Bebeklerde Uyku Sorunları. Prof.Dr. Nurdan Evliyaoğlu Çukurova Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD Sosyal Pediatri Bilim Dalı

Transkript

1 Bebeklerde Uyku Sorunları Prof.Dr. Nurdan Evliyaoğlu Çukurova Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları AD Sosyal Pediatri Bilim Dalı

2 Sunum planı Normal uyku düzeni Güvenli uyku prensipleri Sık görülen uyku sorunları Nedenler Yaklaşım

3 Uyku Bebeklerin temel gereksinimidir. Büyüme ve gelişmeyi sağlayan bazı hormonlar uyku sırasında salgılanır. Uyku süreleri, uyuma ve uyanma saatleri genetik olarak belirlenir ve kişiye özeldir.

4 Uyutmak İnsanın belli bir yerde ve konumda belirli bir süre için uyumasını sağlamak ve bunun gerçekleşmesi için çeşitli yöntemlerin uygulanmasıdır. Yorulmamış, uyku gereksinimi olmayan, uyumak istemeyen çocuk için bir dayatma, zorlama ve işkencedir.

5 Normal uyku düzeni Yenidoğan bebekler günde saat, Bir aylık olduklarında günde saat, 3-4 aylık olduklarında günde 15 saat kadar uyurlar. Dört aylık bir bebekte uykunun üçte ikisi gece gerçekleşir.

6 Normal uyku düzeni Bir yaşındaki bir bebeğin ortalama uyku süresi 13.9 saat, iki yaşında 12 saat, beş yaşında ise 11.4 saattir. İlk yıllarda gündüz saatlerinde kısa uyku dönemleri (şekerleme) vardır. Genel olarak 3 yaşından sonra gündüz uyku gereksinimleri azalır.

7 Normal uyku düzeni Erken bebeklikte uyku ritmi tam gelişmediği ve gece beslenmeleri gerekli olduğu için ilk 6 aydaki gece uyanmaları normal kabul edilir. Yaşamın ilk yıllarında görülen sık uyanma sorunu fizyolojik bir durumdur.

8 Uyku için uygun ortam Çocukların yatak odalarının ısısı 18 derece, yenidoğan ve bebeklerin dereceden düşük olmamalıdır. Odadaki eşyalara çarpmayı engelleyecek şekilde loş bir ışık olmalıdır. Yatak sert zeminli olmalı, yastık kullanılmamalı, yorgan hafif ve pamuklu olmalıdır.

9 Uyku için uygun ortam Yatmadan önce kitap okuma, ninni söyleme veya hafif müzik dinlemek uykuya dalmayı kolaylaştırabilir. Akşamları uykuya yatırma keyifli bir hale getirilmeli ve her gün uyku töreni uygulanmalıdır. Bebeğin bulunduğu evde sigara içilmemeli.

10 Birlikte yatmak (çocukların anne babalarının yataklarına uzaklığı) Doğumdan sonraki ilk günlerde emzirme nedeniyle anne-bebek birlikteliği fazladır. Sonraları anneyle birliktelik beslenme düzeni ve bebeğin anne özlemine göre değişir. Bebeğin uyuduğu yer her zaman kendi yatağı olmalıdır. Ayrı yatak, en geç 1 yaşın sonunda ayrı odalarda yatmaya dönüşmelidir.

11 Uykuya başlama prensipleri Çocuğun düzenli olarak belirli bir saatte, kesin ve kararlı bir tavırla yatırılması önemlidir. Alıştığı bir oyuncağı alması, sakin bir sesle masal anlatılması, ninni şarkı söylenmesi ve odanın loş olması uykuya geçişi kolaylaştırır. Bebeğin kucaklanması, öpülmesi ve okşanması onun rahatlamasını sağlar, yaşamlarını mutlu kılar.

12 Güvenli uyku prensipleri Emzik kullanılıyorsa uzun bağcığı olmamalı. Bebeğin yatağı pencere kenarında olmamalı. İçi doldurulmuş ve tüylü oyuncaklar alerji riskine karşı yatak odasında tutulmamalı. Bebeğin odasında ve yanında hayvan bulundurulmamalı.

13 Güvenli uyku prensipleri Elektrik lambaları ve elektrikli oyuncaklar bebekten uzakta tutulmalı. Yatağın üstüne oyuncak asılmamalı. Geceleri mümkünse bezi değiştirilmemeli.

14 Uyku sorunları Uykuya dalmada ve sürdürmede güçlük Gece uyanma Yatağa gitmeye direnç Uyurgezerlik Kabuslar, gece korkuları Hareket sorunları Solunumsal uyku bozuklukları Tıkayıcı uyku apne sendromu

15 Nedenler Çocukta duygusal ya da bedensel bozukluk Ailenin tutum ve davranışlarındaki yetersizlik Yatma alışkanlığının kazandırılmamış olması ve geç saatlere kadar büyüklerle kalmasına izin verilmesidir.

16 Tıbbi nedenler Akut ve kronik hastalıklar Gastroözofageal reflü Otitia media İnfantil kolik Diş çıkarma İlaç yan etkileri Serebral palsi Otizm DEHB

17 Uykuya dalma güçlüğü ve sürdürme sorunu Enfeksiyon hastalığı? Açlık tokluk Aşırı yorgunluk Stres Ortam Uyarıcılar Uyku saati secimi

18 Gece uyanmaları İlk 6 ayda normaldir. İlk iki yaşta bebeklerin %20 sinde görülebilir. En önemli neden gece beslenme alışkanlığıdır.

19 Yatağa gitmeye direnç 1-3 yaşta %20 görülebilir. Ağlar, korkularını ileri sürer, bulunduğu ortamdan ayrılmak istemez. Çalışan ve eve geç gelen annelerin bebeklerinde daha sık görülür. İlk yaşlarda bebeklerin her gece belirli bir saatte kendi odasına götürülmesi sağlanmalıdır.

20 Uykuda korku nöbeti Uykuya daldıktan 2-3 saat sonra oluşan şiddetli panik nöbetidir. Çığlık atarak yatağında oturur veya kalkar, korku içindedir, şaşkındır. Söylenenleri anlamaz, cevap vermez, aileyi tanımaz ve sakinleştirilemez. Birkaç saniye sonra uykuya dalar, uyanınca bir şey hatırlamaz.

21 Uyurgezerlik 5-15 yaşlarda görülür. Genellikle uykunun ilk üçte birlik yavaş uyku dönemindedir. Aniden yatakta oturma, kalkarak dolaşma, giyinme, kapıları açma gibi davranışlar görülür dakika sürer. Aile öyküsü belirgindir.

22 Gece terörü 5-7 yaşlarda sıktır. Aile öyküsü vardır. Uyku verici ilaç, yorgunluk ve bazı ateşli hastalıklarda sıklığı artar.

23 Kafa vurma Dokuz ay-12 yaş arasında uyku sırasında bazı çocuklar başlarını yumuşak yada sert nesnelere vurabilir. Gelişimsel bozukluğu olanlarda sıktır. Yatak ve çevresi uygun şekilde düzenlenmelidir.

24 Kabus (karabasan) Çocukların 1/5 inde, 5-6 yaşlarında sıktır. Gece uykusunun sonuna doğru, korkulu rüyalarla uyanma nöbetidir. Ağlayarak uyanır ve huzursuzdur. Genelde bir saldırı, düşme, ölüm korkusu gibi kaygılarla ilişkilidir. Gündüz yaşanan istenmeyen olaylar araştırılmalıdır.

25 Diş gıcırdatma Her yaşta görülebilir. Gecenin ilk saatlerinde olur. Zamanla kendiliğinden geçer.

26 Uykuda hareket bozuklukları (huzursuz bacak sendromu) Çocuklarda seyrektir. Geceleri bacaklarını hareket ettirme isteği duyarlar. Bacaklarındaki rahatsız edici durumu «uyuşma»,«karıncalanma» olarak tanımlarlar. Çoğunda uyku kalitesi bozulur. Gün içinde yorgundurlar

27 Solunumsal uyku bozuklukları En sık görülen horlamadır. Çocuklarda sıklığı %7-34 Üst solunum yolu tıkanıklığını gösterir.

28 Tıkayıcı Uyku Apne Sendromu 2-8 yaş arasında sıklığı %2 dir. Aşırı uyku veya uykusuzluk durumu, uyku sırasında sık solunum tıkanması atakları, gürültülü horlama, sabah baş ağrısı, ağız kuruluğu gibi bazı ortak özelliklerin varlığıdır. Çocuklarda apne az görülür.

29 Tıkayıcı Uyku Apne Sendromu Tonsil ve adenoid hipertrofisi, obezite, nöromuskuler hastalıklar, yarık damak, koanal atrezi, makroglossi önemli risk faktörleridir. Viral ÜSYE, allerjik rinit, sinüzit, astım tetikleyici olabilirler. Prematür doğanlarda 3-5 kat daha fazla görülmektedir.

30 Hipersomnia Gün içi aşırı uykululuk durumu Çocuklarda seyrektir.

31 Uyku sorunlarına yaklaşım Uyku öyküsü Uyku ve uyanıklık dönemleri Beslenme düzeni, öğünler ve miktar İlaçlar Kafeinli içecekler Yatma zamanı Uykuya geçiş ritüelleri Uykuya dalma süresi Gece uyanma dönemleri Sabah uyanma zamanı Gece korkuları, uyurgezerlik

32 Uyku sorunlarına yaklaşım Uyku günlüğü (iki haftalık) Uykuya geçiş saati, Uyku süresi, Uyanmaların sayısı ve süresi, Sabah uyanma zamanı, Toplam uyku süresi, Kestirmelerin sayısı ve süresini içermelidir.

33 Öneriler İlk aylarda ebeveynler uyku alışkanlıklarını bebeklerine göre ayarlamalıdır.

34 Öneriler Birinci aşama; Gündüz uyku zamanı ve oyun saatlerinin düzenlenmesidir. Bebek uyanıkken ve hava aydınlıkken odasına alışmasını ve sevmesinin sağlanmasıdır. Odasında onunla birlikte oyun oynanmalıdır.

35 İkinci aşama; Öneriler Gece uygulamasına geçmeden önce 1-2 hafta boyunca gündüz uykularında kendi yatağında yatırılarak duruma alıştırılmalıdır. Gerekirse 2-3 gün onunla birlikte uzanarak veya yanında oturularak bebek yalnız bırakılmamalıdır. Onu yatıştırıp sakinleştirmelidir.

36 Öneriler Üçüncü aşama; Anne veya baba bebeğin odasında birlikte uyumalıdır. Üç geceye kadar çocuğun odasında yerde ya da başka bir yatakta onunla birlikte uyuyabilirsiniz.

37 Özet Uzun süren uyku bozukluğu Duygusal veya fiziksel bir bozukluk Ailenin çocuğu rahatlatmada yetersiz olabileceği düşünülmeli. Sağlık sorunu varsa tedavi edilmeli, aile rahatlatılmalı, çocuğa temel uyku alışkanlıkları kazandırılmalıdır.

38