Bölüm 11. KÜÇÜK GEZEGENLER, ASTEROĐDLER, KUYRUKLUYILDIZLAR ve GÖKTAŞLARI

Transkript

1 Bölüm 11 KÜÇÜK GEZEGENLER, ASTEROĐDLER, KUYRUKLUYILDIZLAR ve GÖKTAŞLARI

2 ASTEROĐDLER Asteroidler: Küçük, düşük yüzey çekimine sahip, uzayda zor görünen gökcisimleridirler. Kaya yüzeyleri ışığı iyi yansıtmaz. NASA nın Yer e Yakın Asteroid Buluşması (Near Earth Asteroid Rendezvous - NEAR) uzay aracı Şubat 2001 de asteroid EROS üzerine indi.

3 Near Earth Asteroid Rendezvous (NEAR Shoemaker) Bir asteroid etrafında yörüngeye oturtulan ilk uzay aracı Fırlatma: 17 Şubat 1996 Eros un yüzeyine iniş: 12 Şubat 2001 Son sinyal: 28 Şubat 2001

4 Asteroid 433 EROS NEAR, Şubat

5 NEAR Shoemaker ın 35 km den Eros a inişi Eros Güney Uçlak Güneş ten Bakış

6 NEAR, EROS a inerken (12 Şubat 2001) 1,150 metre 700 metre 250 metre 120 metre (gönderdiği son resim)

7 EROS un yüzeyi

8 EROS un dönüşü

9 Eros Toprağı Güneş rüzgarından dolayı toprağın kimyasal yapısı değişir Ay Toprağı

10 Bir asteroidin bulunan ilk uydusu: Dactyl IDA IDA ve Dactyl

11 Yer için potansiyel tehlike! Asteroid TOUTATIS 29 Eylül 2004 de Yer e 1.6 milyon km uzaktan geçti Gökyüzünde sönük bir yıldız gibi göründü. Toutatis üzerinde olsaydık; Yer, gökyüzünde dolunay büyüklüğünde görünürdü.

12 Toutatis in radar görüntülerinin bilgisayar modeli,

13 Asteroid Kleopatra Dev Metalik Kemik!

14 Asteroid Gaspra nın En Đyi Yüzü Galileo Orbiter Ekim

15 26 Ekim 2000 Çift Asteroid: Antiope

16 Hubble Uzay Teleskobu Asteroid VESTA

17 Vesta nın yeryüzüne düşen bir parçası Ay ve Mars tan sonra üzerinden bir parçanın kopup geldiğini bildiğimiz üçüncü cisim

18 CERES: Đlk Bulunan Asteroid Artık küçük gezegen Çapı: 1020 km Ceres i bulan, Giuseppe Piazzi 1 Ocak 1801 Hubble Uzay Teleskobu, 2001

19 Mars ile Jüpiter arasındaki kaya parçaları 2.7 AB uzaklıkta toplanmışlardır Asteroid Kuşağı Asteroid Kuşağı Güneş Yer

20 Asteroid Kuşağı Dağılımı Kirkwood Boşlukları (Ocak-1997) Jüpiter ile asteroidlerin yörünge dönemleri arasındaki belli oranlarda rezonanslardan kaynaklanan boşluklar oluşur. Yarı-büyük eksen (AB)

21 Apollo Asteroidleri Đç Güneş Sistemi Merkür Merkür ile Mars arası Venüs Yer Mars harvard.edu/iau/ lists/innerplot2.html

22 Truvalılar Asteroid Kuşağı Orta Güneş Sistemi Jüpiter Mars Yer Jüpiter e kadar Truvalılar

23 Jüpiter ile Neptün arası Dış Güneş Sistemi Jüpiter Satürn Neptün Uranüs Kuiper Kuşağı Neptün ile Pluto arası

24 SEDNA: Güneş etrafında dolandığı bilinen en uzak ve en soğuk cisim Uzaklık: 90 AB Çap: 1800 km Yörünge Dönemi: yıl Oort Bulutu nun iç kenarında 2003 VB12 olarak bilinen cisim 2004 de Sedna olarak adlandırıldı

25 Sedna nın bulunuş görüntüleri

26 Sedna dan Bakış

27

28

29 Kuiper Kuşağı Daha çok Neptün ile Pluto arasında bulunurlar (yaklaşık AB arası), Çapları 100 km civarındadır, Yaklaşık tane oldukları sanılır, Gezegenimsi buzlu yapılardır.

30 Pluto ötesinde yeni bir çift-küçük gezegen: 2001 QG Kasım 2004 Gözlem: 10-metre Keck I teleskobu Kuiper Kuşağı nda bulunan üçüncü çift-küçük gezegen. Bunlardan biri, ana-asteroid kuşağında 216 Kleopatra ve diğeri bir Truva asteroidi 624 Hektor. Ortalama çap: 180 km

31 2003 UB 313 = ERIS 10. Gezegen mi? Yaklaşık 97 AB uzaklıkta, Pluto dan daha büyük (%27), (NASA-29 Temmuz 2005) Çapı = km. Đlk kayıt tarihi: Samuel Oschin Teleskobu, 31 Ekim 2003, Palomar Gözlemevi, ABD

32 ERIS: Bilinen En Büyük Cüce Gezegen ve uydusu Dysnomia 10-metre çaplı Keck Teleskobu ile çekilmiştir.

33 Oort Bulutu Yarıçapı: 30 trilyon km (3 ışık yılı) Trilyonlarca buzlu cisim bu bölgede hareket eder. Güneş sistemini oluşturan ilkel güneş bulutsusunun kalıntılarıdır. Đç güneş sistemine giden uzun-dönemli kuyrukluyıldızların kökenidir.

34

35 Oort Bulutu ndaki kuyrukluyıldızların toplam kütlesi yaklaşık 50 Yer kütlesi kadardır.

36 KUYRUKLUYILDIZLAR (Comets) Kuyrukluyıldızların kökeni? Kuiper Kuşağı Oort Bulutu Kirli Buz Yapılar Güneş rüzgarından dolayı arka veya önlerinde kuyruk bırakırlar.

37 Kuyrukluyıldızların Kökeni

38 Kuyruk Oluşumu

39 Kuyrukluyıldızın Bileşenleri Đyon Kuyruk Hidrojen Zarf Koma Toz Kuyruk Çekirdek Kuyrukluyıldızın yörüngesi Güneş

40 Kuyrukluyıldız Machholz ve Pleiades, 9 Ocak 2005

41 HYAKUTAKE geliyor, Ocak 1996 da Yuji Hyakutake tarafından bulundu

42 TOZ KUYRUK

43 HYAKUTAKE nin Yörüngesi

44 Hyakutake nin iyon kuyruğu Đyon kuyruk güneşe yaklaştıkça belirginleşir. Güneş ışığı katı çekirdekteki gaz ve sıvıların ayrışmasına ve iyonların güneş rüzgarı sayesinde Güneş ten uzaklaşmasına neden olur. Đyon kuyruk mavi görünür. 14 Mart 1996 Comet WEST

45 Hyakutake Yer e En Yakın Güneş e yaklaştıkça kuyruk büyüyor. 21/22 Mart 1996, Gerçek renkler, Gökyüzünde 20 yer kapladı. (Dolunayın 40 katı)

46 Kırmızı renk: Toz (çok küçük taş ve karbon) kuyruk, güneş ışığını yansıtır. Mavi renk: Đyon (su, karbon monoksit) kuyruk, elektronların yeniden birleşiminden dolayı salınan ışık ile oluşur. Hyakutake 18 Nisan 1996

47 Hyakutake

48 Bir kuyrukluyıldızın ilk X-ışın görüntüsü

49 Yeni bir kuyrukluyıldız bulunuş duyurusu: Hale-Bopp 25 Temmuz 1995 Alan Hale ve Thomas Bopp

50 Hale-Bopp kuyruk geliştiriyor 12 Şubat 1997

51 Hale-Bopp Bu yüzyıl içinde görünen en parlak kuyrukluyıldız 14 Mart 1997 Đyon kuyruk Toz kuyruk 7 Nisan 1997

52 Hale-Bopp

53 Hale-Bopp, Dış Güneş Sisteminde 26 Mart 2001

54 Halley Kuyrukluyıldızı Edmund Halley , 1607, ve 1682 gelen kuyrukluyıldızların aynı yörüngeye sahip olduklarını buldu ve 1758 de yeniden gözleneceğini söyledi. Ancak, gözleyemeden 1742 de öldü. En son 1986 da göründü. Bir daha 2061 de görünecek.

55 Tutulum Düzlemi Halley in Yörüngesi Đleri Doğru Hareket 2024 Geriye Doğru Hareket

56 Üstten Görünüş Pluto nun Yörüngesi

57 Halley, 9 Aralık 1985

58 Giotto Uydusu Halley in Çekirdeğine 500 km yaklaştı 13 Mart 1986 Giotto

59 Giotto

60 Halley ESO, 1 Eylül AB uzakta

61 ĐKEYA-SEKĐ 28 Ekim 1965 WEST 9 Mart 1975 KOHOUTEK 11 Ocak 1974

62 Kuyrukluyıldız Pojmanski 6 Mart 2006

63 Yeni kuyrukluyıldız SWAN, Haziran 2006 da bulundu Ekim 2006 da Güneş e en yakından geçti

64 17P/ HOLMES, Ekim 2007 de 42 saat içinde 17 mag dan 2.8 mag a parladı.

65

66 Komasıyla birlikte 9 Kasım 2007 de güneş sistemi içindeki en büyük gökcismi

67 Holmes Gökyüzünde 20 Kasım 2007 San Francisco

68 Deep Impact uzay aracı kuyrukluyıldız Tempel 1 üzerine çarptırıldı. Amaç, güneş sisteminin oluşumuna ilişkin ipuçlarını yakalamak.

69

70 Çarpma Anı 67 saniye sonra

71 GÖKTAŞLARI (Meteors) Kayan yıldız olarak da adlandırılan göktaşları, kuyrukluyıldızların kuyruklarından kalan toz ve taş parçacıklar ile asteroid parçacıklarıdır. Yer e doğru düşen bu parçacıklar yüksek hızlarla atmosfere girerler. Hava ile sürtünme sonucunda yanarak kısa süreli parlarlar. Hızlı hareketlerinden dolayı gökyüzünde kayarak giderler.

72 Göktaşı Yağmuru Uzayda grup olarak bulunan, toz veya daha büyük boyutlu katı parçacıkların neden olduğu parlak ışık yağmurudur. Çoğu zaman bu göktaşı yağmurlarının yörüngeleri, kuyrukluyıldızların toz kuyruklarıyla adlandırılır. Yer, bu yağmur içinden geçerken, parçacıklar hızla arka arakaya veya aynı anda atmosfere girer. Parçacıkların yolları birbirine paraleldir. Ama, perspektif etkisinden dolayı gökyüzünde tek bir uzak noktadan (radiant point) geliyorlarmış gibi görünürler.

73 Quadrantid ler

74 Perseid ler 12 Ağustos

75 Perseid ler

76

77 Ay ın karanlık tarafına Perseid göktaşı yağmuru

78 Göktaşı Yağmuru Gözlem için en iyi gece Sayı (göktaşı/saat) Takımyıldız Quadrantids Ocak 3/4 40 Bootes Lyrids Nisan 22/23 15 Lyra Eta Aquarids Mayıs 4/5 20 Aquarius Delta Aquarids Temmuz 30/31 20 Aquarius Persieds Ağustos 12/13 50 Perseus Orionids Ekim 21/22 20 Orion Taurids Kasım 4/5 15 Taurus Leonids Kasım 16/17 15 Leo Geminids Aralık 13/14 50 Gemini Ursids Aralık 22/23 15 Ursa Major

79 Barringer Krateri, Arizona Bir göktaşı Yer e çarparsa ne olur? yıl önce çarpmış bir göktaşının yarattığı çarpma krateri (1920 de anlaşıldı), 1200 m çapında ve 150 m derinliğinde Yeryüzünde bugün 100 ün üzerinde çarpma krateri olduğu bilinir

80 9 Ekim 1992, Peekskill Göktaşı 12.4 kg Peekskill, New York

81 Leonid lerin yeri

82 Leonid ler 2001

83 Yörüngeden Leonid ler dakikada 29 göktaşı atmosfere girdi

84 1999 Leonid ateş topu

85 Đridyum Ani Parlaması (Flare) (13 Ağustos 1999) Haberleşme Uydusu Göktaşı Değil!

86 Mars tan geldiği sanılan bir göktaşı 17 Ağustos 1996

87 1833 Leonid ler

88 Bölüm Sonu...