Türkiye de Sürdürülebilir Kalkınma ve Yeşil Ekonomi Alanında En İyi Uygulamalar Başvuru ve Seçim Süreci

Transkript

1 Türkiye de Sürdürülebilir Kalkınma ve Yeşil Ekonomi Alanında En İyi Uygulamalar Başvuru ve Seçim Süreci

2 İçindekiler Önsöz... 2 Genel Bilgiler... 3 Sürdürülebilir Kalkınma ve Yeşil Ekonomi... 3 Uluslararası Rio+20 Süreci... 4 Ulusal Rio+20 Süreci... 5 EK-1: Başvuru Kılavuzu... 8 Rio+20 Yolunda En İyi Uygulamalar... 8 Kimler Başvurabilir? Başvuru Yapılmasına Engel Hususlar: Neden Katılmalı? En İyi Uygulamalar İçin Başvuru Süreci Genel Kurallar Başvuru ve Seçim Süreci Takvimi Başvurular Nereye ve Nasıl Yapılacak Başvuruların Geri Çekilmesi En İyi Uygulamalar Değerlendirme ve Seçim Süreci Aşamalar Temel Değerlendirme Kriterleri Değerlendirme Kriterleri Başvuruların Uygunluk Kontrolü Başarılı Bulunan Kurumların Bilgilendirilmesi Görünürlük ve Yayın Hakları İletişim ve Danışma EK- 2: Başvuru Yazım Açıklamaları Başvuru Belgeleri En İyi Uygulama Başvurusunda Yer Alması Beklenen Bilgiler Ek 3: Taahhütname

3 Türkiye de Sürdürülebilir Kalkınma ve Yeşil Ekonomi Alanında En İyi Uygulamalar Başvuru ve Seçim Süreci Önsöz Türkiye de sürdürülebilir kalkınma ve yeşil ekonomi modellerinin en somut ölçütleri olan sürdürülebilirlik uygulamaları, ülkemizin kurum ve kuruluşlarının küresel sürdürülebilirliğe katkısını arttırma ve bu alanda yaptığı çalışmaları uluslararası platformlarda anlatabilme anlamında önemli araçlardır yılının Haziran ayında Brezilya nın Rio de Janeiro kentinde gerçekleşecek olan Rio+20 Zirvesi 1 dahilinde yer alan Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Konferansında (UNCSD), ülkemizin sürdürülebilir kalkınma alanındaki en iyi uygulamalarının kapsamlı bir çalışma ile sunulması planlanmıştır. Rio+20 Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı kapsamında ülkemizde yürütülen hazırlıklar, Kalkınma Bakanlığı koordinasyonunda ve BM Kalkınma Programı kolaylaştırıcılığında yürütülen Türkiye nin 2012 BM Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı na (Rio+20) Hazırlıklarının Desteklenmesi Projesi çerçevesinde devam etmektedir. Bu kapsamda kamu kurum ve kuruluşları, STK lar, özel sektör, üniversiteler ve yerel yönetimlerin son yıllarda gerçekleştirdiği ve sonuçlarını almaya başladığı en iyi uygulamaların belirlenme süreci, İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği (SKD) kolaylaştırıcılığında yürütülecektir. Sürdürülebilir kalkınma anlayışı ile yeşil ekonomi kavramını destekleyen en iyi ülke uygulamalarının seçim sürecine ilişkin gerekli bilgiler ekli dokümanlarda yer almaktadır. Türkiye adına sürdürülebilir kalkınma alanında güçlü bir performansa destek olabilecek tüm kurum ve kuruluşları bu çalışmaya katılmaya davet ediyoruz. Ek 1: Başvuru Kılavuzu Ek 2: Başvuru Yazım Açıklamaları Ek 3: Taahhütname 1 Rio+20 Zirvesi hakkında: 2

4 Genel Bilgiler Sürdürülebilir Kalkınma ve Yeşil Ekonomi Sürdürülebilir kalkınma kavramının temelinde, toplumun ve içinde yaşadığımız dünyanın çevresel, ekonomik ve sosyal refahı yatmaktadır. Bugün dünya üzerinde insan yaşamı için gerekli tüm mal ve hizmetler ancak sağlıklı ekosistemler sayesinde mümkündür. Toplum ihtiyaçlarının ekolojik limitler dikkate alınmadan karşılandığı sürdürülebilir bir kalkınma mümkün değildir. Global Footprint Network e (GFN) göre ekolojik ayak izi mevcut biyolojik kapasitesinden fazla olan ülkeler, insani gelişmişlik ve ekonomik kalkınmada ileri düzeyde ülkeler olarak gözükseler dahi, yerel çevresel bozulma veya ticaret modellerinde ciddi karmaşa yaşama riski ile karşı karşıyadırlar. Çevre konusunda bu ülkelerde yaşanan sorunlar insan hayatının kalitesini bozmakta ve yaşanan zararı geri getirmek için yapılan harcamaları ciddi boyutlarda arttırmaktadır. Ayrıca bu ülkeler doğal kaynaklardan hiçbir şekilde ayrı yaşayamayacak olan insan ırkı için gerekli biyolojik kapasite ve doğal kaynakları yurtdışından ithal etmek durumunda kalmakta ve dolayısıyla ekonomik zenginliklerini bu yolda kullanmaktadırlar. Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (WBCSD) ve GFN tarafından hazırlanan Vizyon raporunda BM insani gelişmişlik endeksi ve ekolojik ayak izi etkileşimi için yapılan çalışmada insani gelişmişlik endeksinde ön planda olan ülkelerin ekolojik ayak izlerinin de büyük olduğu görülmektedir. Sürdürülebilir kalkınma farklı kaynaklarda farklı ifadelerle açıklanmış olsa da en sık karşımıza çıkan tanım, Çevre ve Kalkınma Dünya Komisyonu nun (Brundtland Komisyonu) 1987 de yayınladığı Ortak Geleceğimiz 3 adlı raporda yer alan tanımdır: Sürdürülebilir kalkınma, günümüz ihtiyaçlarının gerektirdiği kalkınmanın, gelecek kuşakların gereksinimlerini karşılama kabiliyetlerini ortadan kaldırmayacak şekilde gerçekleşmesidir. Uluslararası Doğa Koruma Birliği (International Union for Conservation of Nature-IUCN), BM Çevre Programı (UNEP) ve Dünya Doğayı Koruma Vakfı (World Wild Fund for Nature- WWF) nin yaptığı bir diğer tanım da; Sürdürülebilir kalkınma, yaşam kalitesinin, çevredeki yaşamı destekleyici doğal sistemlerin taşıma kapasitesi içerisinde kalacak şekilde iyileştirilmesidir. şeklindedir. 2 WBCSD Vizyon 2050 Raporu Türkçe versiyonu ve adreslerinde bulunabilir. 3 Brundtland Komisyon Raporu, Our Common Future, Oxford Üniversitesi Press,

5 Bu ikinci tanım sürdürülebilir kalkınma ve yeşil ekonomi arasındaki bağlantıyı daha net olarak ortaya koymaktadır. Yeşil ekonomi, diğer bir deyişle çevre dostu büyüme sürdürülebilir kalkınmanın yerine geçen bir strateji değil daha çok onun bir alt başlığı olarak düşünülmelidir. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) yeşil ekonomiyi çevresel riskleri ve ekolojik kıtlığı azaltırken insan refahının ve sosyal eşitliğin iyileştirilmesi olarak tarif etmektedir. En basit şekliyle yeşil ekonomi, sera gazı emisyonlarının kontrolünü, kaynak verimliliğini ve sosyal içermeyi (kapsayıcılık) vurgulamaktadır. Yeşil bir ekonomide istihdamın ve gelirin artması; karbon emisyonlarını ve çevre kirliğini azaltan, enerji ve kaynak verimliliğini artıran ve aynı zamanda biyolojik çeşitliliği ve ekosistem hizmetlerini koruyan kamu ve özel sektör yatırımlarıyla sağlanmaktadır. 4 Ekonomik ve endüstriyel kalkınma, çevreye duyarlı ve sosyal refahı iyileştirici olmadır. Bu dengenin sağlıklı yürütülebilmesi adına bugün küresel ekonomide ileriye dönük, rekabetçi ve lider konumunda olmak için birçok ülkede yeşil ekonomiye yatırımlar yapılmaktadır. Bugün özellikle iklim değişikliği gibi çevresel sorunların ve olumsuz etkilerin önüne geçebilmek üzere yapılan çalışmalar, bir taraftan bu sorunların ekonomiler üzerindeki etkisini en aza indirmeyi amaçlarken, aynı zamanda başta yoksullar, çocuklar, yaşlılar vb. gruplar olmak üzere toplumun her kesiminin üzerindeki riskleri bertaraf etmeyi hedeflemektedir. Yeşil ekonomi kapsamında yapılan bu çalışmaların ayrıca birtakım fırsatları da beraberinde getireceği, yeni iş kolları açarak istihdam yaratma ve halihazırda yaşanan ekonomik sorunlara çözümler bulunabileceği gözlemlenmektedir. Uluslararası Rio+20 Süreci Rio+20 Konferansı, Brezilya nın Rio de Janeiro kentinde yapılan 1992 Birleşmiş Milletler (BM) Çevre ve Kalkınma Konferansı nın (UNCED) 20. yıldönümü ve 2002 de Johannesburg da yapılan Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi nin (WSSD) 10. yıldönümünde Haziran 2012 de yine Rio de Janerio kentinde gerçekleştirilecektir. Konferansa, devlet başkanları, hükümet temsilcileri gibi en üst düzeyde katılım öngörülmektedir. Konferansın politik düzeydeki bir belgeyle sonuçlanması beklenmektedir. 4 Birleşmiş Milletler Çevre Programı (United Nations Environment Programme-UNEP), 2011 Towards a Green Economy, 4

6 Sonuç belgesinin yeşil ekonomiye geçişle alakalı olarak ülkelere yol gösterecek şekilde kamu ve özel sektör için gerçekçi ve uygulanabilir öneriler oluşturması ve bu önerilerin üye ülkeler tarafından benimsenmesi için zemin hazırlaması beklenmektedir. Konferansın hedefleri: Sürdürülebilir kalkınma konusundaki politik kararlılığa yeniden vurgu yapılması, Sürdürülebilir kalkınma konusunda bugüne kadar gerçekleşen başlıca zirvelerin çıktıları konusundaki gelişmelerin ve eksiklerin ortaya konması ve Yeni ve yükselen tehdit ve fırsatların tarif edilmesidir. Konferansta tartışılacak konular: Sürdürülebilir kalkınma ve yoksulluğun azaltılması çerçevesinde yeşil ekonomi ve Sürdürülebilir kalkınmanın kurumsal çerçevesi olacaktır. Ulusal Rio+20 Süreci Ülkemizin Rio+20 Zirvesi hazırlık sürecinin, Kalkınma Bakanlığı koordinasyonunda başta ilgili kamu kurum ve kuruluşları, STK lar, özel sektör, üniversiteler, yerel yönetimler olmak üzere her düzeyde mümkün olan en üst düzey katılımı sağlayarak gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. Bu amaçla, Kalkınma Bakanlığı tarafından tasarlanan süreçte çalışmalar, BM Kalkınma Programı kolaylaştırıcılığında Türkiye nin 2012 BM Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı na (Rio+20) Hazırlıklarının Desteklenmesi Projesi çerçevesinde yürütülmektedir. Projenin ana hedefi, Johannesburg Uygulama Planı nın 5 Türkiye de sektörlerde sürdürülebilir kalkınma strateji ve çalışmalarının karar alma, kanun yapma süreçlerine, politikalara ve kapasitelere entegre edilmesini nasıl etkilediğini inceleyerek, Rio+20 sürecine hazırlanmasına ve etkili bir şekilde katkı sağlamasına destek vermektir. Proje, aynı zamanda kapasite geliştirme ve Türkiye de yeşil büyüme politikalarının uygulanması ile ilgili tartışma platformları sunacaktır. 5 Johannesburg Uygulama Planı: 5

7 Projede hedeflere altı çıktı yoluyla ulaşılacaktır: Çıktı 1: yılları arasında Türkiye nin sürdürülebilir kalkınma konusundaki ilerlemesinin durum değerlendirmesini yapmak; Çıktı 2: Dünya Bankası Yeşil Büyüme Politika Belgesi 6 çalışmasını destekleyerek Türkiye de yeşil büyüme tartışmalarını başlatmak ve yeşil büyüme için kapasite geliştirme; Çıktı 3: Rio+20 için ulusal kapasite geliştirme; Çıktı 4: Türkiye de sürdürülebilir kalkınma ve yeşil büyüme alanında en iyi örneklerin belirlenmesi; Çıktı 5: Rio+20 yle ilgili ulusal ve uluslararası düzeylerdeki süreçlere katılım ve katkının arttırılması için görünürlük ve savunuculuk; Çıktı 6: Rio+20 Konferansı için Ulusal Raporun hazırlanması Çıktılardan da anlaşılacağı üzere, Türkiye nin Rio+20 hazırlık sürecindeki çalışmalar birbirini takip eden ve besleyen birkaç aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalardan ilki, 2002 yılı Johannesburg Zirvesi nden sonraki dönemde, politika oluşturma ve uygulama alanlarında sürdürülebilir kalkınma konusundaki kazanımların, başarıların ve zorlukların belirlenmesi için bir mevcut durum raporunun çıkartılmasıdır. Mevcut durum raporunun 2012 yılı Ocak ayına kadar tamamlanması planlanmıştır. Hedef, son 10 yıldaki gelişmelerin dikkate alınmasıyla, önümüzdeki yıllarda sürdürülebilir kalkınmanın tam anlamıyla gerçekleştirilebilmesi için bir strateji olarak ortaya çıkan yeşil ekonomi kavramının Türkiye ye uygunluğu ve beraberinde getireceği fırsat ve zorlukların belirleneceği bir tartışma platformunun oluşturulması ve ülke için olası yeşil büyüme vizyon ve önceliklerinin ortaya konmasıdır. Bu tartışmalar için zemin, mevcut durum raporu ile birlikte Türkiye için hazırlanacak bir yeşil büyüme tartışma belgesi yoluyla oluşturulacaktır. Şubat 2012 de başlaması planlanan bu tartışma platformunun çalışmaları Nisan 2012 de tamamlanacaktır. 6 Rio+20 Konferansına hazırlık çalışmaları kapsamında, Kalkınma Bakanlığı ile işbirliği halinde. Dünya Bankası tarafından Türkiye de yeşil ekonomi tartışmalarına bir tartışma zemini oluşturmak üzere. kısa vadedeki büyüme potansiyeline zarar vermeden ülke ekonomisinin daha yeşil hale getirilmesine yönelik ilave politika önerilerinin geliştirileceği bir yeşil ekonomi politika belgesi hazırlanmaktadır. 6

8 Bir diğer faaliyet alanı da, ülkede sürdürülebilir kalkınma ve yeşil ekonomi alanlarında içlerinde kamu kurumları, özel sektör, yerel yönetimler, STK lar ve üniversiteler olan paydaş gruplarından en iyi uygulamalarının toplanmasıdır. Bütün bu tartışma ortamını besleyecek şekilde hem sürece katılım sağlayıp katkı verecek uzmanların sürdürülebilir kalkınma ve yeşil ekonomi konusundaki bilgi düzeylerini hem de kamuoyunun farkındalığını artıracak etkinlikler gerçekleştirilecektir. Bütün süreç, Haziran 2012 tarihlerinde Rio da gerçekleştirilecek Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı nda sunulmak üzere ve bu zirve sonrasına yol gösterici olması için bir Ulusal Rio+20 Raporu adı altında özetlenip kayıt altına alınacaktır. Türkiye de sürdürülebilir kalkınma mevcut durumunun ortaya çıkartılması için merkezi ve yerel düzeyde çalışma toplantıları öngörülmüştür. Bu toplantılar yanında daha geniş bir kitlenin uygulama ve düşüncelerinin alınabilmesi için bir anket çalışması da gerçekleştirilecektir. Bu sayede sürdürülebilir kalkınma esaslarının merkezi düzeyden yerel düzeye farklı paydaşlar tarafından ne ölçüde algılanıp, nasıl gerçekleştirilebildiği ve farklı düzeylerdeki paydaşların önerilerinin alınması sağlanmış olacaktır. 7

9 EK-1: Başvuru Kılavuzu Rio+20 Yolunda En İyi Uygulamalar Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Komisyonu, en iyi uygulamaların yeşil ekonomi fikrini desteklemelerini, belirgin çevresel faydalar ortaya çıkaran etkin politika ve ölçütlerle hazırlanmış olmalarını ve ekonomik, sosyal ve çevresel anlamda olumlu etki yaratmış olmalarını beklemektedir. Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Komisyonu, yeşil ekonominin yoksulluğun azaltılması ve sosyal hedefler üzerindeki katkısını gösterebilmek adına yeşil ekonomi politikalarının sosyal gelişimi ve ilerlemeyi (yoksulluğun azaltılması, gıda güvenliği, eğitim ve okur-yazarlık, kadının güçlendirilmesi, sağlık ve ekosistemler tarafından sunulan ürün ve hizmetlerden sosyal fayda sağlama vb.) nasıl güçlendirdiğini ispat eden somut örnekler görmeyi beklemektedir. En iyi uygulama örneklerinin, yeşil ekonomi kavramının ve sürdürülebilir kalkınma ile ilgili kurumsal reformların yeni yeni köklenmeye başladığı Türkiye nin bu çerçevedeki tecrübelerini ortaya koyması beklenmektedir. Sürdürülebilir kalkınma ve yeşil ekonomi için en iyi uygulamaların hâlihazırda uygulanmış çalışmalar veya kurumsal programlar arasından seçilerek derlenmesi gerekmektedir. En iyi uygulamalar, Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Komisyonunun beklentilerini de karşılayacak şekilde sosyal, çevresel ve ekonomik ilerlemeye yönelik sonuçlar içermelidir. En iyi uygulama kurumsal bir program veya yapılanma olabileceği gibi sürdürülebilir kalkınma ve yeşil ekonomi çerçevesinde bir bilinçlendirme kampanyası da olabilecektir. Başvuruda sunulan uygulamaların Türkiye sınırları dahilinde gerçekleştirilmiş olması esastır. Genişletilmiş Ulusal Sürdürülebilir Kalkınma Komisyonu (USKK) tarafından 20 en iyi uygulama seçilecek ve Rio+20 Zirvesinde tanıtılacaktır. 8

10 Aşağıda, başvurulara yol gösterici olması için bazı konu başlıkları verilmiştir. Başvuruda iyi uygulama örneği olarak önerilebilecek konular bunlarla sınırlı değildir. Gıda güvenliği ve sürdürülebilir tarım (su yönetimi, organik tarım, iyi tarım teknikleri, tarımda verimi artıran teknikler vb.) Yeşil sanayi, malzeme verimliliği, atıkların azaltılması ve geri dönüşüm Eko verimlilik ve temiz üretim Sürdürülebilir tüketim ve yeşil satın alma Sürdürülebilir enerji: erişim, verimlilik ve yenilenebilir enerji Doğal afetlere hazırlık ve iklim değişikliğine uyum Sürdürülebilir kentleşme, sürdürülebilir binalar ve sürdürülebilir altyapı (su, atık su altyapıları vb.) Sürdürülebilir ulaşım Biyolojik çeşitliliği ve ekosistem hizmetlerinin korunması, ormanlar ve meraların korunması Temiz su kaynakları yönetimi ve sanitasyon Sürdürülebilir doğal kaynak yönetimi ve sürdürülebilir arazi kullanımı Özellikle yoksul kesimin su, gıda, enerji, eğitim vb. temel hizmetlere erişilebilirliğin kolaylaştırılması Yerel/bölgesel kalkınma uygulamaları Sürdürülebilir kalkınma ve yeşil büyüme çerçevesinde yoksulluğun azaltılması, sosyal içerme uygulamaları ve dezavantajlı grupların güçlendirilmesi Yenilikçi istihdam alanlarının yaratılması Sosyal içerme uygulamaları Katılımcılığı güçlendiren uygulamalar Cinsiyet ayrımcılığının engellenmesi ve kadının statüsünün güçlendirilmesi Yenilikçi ve sürdürülebilir geçim kaynakları Yenilikçilik, ar-ge, teknoloji geliştirme Yukarıdakilerle sınırlı olmamakla birlikte yenilikçi, etkisi yüksek, tekrar edilebilir ve/veya yaygınlaştırılabilir nitelikte sürdürülebilir uygulamalar 9

11 Kimler Başvurabilir? Türkiye de Sürdürülebilir Kalkınma ve Yeşil Ekonomi Alanında En İyi Uygulamalar çağrısı, Türkiye sınırları içinde kayıtlı, yerleşik ve tüzel kişiliğe haiz: Özel sektör şirketleri (KOBİ ler dahil), Yerel yönetimler, belediyeler, belediye birlikleri, kent konseyleri Kamu kurum ve kuruluşları, Üniversiteler ve araştırma enstitüleri/merkezleri, Sivil toplum kuruluşları (sanayi ve ticaret odaları, iş destek örgütleri, özel sektör dernekleri, çiftçi dernekleri, kalkınma/tarım kooperatifleri ve birlikler federasyonlar, platformlar ve vakıflar dahil olmak üzere) ve Ticari borsaların katılımına açıktır. Başvuru Yapılmasına Engel Hususlar: Aşağıda belirtilen kişi ve kurumlar bu çağrıya katılamaz: Gerçek kişiler, Kesinleşmiş yargı kararı (yani temyizi mümkün olmayan bir karar) ile mesleki faaliyete ilişkin bir suç işlemiş olanlar; Dolandırıcılık, yolsuzluk, bir suç örgütü içinde yer almak suçlarından veya başka bir yasadışı faaliyetten dolayı kesinleşmiş yargı kararı ile mahkûm olanlar; Başvuru sahipleri veya tedarikçileri; mayınların etkin ve doğrudan olarak patent, geliştirme, montaj, üretim, ticaret ve imalatı veya mayınların imalatında kullanılan temel bileşenlerle ilgili faaliyetlerde bulunanlar; Başvuru sahipleri veya tedarikçilerinin Çocuk Hakları Sözleşmesi nde belirtilen uygulamalarla çelişen faaliyet gösterenler (söz konusu sözleşmede çocukların tehlikeli olabilecek veya çocuğun eğitim almasını engelleyecek veya çocuğun sağlık durumunu veya fiziksel, ruhsal, ruhani, ahlaki veya sosyal gelişimini tehlikeye düşürecek faaliyetlerden korunmasını öngören Sözleşmenin 32. maddesinde belirtildiği gibi), Siyasi partiler ve bunlara bağlı yapılar, Yolsuzluk ve kanunlara aykırı konularda kesinleşmiş kanun hükmü olan kurumlar, Çocuk işçi, zorla işçi çalıştırma, mayın üretimi gibi konularda kesinleşmiş kanun hükmü olan kurumlar, 10

12 Sürdürülebilir kalkınma ilkeleri ile ters düşecek uygulamalarda bulunan kurumlar, Genel iş ahlakı ve etik kuralları dışında çalışma yapan kurumlar 7 Neden Katılmalı? Kurum ve kuruluşlar en iyi uygulamalar sürecine katılarak hem ülkemizde yürütülen sürdürülebilir kalkınma konusundaki çalışmalarına katkı sağlamış hem de diğer ülkelere örnek olabilecek iyi uygulamalarını tüm dünya ile paylaşmış olacaklardır. Bunun dışında, bu sürece katkı vermek, başvuran kurum ve kuruluşa bir takım faydalar da sağlayabilecektir. Yapılacak başvuruların sıralamaya girmesi halinde seçilen en iyi uygulamalar, sahibi olan kurumlara ulusal ve uluslararası platformlarda en üst düzeyde tanınma ve iletişim çalışmaları için destek imkanlarını sunacaktır. Uygulama sahibi kurum ve kuruluşlar böylece çalışmalarını sürdürülebilir kalkınma ve yeşil ekonomiye temel olabilecek bir çalışma olduğunu, resmi olarak örnek gösterebileceklerdir. Kurum ve kuruluşlar mevcut ve/veya gelecek çalışmalarında destek, fon vb. uluslararası bazı faydaları kendisine yönlendirebilecek ve bilinirlilik kazanabileceklerdir. Uygulamalar Türkiye nin Rio+20 raporunda yer alarak, birçok ülke ve platformda tekrar edilme ve yayılmasının getireceği uzun vadeli prestij ve tanınma şansını elde edebileceklerdir. Ayrıca ilk 20 sıralamasına giremese dahi teknik değerlendirmeden geçen tüm uygulamalar Türkiye nin En İyi Sürdürülebilir Kalkınma Uygulamaları kitapçığında yer alacaktır. 7 Genel İş Ahlakı ve Etik Uyumluluğu: 1. Üretim ve hizmetlerde kamuya, tüketici haklarına ve yasalara saygılı olmak, çevreyi korumaya özen göstermek, çevresel performansını sürekli geliştirmeyi hedeflemek, 2. Tüketici, çalışan ve insan haklarına saygı göstermek ve konu ile ilgili mevzuata uygun hareket etmek, haksız rekabetin önlenmesi için gerekli önlemleri almak ve serbest rekabetin korunması ile ilgili mevzuata ve kurallara uymak, 3. Genel etik, kurumsal yönetim ve iş ahlakı kurallarına uyum sağlamak ve karşı harekette bulunmamak 11

13 En İyi Uygulamalar İçin Başvuru Süreci Genel Kurallar Başvurular, Ek 2 de verilen Başvuru Yazım Açıklamaları kullanılarak aşağıdaki hususlar dikkate alınarak yapılmalıdır: En iyi uygulama başvurularını yazarken kullandığınız kaynaklar başvuru dahilinde dipnot olarak belirtilmeli ve varsa başvurudan bağımsız bir kaynakça yazılmalıdır. En iyi uygulama başvurularında belirli bir zümre, sınıf, kişi veya toplumu oluşturan kesimlerden herhangi birinin menfaati ön plana çıkartılamaz; bu konuda reklam ve propaganda yapılamaz. En iyi uygulama başvurularında belirli bir kişi, sınıf, topluluk, şirket veya kamu kuruluşu ile personeli hedef gösterilemez. En iyi uygulama başvurularında başlıkları herhangi bir firmaya ait reklam sloganları ile aynı olamaz veya benzerlik gösteremez. En iyi uygulama başvurularında verilen bilgilerin varsa özellikle sağlanan rakamsal verilerle ilgili ispatlayıcı, kayıtlara geçirilmiş belgelerle (onaylı proje raporları, izleme raporları, vb.) birlikte olması gerekmektedir. Gerekli görülürse bu bilgiler talep edilebilecektir. En iyi uygulama başvurularında bilerek ve yönlendirme amacıyla yanlış bilgiler verilemez. En iyi uygulama başvurularında anlatılan konu sadece başvuran kurumun sorumluluğundadır. En iyi uygulama başvuruları kapsamında talep edilen görsellerin aslı gönderilmelidir. Dijital olarak gönderilecek görseller ise en az 300 dpi çözünürlükte.jpg formatında olmalıdır. En iyi uygulama başvurularında yapan kurum süreç içinde bu teklifi farklı bir teklif paydaşına devredemez. Katılımcılar birden fazla uygulama ile başvuruda bulunabilirler. Ancak bunlardan sadece biri seçilme hakkına sahip olur. En iyi uygulama başvurularında geçerli olan dil Türkçedir. Ancak Rio+20 Zirvesinde sunulmak üzere seçilen uygulamaların İngilizce versiyonu kurumun anlatım bütünlük ve lisanını korumak amaçlı İngilizce olarak talep edilebilecektir. En iyi uygulama başvuruları çağrısına katılan herkes bu kuralları kabul etmiş sayılır. 12

14 Başvuru ve Seçim Süreci Takvimi RIO+20 Sürdürülebilir Kalkınma ve Yeşil Ekonomi En İyi Uygulamalar Seçim Projesi Takvimi Faaliyetler / Zamanlama En İyi Uygulamalar Seçim Süreci Duyurusu En İyi Uygulamalar Başvurularının Toplanması Aralık hafta 4.hafta Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs 22 Aralık Son Başvuru Tarihi 17 Şubat Başvuruların Değerlendirme Süreci Ön Elemeden Geçen Başvuruların Değerlendirilmesi ve En İyi Uygulamaların Seçilmesi En İyi Uygulamaların Başvuru Sahiplerine Duyurulması ve Basın Toplantısına Davet En İyi Uygulamaların Tanıtım ve Basın Toplantısı 30 Mart 9 Nisan 17 Nisan En İyi Uygulamaların Rapor Haline Getirilmesi 6 Mayıs Not: Bu tabloda belirtilen zamanlar sadece fikir vermesi içindir ve başvuru sayısına bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Başvurular Nereye ve Nasıl Yapılacak Başvuru dokümanlarınızı Elif Özkul Gökmen e (elifg@tbcsd.org ve cc: info@tbcsd.org) ile ve İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği, Göksu Evleri, Göztepe Mah. Akkavak Cad. A71a No: 37 Anadolu Hisarı, Beykoz, İstanbul adresine basılı ve imzalı olarak posta ile veya elden teslim edilmesi gerekmektedir. Son başvuru tarihi: Başvuru dokümanlarını teslim edilmesi için son tarih 17 Şubat 2012 saat 17:00 dir. Sadece yazılı ve imzalı gönderiler değerlendirmeye alınacaktır. Eksik evrak ve başvuru şartlarına uyumun kontrolü SKD tarafından yapılacaktır. SKD nin uyarısına rağmen son başvuru tarihine kadar tamamlanmayan başvuru evrakları olması halinde başvuru değerleme dışında bırakılacaktır. Başvuruların Geri Çekilmesi Başvurular, başvuru sahiplerine resmi duyuru yapılana kadar geri çekilebilir. (En geç 1 Nisan 2012). Başvuru sahibinin başvurusunu geri çekeceği yönündeki bildirimi yazılı bir şekilde yapılmalıdır. En iyi uygulama başvuruları üzerinde son başvuru tarihinden sonra hiçbir değişiklik yapılamaz. 13

15 En İyi Uygulamalar Değerlendirme ve Seçim Süreci Aşamalar Başvurular üç aşamalı değerlendirilerek seçimler sonuçlandırılacaktır: 1. Puanlama: En az 5 kişilik uzmanlardan oluşan puanlama grubu tarafından yapılacaktır. Gelen başvuru sayısına göre grupta yer alan kişi sayısı artabilir. Her başvuru en az 3 kişi tarafından değerlendirmeye alınacaktır. Grubun puanlama ve sıralama dışında herhangi bir seçim yetkisi yoktur. Puanlama uygulama değerlendirme kriterlerine göre oluşturulan sistem kullanılarak yapılacaktır. Başvuru kılavuzunda belirtilen kurallara uymayan uygulamalar ile verilen kriterler açısından gerekli puanlama limitini aşamayan uygulamalar bu aşamada elenecektir. 2. Teknik Değerlendirme: Çoğunlukla akademisyenlerden oluşan teknik komite tarafından yapılacak değerlendirmedir. Puanlama grubu tarafından ilk değerlendirmeleri yapılan başvurular, teknik açıdan ve puanlama sistemi üzerinden değerlendirilecektir. 3. Seçim Süreci: Genişletilmiş Ulusal Sürdürülebilir Kalkınma Komisyonu (USKK); kamu, özel sektör, üniversite ve sivil toplum kuruluşu temsilcilerinin de katılım sağlayacağı seçim sürecinde, ön eleme, puanlama ve teknik incelemeden geçen uygulamaların uygunluğu konusunda son kararı ve belirlenmiş paydaş kotasyonlarına son şeklini verecektir. Rio+20 Zirvesine taşınacak Ulusal Rapora entegre edilecek 20 en iyi uygulama bu aşamada belirlenecektir. Sonuçta paydaş kotasyonu 8 esasına dayanarak aşağıda belirtilen her kategoriden beş en iyi uygulama seçilmiş olacaktır: Kamu kurum ve kuruluşları Özel sektör Sivil toplum kuruluşları Üniversiteler ve araştırma enstitüleri/merkezleri 8 Paydaş kotasyonu: Rio+20 toplantısına taşınacak toplam 20 en iyi uygulamanın değişik paydaşlar arasında eşit dağılımını sağlamak amaçlı özel sektör, kamu, sivil toplum örgütleri ve akademi için eşit kotasyonlar belirlenmiş olup her kategori için beş en iyi uygulamaya yer verilmesine karar verilmiştir. Ancak, yeterli sayıda puanlamayı geçen en iyi uygulama seçilememesi durumunda eksik kotasyon diğer kotasyonlar arasında paylaşılacaktır. 14

16 Temel Değerlendirme Kriterleri Başvuru yaptığınız uygulamanın ve elde ettiğiniz sonuçların, (1) paydaşlarınızın 9 sürdürülebilirlik çerçevesindeki gereksinimleriyle ve (2) kurumunuzun bulunduğu sektörün sürdürülebilirlik çerçevesinde yarattığı olumlu etkilerle ne ölçüde bağlantılı olduğu (3) uygulama kapsamında çok taraflı işbirliklerinin (örneğin kamu, özel sektör sivil toplum, akademi arasında) geliştirilmiş olması önemli değerlendirme kriterleri olacaktır. (Bağış ve sosyal sorumluluk anlamında gerçekleşen uygulamalar değerlendirmeye alınamayacaktır. 10 ) Değerlendirme Kriterleri Değerlendirme kriterleri, ana ve alt bölümlere ayrılmıştır. Her bir soru 5 puan olmak üzere toplam 100 puan olacaktır. 5 puan aşağıdaki esaslara göre belirlenecektir. 1 = çok zayıf, 2 = zayıf, 3 = ortalama, 4 = iyi, 5 =çok iyi 1.Konuya Yaklaşım (Toplam 30 Puan) 1.a Kurumun/Kuruluşun sürdürülebilir kalkınma ve yeşil ekonomi konusundaki yaklaşımı 1.b Çağrının hedefleri ile önerilen iyi uygulamanın ilgi düzeyi / içerik uyumu 1.c Kapsam ve bütünlük (bütünsel bakış açısı) 1.d Özgünlük 1.e Önerilen iyi uygulamadaki iş ortakları, bunların rolleri ve katkıları 1.f Önerilen iyi uygulamada izleme ve değerlendirme sisteminin varlığı ve etkinliği 9 Paydaş: R. Edward Freeman tarafından 1984 yılında yayınlanan Stratejik Yönetim: Bir Menfaat Sahipleri Yaklaşımı (Strategic Management: A Stakeholder Approach) adlı kitapta Freeman; paydaşları, bir kurumun amaçlarına ulaşmasında kurumu etkileyebilecek ya da kurumun bu amaca ulaşmasından etkilenebilecek herhangi bir grup veya kişiler olarak tanımlamıştır. 10 Avrupa Birliği Komisyonu nun 2001 yılında yaptığı tanımlamaya göre kurumsal sosyal sorumluluk; işletmelerin, gönüllülük esasına dayalı olarak sosyal ve çevresel meselelerini, örgütsel faaliyetleriyle ve sosyal paydaşlarıyla olan etkileşimleriyle bütünleştirebildiği bir kavramdır. Yöneticilerin neden sürdürülebilir kalkınmayı uygulamalarına alması gerektiğine dair etik argümanlar ortaya koyar. Toplumu oluşturan ihtiyaç sahibi gerçek kişilere, ekonomik ve sosyal alanda hizmet ve yardımların ulaştırılması amacı ile kar amacı gütmeksizin topluma doğrudan hizmet götüren, ulusal ve uluslararası toplum projeleri ve kampanyaları gerçekleştiren hayır kurumlarına yapılan ayni ve nakdi yardımlara Bağış denir. 15

17 2. Uygulama Hedeflerinde Netlik, Analiz ve Yorumlama (Toplam 25 Puan) 2.a Önerilen iyi uygulama hedeflerinde netlik ve odaklanma (çevresel, sosyal, ekonomik hedefler) 2.b Önerilen iyi uygulamanın, ulusal ve/veya bölgesel politika ve stratejiler ile bağlantısı 2.c Önerilen iyi uygulamanın hedeflenen gruplara somut ve ölçülebilir etkisi 2.d Destekleyici veri ve analizlerin mevcudiyeti (Analitik Yaklaşım) 2.e Önerilen iyi uygulamanın yenilikçilik (inovasyon) boyutu 3. Sonuçlar (Toplam 20 Puan) 3.a 3.b 3.c 3.d Önerilen iyi uygulamanın yerel/bölgesel, kuruma/sektöre ve Türkiye nin sürdürülebilir kalkınmasına ekonomik katkısı Önerilen iyi uygulamanın yerel/bölgesel, kuruma/sektöre ve Türkiye nin sürdürülebilir kalkınmasına sosyal katkısı Önerilen iyi uygulamanın yerel/bölgesel, kuruma/sektöre ve Türkiye nin sürdürülebilir kalkınmasına çevresel katkısı Önerilen iyi uygulamanın yerel/bölgesel, kuruma/sektöre ve Türkiye nin sürdürülebilir kalkınmasına kurumsal katkısı 4. Uygulamanın Sürdürülebilirliği (Toplam 25 Puan) 4.a Önerilen iyi uygulamanın mali sürdürülebilirliği 4.b Önerilen iyi uygulamanın kurumsal sürdürülebilirliği 4.c Önerilen iyi uygulamanın çevresel sürdürülebilirliği 4.d Önerilen iyi uygulamanın sosyal sürdürülebilirliği 4.e Önerilen iyi uygulamanın çarpan etkileri, tekrar edilebilirliği ve yaygınlaştırma imkânları Başvuruların Uygunluk Kontrolü Değerlendirme sonucu sıralamaya giren En İyi Uygulama Başvurusunu yapan kuruma/kuruluşa yönelik ve başvuruda yer alan bilgilerin doğruluk ve uygunluğuna yönelik değerlendirme genişletilmiş USKK tarafından ayrıca yapılabilecektir. Bu konuda kurum ve kuruluşların varsa sürdürülebilirlik vb. raporları esas alınabilecek ve kurum ve kuruluşlardan ilave bilgi ve belge talepleri olabilecektir. Başarılı Bulunan Kurumların Bilgilendirilmesi Sonuçlar Nisan 2012'de açıklanacak ve sıralamaya giren En İyi Uygulamaların duyurulması daha sonra belirlenecek şekilde ve yerde, başvuruda bulunan kurum/kuruluşlar ve basın mensuplarının katılımıyla yapılacaktır. 16

18 Görünürlük ve Yayın Hakları Süreç Haziran 2012 tarihinde gerçekleşecek olacak Rio+20 toplantısına Türkiye Raporu ile beraber taşınacak Türkiye nin En İyi Uygulamalarını seçmek üzere yürütülmektedir. Uygulamalara ilişkin başvuru dokümanlarının ve bunlar kullanılarak yapılacak her türlü yayına ilişkin telif haklarının Kalkınma Bakanlığına ait olduğunu başvuruda bulunan her kurum/kuruluş baştan kabul eder. Kalkınma Bakanlığı, Ulusal Rapora giren ve/veya değerlendirmeye alınan sürdürülebilir kalkınma alanında iyi uygulama olarak değerlenebilecek tüm uygulamaları internet, dergi, kitap ve diğer mecralarda ve gerekli gördüğü diğer faaliyetlerinde kullanabilir. Ulusal Rapora giren ve/veya değerlendirmeye alınan uygulamalar kitap, dergi, internet ya da diğer mecralarda uygulama sahibi kurum/kuruluş tarafından ancak Ulusal Rapor yayımlandıktan sonra yayınlanabilir. Ulusal Rapora giren ve/veya değerlendirmeye alınan başvuru sahipleri, uygulamalarının iletişim faaliyetlerinde Kalkınma Bakanlığı, Birleşmiş Milletler ve SKD İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği adını, kısaltmalarını ve/veya amblemlerini hiçbir şekilde kullanamaz. İletişim ve Danışma Sorularınız için lütfen Elif Özkul Gökmen ile iletişim kurunuz. e-posta: ve cc: Haftanın tüm iş günleri sorularınızı ile iletebilirsiniz. Telefon ile danışma takvimi; Salı ve Cuma - 10:00-17:00 Telefon: (pbx) Danışma hattına gelen yazılı sorular derlenerek internet ortamında SSS (Sıkça Sorulan Sorular) olarak yayınlanacaktır. Ortak paylaşım için sorularınızı özellikle e-posta ile iletmenizi rica ederiz. 17

19 EK- 2: Başvuru Yazım Açıklamaları Aşağıda yer alan doküman, başvurulardan beklentilerimizi beher bölüm için tanımlamakta olup, çalışmalarınızı iletme konusunda kılavuz niteliğindedir. Başvuru Belgeleri İyi uygulama başvurunuzu iletirken talep edilen iki temel doküman bulunmaktadır. Her iki doküman da "Arial" yazı tipi, 12 punto, 1,5 satır aralığı ile yazılmalıdır. A) Yönetici Özeti Uygulama özet bilgi formudur. Her başvuruda mutlaka bulunmalıdır. Uygulamayı genel olarak anlatan, iki A4 sayfayı geçmeyecek uzunlukta yazılacak bir özet dokümandır. 5 kopya olarak teslim edilmelidir. Amaç ve hedefler, girişimin arkasındaki motive eden etken/ler, uygulama ortakları ve görevleri, alınan çıktılar tercihen ölçülebilir değerler ile kurum/kuruluş, sektör ve ulusal bazda olmak üzere eklenmeli ve uygulamanın sürdürülebilir olmasını garantileyen unsurlardan bahsedilmelidir. B) En İyi Uygulama Başvurusu Uygulamaya ait aşağıda verilen detaylar doğrultusunda hazırlanmış kapsamlı rapordur. Uygulama özeti ile beraber iletilmelidir. Uygulama detaylarının yer aldığı doküman 10 sayfayı geçmeyecek şekilde hazırlanmalıdır. Destekleyici malzeme ve dokümantasyon bu sayfa sayısına dahil değildir. En İyi Uygulama Başvurusunda Yer Alması Beklenen Bilgiler 1. Genel bilgiler Uygulamanın adı, hangi yıllar arasında nerede uygulandığı, bütçesi (mali kaynaklarına ve türüne (hibe, kredi, öz kaynak) göre detaylandırılmış). Kurum/kuruluşun adı, adresi, telefonu ve faksı, iletişim kurulacak kişinin adı ve e- posta adresi 18

20 Varsa uygulama ortaklarının adları, adresleri, telefon ve faksları, iletişim kurulacak kişilerin adları ve e-posta adresleri 2. Kurumsal Profil Kurum/kuruluşun ve varsa uygulama ortaklarının faaliyet ve gelir alanları, çalışan sayısı, operasyon ve varsa şube/bayi/dağıtım kanallarının bulunduğu ülkeler yer almalıdır. Kurum/kuruluş ve varsa uygulama ortaklarının sürdürülebilirlik stratejisi ve buna bağlı çalışma alanları ana başlıklarıyla belirtilmelidir. Kurum/kuruluşun ve varsa uygulama ortaklarının kalite ve çevre yönetim sistemlerine sahip olup olmadığı belirtilmelidir. 3. Uygulama Konusu ve Tarihçesi Uygulama yapılmadan önceki mevcut durum nedir? Bu girişimin ardındaki yönlendirici güç nedir? Temel konular ve çözümlenmek istenen sorunlar nelerdir? Uygulamanın sürdürülebilir kalkınma kapsamında ulusal politikalarda belirtilen önceliklerle ilişkisi bulunmakta mıdır? 4. Amaç ve Hedefler Amaç ve hedefler nelerdir? Lütfen mevcut ise ölçülebilir değerler ve sayısal hedefleri belirtiniz. Amaç ve hedefler belirlenirken sürdürülebilir kalkınma kapsamında dikkate aldığınız kriterler nelerdir? 5. Aktiviteler Uygulamanın gerçekleştirilmesi sırasında yapılan çalışmalarla ilgili bilgi veriniz. Bu çalışmalarda kimler rol almıştır? Zaman planı nedir? Lütfen uygulama ortaklıklarının sorumluluk paylaşımları konusunda bilgi veriniz. 6. Problemler ve Zorluklar Karşılaşılan temel zorluklar ve problemler nelerdir? Bunları aşmak için alınan önlemler nelerdir? 19