Spica Ay

22 Budapeşte, Macaristan, UT Venüs ve Ay ın hilal evreleri aynı anda gökyüzünde, Ay bir süre sonra Venüs ü örtecek

23 Merkür için 2006 daki önemli uzanımlar: Üst Kavuşum: 26 Ocak, 18 Mayıs, 1 Eylül En Büyük Doğu Uzanım: 24 Şubat, 20 Haziran, 17 Ekim Alt Kavuşum: 12 Mart, 18 Temmuz, 8 Kasım En Büyük Batı Uzanım: 8 Nisan, 7 Ağustos, 25 Kasım Venüs için 2006 daki önemli uzanımlar: Alt Kavuşum: 14 Ocak Üst Kavuşum: 27 Ekim En Büyük Batı Uzanım: 25 Mart

24 DIŞ GEZEGENLER Güneş e Yer den daha uzak olan gezegenler (dış gezegenler): Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün

25 KARŞI KONUM Dış gezegen yörüngesi üzerinde dolanırken; Dış gezegen-yer-güneş Güneş aynı doğrultuda olacak şekilde (Yer ve dış gezegen Güneş e göre bir tarafta) bulunursa, bu konuma KARŞI KONUM (opposition) denir. Yer Bu konumda, dış gezegen Yer e en yakındır ve gece boyunca gökyüzünde kalır. u = 180 Dış gezegen

26 BATI DÖRTLÜĞÜ Bir dış gezegen, karşı konumdan sonra yörüngesi üzerinde Güneş in batısında kalacak şekilde dolanırken; Güneş Batı Dış gezegen-yer-güneş arasındaki açı 90 olacak şekilde bulunursa, bu konuma BATI DÖRTLÜĞÜ (western quadrature) denir. u Yer Dış gezegen u = 90

27 KAVUŞUM Batı dörtlüğü konumundan sonra, dış gezegen yörüngesi üzerinde dolanırken; Dış gezegen Güneş Dış gezegen-yer-güneş aynı doğrultuda olacak şekilde (Yer ve dış gezegen Güneş e göre zıt taraflarda) bulunursa, bu konuma KAVUŞUM (conjunction) denir. Bu konumda, dış gezegen Güneş ile aynı anda doğup batacağından hiç gözlenemez. Yer u = 0

28 DOĞU DÖRTLÜĞÜ Bir dış gezegen, kavuşumdan sonra yörüngesi üzerinde Güneş in doğusunda kalacak şekilde dolanırken; Doğu Güneş Dış gezegen-yer-güneş arasındaki açı 90 olacak şekilde bulunursa, bu konuma DOĞU DÖRTLÜĞÜ (eastern quadrature) denir. u Dış gezegen Yer u = 90

29 Mars için 2006 daki önemli uzanımlar: Karşı Konum: yok Kavuşum: 23 Ekim Jüpiter için 2006 daki önemli uzanımlar: Karşı Konum: 4 Mayıs Kavuşum: 21 Kasım Satürn için 2006 daki önemli uzanımlar: Karşı Konum: 27 Ocak Kavuşum: 7 Ağustos

30 ĐLERĐ HAREKET Bütün gezegenler, kuzey yarı kürenin üzerinden bakıldığı sürece, Güneş etrafında saatin dönüş yönünün tersine yönde dolanırlar. Sonuçta, bir dış gezegen yıldızlara göre, göreli olarak batıdan doğuya doğru hareket ediyormuş gibi görünecektir. Bu harekete: ĐLERĐ HAREKET denir.

31 GERĐ HAREKET Karşı konum öncesi ve sonrası dikkate alınır. Yer daha hızlı hareket ettiğinden, dış gezegen geriye doğru hareket ediyormuş gibi görünür.

32 Mars ın 2005 yılındaki geri hareketi

33 KAVUŞUM DÖNEMĐ (Sinodik Dönem) Arka arkaya iki karşı konum veya kavuşum arasındaki zaman aralığına Kavuşum Dönemi denir. Değeri, Yer in ve gezegenin göreli hızlarına bağlıdır.

34 G 1 Y 1 Güneş Y 1 G 1 konumu, dış gezegen için, ilk karşı konum. G 2 Y 2 Yer Dış gezegen Ne kadar zaman sonra tekrar karşı konumda olur? Dış gezegenler için Sinodik Dönem 1 S = 1 1 = P 1 P Đç gezegenler için Sinodik Dönem 1 1 S G G S= Sinodik dönem (gün) P G =Gezegenin dolanma dönemi

35 GEZEGEN Merkür Venüs Yer Mars Jüpiter Satürn Uranüs Neptün Dolanma (Sideral) Dönem 0.24 yıl = 88 gün 0.62 yıl = 225 gün 1 yıl 1.88 yıl = 687 gün yıl yıl 84 yıl 165 yıl Kavuşum (Sinodik) Dönem 116 gün 584 gün yıl = 780 gün 399 gün 378 gün 370 gün 367 gün

36 Đç Gezegenlerin Güneş e Bağıl Uzaklığı Đç gezegen r u 1 Yer Şekildeki konum, bir iç gezegen için en büyük doğu ve batı uzanım olduğunda geçerlidir. Bu konumda: Yer-Gezegen-Güneş arasındaki açı=90 Güneş Yer-Güneş uzaklığını 1 birim kabul edelim. r sin u = 1 r = sin u bulunur.

37 Ek Bilgi: Gezegenlerin Güneş e olan uzaklıkları Gezegen Merkür Venüs Yer Mars Jüpiter Satürn Uranüs Neptün Güneş ten ortalama uzaklık (AB)

38 Görünür Açısal Çap d = 1 AB (=149.6 x 10 6 km) iken, Güneş in görünür açısal yarıçapı α R α = α 0 α 0 = = dür. Yer d Güneş Verilen bir tarih için: R = Güneş in yarıçapı d = Yer- Güneş Uzaklığı α= Güneş in görünür açısal yarıçapı sin α = R d sin α0 d = sin α 1 radyan =

39 En Uzak ve En Yakın Guneş

40 Ortalama Yer-Ay uzaklığı d = km iken, Ay ın görünür açısal yarıçapı: Gezegenlerin birim uzaklıkta (1 AB) kabul edilen açısal yarıçapları ( biriminde): α 0 = = Bir gezegen için görünür açısal yarıçap? Görünür açısal yarıçap = Birim uzaklıktaki açısal yarıçap Gerçek uzaklık Gezegen Merkür Venüs Mars Jüpiter (eşlek) Satürn (eşlek) Uranüs Neptün Açısal Yarıçap ( )

41 Bölüm Sonu Mayıs 2002 Ay Venüs Mars

Benzer belgeler

Kasım Ayında Gökyüzünde Neler Var?

Kasım Ayında Gökyüzünde Neler Var? Dr. Tuba Sarıgül 02/11/2017-17:52 Kasım ayı, gökyüzü gözlemcilerine iki göktaşı yağmuru gözlemleme fırsatı veriyor. Birincisi ayın ilk yarısında en yüksek etkinliğe ulaşan