T.C. M LLÎ E T MBAKANLI I MEGEP (MESLEK E T M VE Ö RET M S STEM N N GÜÇLEND R LMES PROJES ) AH AP TEKNOLOJ S DEKUPEOYMA

Transkript

1 T.C. M LLÎ E T MBAKANLI I MEGEP (MESLEK E T M VE Ö RET M S STEM N N GÜÇLEND R LMES PROJES ) AH AP TEKNOLOJ S DEKUPEOYMA ANKARA2007

2 Milli E itim Bakanl taraf ndan geli tirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Ba kanl n n tarih ve 269 say l Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlar nda kademeli olarak yayg nla t r lan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öretim programlar nda amaçlanan mesleki yeterlikleri kazand rmaya yönelik geli tirilmi ö retimmateryalleridir (DersNotlar d r). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazand rmak ve bireysel ö renmeye rehberlik etmek amac yla ö renme materyali olarak haz rlanm, denenmek ve geli tirilmek üzere Mesleki ve Teknik E itim Okul ve Kurumlar nda uygulanmaya ba lanm t r. Modüller teknolojik geli melere paralel olarak, amaçlanan yeterli i kazand rmak ko ulu ile e itim ö retim s ras nda geli tirilebilir ve yap lan de i iklikler Bakanl kta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yayg neitim kurumlar,iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ula labilirler. Bas lm modüller, e itim kurumlar nda ö rencilere ücretsiz olarak da t l r. Modüller hiçbir ekilde ticari amaçla kullan lamaz ve ücret kar l nda sat lamaz.

3 Ç NDEK LER AÇIKLAMALAR...ii G R...1 Ö RENME FAAL YET ELDEDEKUPE OYMA Testereler KlTestere Farekuyru utestere Oyma Sehpas Tan t lmas Özellikleri...9 UYGULAMAFAAL YET...10 ÖLÇME VE DE ERLEND RME...13 Ö RENME FAAL YET OYMAKALIBIHAZIRLAMA Kal pyap m ndatemelprensipler EkonomikOlmal d r PratikOlmal d r Hafif Olmal d r Duyarl (hassas) Olmal d r Sa lamve Güvenli Olmal d r Elyaf Yönüne UygunOlmal d r Oyma lerinde Markalama Kal p ekillendirme Kabartma Oyma Bo altma...20 ÖLÇME VE DE ERLEND RME...24 Ö RENME FAAL YET MAK NE LEDEKUPE OYMAYAPMA Oyma lerinde Markalama Kesme lemi Dekupaj(K ltestere) Makinesi ElDekupaj Makinesi YatayFreze Makinesi...35 UYGULAMA FAAL YET...40 ÖLÇME VE DE ERLEND RME...44 MODÜLDE ERLEND RME...47 CEVAPANAHTARLARI...49 KAYNAKÇA...51 i

4 AÇIKLAMALAR MODÜLÜNKODU ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜNADI MODÜLÜNTANIMI SÜRE ÖNKO UL YETERL K MODÜLÜNAMACI E T M Ö RET M ORTAMLARI VEDONANIMLARI AÇIKLAMALAR 215ESB098 Ah apteknolojisi Ah apsüsleme Dekupe Oyma Oyma kal b haz rlama ve dekupe oyma yapma tekniklerinin uygulamal olarakanlat ld ö renmemateryalidir. 40/32(+40/32tekrar uygulamasüresi) Dekupe oyma yapmak. GenelAmaç Uygun ortamsa land nda bu modülle düzgün, ölçüsünde, tekni ineuygunolarakistenilenstandartlardadekupeoyma yapabileceksiniz. Amaçlar 1. Düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir ekilde el dekupe oyma i lemi yapabileceksiniz. 2. Düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir ekilde oyma kal b haz rlayabileceksiniz. 3. Düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir ekilde makine ile dekupe oyma i lemi yapabileceksiniz. erit testere, kal nl k, planya, dikey delik, daire testere, yatay ve dikey freze makinesi, el dekupaj, ölçme ve markalama aletleri, i parças,sa l kl çal ma ortam,k l testeresi, oyma sehpas,k l testere makinesi. ÖLÇMEVE DE ERLEND RME Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen ölçme araçlar ile kazand n z bilgi ve becerileri ölçerek kendi kendinizide erlendireceksiniz. Ö retmen, modül sonunda size ölçme arac uygulayarak modül uygulamalar ile kazand n z bilgi ve becerileri ölçerekde erlendirecektir. ii

5 G R G R SevgiliÖ renci, Ah ap teknolojisi alan i levsel de erleri ile mekânlar n kullan l n, estetik de eriyle de ya ad m z ve çal t m z mekânlar n s cak, sevimli ve renkli bir ortam hâline gelmesini sa lar.bu alan sanat ve tekni ibirle tirerekürünüortaya çkar r.alanda ah ap ve ah ap ürünleriyle birlikte boya, vernik, renk, cam, plastik, çelik ve metal gibi gereçler de kullan lmaktad r. Bu alan nsa lad istihdam olanaklar,mevcut ve potansiyel olarak sahip oldu u katmade eryaratmagücüyle,ülkemizinönemlifaaliyetsektörlerindenbirisidir. Ah ap teknolojisinin geli mi oldu uülkemizde gerek yurt içi gerekse yurt d giderekartanihtiyaçlar kar lamada ah ap süslemecili i önemli katk lar sa lamaktad r. Dekupe oyma ah ap süsleme dal n n vazgeçilemez bir parças d r. El dekupekesim becerisi kazanacak, makine dekupe kesim örenecek, özgün Selçuklu Osmanl ve Türk süsleme sanat n nyans t ld ; özellikle abajur, duvar apli i, sandalye, sehpa ve rahle gibi mobilyalar yapabileceksiniz. Dekupe oyma yap m esnas nda süsleme çe itlerini, hangi malzemelerden yap ld n, üretim basamaklar n ve makine dekupe oymac l n ö renerek uygulamas n yapabileceksiniz. 1

6 2

7 Ö RENME FAAL YET 1 AMAÇ Ö RENME FAAL YET 1 Bu faaliyette verilen bilgiler do rultusunda düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir ekilde elile dekupe oyma i lemi yapabileceksiniz. ARA TIRMA Bu faaliyet öncesinde yapman z gereken öncelikli ara t rmalar unlard r: 1.1. Testereler KlTestere Eldekupe oyma yapan i letmelerde dekupe oyma tekniklerini inceleyiniz. El dekupe oyma yapan ki i ve firmalardan katalog temin ederek inceleyiniz. Internet ortam nda el dekupe oyma hakk nda bilgi edininiz. 1. ELDEDEKUPEOYMA Keserek oyma ve kakma i lerinde kaplamalar n ve parçalar n düz veya e meçli olarak kesilmesinde kullan l r. Resim 1.1: Kltestereler 3

8 U eklinde bir gövdesi vard r. Gövde özellikle bu ekilde yap lm t r. Çal ma esnas nda testerenin e meçli kö elerde rahatl kla dönebilmesi U eklindeki gövde sayesinde olur. Resim 1. 2: E meçli kenar kesimi A açtan bir tutama ve de i ik a zyap s na sahip ince testereleri bulunur, ad n da bu ince testerelerden alm t r (k l testere). Testere, tutama a ba l olan gövdenin uç k sm ndakiikikelebeksomunaras ndagerdirilereksklr. Testereningerginli iniayarlamak önemlidirçünküçoksklanveyagev ekba lanantesterehemenkrlr. Kltesterelamalar lama geni liklerine ve di büyüklüklerine göre numaraland r lm t r 2,3,4,5, 10,11.gibi). Kesece imiz malzemeye uygun yap daki testereyi kendimiz seçeriz. Örne in en çok kulland m z kavak veya gürgen kontraplak malzemesinin kesimi için 3-4 numaral testerelerikullan r z. Resim 1. 3: Kltestereler Elde kltestereler ile yap lan dekupe oymalar da en çok kontraplak malzemesi tercih edilir, bunun nedeni testereyi zorlamadan rahat kesim yap labilmesi ve en güzel ah ap görüntüsünün verilmesidir. 4

9 Resim 1. 4: Kltestere ile çal lm tepsi K l testereler ile tepsiler, duvar aplikleri, abajurlar, geometrik, hayvan ve bitki figürlerinden olu an çok de i ik mutfak e yalar,hediyelik e yalar, anahtarl k, her türlü ah aptan yaz i leri gibi çok de i ik i ler yap labilir. Resim 1. 5: Hayvan figürü 5

10 Resim 1. 6: Duvar apli i Resim 1. 7: Uçak Resim 1. 8:Harf kesimi 6

11 Farekuyru utestere Çe itli emeçleri ve anahtar deli igibi ksmlar kesip bo altma ilemlerinde farekuyru utesterelerkullan l r. Resimdegörüldü ügibi birtutamakvelamaksm ndan olu ur,lamaucuincesapksm nado rugeni leyerekbüyür. Resim 1. 9: Farekuyru utestere Di leri küçük bölümlü ve geni aç l d r. Laman n di li kenar kal n(2mm kadar), s rt kenar ince oldu undan di lere ayr ca çapraz vermeye gerek yoktur. Geni e meçlerin kesilmesinde laman n geni k s mlar,dar e meçlerin ve kö eli yerlerin kesilmesinde ise dar uç k s mlar kullan l r. Resim1.10 da görüldü ü gibi önce kesilecek yer markalan r ve uygun bir matkap ile farekuyru utestere lamas n nuç ksm girebilecek ekilde delinir. Resim: 1.10: Markalama ve delme 7

12 Parçan n delinen k sm ndan farekuyru u testerenin ince uç k sm geçirilerek kesme i lemine ba lan r(resim 1.11), kesme i lemi ilerledikçe testerenin geni olan lama k sm ile daha h zl bir kesim yap labilir (Resim 1.12). Resim 1.11: Farekuyru utestere ile kesim Resim 1.12: Farekuyru utestere ile kesim 1.2. Oyma Sehpas Tan t lmas Üzerinde ah ap ve ah ap ürünü malzemelerin el k l testeresi ile rahatl kla kesim yap labilmesi için a açtan haz rlanm özel tip çal ma sehpalar d r. Resim 1. 13: Oyma sehpas 8

13 Özellikleri U eklinde bir gövde yap s na sahiptir. Çal ma yap lacak üst tabla ksm, tezgâh mengenesi(resim 1.14) veya tezgâh üstüne(resim1.15) ba lanacak alt ksmdan daha uzun yap l r, busayedekltestereile rahatbirçal maortam haz rlan r. Resim 1. 14: Oyma sehpas Resim1. 15: Oyma sehpas Yukar da anlatt m z tip oyma sehpalar yan nda piyasada haz r sat lan özel mengeneli masa tipi oyma sehpalar da mevcuttur (Resim1.16). Resim 1. 16: Oyma sehpas Testerenin rahat çal abilece i ekilde oyma sehpas n nüzerinde orta bir yere delik aç lm t r. Bu sayede kltestere ile kesim yaparken i parças n ndaha fazla yüzeye oturmas ve rahatça hareket ettirilmesi sa lan r. Ayr ca aç lan bu deli etesterenin ula abilmesi için ekillerdegörüldü ügibidüzveyaüçgenkertikleraç l r. 9

14 UYGULAMA FAAL YET UYGULAMAFAAL YET K ltestere ile kesimuygulamas yap n z. lembasamaklar Öneriler Yapaca n z i e uygun motifi belirleyiniz ve uyguni parças n seçiniz. Seçti iniz motife ve yapaca n zi euygun i parças seçiniz. Markalama yönteminibelirleyiniz. in durumuna göre markalama yöntemlerinden birini belirleyiniz. 10

15 Belirledi iniz markalama yöntemi ile motifi i parças na aktar n z. in düzgünlü ü aç s ndan markalamada dikkatliolunuz. Kesip bo alt lacak yerleri matkap ile bir kö esinden deliniz. Uygun çapta matkap ucu kullanmak delik delme i leminde önemlidir. 11

16 Delinen yerlerdenkltestereyigeçiriniz. Testere gerginli ini iyi ayarlay n z Oyma sehpas n ba lay n z. rahat çal abilece iniz bir yere Rahat bir ortamda çal mak i verimini art racakt r. Kesme i lemini gerçekle tiriniz. Kesme hzna ve aç s na dikkat ediniz. 12

17 ÖLÇME VEDE ERLEND RME ÖLÇME VEDE ERLEND RME Bu faaliyet kapsam nda kazand n z bilgileri, a a daki sorular cevapland rarak de erlendiriniz. ÇoktanSeçmeliSorular 1. A a dakilerden hangisi keserek oyma ve kakma ilerinde kaplamalar nve parçalar n düzveyae meçliolarakkesilmesindekullan lantesteredir? A) Çekme testere B) K ltestere C) Kaplama testeresi D) Al t rmatesteresi 2. Kltesterelerileyap lanoyma-bo altmai lerineneadverilir? A) Yüzeyoyma B) Dekupe oyma C) ekiloyma D) Do al oyma 3. Kltestereilea a dakihangimalzemeninkesimiyap lmaz? A) 0,1mm.kaplama B) 0,4mm.kontraplak C) 0,8mm.MDF D) 0,8mm.sunta 4. A a dakilerden hangisi çe itli e meçleri ve anahtar deli i gibi k s mlar kesip bo altmailerindekullan lantesteredir? A) Çekme testere B) K ltestere C) Kaplama testeresi D) Farekuyru utestere 5. K ltesteresiilekesimyapmadakullan lanözeltipçal ma yüzeyineneadverilir? A) Oyma sehpas B) Tezgâh C) Masa D) Oyma masas 13

18 Do ru-yanl TestSorular Bu faaliyet kapsam nda hangi bilgileri kazand n z belirleyebilmeniz için bir ksm do ru, birksm yanl cümlelerverilmi tir. Cümledo ruiseba ndakiparanteziniçerisine D, yanl ise Y harfinikoyunuz. 1. ( )Kltestere kolu U eklinde bir gövde yap s na sahiptir. 2. ( )K l testereler ile her kal nl ktaki e meçli parçalar kesebiliriz. 3. ( )Farekuyru u testere ile bir yüzeyin kesip bo alt lmas gerekiyorsa matkap ile uygun yerdendelinmesigerekir. 4. ( )Farekuyru u testere di lerine çapraz vermeye gerek yoktur. 5. ( )Oyma sehpas n n yüzeyinde delik olmasa da çal ma yap labilir. De erlendirme Cevaplar n z cevap anahtar yla kar la t r n z ve do ru cevap say n z belirleyerek kendinizi de erlendiriniz. Yanl cevaplad n z konularla ilgili konuyu tekrarlay n z. Ba ar l ysan z bir sonraki bölüme geçiniz. 14

19 Uygulamal Test Örnek i parças üzerinde K l Testere ile kesme i lemlerini yap n z. Yapt n z uygulamay a a dakikriterleregörekontrolediniz. Aç klama: A a da listelenen davran lar, kendinizde gözleyemediyseniz Hay r, gözlediysenizevet eklinde kar s ndaki kutucu a(x)le i aretleyiniz. De erlendirme Kriterleri Evet Hay r 1 K l testere ile kesim yap labilecek malzeme seçimine dikkatettinizmi? 2 Motifin nas l olaca n tespit ettiniz mi? 3 Markalama metodunubelirlediniz mi? 4 Uygun markalamay yapt n z m? 5 Kesip bo alt lacak yerleri uygun matkap ucu ile deldinizmi? 6 Malzemeye uygun testere ucunubelirlediniz mi? 7 Oyma sehpas n rahat çal abilece iniz bir yere ba lad n zm? 8 Testere lamas n uygun gerginlikte s kt n z m? 9 Kesimiçin gerekliayd nl kortam sa lad n zm? 10 Farekuyru utestereye uygun i belirlediniz mi? 11 Markalama yap pdelikdelerekfarekuyru u testere ile kesimyapt n zm? De erlendirme Cevaplar n z kontrolederek kendinizide erlendiriniz, HAYIRyan tlar n zvar isebu yan tlar n zla ilgili konuyu tekrarlay n z. Tamam EVET ise di er ö renme faaliyetine geçiniz 15

20 Ö RENME FAAL YET 2 Ö RENME FAAL YET 2 AMAÇ Bu faaliyette verilen bilgiler do rultusunda düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir ekilde oyma kal b haz rlama i lemi yapabileceksiniz. ARA TIRMA Bu faaliyet öncesinde yapman z gereken öncelikli ara t rmalar unlard r: Makineler ile oyma yapani letmelerdeki kal plar inceleyiniz. Kal p yap m nda kullan lan malzemeleri inceleyiniz. Internet ortam nda makinede oyma kal b ve kullan lan malzemeler hakk nda bilgi edininiz. 2. OYMA KALIBIHAZIRLAMA 2.1. Kal pyap m nda Temel Prensipler Bir kal b n, görevini tam olarak yapabilmesi için aa bulundurmas gerekir. da anlat lan nitelikleri üzerinde Ekonomik Olmal d r Yap lacak iin önemine, ekline ve say s na göre en az gereç ve içilik tüketimiyle basit kal plar yap lmal d r. Devaml ayn i iyapan atölyeler için oldukça ayr nt l,sa lam ve de i iki lere uyarlanabilen kal plaryap labilir. Çünkü bu tip i yerlerinde bir kal pnekadar uzunömürlü olarakyap l rsa oderece ekonomikolur Pratik Olmal d r parçalar kal ba en çabuk ve kolay ekilde, herhangi bir alet(çekiç, tornavida gibi) kullan lmadan ba lan p ç kar labilmelidir. Örne in parçan n kal ptaki yerini el ve göz kontrolü ile belirlemek zordur fakat kal p üzerinde gerekli yerlere dayama parçalar ba lamakla bu i lemçokkolayla r. Parçalar n kal ba ba lanmas en basit olarak, fazlal k b rak lan kenarlar ndan çivilemek suretiyle yap labilir. Fakat bu yöntem çok zaman al r ve kal b n çabuk yaralanmas na neden olur. Bu sak ncay ortadan kald rmak için kal ba sivri uçlu pimler tak l r ve i parças sadece kol kuvvetiyle bu pimlerin üzerine bast r larak ba lama i i kolayla t r l r. 16

21 Hafif Olmal d r Kal p haz rlan rken, yap lacak i in gerektirdi inden fazla kal nl kta ve say da parça kullan lmamal,metal parçalar kullanmaktan mümkün oldu unca kaç nmal d r. Bu sayede i çinin gereksiz yorulmas n n ve dolay s yla i gücü kayb n n önüne geçilmi olur Duyarl (hassas)olmal d r Kal pta i lenen parçalar n tamam (birinci parça ile sonuncu parça) birbirinin ayn ölçüde ve biçimde elde edilmelidir.bunu sa lamak için kal p; Sertvea nmadirenciyükseka açlardanyap lmal, Uzunzamankullan lacaksa,makinesiperlerinedevaml sürtünenkenarlar na metal eritler geçirilmeli, Çal rkentitre imyapmamas sa lanmal, Çal masras ndaskmadüzenigev ememeli, Gererkenhallerdekal pyüzeylerinezmpara kâ d yap t r larakparçalar n yerindenkaymas önlenmeli, Kal b ngeni tabla eklindekiparçalar zamaniçinde çal pçekmemesive pe le memesiiçin,kontratablaveyakontraplakgibimalzemelerden haz rlanmal d r Sa lamve Güvenli Olmal d r Bir kal b n, üzerine ba lanan i parças n makineye güvenle verebilecek derecede sa lam olmas,i güvenli i yönünden oldukça önemlidir.kal b n sa laml ; Akgürgen,kay n gibi sert,kolay kayabilen ve esnek(k r lgan olmayan) a açlar kullanmakla, De i ik k s mlar n n çal ma an ndaki zorlama durumlar n göz önüne alarak gerekli konstrüsiyonlar uygulamakla, Gerekliksmlara metalparçalar ilave etmekle sa lanabilir Elyaf Yönüne Uygun Olmal d r Fazla emeçli ve elyaf nemeçler taraf ndan de i ik yönlerde kesildi iparçalarda, i lenenyüzeylerintemiz çkmas ve kar l kvermemesi için, parçay önce elyaf na uygun bir yönde makineye verirken, belirli bir noktadan sonra kar l kvermeye ba layaca için aksi yönde ilemek gerekir. Yön de i tirici alterle makine miline ters yönde hareket vermek mümkündür fakat bçaklar nda sökülüp ters yönde ba lanmas ve ço ukere yeniden ayarlanmas gerekir. Bu husus fazla zaman kayb na yol açar. Bu sak ncay gidermek için i parças,birbirinin ayn biçimde ve kal nl kta altl -üstlü iki kal paras nda sklr, i önce elyaf na uygun yönde makineye verilir, elyaf kar lama noktas na gelindi inde kal b nüstü alta getirilerekayn noktadani leme devamedilir. 17

22 2.2. Oyma lerindemarkalama Yüzeyoyma modülünde ö rendi inizmarkalama tekniklerinden; Karbonkâ d ilemarka, Motif çizilen kâ d yüzeye yap t rmak, Serbestelile çizmek, Cetvelçe itleri ile çizmek, ablonçkararakmarkalama, gibi bir tanesini kullanarak belirledi iniz kal p parças üzerine aktar n z Kal p ekillendirme Kabartma Bu kal p ekillendirme tekni inde öncelikle kal pmalzemesi seçilir. Kal pmalzemesi seçilirken kal pyap m ndaki temel prensiplere dikkat edilir. Kal pmalzemesinin üzerine i lemek istedi imiz motif veya ekil kopyalama tekniklerinden biri ile aktar l r. Kal p malzemesi üzerine çizilen ekle göre haz rlanan ve kal nl yakla k1cm olan masif çtalar (geni li içizilen ekle göre de i ebilir) tek tek al t r larak çak l r. Böylece yüzey kabartmas sa lanm olur (Resim ). Uygulama faaliyetinde detayl bir ekilde kabartma metodu ile kal p ekillendirmeyigöreceksiniz. Resim 2. 1: Kabartma kal p ekillendirme Resim 2. 2: Kabartma kal p ekillendirme 18

23 2.3.2.Oyma Kal p ekillendirmedebirdi eruygulama eklioymad r. Buuygulamadakal pparças olarak seçilen malzeme kal nl n nyar s kadar belirlenen ekle uygun oyularak haz rlan r (Resim2.3).Kal bauygunçaptaklavuzpimiseçilir (Resm2.4). Resim 2.3: Oyma kal p ekillendirme Resim 2.4: Oyma kal b na uygun klavuz pimi Belirledi imiz klavuz pimi ve kesici makineye ba lan r(resim2.5). Gerekli makine ayarlar ve güvenli çal ma ortam sa land ktan sonra kal ba güvenle tutturdu umuz i parças ekillendirilir (Resim2.6). Resim 2. 5: Klavuz pimi ve kesici Resim 2. 6: parças n ekillendirme 19

24 2.3.3.Bo altma El Aletleri ile Kesme ve Bo altma Elde kesme modülü ile ö rendi imiz el aletlerini kullanarak yapmak istedi imiz kal b ekillendirebiliriz (Resim ). Resim 2. 7: Farekuyru utestere ile ekillendirme Resim2. 8:K ltestere ile ekillendirme Makineile Kesmeve Bo altma Makinede kesme modülü ile ö rendi imiz makineleri kullanarak yapmak istedi imiz kal b ekillendirebiliriz. Bu i lemiçin en çok el dekupaj makinesi (Resim2.9) ile varsa masa tipi dekupajmakinesi (Resim2.10) kullan l r. Resim 2. 9:El dekupaj makinesi Resim 2. 10:Masa tipi dekupaj makinesi 20

25 UYGULAMAFAAL YET UYGULAMA FAAL YET Kabartma Oyma Kal b Haz rlama uygulamas yap n z. lembasamaklar Kal p yap m na uygun parçay belirleyiniz. Öneriler Kal pyap m ndakitemel prensipleri göz önünde bulundurunuz. Belirledi iniz motifi markalama tekniklerinden biriile yüzeye aktar n z. Markalama tekniklerindenen uygun olan tercih etmeye özen gösteriniz. ekle uygun kal nl haz rlay n z yakla k1cmmasif çtalar 21 Kabartma çtalar n ndüzgün olmas na dikkat ediniz.

26 Ç talar d tan ba layarak uygun çivi kullanarak çak n z. Çivi boyunun çak ld ktan sora kal p parças n delip geçmemesine dikkat ediniz. Ç talar aç lar na uygun al t n z Ç taal t rmada dikkatli ve hassas davran n z. Ç ta al t rma i leminde di er makinelerden faydalan n z. Parçalar küçük oldu undan makinede dikkatli çal n z. 22

27 Ç talar s ra ile al t rarakçak n z. Ç talar al t rma i leminde hassas olunuz. Kabartma oyma kal b n haz rlad n z. Bütün çtalar al t r pçak nca kontrolediniz. 23

28 ÖLÇMEVE DE ERLEND RME ÖLÇME VEDE ERLEND RME Bu faaliyet kapsam nda kazand n z bilgileri, a a daki sorular cevapland rarak de erlendiriniz. Çoktan Seçmeli Sorular 1. A a dakilerdenhangisi kal pyap m ndakitemel prensiplerdenbiride ildir? A) Ekonomik B) Pratik C) Güçlü D) Duyarl 2. A a dakilerdenhangisikal p ekillendirmetekniklerindenbiridir? A) Markalama B) Delme C) Kabartma D) ekillendirme 3. Kal pta ilenen parçalar ntamam birbirinin ayn ölçüde ve biçimde elde edilmesi kal pyap m ndakihangi özelli iiçerir? A) Sa lam-güvenli B) Pratik C) Elyaf yönüne uygun D) Duyarl -hassas 4. çinin gereksiz yorulmas n n ve i gücü kayb n n önüne geçmek kal b n hangi özelli idir? A) Pratik B) Hafif C) Duyarl -hassas D) Ekonomik 5. Kal b nuzun ömürlü yap lmas kal pyap m ndakihangiözelli i içerir? A) Ekonomik B) Pratik C) Duyarl -hassas D) Sa lam-güvenli 24

29 Do ru-yanl TestSorular Bu faaliyet kapsam nda hangi bilgileri kazand n z belirleyebilmeniz için bir ksm do ru, birksm yanl cümlelerverilmi tir. Cümledo ruiseba ndakiparanteziniçerisine D, yanl ise Yharfinikoyunuz. 1. ( )Yap lacak i in önemine, ekline ve say s na göre en az gereç ve i çilik tüketimiyle basitkal plar yap lmamal d r. 2. ( )Kal p, üzerine ba lanan i parças n makineye güvenle verebilecek derecede sa lamolmal d r. 3. ( )Kal p,kabartma,oyma ve bo altma teknikleriyle ekillendirilir. 4. ( )Kal p haz rlan rken,metal parçalar kullanmaktan kaç nmal d r. 5. ( )Kal b n sa laml gerekli k s mlara metal parçalar eklemekle sa lanmamal d r. De erlendirme Cevaplar n z cevap anahtar yla kar la t r n zve do ru cevap say n z belirleyerek kendinizi de erlendiriniz. Yanl cevaplad n z konularla ilgili konuyu tekrarlay n z. Ba ar l ysan z bir sonraki bölüme geçiniz. 25

30 Uygulamal Test a a Kabartma Oyma Kal b Haz rlama i lemlerini yap n z. Yapt n z uygulamay dakikriterleregörekontrolediniz. Aç klama: A a da listelenen davran lar, kendinizde gözleyemediyseniz Hay r, gözlediysenizevet eklinde kar s ndaki kutucu a(x)le i aretleyiniz. De erlendirme Kriterleri Evet Hay r 1 Kal p parças belirlediniz mi? 2 Kal p parças na markalama tekniklerinden birini kullanarak markalama yapt n z m? 3 ekleuygunkabartmayapt n zm? 4 Kabartma tekni iiçin uygun çtalar kestiniz mi? 5 Kesilençtalar markalamayagöreal t rd n zm? 6 Kesilençtalar markalamayagöreçakt n zm? 7 ekleuygunoymayapt n zm? 8 ekle uygunbo altma yapt n zm? Bo altma i leminde uygun el kesme aletlerini kulland n zm? Bo altma i leminde uygun el makinelerini kulland n z m? Kal b n, kal p yap m tekniklerine uygunlu unu kontrol ettiniz mi? De erlendirme Cevaplar n z kontrol ederek kendinizi de erlendiriniz, HAYIR yan tlar n zvar ise bu yan tlar n zla ilgili konuyu tekrarlay n z. Tamam EVET ise di er ö renme faaliyetine geçiniz. 26

31 Ö RENME FAAL YET 3 Ö RENME FAAL YET 3 AMAÇ Bu faaliyette verilen bilgiler do rultusunda düzgün, ölçüsünde, kurallara uygun bir ekilde makine ile dekupe oyma ilemi yapabileceksiniz. ARA TIRMA Bu faaliyet öncesinde yapman z gereken öncelikli ara t rmalar unlard r: Makineler ile dekupe oyma yapan iletmeleri inceleyiniz. Makineile dekupe oyma yap m nda kullan lan malzemeleriinceleyiniz. Internet ortam nda makine ile dekupe oyma ve kullan lan malzemeler hakk nda bilgi edininiz. 3. MAK NE LE DEKUPEOYMA YAPMA 3.1. Oyma lerindemarkalama Yüzeyoyma modülünde ö rendi inizmarkalama tekniklerinden; Karbonkâ d ilemarka, Motif çizilen kâ d yüzeye yap t rmak, Serbestelile çizmek, Cetvelçe itleri ile çizmek, ablonçkararakmarkalama gibi bir tanesini kullanarak belirledi iniz ekli kal p parças üzerine aktar n z Kesme lemi Dekupaj(K ltestere)makinesi Dekupaj makinesi karma kve dar e meçlerin kesilmesinde, özellikle ince plakalar n içten veya d tan kesilerek ekillendirilmesinde, modellikte ve kakma süsleme yap m nda kullan l r. Bu makinede aaçtan ba ka, plastik, kauçuk, yumu ak metal gibi gereçleri kesmekte mümkündür. Resim 3. 1 de, masa tipi, Resim:3. 2 de endüstriyel tip dekupaj makineleri görülmektedir. 27

32 Resim 3. 1: Masa tipi dekupaj makineleri Resim 3. 2: Endüstriyel tipdekupaj makinesi Dekupaj makinesininba l caksmlar unlard r; Gövde Makinenin gövdesini meydana getiren e meçli kol alt ksm ndan metalden bir kaide üzerine ba lan r. Gövde üzerinde ayr ca motor ve motorun dairesel hareketini aa -yukar alternatif do rusal hareketeçevirenbir krankdüzeni bulunur (Resim:3.3). 28

33 Resim 3. 3: Motor ve krank düzeni Tabla parças n n üzerine konuldu u tabla, 45 sa a-sola e ilebilir. Ortas ndaki testere bo lu u, yar k bir plaka ile kapat l r(resim 3. 5). E im ayar düzeni olarak, alt k sm nda bir dereceli skala iletespitvidas bulunur(resim3.4). Resim 3. 4: Tabla derecesi ve tespit vidas Resim3. 5: Testere bo lu uplakas Testere Lamas Ortalama 12,5cm boyda olan testere lamalar n n geni likleri 1mm ile 5mm aras nda de i ir.testere lamalar de i ik geni lik ve di yap s nda olur (Resim 3.6). 29

34 Resim 3. 6: Kltestere lamas Alt atak Krank düzenine ba l olarak a a -yukar hareket eden alt yatak, vidal çeneleri aras nda,testere lamas n alttan s kmaya yarar. Üst Yatak Üst yatak, testere lamas n üstten ba lamaya ve bir silindir içinde yayl olarak gerdirmeye yarar. Gerdirme silindirinin yüksekli i istenilen germe miktar na göre ayarlanarakvidas s k l r. K lavuz Düzeni Testerenin düzgün bir ekilde çal mas n ve i parças n nbast r lmas n sa layan k lavuz düzeninin ba l ca parçalar unlard r; Klavuz dire i, yükseklik ayar vidas,klavuz diski, klavuzmakaras,bask çatal,koruyucusipervehavaborusu (Resim3.5). Kay vekasnaklar Kademeli V kasnaklar yard m yla makineyi de i ik kesme h zlar nda ayarlamak mümkündür (Resim 3.3). Makinenin Say sal Özellikleri 1. Gövde derinli i: Testere lamas ile gövdenin iç yüzeyi aras ndaki yatay ölçü(45-60cm) makineninisimlendirme ölçütüolup kesilebileceken büyük yar çapl parçay belirler. 2.Ençokparça kal nl :5cm 3. Kesme hz: darbe/dk. Hafif metal, deri, kauçuk, sert aaç, mika gibi gereçlerdü ükhzla; yumu aka aç, ka t,kaplama, kontraplakgibigereçlerdeyüksekhzla kesilmelidir. 4.Tabla yüksekli i:endüstriyel tipmakinelerde 120cm 5.Masan ne imayar :Herikiyöne do ru 45 o 6.Net/brüta rl k(kg):85 /120 7.Ta ma hacmi(m 3 ): Motor gücü(kw):

35 Makinede Çal ma Güvenli i 1.Testerelamas n,di leria a yöndevenormalgerginlikteba lay n z. 2. Klavuz düzeninin bask çatal n,i parças n normal kuvvetle bast racak ekilde ayarlay n z. 3. alteriaçarken,di erelinizlei parças n tablayabast r n z. 4.Çal masras ndaelinizitestereyefazlayakla t rmay n z. Dekupaj testere makinesi ile çok de i ik motifler, figürler ve ekiller ile çe itli gereçleri kesmek mümkündür. Üst üste tutturulmu çok say da kaplaman nkenarlar n kesebilir(resim:3.7) ve markalananyerlerden eklegöreiçini kesipbo altabiliriz(resim3.8) Özellikle marketriçal malar ndaçokkullan l r. Resim 3. 7:Kaplama kenar kesimi Resim3. 8: Kaplama motif kesme Bunun yan nda her türlü kontraplak, ince suntalam, masif a aç gibi gereçleri de istedi imiz ekilde dekupe oyma yapabiliriz (Resim: ). 31

36 Resim 3. 9: Kontraplak kesimi Resim 3. 10: Suntalamkesimi 32

37 Resim 3. 11:Masif parça kesimi A a daki resimlerde dekupe oyma ile yap lm çe itli sandalye arkal klar görülmektedir (Resim: ). Resim 3. 12: Dekupe oyma Resim 3. 13: Dekupe oyma 33

38 Resim 3. 14: Dekupe oyma Resim 3. 15: Dekupe oyma Resim 3. 16: Dekupe oyma Resim3. 17: Dekupe oyma El DekupajMakinesi El dekupaj makinesinin yap s n,özelliklerini, kesicilerini, kullan lmas n Elde Kesme modülü ile ö renmi tiniz. imdi el dekupaj makinesi ile dekupe oyma yapmay ö reneceksiniz. 34

39 El dekupaj makinesi ile çok say da parçan nseri bir ekilde ekillendirilmesi zordur, bunun için genelde tek veya birkaç parça iin ekillendirilmesinde kullan l r. Kltesteresi gibiçokhassaskesimleryapamazamatesterelamageni li iningirebilece ikadarbirdelik aç l rsa (Resim 3. 18) her türlü e meçli kesimleri yapabilir (Resim3. 19). E meçli kesimlerde markalama gerekir ancak düz kesimlerde mastar ile markalamadan kesim yap labilir. Dekupe oymalarda testere lamas n ngirebilece idelikler markalanan yerlerden uygun matkaplar ile delinir ve kesme i lemi gerçekle tirilir. Resim 3. 18: Delikdelmek Resim 3. 19: Dekupaj makinesi ile kesim Yatay Freze Makinesi Yüzey ve kenar ekillendirme modülünde yatay ve dikey freze makineleri hakk nda detayl bilgiyesahipolmu tunuz, buradabumakinelerdeuygunkesicilerkullanarakdekupe oyma yapmay ö reneceksiniz. Yatay Freze MakinesindeDekupe Oyma Freze makineleri içinde dekupe oyma yapmaya en uygun makine dikey freze makinesidir,ancak dikeyfreze makinesi bulunmayan atölyeler varsa yatay freze makinesi ile de dekupe oyma yapabilirler. Öncelikle bir motif belirleyiniz, belirledi iniz motife göre kal p parças n haz rlay n z, bu i lemleri daha önceki faaliyetlerde ö renmi tiniz. Haz rlad n z kal ba i lem yapaca n z parçay (örne in 18mm MDF) güvenli bir ekilde kal p kö elerinden çivi ile tutturunuz (Resim 3.20). Uygun mile yapmak istedi imiz ekle göre bçakve deveboynuna uygun klavuzpiminitak n z(resim3.21). 35

40 Resim 3. 20: Kal pve i parças Resim 3. 21: Milve bçak Makineyi ve parçay haz rlad ktan sonra makinenin yan ksm nda bulunan pedal yard m yla deveboynuna ba l k lavuz pimini kald r n zve i parças n b ça n üzerine yerle tiriniz (Resim 3.22). Makineyi çal t r n z ve ekli kal ba göre klavuz pimine dayayaraki leyiniz (Resim3.23). Resim 3. 22: parças n nyerle tirilmesi Resim 3. 23: parças n ni lenmesi Yatay freze makinesinde bçak altta, klavuz pimi üstte, dikey freze makinesinde ise b çak üstte k lavuz pimi altta çal r. Daha sonra parçay döndürerek yap lan çal may kontrolediniz (Resim ). 36

41 Resim : parças n ni lenmesi ve kontrolü DikeyFreze MakinesindeDekupe Oyma Dikey freze makinesinde, kal p yap m ndaki prensiplere uyularak yap lan kal plarla çok de i ik ekillerin de i ik malzemelere i lenmesi mümkündür. Bunun için i imize uygun bir kesici ve kesiciye uygun klavuz pimi seçerek rahatl kla dekupe oyma yapabiliriz (Resim ). Resim : Dikey freze makinesinde yap labilen iler Uygulama faaliyetinde dikey freze makinesi ile dekupe oyma uygulamas yapacak ve de i ik kal plar kullanarak de i ik motifler ç kar labildi ini göreceksiniz. A a daki resimde (Resim 3.26) görülen kal p ile (Resim 3.27) da görülen ekil olu turulabilir. 37

42 Resim 3. 26: Kal p Resim 3. 27: Kal pile i parças n ni lenmesi Buna benzer özellikle mdf kapak yüzeylerinin ilenmesi dikey freze makinesinde en çokuygulananyoldur (Resim ). Resim3. 28: Resim3.29: Özellikle dekoratif amaçl ve genellikle MDF, kontrapak malzemelerinden merdiven (Resim 3.30) ve balkon korkuluklar (Resim 3.31) yap lmaktad r. Resim 3. 30: Merdivenkorkulu u 38

43 Resim 3. 31: Balkonkorkulu u 39

44 UYGULAMA FAAL YET UYGULAMA FAAL YET Dikeyfreze makinesinde dekupe oyma uygulamas yap n z. lembasamaklar lenecek parçay belirleyiniz. Öneriler lenecekparça kontraplak veya mdf olabilir Kullanaca n z kal b n sa laml n,hassasl n, güvenirli inikontrol ediniz. Kal b n,kal pyap m prensiplerine uygunlu unu kontrolediniz. lenecekparçay (5mmkontraplak) kal ba güvenle tutturunuz. parças n kal ba en güvenlive pratik ekilde ba lama yolunu seçiniz. 40

45 Uygun klavuzpimive kesiciyigüvenle makineye ba lay n z. Kesicilerin daima keskin ve bilenmi olmas na dikkat ediniz. Kesici ve k lavuz piminin parçaya göre ayar n yap n z. Ayarlarda makinenin derinlikayar koluile derinlik ayar çubu undan faydalan n z. Kal b k lavuz pimine takarak çal maya ba lay n z. Makine güvenlik kurallar na uyunuz. 41

46 Çal man z kal ba göre devam ettiriniz. Daima dikkatli çal n z. Her parçay s ra ile ileyiniz. Makinetablas ve parça üzerinde biriken tala lar temizleyiniz. lem bittikten sonra kontraplak parças n sökünüz. inizindüzgün ve temiz ç kmas için çal ma kurallar na uyunuz. 42

47 Ayn kal b kullanarak de i ik malzemeleri i leyebiliriz. Kal ba güvenli tutturunuz. 18mmmdf malzemesiniistedi imizderinlikte i leyebiliriz. Makinede çal ma kurallar na uyunuz. 43

48 ÖLÇME ÖLÇME VEDE VEDE ERLEND ERLEND RME RME Bu faaliyet kapsam nda kazand n z bilgileri, a a daki sorular cevapland rarak de erlendiriniz. Çoktan Seçmeli Sorular 1. Karma kve dar e meçlerin kesilmesinde, özellikle ince plakalar niçten veya d tan kesilerek ekillendirilmesinde, modellikte ve kakma süsleme yap m nda kullan lan makineye ne ad verilir? A) Dikeyfreze makinesi B) Yatayfreze makinesi C) Dekupaj makinesi D) Al t rma makinesi 2. A a dakilerdenhangisidekupajmakinesininparçalar ndanbiride ildir? A) Altyatak B) K lavuzdüzeni C) Siper D) Kay ve kasnaklar 3. A a dakimakinelerdenhangisindedekupeoymayap lamaz? A) Dikeyfreze makinesi B) Yatayfreze makinesi C) Dekupaj makinesi D) Dairetestere makinesi 4. Dekupajmakinesindekesilebilecek enfazlaparçakal nl kaçcm dir? A) 5cm B) 4cm C) 3cm D) 2cm 5. A a dakilerdenhangisidekupajmakinesindekesilmesiuygunolmayanmalzemedir? A) Mika B) Bak r C) Alüminyum D) Plastik 44

49 Do ru-yanl TestSorular Bu faaliyet kapsam nda hangi bilgileri kazand n z belirleyebilmeniz için bir ksm do ru, birksm yanl cümlelerverilmi tir. Cümledo ruiseba ndakiparanteziniçerisine D, yanl ise Y harfinikoyunuz. 1. ( )Dekupaj makinesinde a açtan ba ka,plastik,kauçuk,yumu ak metal gibi gereçleri kesmekte mümkündür. 2. ( )Alt yatak, testere lamas n üsttenba lamaya ve bir silindiriçinde yayl olarak gerdirmeye yarar. 3. ( )Kademeli V kasnaklar yard m yla makineyi de i ik kesme h zlar nda ayarlamak mümkündür. 4. ( )Testere lamas ile gövdeniniç yüzeyiaras ndakiyatayölçü(45-60cm) dir. 5. ( )Testere lamas testerenin düzgün bir ekilde çal mas n ve i parças n n bast r lmas n sa lar. De erlendirme Cevaplar n z cevap anahtar yla kar la t r n zve do ru cevap say n z belirleyerek kendinizi de erlendiriniz. Yanl cevaplad n z konularla ilgili konuyu tekrarlay n z. Ba ar l ysan z bir sonraki bölüme geçiniz. 45

50 Uygulamal Test a a Dikey freze makinesinde dekupe oyma ilemlerini yap n z. Yapt dakikriterlere göre kontrolediniz. n z uygulamay Aç klama: A a da listelenen davran lar, kendinizde gözleyemediyseniz Hay r, gözlediysenizevet eklinde kar s ndaki kutucu a(x) le i aretleyiniz. De erlendirme Kriterleri Evet Hay r 1 K l testere ile kesim yap labilecek malzeme seçimine dikkatettinizmi? 2 Motifin nas l olaca n tespit ettiniz mi? 3 Markalama metodunubelirledinizmi? 4 Uygun markalamay yapt n z m? 5 Kesip bo alt lacak yerleri uygun matkap ucu ile deldinizmi? 6 Malzemeye uygun testere ucunubelirlediniz mi? 7 Oyma sehpas n ba lad n zm? rahat çal abilece iniz bir yere 8 Testere lamas n uygun gerginlikte s kt n z m? 9 Kesimiçin gerekliayd nl kortam sa lad n zm? 10 Farekuyru utestereye uygun i belirlediniz mi? 11 Markalama yap p delik delerek farekuyru u testere ile kesimyapt n zm? De erlendirme Cevaplar n z kontrolederek kendinizide erlendiriniz, HAYIRyan tlar n zvar isebu yan tlar n zla ilgili konuyu tekrarlay n z. Tamam EVET ise di er ö renme faaliyetine geçiniz 46

51 MODÜL DE MODÜL DE ERLEND RME ERLEND RME ModülDe erlendirme (YeterlikÖlçme) Uygulama: Oyma kal b haz rlayarakelde ve makinede dekupe oyma yap n z. Aç klama: A a dalistelenendavran lardankazand davran lar de erölçe inegöre de erlendiriniz. De erlendirme Ölçe i Evet Hay r 1-Faaliyet Ön Haz rl A.Çal ma ortam n faaliyete haz r duruma getirdiniz mi? B.Kullan lacak araç gereci uygun olarak seçtiniz mi? C.Kullanacakmalzemelerinsa laml n kontrolettinizmi? 2- Güvenli i A.Çal ma ortam nda yeterli güvenlik tedbiri ald n z m? B.Çal ma esnas nda olabilecek yaralanmalara tedbir ald n z m? C.Çal rken uygun kal b kulland n z m? D.Kullan lan araç,gereçleri i lem sonunda kald rd n z m? E. önlü ügiydinizmi? 3.Elde dekupe oyma i leminin yap lmas A. Kesime uygun malzemeyi tespitettiniz mi? B.Uygun motifibelirlediniz mi? C.Markalama metodunubelirledinizmi? D.Motifi markalad n zm? E.K l testere kolunu ve k l testereyi haz rlad n z m? F.Oyma sehpas n uygun yere ba lad n z m? G. parças üzerinde keserek bo alt lacak yerleri matkap ile 47

52 deldinizmi? H. parças n markalad n zyerlerdenkestinizmi? 4.Oymakal b haz rlamai lemininyap lmas AOymakal b yapmayauygunmalzemeyihaz rlad n zm? B. Motifi markalad n zm? C. Kal pyap m na uygunçtalar haz rlad n zm? D. Ç talar markalad n zyerlere çakt n zm? E. Kal b ngüvenlioldu unukontrolettinizmi? 5.Makinededekupeoymai lemininyap lmas A. Kesime uygunmalzemeyi tespitettinizmi? B.Uygun motifibelirlediniz mi? C.Markalama metodunubelirledinizmi? D. Yatayfrezemakinesinihaz rlad n zm? E. Dikeyfrezemakinesinihaz rlad n zm? F. Uygunbçakve klavuz pimlerinitespitettinizmi? De erlendirme Cevaplar n z kontrol ederek kendinizi de erlendiriniz, HAYIR yan tlar n zvar ise hay r yan tlar n zla ilgili ö renme faaliyetlerini tekrarlay n z. Tamam EVET ise bir sonraki modüle geçiniz. 48

53 CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI Ö RENMEFAAL YET 1CEVAPANAHTARI ÇOKTANSEÇMEL TEST 1 B 2 B 3 D 4 D 5 A Ö RENMEFAAL YET 1CEVAPANAHTARI DO RU YANLI TEST 1 D 2 Y 3 D 4 D 5 Y Ö RENMEFAAL YET 2CEVAPANAHTARI ÇOKTANSEÇMEL TEST 1 C 2 C 3 D 4 B 5 A Ö RENMEFAAL YET 2CEVAPANAHTARI DO RU YANLI TEST 1 Y 2 D 3 D 4 D 5 Y 49

54 Ö RENMEFAAL YET 3CEVAPANAHTARI ÇOKTANSEÇMEL TEST 1 C 2 C 3 D 4 A 5 B Ö RENMEFAAL YET 3CEVAPANAHTARI DO RU YANLI TEST 1 D 2 Y 3 D 4 D 5 Y ModülDe erlendirme Ah ap posta modülü, faaliyetleri ve çal malar sonunda kazand n zdavran lar n de erlendirilmesi için öretmeniniz size ölçme arac uygulayacakt r. Bu de erlendirme sonucuna göre bir sonraki modüle geçebilirsiniz. Dekupe oyma modülünün bitiminde de erlendirmesi için ö retmeninizle ileti im kurunuz. 50

55 KAYNAKÇA KALENDER, Gökhan, Ders notlar,ankara,2006.(yay mlanm ) AFYONLU, A. Safa. A aç i leri tak m ve makine bilgisi, Milli E itim Bas mevi, stanbul KAYNAKÇA 51