Canan Ataş Adem Kaya Ali Güçlü

Transkript

1 Toplumcu Gerçekçi Edebiyat Akımının özellikleri Sabahattin Ali, Nazım Hikmet Ran, Yaşar Kemal, Kemal Tahir, Aziz Nesin eserleri, kişisel görüşleri ve siyasetle olan ilişkileri Canan Ataş Adem Kaya Ali Güçlü

2 Toplumcu Gerçekçi Edebiyatın Özellikleri Toplumcu gerçekçi şiir, serbest nazım özellikleri taşır. Toplumcu gerçekçi şiir, ideolojik içerikli bir şiirdir. Toplumcu gerçekçi şiir, o güne kadar görülmemiş, denenmemiş bir görsellik, karmaşık biçimli teknikler barındıran bir şiirdir. Politik bir içerik taşıması şiirin etkileme ve belirleme gücünü yükseltmiştir. Şiirdeki paralel, simetrik akışlar ve kırılmalar Rus şair Mayakovski'den gelen yansımalardır.

3 Materyalist ve Marksist bir dünya görüşü üzerinde temellendirilmiştir. Toplumcu gerçekçi edebiyat, halkçılık, köycülük kavraları ile hümanist bir düşünce etrafında şekillenen bir edebiyattır. Toplumcu gerçekçi anlayışın ekseninde "insan, toplum ve üretim ilişkileri" vardır. Toplum için sanat anlayışı vardır. Sanatkâr toplumun ruh mühendisidir. Toplumcu gerçekçi edebiyat eğitsel bir işlevle yüklüdür. Sosyalist bireyselliğin geliştirilmesi bu edebiyatın ana amacıdır. Sanat her türlü dinsel ve töresel bağlardan kurtulmalıdır. Toplumcu gerçekçi edebiyat, programa dayalı ve tezi olan bir edebiyattır. Toplumcu gerçekçi edebiyata iyimser bir bakış açısı egemendir. Toplumcu gerçekçi edebiyatta insanı belirleyen en temel öğe kollektivizmdir.

4 TOPLUMCU GERÇEKÇİ EDEBİYAT AKIMININ SANATÇILARI SABAHATTİN ALİ NAZIM HİKMET RAN YAŞAR KEMAL KEMAL TAHİR AZİZ NESİN

5 DOĞUM: 25 ŞUBAT 1907 EĞRİDERE OSMANLI İMPARATORLUĞU ÖLÜM: 2 NİSAN 1948 KIRKLARELİ TÜRKİYE MESLEĞİ: YAZAR, ŞAİR, ÖĞRETMEN, TERCÜMAN EDEBİ AKIMI: TOPLUMCU GERÇEKÇİK-REALİZM SABAHATTİN ALİ

6 Edebi hayatına şiirle başlamış, daha sonra roman ve hikâyeler yazmıştır. Yazdığı şiirler hece ölçüsüyle ve halk şiiri etkisindedir. Yazdığı roman ve hikâyelerinin konularını Anadolu halkının ve Anadolu köylüsünün yaşamından, toplumsal eşitsizliklerden almış, eserlerinde aydınların köylüleri küçümsemelerini eleştirmiştir. Tasvirci yönü kuvvetli olan Sabahattin Ali, ilk hikâyelerinde dış gözlemlerin etkisinde kalmış, sonraki yazdıklarında ise toplumsal gerçekçiliğe yönelmiştir.

7 Hikâye ve romanlarında canlı, güzel bir dil ve etkileyici bir üslup kullanan yazar, karamsar bir yapıda değil iyimser bir anlayışla eserlerini kaleme almıştır. Köylü ve Anadolu insanı onun kaleminde sefil, düşkün, karamsar değil; dost canlısı, folklor zengini, iyiyi arayan olarak karşımıza çıkar. Eserlerinde realist ve natüralist akımların etkisi görülmektedir. Son yıllarında mizahı da denemiş, sembolik hicivli masallar yazmış ancak hikâye ve romanları kadar başarılı olamamıştır.

8 1930 lu yıllar ilk toplumsal gerçekçi denemelerinin yayımlandığı ve Nazım Hikmet ile tanıştığı bir dönemdir. Yazı süreci hızla devam etmektedir; ancak bir ihbar, bu sefer onun tutuklanmasına yol açacaktır. Aydın Erkek Sanat Mektebi nde bulunan Türkiye Kominist Partisi nin Kızıl İstanbul adlı gazetesi, onun öğrenciler üzerinde yıkıcı etkisi olduğu ihbarı ile tutuklanmasına neden olur. Söz konusu parti ile ilişkisi olmadığından dava beraatle sonuçlansa da, 3 ay süren tutukluluğu, onun eserlerindeki karakterleri oluşmasında önemli bir yer edinir.

9 En önemli eseri olan Kuyucaklı Yusuf bu dönemde Yeni Anadolu gazetesinde 15 sayı kadar tefrika edilmiştir. Ücretini alamayınca tefrika yarım kalır ve bir ihbara daha maruz kalır. Bir arkadaş meclisinde okuduğu Memleketten Haber isimli şiiri Atatürk e hakaret içerdiği gerekçesi ile hakkında dava açılır. Cumhurbaşkanına ima yoluyla hakaret ten hüküm giyen Sabahattin Ali için Konya ile başlayan hapis günleri Sinop ile devam eder. 26 Aralık 1932 senesinde tutuklanan, 29 Ekim 1933 te cezası bağışlanan Sabahattin Ali nin hapishaneye dair görüşlerini Duvar hikâyesindeki şu satırlar çok güzel ifade etmektedir:

10 Bir mahpusu dünya ile hiç alakası olmayan bir zindana kapamak, ona en büyük iyiliği yapmaktır. Onu en çok yere vuran şey, hürriyetin elle tutulacak kadar yakınında bulunmak, aynı zamanda ondan ne kadar uzak olduğunu bilmektir."

11 Eserleri: Şiir: Dağlar ve Rüzgâr, Kurbağaların Serenadı, Bütün Şiirleri (Leylim Ley ve Aldırma Gönül şiirleri bestelenmiştir) Roman: Kuyucaklı Yusuf, İçimizdeki Şeytan, Kürk Mantolu Madonna Öykü: Değirmen, Kağnı, Ses, Yeni Dünya, Sırça Köşk Oyun: Esirler

12 15 Ocak 1902'de Selanik'te doğdu. 3 Haziran 1963'te Moskova'da yaşamını yitirdi. Mezarı Moskova dadır. NAZIM HİKMET RAN

13 Serbest nazmın ve toplumcu şiirin öncüsüdür. Günümüzün pek çok şaairini bu yönüyle etkilemiştir. Fütürist akımın Türk edebiyatındaki temsilcisidir. Şiirlerini siyasi düşüncelerini yaymada araç olarak kullanmıştır. İlk şiirlerini hece ve aruz ölçüsünü kullanmakla beraber sonraki dönemde içerik ve biçim bakımından özgün şiirler yazmıştır.

14 Sanat toplum içindir anlayışı mevcuttur. Divan ve Halk şiiri söyleyişlerini çağdaş bir anlayış içinde eritmiştir. Nazım Hikmet denince akla öncelikle ölçüsüz, yerine göre sık ve seyrek uyaklar, uzun dizelerin ardından gittikçe kısalan kırık dize kümeleri gelir. Genellikle ilk dize büyük harfle başlar sonraki dizeler büyük harfle başlamaz. Kimi zaman sözcükler bölünerek uyak oluşturur.

15 Türk sair, oyun yazarı, romancı ve anı yazarı. Romantik Komünist ve romantik devrimci olarak tanımlanır. Siyasi düşünceleri yüzünden defalarca tutuklanmış ve yetişkin yaşamının büyük bölümünü hapiste yada sürgünde geçirmiştir. Şiirleri 50 den fazla dile çevrilmiş ve eserleri bir çok ödül almıştır. Yasaklı olduğu yıllarda Orhan Selim, Ahmet Oğuz, Mümtaz Osman ve Ercüment Er adlarını da kullanmıştır. İt ürür kervan yürür kitabı Orhan Selim imzasıyla çıkmıştır.

16 Şiirleri yasaklanan ve yaşamı boyunca yazdıkları yüzünden 11 ayrı davadan yargılanan Nazım Hikmet, İstanbul, Ankara, Çankırı ve Bursa cezaevlerinde 12 yılı aşkın süre yattı yılında Türk vatandaşlığından çıkarıldı; ölümünden 46 yıl sonra, 5 Ocak 2009 tarihli Bakanlar Kurulu kararı ile bu işlem iptal edildi.

17 Yoldaşlar nasip olmazsa görmek o günü, Ölürsem kurtuluştan önce yani, Alıp götürün Anadolu da bir köy mezarlığına gömün beni.

18 Eserleri: ŞİİR: 835 Satır (1929) Jokond ile Sİ-YA-U (1929) Varan 3 (1930) 1+1=1 (1930) Sesini Kaybeden Şehir (1931) Benerci Kendini Niçin Öldürdü (1932) Gece Gelen Telgraf (1932) Portreler (1935) Taranta-Babu'ya Mektuplar (1935) Simavne Kadısı Oğlu şeyh Bedreddin Destanı (1936) Tiyatro: Kafatası (1932) Bir Ölü Evi (1932) Unutulan Adam (1935) ROMAN-ÖYKÜ- MASAL: Kan Konuşmaz Yeşil Elmalar Yaşamak Güzel şey Be Kardeşim Hikâyeler Çeviri Hikâyeler Masallar

19 YAŞAR KEMAL Yaşar Kemal (d. 06 Ekim 1923; Gökçedam, Osmaniye - ö. 28 Şubat 2015), Romancı, senaryo ve öykü yazarı.

20 Yaşar Kemal, Nigar Hanım ile çiftçi Sadık Efendi'nin oğlu olarak aslen Van-Erciş yolu üzerinde ve Van Gölü'ne yakın Muradiye ilçesine bağlı Ernis (bugün Ünseli) köyünden olan bir aileden dünyaya geldi. Kendi anlatımına göre bir Türkmen köyünde tek Kürt ailenin çocuğu olarak doğup büyüyen Yaşar Kemal, evde Kürtçe, köyde ise Türkçe konuşurdu. Ailesi, Birinci Dünya Savaşı'ndan dolayı Adana'nın Osmaniye ilçesine bağlı Hemite (bugün Gökçedam) köyüne yerleşti. Beş yaşındayken, babasının camide öldürülüşüne tanık oldu. İlk Okulu Adana'nın Burhanlı köyünde okudu. Ortaokul döneminde çeşitli işlerde çalıştı.

21 Kürt kökenli Türk romancı, senaryo ve öykü yazarı. Türk edebiyatının en önde gelen yazarlarından biridir. İlk öykü kitabı Sarı Sıcak'ta da yer alan Bebek öyküsü ile ilk romanı İnce Memed, Cumhuriyet'te tefrika edildi. İnce Memed, yaklaşık kırk dile çevrilerek yayımlandı. Kitaplarının yurt dışındaki baskısı yüz kırktan fazladır.

22 17 yaşından ölümüne değin sosyalist politikanın içinde yer aldı Anayasası'ndan sonra kurulan Türkiye İşçi Partisi'ne 1962'de katıldı. Emekçi sınıfının tamamen yönetime gelmesini isteyen Kemal, TİP'te sekiz yıl çalıştı ve partinin yöneticilerinden birisi oldu. 1987'deki bir söyleşisinde Türkiye'de bir Marksist partiye ihtiyaç olduğunu belirtmiştir. Aynı söyleşideki "Nasıl bir sol modelden yanasınız?" sorusuna, şu cevabı vermiştir:

23 "Her ülke sosyalist modelini kendisi kurar. Sovyetlerin 70 yıldır yaşama geçmiş modelini kabul edemeyiz. Yüzde yüz bağımsızlıktır sosyalizm. Kişi bağımsızlığı, ülke bağımsızlığı, politik bağımsızlık, ekonomik bağımsızlık, özellikle de kültürel bağımsızlık... Sosyalizmin başka bir anlamı yok benim için. Bu çağa gelinceye kadar kültürler birbirlerini beslemişlerdir, yok etmemişlerdir. Oysa çağımızda, kültürler kültürleri yok etmek için bilinçli olarak kullanılmışlardır emperyalistler tarafından. Benim için dünya bin çiçekli bir kültür bahçesidir; bir çiçeğin bile yok olmasını, dünya için büyük bir kayıp sayarım."

24 TİP'ten ayrılan yazar, nedenini partinin niteliğini yitirmesine, bürokratların eline geçmesine ve emekçilerden kopmasına bağladı. Sovyetler Birliği çökmesinin, sosyalizmin de çökmesi değil, tam tersine dünya sosyalizminin zaferi olduğunu 1993'teki bir söyleşisinde dile getirmiştir.

25 Halka kim zulmediyorsa, etmişse, halkı kim eziyor, ezmişse, onu kim sömürmüş, sömürüyorsa, feodalite mi, burjuvazi mi... Halkın mutluluğunun önüne kim geçiyorsa ben sanatımla ve bütün hayatımla onun karşısındayım. [...] Ben etle kemik nasıl birbirinden ayrılmazsa, sanatımın halktan ayrılmamasını isterim. Bu çağda halktan kopmuş bir sanata inanmıyorum.

26 Eserleri: Hikayeleri: - Sıra Sıcak (1952) - Sarı Sıcak- Bütün Hikayeler (1967) Roman: İnce Memed II (1969) - Ağrı Dağı Efsanesi (1970) - Binboğalar Efsanesi (1971) - Çakırcalı Efe (1972) - Demirciler Çarşısı Cinayeti (1973) - Yılanı öldürseler (1976) - - Al Gözün Seyreyle Salih -Filler Sultanı Kırmızı Sakallı -Topal Karınca (1977) - Kuşlar da Gitti (1978) - Deniz Küstü (1978) - Yağmurcuk Kuşu (1980) - Hüyükteki Nar Ağacı (1982) - İnce Memed III (1984) - Kale Kapısı (1985) - İnce Memed IV (1987) - Kanın Sesi (1991)

27 Röportajları - Yanan Ormanlarda Elli Gün (1955) - Çukurova Yana Yana (1955) - Peri Bacaları (1971) - Bu Diyar Baştan Başa (1971) - Bir Bulut Kanıyor (1974) - Allah ın Askerleri (1978) - Bu Diyar Baştan Başa 1, 2, 3, 4. Yazıları - Taş Çatlasa (1961) - Baldaki Tuz (1974) - Ağacın Çürüğü (1980) Derlemeleri - Ağıtlar (1943) - Gökyüzü Mavi Kaldı (1978)

28 KEMAL TAHİR Doğum: 13 Mart 1910 da İstanbul da dünyaya geldi. Ölüm: 21 Nisan 1973 İstanbul

29 Törelere bağlı köy düzeni ve sorunlarını incelemiş ve eleştirmiştir. Köy romanlarını bilimsel yöntemle yazmıştır. Kemal Tahir e göre, Türk romanı işçimizle köyümüzün gerçeklerinden çıkar. Tarihi romanlarıyla tanınmıştır. Belgelerden yararlanarak tarihi romanlarını oluşturmuştur. Roman kişilerini yörelerinin ağzıyla konuşturur. Sağırdere, Körduman, Köyün Kamburu romanlarında köy ve köylü sorunlarını işlemiştir.

30 Rahmet Yolları Kesti, Yedi Çınar Yaylası nda ağalık ve eşkıyalık olgusunu dile getirmiştir. Kurt Kanunu nda Atatürk e düzenlenen İzmir suikastını anlatmıştır. Devlet Ana da kuruluş sürecindeki Osmanlının yönetim sistemini anlatmış, Osmanlı toplum yapısının kölecilik ve feodalizmden çok farklı ve insancıl bir temel üzerine kurulduğunu savunmuştur. Yorgun Savaşçı da Kemal Tahir, Milli Mücadele döneminin li yıllarını, tüm olumlu veya olumsuz yanlarıyla, gerçekçi ve tarafsız bir şekilde yansıtma eğilimindedir. Bu bakımdan da romanda anlatılanlar, hâkim bakış açısı, diğer bir ifadeyle yazaranlatıcı dikkatiyle okuyucuya sunulmuştur.

31 Düşüncelerindeki çıkış noktası Marksizm ile Türkiye gerçeği arasındaki bağlantı sorunuydu. Siyasi eylemlere de katılmış bir yazar olarak, Türkiye'de kendi algıladığı siyasal, sosyal, kültürel yapı ile Marksizmin sunduğu çözüm arasında bir çelişki görüyordu. Türk toplum yaşamına uymadığına inandığı batılılaşmaya ilişkin yargısı da Marksizmi yetersiz bulmasına bağlıydı. Çünkü Marksizm, "Türkiye'de 2. Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinin siyasal ve kültürel uygulamalarını bir ticaret burjuvazisi devriminin sonucu" olarak değerlendiriyordu. Kemal Tahir ise böyle bir sınıfın varlığından kuşkuluydu. Böylece hem Marksizmin, hem de batılılaşmanın ürünü olan cumhuriyet dönemi resmi tarih görüşünün aşılması düşüncelerinin temel noktası oldu.

32 Marx ve Engels'in doğu toplumlarıyla ilgili görüşlerini araştırdı. Köklü bir ekonomik ve toplumsal devrim yapılmadan başlatılan tepeden inme uygulamalar taklitçiliktir. Romanlarında da "Türk insanı ve Türkiye özeli" olgusunu ortaya çıkarmaya çalıştı. Osmanlı-Türk toplumu, Marksizmin toplumların sosyo-ekonomik süreçte birbirini izleyen zorunlu aşamalar olarak gördüğü ilkel topluluk / kölecilik / feodalite / kapitalizm sürecinde yer almaz.

33 Roman tamamen içinden çıktığı toplumun yapılanmasına bağımlıdır. Toplumsal gerçekçi çizgide sürdürdüğü yazarlık yaşamında eserlerinde yalın bir dil kullandı. Bilhassa Orta Anadolu Türkçesini dilinin odak noktasına koydu. Diyaloglarla zenginleştirdi, karizmatik karakterler yarattı. Kemal Tahir'in fikir değişimleri, Oğuz Atay tarafından dinamik, kendini yenileyen, kendisiyle hesaplaşan bir yazar olmasına bağlıyordu. Bizi ters çevirdikleri zaman Batı, Batıyı ters çevirdikleri zaman biz çıkarız.

34 Eserleri: Hikâye Göl İnsanları Roman Sağırdere Esir Şehrin İnsanları Körduman Rahmet Yolları Kesti Yediçınar Yaylası Köyün kamburu Esir Şehrin Mahpusu Kelleci Memet Yorgun Savaşçı Bozkırdaki Çekirdek Devlet Ana Kurt Kanunu Büyük Mal Yol Ayrımı Namusçular Karılar Koğuşu Hür Şehrin İnsanları Damağası

35 Doğum AZİZ NESİN Mehmet Nusret Nesin 20 Aralık 1915 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu Ölüm 6 Temmuz 1995 (79 yaşında) İzmir, Türkiye Takma ad Meslek Oya Ateş, Vedia Nesin, Kasım Kahkah, Kerim Kihkih, Levazımcı Kazım, Sıtkı Sırılsıklam, Şakir Şıkırşıkır, İzzet İzinde, Hakkı Haklar, Bedri Birdirbir Romancı, oyun yazarı, şair.

36 Türk edebiyatının en önemli gülmece yazarlarındandır. Dünyaca tanınan mizah yazarıdır. Edebiyata şiirle başlamış, daha sonra mizah ögeleri ağır basan öykülere yönelmiştir. Toplumun aksayan, yergiye elverişli olaylarını; zıpçıktı, türedi, değerleri çürümüş tiplerini mizahın gereği abartılı, rahat ve oyunlu anlatımıyla dile getirmiştir.

37 Bazı yazılarından dolayı birkaç kez hapse girmiş; bazı yazılarından dolayı tepki çekmiştir. Modern Türk mizahını dünyaya tanıtan yazar, uluslararası bir üne sahiptir. Gözleme dayalı yapıtlarında toplumdaki zıtlıkları, siyasal çatışmaları anlatmıştır. Olayları betimlemede, konuşmaları doğal bir şekilde yansıtmada ustadır. Yapıtlarının ön yüzü komedi, arka yüzü trajedidir.

38 Hakkında 300 dava açıldı. 5,5 yıl hapis yattı. Satış rakamı 8 milyonu aşan 121 eser kaleme aldı. Yaşar Kemal, Nazım Hikmet ve Orhan Pamuk la birlikte eserleri en çok yabancı dile çevrilen dört yazarımızdan biri oldu. Bir mizah dehasıydı, aydın, omurgalı bir düşün insanıydı Aziz Nesin. Ama kamuoyunda daha çok dini görüşleri ile tanındı. Daha doğrusu bağnaz siyasetin yarattığı algı bu yönde oldu. Aziz Nesin, Madımak Katliamından sağ kurtulan kişiler arasındadır.

39 Benim inandığım başka şeyler de var. Peygamberlerin büyük bir insan olduğuna inanıyorum. Ama, zamanının büyüğü. Onun söyledikleri uzun zaman değerini korur. Bazı söyledikleri bugün için bile çok değerli. Ama, hiçbir faninin söylediği söz sürekliliğini sonsuza kadar koruyamaz. Bu benim kendi inancım. Bunun propagandasını yapmıyorum, kimseye dinsiz olmasını söylemiyorum.

40 "Dini ve dindarları tehlike görmüyorum. Tehlike gibi görülmesine de karşıyım. Eğer İslam hoşgörüyse bana da hoşgörüyle bakmalılar. Karşılıklı saygı. Ben de onlara saygı duyuyorum. Ama, boğazlayan, canavarlık yapanlara nasıl saygı duyayım. Din ve Ahlak dersini dinsizler öğretsin. Dinler arasında mukayese yapacak daha iyiyi objektif olarak tespit edecek dinsizlerdir. Bir dine mensup olanlar diğer dinlere objektif olarak aynı mesafeden bakamazlar.

41 Yine dönemin Sivas Belediye Başkanı Temel Karamollaoğlu ile ilgili katıldığı bir televizyon konuşmasında Nesin, siyasal İslam ın geldiği noktayı ve gideceği güzergahı mealen şöyle ifade etmiştir: "Bugün neredeyse devletin her kademesinde, bürokrasinin her kolunda yargıç, avukat, hekim, belediye başkanı vb olarak İmam Hatiplerden yetişen öğrenciler bulunmaktadır. Burada maksat toplu bir kuşatma ve iktidarı topyekûn ele geçirmedir. Eğer bu yolla iktidar ele geçirilemezse bu kez ordu üzerinden subaylar aracılığıyla rejim değişikliğine gidilecektir

42 ESERLERİ Bazı Öyküleri Fil Hamdi İt Kuyruğu Bay Düdük Rıfat Bey Neden Kaşınıyor Ah Biz Eşekler Nah Kalkınırız Tüm Romanları Kadın Olan Erkek Gol Kralı Erkek Sabahat Saçkıran Zübük Şimdiki Çocuklar Harika Tatlı Betüş Yaşar Ne Yaşamaz Surnâme Tek Yol Bay Düdük

43