TARIMSAL ALETLER VE SEKTÖR PROF L. Haz rlayan : Elif Çak r

Transkript

1 STANBUL T CARET ODASI TARIMSAL ALETLER VE MAK NELER SEKTÖR PROF L ARA TIRMASI Haz rlayan : Elif Çak r Ekim, 2005

2 NDEK LER ÖZET Sayfa No TARIMSAL ALETLER VE MAK NELER I- SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI 1- Genel Bilgiler 1.1. Tar m Makinesi Tan Tar mda Makinele menin Önemi Tar m Makineleri malat Sanayi 2.1. Sektörün Tan ve Kapsam Ürünlerin Gümrük Tarife statistik Pozisyon Numaralar.4 II- TÜRK YE DE TARIMSAL MAK NE EK PMAN SANAY 1-Türkiye Tar na Genel Bak.5 2-Üretim.5 3-Tar msal Makine Park 2.1. Traktör Park Tar msal Makine Ekipman Park CE areti ve Mevzuat Uyumu..10 III-DI T CARET 1- hracat 1.1. Traktör ihracat Tar m makineleri ihracat thalat 2.1. Traktör ithalat Tar m makineleri ithalat...17 IV-DÜNYA T CARET 1. Dünya ithalat Dünya ihracat...21 V-SONUÇ VE DE ERLEND RME...22 Kaynakça

3 TÜRK YE 'DE TARIM ve TARIMSAL SANAY ÖZET 1923 y nda Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulu undan itibaren Türkiye tar ülkenin ekonomik ve sosyal geli mesinde önemli rol oynam r. Son zamanlarda tar mdan endüstriyel fabrikalara geçi döneminde Türkiye'deki tar m sektörünün hayatiyetinin azald fikri do ru de ildir. Türkiye, g da konusunda kendi kendine yeterlikten uzak olan çöl içindeki kom ular n yan nda, ye illiklerle çevrili bir ev görünümündedir. Türkiye ml ve farkl klar gösteren iklimi, verimli topraklar ve zengin su kaynaklar ile bölgesinin mutfa durumundad r. Türkiye yakla k km2 lik bir alana sahip ve Bat Avrupa ülkelerinin her birinden daha geni olan büyük bir ülkedir. Türkiye nin, dünyadaki enlem ve boylam olarak co rafi konumu, üç taraf denizlerle çevrili bir Akdeniz ülkesi olu u, de ik mikroklimalara sahip bulunu u, iklimi, güne lenme süresi, toprak yap ve varl gibi özellikleri bir k m tropik ve subtropik ürünler d nda bütün ürünleri yeti tirmeye büyük imkan vermektedir. Bugün tar msal üretim olarak dünyada kendi kendine yeterli ülkeler aras nda say lan Türkiye, mevcut tar msal potansiyelini sanayisine paralel olarak geli tirme durumundad r. Ülkemiz, toplam yüzey alan n % 35 ine tekabül eden 27.6 milyon hektarl k zengin ekilebilir arazi parças na sahiptir Dekar alanda örtü alt tar (serac k) yap lmaktad r. Etraf üç denizle çevrili olan Türkiye km'den fazla k eridine sahiptir. Genel olarak kuru ve sulu çiftlik sistemi kullan lmaktad r. Ülkenin su kaynaklar çok boldur. Türkiye'nin en önemli ürünleri ba ta bu day ve arpa gibi hububat olmak üzere, f nd k, üzüm, pamuk, limon, incir, tütün, zeytin, çay, ayçiçe i, eker pancar, f st k vs. olarak s ralanabilir. Güneydo u Anadolu Projesi (GAP)'nin uygulanmas ile birlikte bölgede 1.7 milyon hektar alan sulanma imkan na kavu maktad r. Ülkenin yine co rafi yerle imi nedeniyle, Türkiye çok büyük ticari imkanlara sahiptir. Bölge ülkeleri ve di er Türk Cumhuriyetleri ile geleneksel ve tarihi ba lar n bulunmas Türkiye'ye ticaret konusunda büyük avantaj sa lamaktad r. Türkiye serbest ticarete ba bir ülkedir. Türkiye 1980'li y llar n ba nda ekonomisini globalle tirmek ve dünya ile entegre olmak için yap sal de iklikler yapm r. Stratejilerdeki bu de imler tar msal sanayinin yap nda da esasl de ikliklerin ortaya ç kmas sa lam r. Hükümet elinde olan birçok hizmeti özel sektöre devretmi tir. Devredilen bu hizmetlere örnek olarak tar mda; tohumculuk, tar m makineleri, gübre, zirai mücadele ilaçlar, süt ve et sanayii alanlar ndaki uygulamalar ile di er baz fabrikalar gösterilebilir. Bu stratejilerin sonucunda meydana gelen olumlu artlar nedeniyledir ki yabanc yat mc lar da tar m sektöründe yer almaya ba lam lard r. Türkiye'de d ticaret rejiminin liberalle tirilmi olmas da son y llarda özel sektörün ve yabanc firmalar n bu sektöre ilgi göstermelerinin nedenleri aras ndad r. Hükümetlerin 5 y ll k kalk nma planlar nda ortaya konulan Tar m Politikalar n esas konular geçen son üç be y ll k kalk nma planlar na göre daha da de mi tir. Bunlar ço alan nüfusun beslenme ihtiyaçlar sa lamak, verimi ve geliri art rmak, kötü hava 1

4 artlar n üretimdeki etkisini azaltmak, tar m sektöründe çal anlar için yeterli ve istikrarl gelirler sa lamak; tar m ürünlerinin ihracat potansiyelini geli tirmek ve modern tar m teknikleri ve teknolojileri uygulayarak hedefe ula makt r. Ekonomik olarak çal an nüfusun % 54'den fazlas tar m ve hayvanc k sektöründedir. Bu rakama tar m sanayiinde çal anlar ilave edilirse daha da fazla oldu u görülür. Hane halk toplam gelirinin yakla k % 23' ü tar mdan gelmektedir. Bu da Türkiye için tar n hayati önemini muhafaza etti ini ve Türk ekonomisinde daima büyük bir rol oynad ifade etmektedir. TARIMSAL ALETLER VE MAK NELER I. SEKTÖR TANIMI VE KAPSAMI 1. GENEL B LG LER 1.1. TARIM MAK NES N TANIMI Makine sözcü ünün en genel tan, herhangi bir enerji türünü ba ka bir enerjiye dönü türmek veya belirli bir etki olu turmak için birle tirilmi aletler bütünü eklindedir. Bilindi i gibi makineler ikiye ayr lmaktad r: 1)Termik makineler: Bu makineler, yak t enerjisini hareket enerjisine çevirerek güç ve hareket elde ederler. Yani gücü ve hareketi kendileri üretirler. Örne in traktör, güç kayna olan bir termik makinedir ve bu tip makineler aras nda en önemlisidir. 2)Yard mc makineler: Bu s fa giren makineler, güç kayna ndan ald klar hareket enerjisini farkl ekillere çevirerek yap lmak istenen i lerde kullan rlar. Tar m makineleri, ard ndan da anla ld gibi zirai i lemede kullan lmak üzere imal edilirler. Birincil ve ikincil toprak i leme makineleri olmak üzere 2 ye ayr rlar. Birincil toprak i leme makineleri grubunu, an z bozmada, toprak y rtmada vb. i lemlerde kullan lan pulluklar, kültivatörler (kaz ayaklar ), dipkazanlar gibi makineler olu turmaktad r. kincil toprak i leme makineleri grubu ise, rotatiller (freze), merdane, mibzer, (ekim makinesi), çizel, fertilizer (gübre makinesi), pulverizatör (ilaçlama makinesi) gibi makinelerden olu ur. Bu makineler, traktörün arka bölümündeki, üç nokta asma düzeni denilen, bir üçgen eklinde (üstte bir adet, altta iki adet ask aparat ) olan düzenek ile ta r. Kimi makineler üç noktadan da ba lan r (pulluk gibi), kimisi serbest ilerleme bak ndan sadece iki noktadan ba lan r (ekim makinesi gibi). Bu ask düzene i d nda traktörün kuyruk milinden ald dönme hareketini, çe itli hareketlere dönü türerek (dairesel, düzlemsel, eliptik vs. hareket) i leyen makineler de vard r. Bu makineler aras nda en çok kullan lanlar ise freze, ekim makinesi gibi makinelerdir. Tar m makineleri mühendisli i, i te bu makinelerin tasar, i levi ve geli tirilmesi ile ilgili bir mühendislik bran r. Bu bran ta hem termik (güç) hem de i makineleri incelenir. Güç makinesi olan traktör; i makinesi olarak freze, pulluk vb; hem güç hem de i makinesi olarak biçerdöverler (combine) say labilir. 2

5 1.2. TARIMDA MAK NLA MANIN ÖNEM Tar msal üretimde birim alandan yüksek verim elde edilmesi, i ve ya am ko ullar n iyile tirilmesi ba ca amaç olmaktad r. Ancak, yo un tar msal faaliyetler sonucunda, özellikle geli mekte olan ülkelerde, toprak erozyonu, tuzlanma, toprak s mas, kurakl k gibi önemli sorunlar ortaya ç kmaktad r. Bu sorunlar minimum düzeyde tutarken, ya am ko ullar da yükseltebilmek yolunda 2000 li y llarda meydana gelecek geli meler üç ba k alt nda toplanmaktad r. Bunlar; ekonomik optimizasyon, ekolojik optimizasyon ve bilgisayar destekli üretim yöntemleridir. Ekonomik optimizasyondan, alan ve i gücü verimlili inin yükseltilmesi, maliyetin azalt lmas ve özellikle i letme maddelerinden tutumun sa lanmas anla lmaktad r. Do al kaynaklar n korunmas ve g da üretiminin yan nda hammadde üretiminin de sa lanmas, tar m tekni inde ekolojik optimizasyon olarak adland lmaktad r. Bilgisayar destekli üretim yöntemleriyle, bilgisayar teknolojisinden tar n her alanda yararlanmas amaçlanmaktad r. Kalk nm ülkelerdeki bu geli me çabalar sürerken, Türkiye ve di er kalk nma yolundaki ülkelerde bu çabalar hala istenen düzeye ula amam r. Tar mda makinele me (tar msal mekanizasyon) deyimiyle, tar msal i lemlerin makine ve enerji kullan yla gerçekle tirilmesi anla lmaktad r. Bu yolla daha h zl ve daha büyük kapasitede üretim mümkün olabilmektedir. Tar mda makine kullan, di er tar m teknolojisi uygulamalar ndan farkl olarak, verim art do rudan etkilemekle beraber, rsal kesimde yeni üretim yöntemlerinin uygulanmas sa lamaktad r. Bu yönüyle di er teknolojik uygulamalar n etkinli ini ve ekonomikli ini art rmakta ve çal ma ko ullar iyile tirmektedir. Böylece, uygun teknolojilerin kullan na olanak sa layarak belirli büyüklü e sahip üretim alanlar ndan daha fazla verimin al nmas na yard mc olmaktad r. Ekonomik aç dan bak ld nda, tar msal üretim girdileri içinde makine ve enerjinin maliyeti, hemen daima birinci s ray almaktad r. Uygulamada makinele me derecesindeki art a ba olarak, makine ve enerji giderlerinin özgül de erlerini bildirmektedir. Bu amaçla bir çok kriter tan mlanmakla beraber, bunlar n aras nda en çok kullan lanlar a da verilmi tir: a. Toplam tar m alan na dü en traktör motor gücü (M1) b. Traktör ba na dü en tar m alan (M2) c. 1000ha l k tar m alan na dü en traktör say (M3) d. Traktör ba na dü en ekipman miktar (M4) e. Birim alana dü en mekanik enerji miktar (M5) f. Birim alana dü en elektrik enerjisi tüketimi (M6) Bu kriterlerden ilk be i, tarla ve bahçe tar n makinele me derecesini gösterirken, sonuncusu toplam tar m kesiminin makinele me düzeyini belirlemede kullan labilmektedir. Tar msal makinele mede söz konusu gösterge de erlerinin irdelenmesinde, sadece say sal verilerin yüksekli i yeterli olmamaktad r. Göstergelerin birbiriyle uyumu, verimlilik ve kar la rmada kullan lan i letmelerin veya ülkelerin benzerlikleri de göz önünde tutulmal r. Makinele meyle ilgili olarak al nacak yat m kararlar konusunda, özellikle son yirmi y ldan bu yana optimizasyon teknikleri yo un olarak kullan lmaktad r. 3

6 2. TARIM MAK NELER MALAT SANAY 2.1. SEKTÖRÜN TANIMI VE KAPSAMI Tar m makineleri imalat sanayi, imalat sanayiinin yat m mallar üreten bir alt sektörüdür. Sektörde üretilen tar m makinelerinin tümü tar msal üretim faaliyetlerinde kullan lmaktad rlar. Tar msal mekanizasyon araçlar olarak da adland lan bu ürünler tar msal üretimde i gücü verimlili ini artt ran, maliyetleri dü üren, modern üretim teknolojilerinin kullan lmas ve i lemlerin zaman nda, agroteknik ihtiyaçlara uygun ekilde yap lmas sa layarak ürün kalitesini ve verimini artt ran, çok önemli bir tar msal üretim girdileri grubunu olu turmaktad rlar. Sektörün faaliyet alanlar, AB içindeki Ekonomik Faaliyetlerin Genel Endüstriyel fland rmas na göre (General Industrial Classification of Economic Activities within EC), NACE (Revision 1) ve kodlar yla, Tar m Makineleri ve Traktörler (Agricultural Machines and Tractors) olarak tan mlanmaktad r. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), Standart Endüstriyel Ticaret S fland rmas nda ise (Standart Industrial Trade Classification SITC Rev.3) Tar m Makineleri-721 ve Traktörler-722 kodlar n alt nda yer almaktad rlar. Sektör bu tan ma uygun olarak, traktör ve tar m makineleri eklinde, iki dala ayr lmaktad r ÜRÜNLER N GÜMRÜK TAR FE STAT ST K POZ SYON NUMARALARI Devlet Planlama Te kilat n n 8. Be Y ll k Kalk nma Plan çal malar kapsam nda kurulan Tar m Makineleri Özel htisas Komisyonu nun çal malar sonucunda yay nlad raporda esas al nan tar m makineleri GT P numaralar listesi ve ürün tan mlar a da verilmektedir. Tar m Traktörleri Traktörler (Lastik Tekerli) Toprak leme Alet ve Makineleri Pulluklar Diskli T rm klar (Diskarolar) Di er T rm klar, Kültivatörler, Ot Ay klama ve Çapalama Makineleri Tarla ve Bahçe Tar na Ait Di er Makine ve Cihazlar Ekim Dikim ve Gübreleme Makineleri Tohum Ekme, Fidan Dikme, Fide Söküp Dikme Makineleri Gübre Yayma-Saçma Makineleri Hasat ve Harman Makineleri Motorlu Çim Biçme Makineleri Di er Çim Biçme Makineleri Çay r Biçme Makineleri Traktöre Tak lan Kesme Çubuklar Dahil Ot Haz rlama Makine ve Cihazlar Ot ve Saman Demet veya Balya Yapan Makineler Kombine Biçerdöverler (Hasat-Harman Makineleri) Di er Harman Makine ve Cihazlar Kök ve Yumru Sökme Makineleri Di er Hasat Makineleri 4

7 Yumurta, Meyve ve Ürünleri Ay rma, Temizleme Makine ve Cihazlar arap, Meyve Sular vb. çin Kullan lan Makine ve Cihazlar Zirai Mücadele Makineler Tarla, Bahçe Ziraatine Mahsus Pulverizatörler Hayvanc k Makineleri Süt sa ma makineleri Sütçülükte Kullan lan Makine ve Cihazlar Hayvan Yemlerini Haz rlamaya Mahsus Makine ve Cihazlar Civciv Ç kartma ve Büyütmeye Mahsus Makine ve Cihazlar Kümes Hayvanc na Mahsus Di er Makine ve Cihazlar Tarla, Bahçe, Ormanc k, Ar k için Di er Makine ve Cihazlar Tar m Alet ve Makineleri Aksam ve Parçalar Tar m ve Bahçe, Ormanc kta Kullan lan Makinelerin Aks. Ve Parçalar Hasat Makinelerine ait Aksam ve Parçalar Sütçülükte Kullan lan Makine ve Cihazlar n Aksam ve Parçalar arap, Meyve Sular vb. Makine ve Cihazlar n Aksam ve Parçalar Kümes Hayvanc / Civciv Ç karma Makinelerinin Aksam ve Parçalar Di er Tarla, Bahçe, Kümes vb. Mak. Ve Cihazlar n Aksam ve Parçalar II. TÜRK YE DE TARIMSAL MAK NE EK PMAN SANAY 1. TÜRK YE TARIMINA GENEL BAKI Tar m sektörü, ülkemizin ekonomik ve sosyal geli mesinde önemli görevler üstlenmi ve bu görevini günümüze kadar etkin bir ekilde sürdürmü tür. Ancak, uzun y llar ekonominin temel unsuru olan tar m sektörü, Türkiye ekonomisi içindeki azalan nispi pay, son y llarda geli me önceli i gösteren sanayi, ticaret ve hizmetler sektörlerine rakm r. Her eye ra men ulusal gelirimizin %15 ini ve istihdam n %45 ini olu turan tar m sektörü; g dalar n üretimi ve beslenme ile do rudan ilgisi, aktif nüfus ve i gücünün yüksek de erler göstermesi, milli gelire katk ve sanayi sektörüne sa lad hammadde ve sermaye yan nda, sa kl çevrenin olu mas ve korunmas, ekolojik dengenin kurulmas ve sürdürülebilirli i aç ndan, tüm ülke halk ilgilendirmesiyle, ekonomik ve sosyal bir sektör olma özelli ini korumaktad r. Cumhuriyetin ilk y llar nda milli ekonomide %40 düzeylerinde olan tar m sektörünün Gayri Safi Milli Has la içindeki pay, sabit fiyatlarla 1970 li y llarda %36, 1980 y nda %25, 1990 y nda %16 ve 2000 y nda ise %13,5 düzeyine dü mü tür. Bununla birlikte, bugün ülkemiz ekonomisinde tar m sektörünün pay, di er geli mi ülkelerle kar la ld nda yüksek düzeydedir. 2.ÜRET M Ülkemiz g da yönünden kendi kendine yeterlilikte dünyan n belli ba ülkelerindendir. Son dönemde gündeme gelen, ba ca g da maddelerinde ithalat yoluna gidilmesi tart malar na ra men Türkiye, Ortado u ve Kuzey Afrika bölgesindeki en büyük tar m ürünleri üreticisi ve ihracatç r. Türkiye nüfusunun %35'i tar m ve hayvanc kla geçimini sa lamakta ve tar msal üretim milli gelirin %15'ini olu turmaktad r. Tar msal 5

8 sanayi ve tar ma dayal hizmetler sektörleriyle birlikte bu oran toplam milli gelirin %40' na ula maktad r. Böylesine büyük bir tar m sektörü neticesinde Türkiye'de güçlü bir tar msal makine ve ekipman sektörü olu mu tur. Tar msal makine sektörünün Güneydo u Anadolu Projesi'nin (GAP) ilerlemesi ve tamamlanmas yla birlikte daha da geli mesi beklenmektedir. GAP projesinde hedef Güneydo u Anadolu Bölgesi'ni tar msal üretime dayanan bir ihracat merkezi haline getirmektir. Projenin nihai hedeflerinden biri halihaz rda 183 bin hektar olan GAP Bölgesi'ndeki sulanan arazi miktar n 1,7 milyon hektara ç karmakt r. Bunun sonucunda bölgede üretilen ürün çe idi ve miktar nda ciddi art lar olacakt r. Tüm bu geli melerin yard yla Türk tar m makineleri sanayiinin kapasite, kalite ve ürün çe itlili ini artt rarak Türk makine sanayiinin ana sektörleri aras nda yerini sa lamla rmas beklenmektedir. Tar m makineleri imalat sanayi, imalat sanayiinin yat m mallar üreten bir altsektörüdür. Sektörde üretilen tar m makinelerinin tümü ve traktörlerin hemen hepsi tar msal üretim faaliyetlerinde kullan lmaktad rlar (traktörlerin çok küçük bir yüzdesi ba ca in aat gibi, di er faaliyetlerde kullan lmaktad r). Tar msal mekanizasyon araçlar olarak da adland lan bu ürünler tar msal üretimde gücü verimlili ini art ran, maliyetleri dü üren, modern üretim teknolojilerinin kullan lmas ve i lemlerin zaman nda, agroteknik ihtiyaçlara uygun ekilde yap lmas sa layarak ürün kalitesini ve verimini art ran, çok önemli tar msal üretim girdileridir. Halihaz rda Türk tar m makineleri imalat sanayiinin ürün yelpazesi içinde yer alan ürünler unlard r: Tar m traktörleri; tek-aksl motorlu çapalar (motokültörler), motorlu biçme makineleri; toprak i leme ve tohum yata haz rlama makine ve ekipmanlar ; ekim, dikim makine ve ekipmanlar ; gübreleme makineleri; bitki koruma ve sulama için araç ve donan mlar; hasat makineleri ve ekipmanlar ; ürün harmanlama, kurutma, savurma, temizleme, s fland rma, i leme için makine ve ekipmanlar; hayvansal üretim için makine ve ekipmanlar; tarla ve bahçe üretimi için di er makine ve ekipmanlar. Sektör iki ana kategoriye ayr lmaktad r: Traktör imalat sanayi ve Tar m makineleri sanayi. Alt büyük firma traktör üretimi faaliyeti sürdürürken, tar msal makine sektörü ülke çap nda yakla k firmay kapsamaktad r. Tar msal makine sanayiinde faaliyet gösteren ve traktör imalat ile u ra an firmalar d nda kalan firmalar bir dizi orta ölçekli firma hariç tutulmak kayd yla genellikle küçük ölçekli i letmelerdir. Firmalar n %56's 10 ki iden az i çi istihdam etmektedir. Sektörde toplam i çi istihdam edilmektedir. Üretici firmalar n 320'ye yak Tar m Alet ve Makineleri malatç lar Birli i (TARMAKB R) çat alt nda organize olmu lard r. Traktör üretiminin büyük bir k sm ve ihracat n hepsini gerçekle tiren üç özel firma "Türkiye Otomotiv Sanayicileri Derne i-osd" üyesidirler. Kamu te ebbüsü olan di er iki büyük traktör imalatç ise özelle tirme program kapsam na al nm lard r. Tar m Bakanl verilerine göre 2003 y nda ülke genelinde tar m makinesi imalathanelerinin adet tar m alet ve makinesi üretim kapasitesi vard r. Toplam 128 de ik tar m alet ve makinesinin imal edildi i imalathanelerde toplam 6

9 adet tar m alet ve makinesi imal edilmi tir y nda bu rakam di. Tar m i makineleri için imalat merkezleri 1998 verileriyle büyüklük s ras na göre stanbul (91.967); Bursa (55.005); Manisa (48.821), Ayd n (48.279), Konya (46.047); Ankara (40.804), Bal kesir (24.867) ve zmir ( adet) illeridir. Üretilen tar m alet ve makinelerinin miktar, y llar nda toplam ; y llar nda toplam adet artm r. Üretilen tar m alet ve makineleri, traktör park ndaki art yenilemede ve bir miktar da d sat kar lamada kullan lm r. malatta yerli bile en oran traktörde %90, tar m makinelerinin pek ço unda ise %100'e ula r. Tablo 1: TRAKTÖR ÜRET (De er: Milyar TL 1998 y fiyatlar yla, miktar:adet) Ürün 2000 M 2000 D 2001 M 2001 D 2002 M 2002 D 2003 M Tar m Traktörleri Kaynak:DPT 2002 y nda adet olan traktör üretimi % 75 gibi yüksek bir art la 2003 y nda adet olmu ve 2004 y nda % 34 art la adete ula r. Tablo 2: TRAKTÖR F RMALARININ 2004 YILI ÜRET MLER Firma Ad Miktar (Adet) Tümosan 184 Türk Traktör Uzel Toplam Kaynak:OSD Tablo 3: TARIMSAL MAK NE ÜRETEM (De er: Milyar TL 1998 y fiyatlar yla) Ürün Traktör ve Tar msal makine Kaynak:DPT 3. TARIMSAL MAK NE PARKI 3.1. TARKTÖR PARKI Türkiye traktör park n y llar aras ndaki de iminin bir bölümü Tablo 4 de görülmektedir. Tablo de erleri, söz konusu bu 15 y ll k dönemde traktör say nda iki kata yak n bir art oldu unu göstermektedir. Traktör say çok fazla de meyen traktör parklar nda, her y l parka kat lan traktör miktar n, o y ldaki park büyüklü üne oranlanmas ile elde edilen de er, park yenileme oran (PYO) olarak adland labilir. Ülkemiz gibi traktör park geli mekte olan ülkelerde, bu oran n bir k sm park n yenilenmesinde, bir k sm ise park n geli mesinde kullan lmaktad r y llar 7

10 kapsayan 15 y ll k dönemde, ortalama her y l traktör park n % 5,12 lik bölümünün yenilendi i anla lmaktad r. Buna göre bir traktörün ortalama parkta kalma süresi 19,5 y l olarak hesaplanabilmektedir. Türkiye ko ullar nda bir traktörün ekonomik ömrünün 15 y geçmedi i kabul edildi inde, bir traktörün ortalama parkta kalma süresinin yakla k olarak % 25 lik bölümünün ekonomik olmad ortaya ç kmaktad r. Tablo 4 den de izlenebilen bir di er gösterge de eri olana ortalama traktör gücünde ise az olmakla birlikte y ldan y la bir art görülmektedir. Son y llardaki traktör sat lar incelendi inde, 36,8 kw (50 BG) dan büyük güç grubunun ortalama gücünün 51,5 kw (70 BG) dolay nda oldu u görülmektedir. Tablo 4 de de izlenen ortalama güç art da bu sonucu desteklemektedir. Art n nedenleri aras nda, traktör imalat ndaki teknolojik geli meler sonucunda iç piyasaya daha büyük, daha güçlü traktörler sunulmas yan nda özellikle toprak i leme ve hasatta kullan lan baz geli mi ekipman n traktörden daha fazla güç talep etmesi say labilmektedir. Di er yandan yurtiçi traktör sat lar n incelenmesi, çift çeker traktör sat nda dikkati çekici art lar n oldu unu ortaya koymaktad r. Ayr ca yurtiçi traktör talebinin, önemli ölçüde izlenen tar msal fiyat politikalar na ve üreticilerin y ll k gelir düzeylerine ba oldu u da bir gerçektir. Buna paralel olarak, son y llarda iç piyasaya, özellikle büyük motor güçlü ithal traktörlerin giri inde art oldu u görülmektedir. Tablo 4: TÜRK YE TARKTÖR PARKININ GEL (Adet) llar Üretim thalat hracat Parka Kat lan T. Park Büyük PYO (%) 4,7 4,6 4,4 3,1 3,3 6,6 7,0 Ortalama Güç kw - 34,0 34,1 34,9 35,1 37,2 37,8 Kaynak:Tmindex Web Sitesi Tablo 5: TARKTÖR PARKININ SON DÖRT YILLIK GEL (Adet) llar Toplam Park Büyüklü ü Üretim Kaynak:D E ve OSD 8

11 3.2. TARIMSAL MAK NE-EK PMAN PARKI Tar m kesiminde kullan lan makine ve ekipmanlardan seçilmi olan baz lar n yer ald veriler Tablo-6 ve Tablo-7 de özetlenmi tir. Bunlardan Tablo-6 traktörle çal lan alet ve makinelerin, Tablo-7 ise kendi güç kayna na sahip olan makinelerin y llara göre de im miktarlar göstermektedir. Türkiye de traktör, a rl kl olarak, kulakl pullukla birincil toprak i lemede ve tar m arabas yla ta mada (tar msal veya tar m d ) kullan lmaktad r. Buna kar n yine de son on y ll k dönemde özellikle, kombine pancar hasat makinesi ve silaj makinesi gibi araçlarda görülen 7,5-12 kat na varan say sal art lar memnuniyetle izlenmektedir. Kendi güç kayna na sahip olan makine ve ekipmanlarda ise, özellikle süt sa m makinesi ve derin kuyu pompas nda görülen art de erleri dikkati çekmektedir döneminde sa lan hayvan say ndaki % 26 l k azalmaya ra men, seyyar tip sa m makinesi say nda y llar aras nda 14 kata ula an bir art olmu tur. Di er yandan pamuk ve eker pancar gibi sulanan endüstri bitkilerinin ekim alanlar nda ras yla % 3,5 ve % 16 l k art lar olurken, derin kuyu pompas say ndaki art % 142 dolay ndad r. Bu da söz konusu tar m kollar ndaki sulama mekanizasyonunun art göstermektedir. Tar mda kullan lan kendi yürür makineler yönünden, biçerdöver d nda, kayda de er herhangi bir makine varl bulunmamaktad r. Biçerdöverle hasattaki geleneksel i letmecilik son on y ll k dönemde de ( ) devam etmi olup, park büyüklü ünde önemli bir de im gözlenmemektedir. Arpa, bu day ve m r tar n yap ld toplam alan n biçerdöver ba na dü en de eri 1989 da 1152 ha iken, bu de er 1996 da 1066 ha olmu tur. Tablo 6: TARKTÖRLE ÇALI TIRILAN ALET VE MAK NE VARLI I (Adet) Makine-Ekipman Kulakl Traktör Pullu u Kültivatör Kombine Tah l Mibzeri Kimyevi Gübre Da Orak Makinesi Balya Makinesi Sapdöver Komb. Pancar Hasat Mak. Silaj Makinesi Tar m Arabas Kaynak: D E 9

12 Tablo 7: KEND GÜÇ KAYNA INA SAH P ALET VE MAK NE VARLI I (Adet) Makine-Ekipman Selektör Yem K rma Mak Motorlu Pulverizötör Motopomp Derin Kuyu Pompas Süt Sa m Mak Kendi-yürür biçerdöver Kaynak: D E 2.3. CE ARET VE MEVZUAT UYUMU Tar m makineleri imalat sanayiinde faaliyet gösteren firmalar zdan "CE" i aretini alanlar n say giderek art göstermektedir. CE i areti, Avrupa Birli i'nin, teknik mevzuat uyumu çerçevesinde 1985 y nda benimsedi i Yeni Yakla m Politikas kapsam nda haz rlanan Yeni Yakla m Direktifleri kapsam na giren ürünlerin bu direktiflere uygun oldu unu ve gerekli bütün uygunluk de erlendirme faaliyetlerinden geçti ini gösteren bir Birlik i aretidir. CE i areti, ürünlerin amac na uygun kullan lmas halinde insan can ve mal güvenli i, bitki ve hayvan varl ile çevreye zarar vermeyece ini, di er bir ifadeyle ürünün güvenli bir ürün oldu unu gösteren bir i arettir. CE i areti, Avrupa Birli i'nin uyulmas mecburi olan mevzuat kapsam nda yer alan bir aret oldu u için, söz konusu mevzuat (Yeni Yakla m) kapsam na giren ve AB üyesi ülkelerde piyasaya arz edilecek olan ürünlerin bu i areti ta mas zorunludur. AB ülkelerine ihracat yapan firmalar ürünlerine CE sertifikas alm lard r. Ayn zamanda otomotiv ve savunma sanayi sektörlerinde de faaliyet gösteren baz üreticiler AQAP 120 ve di er özel sertifikalara sahiptirler. Tar m makineleri üreticileri ISO Serisi kalite belgelerine önem vermekte ve bu sertifikalara sahip olmak için programlar yürütmektedirler. Türkiye'nin, Avrupa Birli i mevzuat uyumla rarak uygulayacak olmas nedeniyle, uyumu yap lan teknik mevzuat n hukuki altyap olu turmak üzere, ilgili kamu kurulu lar n da kat yla, D Ticaret Müste arl taraf ndan haz rlanan 4703 say Ürünlere li kin Teknik Mevzuat n Haz rlanmas ve Uygulanmas na Dair Kanun, 11 Temmuz 2001 tarihli ve say Resmi Gazete'de yay nlanm olup; 11 Ocak 2002 tarihi itibariyle yürürlü e girmi tir. Bahse konu Kanunun uygulama yönetmelikleri de D Ticaret Müste arl taraf ndan haz rlanm olup, 17 Ocak 2002 tarihli ve say Resmi Gazete'de yay nlanarak yürürlü e girmi tir. Bu kanunun en önemli amac, yerli ve ithal ürünler itibar yla piyasaya arz edilen yeni, eski ve kullan lm tüm ürünlerin güvenli olmas sa lamakt r. Bununla beraber, söz konusu Kanunun 11 Ocak 2002 tarihi itibariyle yürürlü e girmesi, ürünlere CE i areti ili tirilme zorunlulu unun da bu tarihte ba layaca anlam na gelmemektedir. 10

13 Ülkemizde üretilerek iç piyasaya arz edilecek olan ürünlerin CE i areti ta mas n zorunlu olabilmesi için, ilgili Bakanl klar ve kamu kurulu lar taraf ndan haz rlanan ve ürünlere CE i areti ili tirilmesini öngören teknik mevzuat n Türkiye'de yürürlü e girmesi gerekmektedir. Örne in, tar m makineleriyla ilgili olarak, AB'nin "makine", "dü ük voltaj", "elektromanyetik uyum", "aç k havada kullan lan ekipmandan çevreye yay lan gürültü" direktiflerinin iç mevzuat haline getirilip, yürürlü e konmas ndan Sanayi ve Ticaret Bakanl yetkilidir. Bu çerçevede, Dü ük Voltaj Direktifi, Bakanl k taraf ndan milli mevzuat haline getirilip, ilgili yönetmelik 11 Ocak 2002 tarihli ve say Resmi Gazete'de yay nlanm r. Yönetmelik, resmi gazetede yay nland tarihten 1 y l sonra, 11 Ocak 2003'te yürürlü e girmi tir. Bu çerçevede, söz konusu geçi süreci boyunca isteyen imalatç CE i aretinin ili tirilmesine ili kin kurallara göre, isteyen imalatç da ilgili ürün yönetmeli inin yay nland tarihten önce yürürlükte bulunan teknik mevzuata göre üretim yapacak ve ürünü piyasaya arz edebilecektir. Ayn ekilde, Elektromanyetik Uyumluluk Direktifiyle ilgili yönetmelik Sanayi ve Ticaret Bakanl taraf ndan 2 Haziran 2002 tarihli ve say Resmi Gazete'de yay nlanm olup, yönetmelik yay nland tarihte yürürlü e girmi tir. Yönetmelik hükümleri yürürlü e girdi i tarihten itibaren 1 y l sonra zorunlu olarak uygulanacakt r. Bu süre zarf nda, gerek bu yönetmeli in hükümlerine uygun üretilmi, gerekse ilgili zorunlu Türk standard na uygun üretilmi ürünler piyasaya arz edilebilecektir. Makine yönetmeli i ise yine ilgili Bakanl k taraf ndan, 5 Haziran 2002 tarihli ve say Resmi Gazete'de yay nlanm r. Yönetmelik uygulamaya girmi tir. AB Yeni Yakla m Direktifleriyle ilgili haz rlanan yönetmeliklerin resmi gazetede yay nland tarih ve say ile yönetmeliklerin yürürlük tarihi a daki tabloda yer almaktad r. AB YEN YAKLA IM D REKT FLER KAPSAMINDA YÖNETMEL KLER ve YÜRÜRLÜK TAR HLER ÜRÜN ADI 1.Alçak gerilim cihazlar 2.Basit bas nçl kaplar 3.Gaz Yakan AB'N N YEN YAKLA IM REKT FLER UYUMDAN SORUMLU KURULU KAR ILIK GELEN TÜRK MEVZUATI 11 RESM GAZETE YÜRÜRLÜK TAR TAR H VE SAYISI Belirli Gerilim Low voltage Sanayi ve rlar Dahilinde equipment Ticaret Kullan lmak Üzere (73/23/EEC;93/68/ Bakanl Tasarlanm Eletrikli EEC) (STB) Teçhizkat le lgili Yönetmelik Simple pressure vessels (87/404/EEC;90/4 STB 88/EEC; 93/68/EEC) Basit Bas nçl Kaplar Yönetmeli i Gas appliances (90/396/EEC;93/6 STB Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik / (De iklik: / 25053) / (De iklik ile geçici madde eklenmi ve zorunlu uygulama için tarihine kadar geçi dönemi öngörülmü tür.) (De iklik ile geçici madde

14 Aletler 8/EEC) (De iklik: / 25053) 4.S cak su kazanlar 5. Elektroman yetik uygunluk Hot water boilers (92/42/EEC;93/68/ EEC) Electromagnetic compatibility (89/336/EEC;92/3 1/EEC; 93/68/EEC) 6. Makineler Machinery (98/37/EC) 7.Sivil kullan m için patlay lar 8.Otomatik olmayan tart aletleri 9.Patlay ortamlarda Kullan lan Ekipmanlar 10.Asansörl er 11.Donduru cular 12.Bas nçl kaplar STB STB STB Civil explosives STB (93/15/EEC) Non-automatic weighing instruments (90/384/EEC;93/6 8/EEC) STB Equipment and protective systems intended for use in potentially STB explosive atmospheres (94/9/EC) Yeni S cak Su Kazanlar na Dair Yönetmelik Elektromanyetik Uyumluluk Yönetmeli i Makine Emniyeti Yönetmeli i / (De iklik: / 25053) / / Sivil Kullan m Amaçl Patlay Maddelerin Belgelendirilmesi Piyasaya Arz ve / Denetlenmesi Hakk nda Yönetmelik Otomatik Olmayan Tart Aletleri Yönetmeli i / (De iklik: / 25053) Muhtemel Patlay Ortamda Kullan lan Teçhizat ve / Koruyucu Sistemlerle lgili Yönetmelik Lifts (95/16/EEC) STB Asansör Yönetmeli i / Household electric refrigerators, freezers and STB combinations (96/57/EC) Pressure equipment STB Ev Tipi Elektrikli Buzdolaplar, Dondurucular ve Kombinasyonlar n Enerji Verimlilik artlar ile lgili Yönetmelik Bas nçl Ekipmanlar Yönetmeli i / eklenmi ve zorunlu uygulama için tarihine kadar geçi dönemi öngörülmü tür.) (De iklik ile geçici madde eklenmi ve zorunlu uygulama için tarihine kadar geçi dönemi öngörülmü tür.) Yay tarihinde yürürlü e girmi olup; tarihine kadar geçi süresi öngörülmü tür. Yay tarihinde yürürlü e girmi olup; tarihine kadar geçi süresi öngörülmü tür (De iklik ile geçici madde eklenmi ve zorunlu uygulama için tarihine kadar geçi dönemi öngörülmü tür.) Yay tarihinde yürürlü e girmi olup; tarihine kadar geçi süresi öngörülmü tür. Yay tarihinde yürürlü e girmi olup; 18 ayl k bir geçi süresi öngörülmü tür. 31/12/ /7/2003 (De iklik / ile geçici madde

15 13. Aç k Havada Kullan lan Ekipmanda n Çevreye Yay lan Gürültü 14. Floresan Lambalarda Enerji Etkinli i 15.Vücuda yerle tirilebi lir aktif t bbi cihazlar 16.T bbi cihazlar 17.In vitro diagnostik bbi cihazlar 18.Oyuncak lar 19. Gezi Amaçl Tekneler 20. aat malzemeleri 21. Ki isel korunma donan mlar 22. Radyo ve telekomünik asyon (97/23/EC) Noise emission in the environment by equipment for STB use outdoors (2000/14) Energy efficiency requirements for ballast for STB fluorescent lighting (2000/55/EC) Active implantable medical devices (90/385/EEC;93/4 2/EEC; 93/68/EEC) Medical devices (93/42/EEC;98/79/ EC) In vitro diagnostic medical devices (98/79/EC) Toys (88/378/EEC;93/6 8/EEC) Recreational craft (94/25/EC) Construction products (89/106/EEC;93/6 8/EEC) Personal protective equipment (89/686/EEC;93/6 8/EEC; 93/95/EEC; 96/58/EEC Radio and telecommunication s terminal equipment Sa k Bakanl Sa k Bakanl Sa k Bakanl Sa k Bakanl Denizcilik Müste arl 13 (De iklik : / 25053) Aç k Alanda Kullan lan Teçhizat Taraf ndan Olu turulan / Çevredeki Gürültü Emisyonu le lgili Yönetmelik Floresan Ayd nlatma Balastlar n Enerji Verimlili i le lgili /25096 Yönetmelik Vücuda Yerle tirilebilir Aktif bbi Cihazlar Yönetmeli i bbi Yönetmeli i Cihaz / (De iklik: /25221) / 24694De i iklik: /25221 Vücut D nda Kullan lan T bbi Tan / Cihazlar Yönetmeli i Oyuncaklar Hakk nda Yönetmelik Gezi Tekneleri Yönetmeli i Bay nd rl k Yap Malzemeleri ve skan Yönetmeli i Bakanl Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl Telekomünik asyon Kurumu Ki isel Donan m Yönetmeli i Koruyucu / / / / Telsiz ve Telekomünikasyon Terminal Ekipmanlar / Yönetmeli i eklenmi ve zorunlu uygulama için tarihine kadar geçi dönemi öngörülmü tür.) Yay tarihinde yürürlü e girmi olup, geçici madde 1 ve geçici madde 2'de geçi dönemleri öngörülmektedir. Yay tarihinde yürürlü e girmi olup, zorunlu uygulama için tarihine kadar geçi süresi öngörülmü tür (De iklikle yürürlü e giri tarihi tarihi olarak belirlenmi tir.) (De iklikle yürürlü e giri tarihi tarihi olarak belirlenmi tir.) Yay tarihinden 18 ay sonra yürürlü e girmesi öngörülmü tür Yay tarihinde yürürlü e girmi olup; tarihine kadar geçi süresi öngörülmü tür. Yay tarihinden 21 ay sonra yürürlü e girmesi öngörülmü tür. Yay tarihinden 1 l sonra yürürlü e girmesi öngörülmü tür tarihinde yürürlü e girmesi, tarihine kadar öngörülen

16 terminal cihazlar 23.Yolcu Ta ma Amaçl Kablo Üzerinde Hareket Eden Araçlar (99/5/EC) geçi dönemi sonunda zorunlu uygulamaya girmesi öngörülmü tür tarihinde yürürlü e girmesi; Cableway nsan Ta mak tarihine installations Sanayi ve Üzerine kadar öngörülen designed to carry Ticaret Tasar mlanan /25705 geçi dönemi persons Bakanl Kablolu Ta ma sonucunda zorunlu (2000/9/EC) Tesisat Yönetmeli i uygulamaya girmesi, öngörülmü tür Kaynak:DTM( III. DI T CARET HRACAT Türk tar m makineleri sektörü iç pazar n ihtiyaçlar büyük oranda kar lamaktad r. thalat büyük oranda yap lan ürünler, ülkemizde üretimi yap lmayan çim biçme makineleri ve kombine biçerdöverlerdir. Sektör ihracat henüz istenen düzeyde olmasa da art e ilimindedir y nda toplam 8,5 milyon Dolar olan sektör ihracat, 2003 nda 186 milyon Dolara yükselmi tir. hracat de erindeki bu önemli art büyük oranda traktör ihracat ndan kaynaklanm r. Tablo 8 : TRAKTÖR HRACATI (de er: USD; miktar: adet) Ürün Traktör (CBU+SKD+CKD)* Kaynak:DTM 2000 M 2000 D 2001 M 2001 D 2002 M 2002 D 2003 M 2003 D (*) Sektörde de ik formlarda traktör üretimi söz konusudur. Yurt içi pazar için "Komple Traktör" (Completely Build Unit-CBU formunda) üretilirken, ihracat için, istekler do rultusunda bu formun yan s ra, SKD (Semi Knock Down) ve/veya CKD (Complete Knock Down) formlar nda, motorlu/motorsuz gövde üretimleri de yap lmaktad r. Komple traktörün %50-85'i kadar de ere sahip olabilen bu formlar n üretimi ve ihracat önemli say lara ula ndan, de erlendirmeye al nm r. Bunlar n d nda, motordan arka tekerlere kadar olan gövde komplesi formu bulunmaktad r. (Transmisyon-Arka Köprü). Bu form da önemli miktarlarda üretilip ihraç edildi inden de erlendirmeye kat lm r. Traktör ihracat 2001 y nda 2000'e göre %41,5 oran nda azalm, 2002'de %27,3 oran nda artarak 50,6 milyon Dolara, 2003 de ise 3 kat art göstererek 156 milyon Dolara ula r. 14

17 Tablo 9 : TRAKTÖR HRACATI (Adet) De im ay 3 ay (%) Kaynak:OSD Tablo 10 : TARIM MAK NELER HRACATI (De er: 1000 USD) Ürün Tar m Makineleri Traktör Toplam Kaynak:DTM Traktör hariç tar m makineleri ihracat nda son üç y l de erleri incelendi inde öyle bir tablo ortaya ç kmaktad r: 2001 y nda, TL'nin devalüe edilmesinin de etkisiyle -zira tar msal makinelarda ba ca pazarlar z, fiyat unsurunun önde geldi i geli me yolundaki ülkelerdir- uluslararas pazarda rekabet gücü artan sektör, ihracat bir önceki y la göre %49,3 oran nda artt rarak 27,4 milyon dolarl k ihracat rakam na ula r y nda sektör ihracat %19 bir dü le 22,2 milyon Dolar olarak gerçekle mi tir y nda ise tar m makineleri ihracat %32,3 art la 30 milyon dolara yakla r. hracat yap lan ba ca ürünler unlard r: Traktörler (CBU+SKD+CKD); Tohum, hububat, baklagil temizleme makine ve cihazlar ; Di er t rm k, kültivator, ot ay klama, çapalama makineleri; Hasat makinelerinin aksam ve parçalar ; Di er harman makine ve cihazlar ; Di er tarla, bahçe, kümes hayvanc vb. makinelerine ait aksam ve tarlabahçe ziraatine mahsus pulverizatörlerdir. SEÇ LM TARIM MAK NELER N HRACATI (De er: USD) Ürün Ba ca Pazarlar-2003 Tar m Traktörleri Traktörler talya.(%43), ABD(%31), (CBU+SKD+CKD) Toprak I leme Alet Makineleri pulluklar diskarolar diger t rm klar Tarla Bahçe Tar na Ait di. Mak. Cihazlar Fransa(%31), Yunanistan(%14), Bulgaristan(%6) Ekim Dikim Gübre. Mak Tohum Ekme Fidan dikme Fide Söküp dikme makineleri Gübre Yayma Sacma. Makineleri. Hasat Harm. Maki motorlu çim biçme makineleri di err çim biçme makineleri çay r biçme makineleri ot haz rlama makine ve chazlar ot ve saman demet ve balya yapan makine kombine biçer döverler di er harman makine ve cihazlar kök ve yumru sökme makineleri di er hasat makineleri yumurta meyve ve ürünleri ay rma temizleme mak. Ve cih arap meyve sular vb için kullan lan mak ve cih. 15 Bulgaristan(%45), Fransa(%19) Fas(%27), Fransa (%23), Sudan (%6)

18 Zirai Mücadele Makineleri Tarla Bahçe Ziraatine Mahsus Pulverizatörler Hayvanc k Makineleri Süt Sa ma Makineleri Sütçülükte Kullan lan Mak. Ve Cih Hayvan Yemlerini Haz rlamaya Mahsus Mak. Ve Cih Civciv Ç kartma Ve Büyütmeye Mahsus Mak. Ve Cih Kümes Hayvanc na Mahsus Di. Mak. Ve Cih Tarla Bahce Ormanc k Ar k çin Di. Mak Ve Cih Tar m Alet Ve Makineleri Aksam Ve Parcalar Tarla Ve Bahce Ormanc kta Kullan lan Mak. Aksan Ve Parcalar Hasat Mak. Ait Aksam Ve Parçalar Sütçülükte Kullan lan Makine Ve Cihazlar n Aksam Ve Parcalar Sarap Meyve Suyu Vb Mak. Ve Cihazlar n Aksam Ve Parcalar Kümes Hayvanc / Civciv karma Mak nalar n Aksam Ve Parcalar Diger Tarla Bahçe Vb. Mak. Ve Cihazlar n Aksam Ve Parcalar Di er TOPLAM Kaynak:DTM r(%10,3), Romanya(%9,5), Fas(%8,1), Sudan(%7,3), Bulgaristan(%6,7), Eritre(%5,05) Azerbeycan %12,9), Suriye (%11,7), M r (%10), Romanya (%9,39), Fas (%8,34) Fransa(%13,69), Yunanistan (10,9), talya (%9,9), Azerbeycan (%7,6), Hollanda (55,3) Türk tar m makineleri sanayi ürünleri dünyan n pek çok ülkesine ihraç edilmekle beraber, en çok ihracat yap lan ülkeler y ldan y la farkl k göstermektedir y nda traktör hariç tar m makineleri ihracat nda ba ca pazarlar; Fransa, Fas, Yunanistan, Bulgaristan, Suriye olmu tur. A daki tablodan da görülebilece i üzere, kendileri de önemli tar m makineleri tedarikçileri olan AB Ülkelerine ihracat dü üktür. hracat z daha çok bölge ülkelerine ve geli me yolundaki ülkelere olmaktad r. Bu nedenle, ihracat yap lan ülkeler dikkate al nd nda ihracat rakamlar nda y ldan y la büyük de iklikler gözlenmektedir. Tablo 11: TARIM MAK NELER HRACATININ ÜLKELERE DA ILIMI (Traktör hariç; de er: USD) ÜLKE % Pay; 2003 FRANSA %16.5 FAS %9.2 YUNANISTAN %7.4 BULGARISTAN %5.7 SURIYE %5.3 AZERBAYCAN %4.8 MISIR %3.93 KUZEY KIBRIS T.C %3.91 ROMANYA %3.6 SUDAN %2.5 16

19 ITALYA %2.47 A.B.D %2.4 SUUDI ARABISTAN %2.1 LIBYA %2.01 TUNUS %2.00 ER %26,13 TOPLAM Kaynak:DTM Traktör ihracat nda ba ca pazarlar z; talya, ABD, Belçika ve Avusturalya'd r. ABD komple traktör ithal ederken, talya daha çok yar -mamul traktör (motorlu, motorsuz ve di er ekillerde traktör asileri) ithal etmektedirler. Tablo 12 : TRAKTÖR HRACATININ ÜLKELERE DA ILIMI (Dolar) ÜLKE % Pay; 2003 talya %43.3 ABD %31.8 Belçika %7.7 Avusturalya %4.7 G. Afrika Cum %2.5 Libya %1.6 Di er %8,4 TOPLAM Kaynak:DTM III- THALAT thalat rakamlar na bakt zda, 2001 y nda Türkiye'de yap lan yüksek oranl devalüasyonun hem traktör hem de tar m makineleri ithalat ciddi ekilde azaltm r y nda traktör ithalat 6,1 milyon Dolara yükselerek %227 oran nda artm, tar m makineleri ithalat ise azalmaya devam ederek 40,2 milyon Dolara gerilemi tir nda traktör ithalat %254 artarken tar m makineleri ithalat % 30,5 artm r. Tablo 13 : TARIM MAK NELER THALATI (De er: USD) Ürün Tar m Makineleri Traktör Toplam Kaynak:DTM thalat yap lan ba ca ürünler: Tarla, bahçe ziraatine mahsus pulverizatörler; Tar m ürünleri için kurutucular; Yumurta, meyve vb. ürünleri ay rma, temizleme makine ve cihazlar ; Traktörler (CBU+SKD+CKD) ve Tohum, hububat baklagil vb. ürünleri temizleme makine ve cihazlard r. 17

20 SEÇ LM TARIM MAK NELER N THALATI (de er: USD) Ürün Ba ca Pazarlar-2003 Tar m Traktörleri Traktörler (CBU+SKD+CKD) talya (%48,8) Almanya (%21,4) Toprak I leme Alet Makineleri pulluklar Italya (%36,4) diskarolar diger t rm klar Tarla Bahçe Almanya (%17,8) Tar na Ait di. Mak. Cihazlar Avusturya (%16,1) Ekim Dikim Gübre. Mak Tohum Ekme Fidan dikme Fide Söküp dikme makineleri Gübre Yayma Sacma. Makineleri. Hasat Harm. Maki motorlu çim biçme makineleri di err çim biçme makineleri çay r biçme makineleri ot haz rlama makine ve chazlar ot ve saman demet ve balya yapan makine kombine biçer döverler di er harman makine ve cihazlar kök ve yumru sökme makineleri di er hasat makineleri yumurta meyve ve ürünleri ay rma temizleme mak. Ve cih arap meyve sular vb için kullan lan mak ve cih. Zirai Mücadele Makineleri Tarla Bahçe Ziraatine Mahsus Pulverizatörler Hayvanc k Makineleri Süt Sa ma Makineleri Sütçülükte Kullan lan Mak. Ve Cih Hayvan Yemlerini Haz rlamaya Mahsus Mak. Ve Cih Civciv Ç kartma Ve Büyütmeye Mahsus Mak. Ve Cih Kümes Hayvanc na Mahsus Di. Mak. Ve Cih Tarla Bahce Ormanc k Ar k çin Di. Mak Ve Cih Tar m Alet Ve Makineleri Aksam Ve Parcalar Tarla Ve Bahce Ormanc kta Kullan lan Mak. Aksan Ve Parcalar Hasat Mak. Ait Aksam Ve Parçalar Sütçülükte Kullan lan Makine Ve Cihazlar n Aksam Ve Parcalar Sarap Meyve Suyu Vb Mak. Ve Cihazlar n Aksam Ve Parcalar Kümes Hayvanc / Civciv Ç karma Mak nalar n Aksam Ve Parcalar Diger Tarla Bahçe Vb. Mak. Ve Cihazlar n Aksam Ve Parcalar Di er TOPLAM talya (%37,7) spanya(%28,8) talya (%46) Belçika (%12,8) srail(%19,4) ABD (%17,6) talya(%15,4) Hollanda (%15) sveç (%23,6) Almanya(%13,8) Belçika(%11,4) ABD(%8,7) talya(%32) almanya(%19,7) hollanda (%9,8) thalat n ülkelere da na bakt zda, tar m makinelerinde 2003 y nda en çok ithalat yap lan ülkelerin talya, Almanya, Belçika, ABD ve Hollanda oldu unu görmekteyiz y traktör ithalat nda önemli ülkeler ise talya ve Almanya'd r. 18

21 Tablo 14 : TARIM MAK NELER THALATININ ÜLKELERE DA ILIMI (Traktör hariç; de er: USD) ÜLKE % Pay 2003 talya %31.8 Almanya %10.6 Belçika %9.1 ABD %5.7 Hollanda %5.2 sveç %5.1 Fransa %5 Polonya %4.2 spanya %3.7 srail %3.2 Brezilya %2.8 Ozbekistan %2.1 Danimarka %1.7 Kanada %1.6 ngiltere %1.4 Di erleri ,8 Toplam Kaynak:DTM Tablo 15 : TRAKTÖR THALATININ ÜLKELERE DA ILIMI (de er: USD) ÜLKE % Pay 2003 talya %48.8 Almanya %21.4 Meksika %10 Hindistan %6.5 ngiltere %4.6 Finlandiya %4.2 Fransa %1.3 Di er %3,2 Toplam Kaynak:DTM 19

22 IV. Dünya Ticareti A) DÜNYA THALATI Tablo 16 : TARIM MAK NELER DÜNYA THALATI (Traktör hariç) (SITC No: de er: 1000 USD) ÜLKE ABD 1,141,873 1,195,747 1,276,151 Fransa 1,242,609 1,124,803 1,206,099 Almanya 1,016,411 1,003,199 1,137,872 Kanada 936, , ,443 ngiltere 587, , ,392 Belçika 297, , ,089 Danimarka 273, , ,184 Australia 365, , ,517 Hollanda 253, , ,718 spanya 285, , ,734 Meksika 234, , ,219 talya 286, , ,662 Türkiye 64,329 43,455 37,617 Di er TOPLAM 10,535,935 10,626,082 11, Kaynak: International Trade Center, Aggregated Trade Statistics (ITC - COMTRADE) Tablo 17 : TRAKTÖR DÜNYA THALATI (SITC No: de er: 1000 USD) ÜLKE ABD 1,835,405 1,654,610 1,901,541 Fransa 881, , ,668 Kanada 570, , ,301 Almanya 287, , ,090 spanya 406, , ,264 ngiltere 267, , ,275 Avusturya 277, , ,652 talya 248, , ,555 Hollanda 163, , ,776 Türkiye 15,935 2,851 6,372 Di er TOPLAM Kaynak:ITC Dünya tar m makineleri ithalat nda ba ca ülkeler unlard r: Traktörde ABD, Fransa, Kanada, ve Almanya; tar m makinelerinde ABD, Fransa, Almanya ve Kanada. 20

23 2. DÜNYA HRACATI Tablo 18 : TARIM MAK NELER DÜNYA HRACATI (Traktör Hariç) (SITC No: de er: 1000 USD) ÜLKE Almanya 1,804,120 2,013,884 2,239,738 ABD 2,263,820 2,102,246 2,183,935 talya 1,194,889 1,258,291 1,423,070 Fransa 763, , ,295 Belçika 540, , ,851 Hollanda 503, , ,065 Kanada 454, , ,228 Danimarka 434, , ,614 ngiltere 396, , ,594 Türkiye 16,361 27,885 23,563 Di er TOPLAM 10,582,536 10,786,374 12,169,071 Kaynak:ITC TRAKTÖR DÜNYA HRACATI (SITC No: de er: 1000 USD) ÜLKE Almanya 1,231,046 1,235,227 1,577,430 ABD 1,170,033 1,111,800 1,226,973 ngiltere 1,218,250 1,062,246 1,111,031 talya 1,031,958 1,013,356 1,098,502 Japonya 1,011, , ,214 Fransa 287, , ,663 Finlandiya 297, , ,938 Avusturalya 153, , ,905 Beyaz Rusya 200, , ,168 Brezilya 70,879 95, ,358 Türkiye 45,313 30,621 38,767 Di er 1,003, , ,038 TOPLAM Kaynak:ITC Dünya tar m makineleri ihracat nda önde gelen ülkeler ise: Traktörde Almanya, ABD, ngiltere, talya ve Japonya; Tar m makinelerinde ABD, Almanya, talya, Fransa ve Belçika'd r. ITC verilerine göre Türkiye, 2002 y traktör hariç tar m makineleri ihracat nda 23,5 milyon Dolarla dünyada 32. s rada yer almaktad r. Yine ayn y l traktör ihracat nda ise ülkemiz 38,7 milyon dolarl k ihracatla, 22. s rada yer almaktad r. 21

24 IV-SONUÇ VE DE ERLEND RME Tar m sektörü, tar m alet ve makineleri imalat sanayii sektörünce üretilen ürünlerin pazar durumundad r. Bu nedenle, tar m sektöründe ortaya ç kan olumlu ya da olumsuz geli meler do rudan bu sektöre yans makta, bu sektördeki olgular da dolayl biçimde tar m sektörünü etkilemektedir. Tar m Alet ve Makineleri malat Sektörünün tar m sektörü dikkate al nmaks n, ba ms z olarak irdelenmesi ve planlanmas dü ünülemez. Tar m sektörü için belirlenen hedefler, tar m alet ve makineleri sektörüne ili kin plan çal malar nda temel al nmak durumundad r. Ülkemizde Tar m Alet ve Makineleri üreten kurulu lar az say da orta ölçekli kurulu nda son derece küçük i letmelerdir. Konya, zmir, Ayd n, Bursa, Bal kesir, Manisa ve Tekirda sektördeki firma adedi bak ndan illerimiz aras nda ilk s ralarda yer almaktad r. Birkaç orta-büyük ölçekli kurulu d nda ara rma, geli tirme ve uygulama yapacak yeterli düzeyde nitelikli eleman ve ekipman olmayan kurulu lard r. Sektör yakla k olarak ki iye direkt istihdam sa lamaktad r. Sektördeki firmalar n yar ndan ço u teknik eleman olmaks n 10 ki iden az say da personel çal rmaktad r. Sektördeki firma say n (996) çok fazla olmas büyük bir kapasite yaratmaktad r. Fakat talebin bu kapasiteyi kald rmamas özellikle son y llarda olumsuzluk yaratm r. Kas m 2000 ve ubat 2001 krizleri ile birlikte irket kapanmalar ya anm, ayakta durmay ba aranlar ise küçülmü ler, bir k sm ihracata yönelmi tir. ç pazarda 1998 y sonlar na kadar % 60 lar mertebesiyle en büyük al Tar m Kredi Kooperatifleri olmas na ra men çe itli nedenlerle bu pazar bugün yerini bayii sat ve direkt pazarlama alternatiflerine b rakm r. Küçük ölçekli firmalar n ürettikleri mallar n büyük bir k sm, bulunduklar bölgede tüketilmektedir. Sektör yakla k adet çe itli tar m makinesi imalat kapasitesine sahipken kapasite kullan % 30 lar civar ndad r y nda yakla k 30 bin adet traktör üretilmi olup sektör 65 bin üretim kapasitesine sahiptir. Dönem içinde üretilen traktörlerin yar na yak ihraç edilmi tir. Son y llarda tüm dünyada etkili olan ekonomik krizin kaç lmaz sonucu olarak, ülkemizde de ya anan olumsuzluklar, tar m makineleri sektöründe üyelerimizi s nt ya sokan sonuçlar do urmu tur y bu s nt lar n k smen a ld bir y l olmu tur. ç pazarda meydana ç kan talep daralmas d pazar alternatiflerini gündeme getirmi tir y nda ihracat ve iç pazar bir önceki y la göre daha hareketli geçmi tir. Sektörde pamuk hasat makinesi, biçerdöver ve balya makinesi, çim biçme makinesi gibi baz makinelerin ithalat yap lmakta olup genel olarak bir ithalat tehdidi söz konusu de ildir. Ayr ca CE i aretlemesi ile ilgili mevzuat gereklilikleri (teknik dosya, standartlara maksimum derecede uyumluluk vb.), özel istemler (ISO 9000 vb.) ve ihracat yap lacak ülkedeki di er teknik mevzuata dair zorunluluklar teknik eleman istihdam da gerektirecektir. 22