TÜRKİYE DE ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜNE İLİŞKİN YAPILAN UYGULAMALAR

Transkript

1 İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl: 11 Sayı: 21 Bahar 2012 / 1 s TÜRKİYE DE ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜNE İLİŞKİN YAPILAN UYGULAMALAR Doç. Dr. Oya Güngörmüş ÖZKARDEŞ* ÖZET Bu çalışmada Ülkemizde ÖÖG li çocuklara ilişkin yapılan uygulamalar ÖÖG li çocuklara götürülen hizmetler, Uzman/ Öğretmen yetişirilmesi, Sivil toplum örgütlerinin çalışmaları, ÖÖG ile ilgili projeler ve araştırmalar olmak üzere dört başlık altında incelenmiştir; bu bilgilerin ışığında yapılması gerekenler özetlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Özel öğrenme güçlüğü PRACTICES OF SPECIFIC LEARNING DİSABILITIES IN TURKEY ABSTRACT In this study implementations about children with specific learning disabilities (SLD) are studied under four headings: services addressed to children with SLD, training of experts and teachers, practices of NGOs and projects and research on children with SLD; and the what should be done is summarized as regards to the data gathered. *Doç. Dr., İstanbul Ticaret üniversitesi,fen- Edebiyat Fakültesi, Psikoloji Bölümü Üsküdar-İstanbul 25

2 Doç.Dr. Oya Güngörmüş Özkardeş Her çocuğun birbirinden farklı özellikleri ve gereksinimleri vardır, bunların bazıları genel eğitim sistemi içinde kolaylıkla karşılanabilirken bazılarının karşılanabilmesi için özel düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. Bu açıdan bakıldığında özel eğitimi farklı gelişim ve öğrenme özellikleri olan bireylerin eğitim hakkından yararlanabilmeleri ve kendi kapasitelerini en üst düzeyde kullanabilmeleri için yapılması gereken düzenlemeler olarak adlandırmak olasıdır. Ülkemizde özel eğitimle ilgili yapılan uygulamaların başlaması oldukça eski olmakla birlikte özel eğitim hizmetlerinin yaygınlaştırılması, nitelikli hale getirilmesi için çeşitli düzenlemelerin yapılması son yirmi yıl içinde olmuştur. Ancak özel eğitim kapsamı içinde yer alan özel öğrenme güçlükleri (ÖÖG) gibi bazı sorun alanlarında yapılan araştırmalar, uygulamalar ve uzman yetiştirilmesi açısından çok daha yoğun sıkıntılar yaşanmaktadır. Amaç Bu çalışmanın amacı ülkemizde ÖÖG ye ilişkin yapılan uygulamaların değerlendirilmesi ve bu uygulamalar ışığında yapılması gerekenlerin neler olabileceği sorusuna yanıt aranmasıdır. Çalışma Ekseni Uygulamaları değerlendirmek için çalışmamızın ekseni aşağıdaki alanlar üzerine oturtulmuştur. ÖÖG li çocuklara götürülen hizmetler Uzman/ Öğretmen yetiştirilmesi Sivil Toplum Örgütlerinin çalışmaları ÖÖG ile ilgili projeler ve araştırmalar 1. ÖÖG li Çocuklara Götürülen Hizmet Türleri ÖÖG li çocuklara yönelik olarak götürülen hizmet türlerini Kaynaştırma Programından yararlanma, Rehabilitasyon Merkezlerinde verilen bireysel eğitimden yararlanma ve Özel Okulların bünyesinde yapılan çalışmalar olmak üzere üç ana başlıkta toplamak olasıdır. 0.1 Kaynaştırma / BEP uygulamalarından yararlanma Özel eğitimin örgün eğitim sistemi içinde yer alması 1889 yılında işitme engelli çocuklara eğitim veren bir okulun açılması ile sağlanmıştır den 1980 yılına kadar İlköğretim Genel Müdürlüğü bünyesindeki bir şube müdürlüğü tarafından yürütülen özel eğitim hizmetleri,1992 yılında Özel Eğitim, Rehberlik ve Danışma Hizmetleri 26

3 İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl: 11 Sayı: 21 Bahar 2012 / 1 s Genel Müdürlüğü ne dönüştürülmüştür ( Kırcaali-İftar,G; 1998). Önceleri özel eğitim gereksinimi olan bireyler farklı kurumlarda eğitilirken birlikte eğitilmelerinin hem engelli hem de normal bireyler açısından daha yararlı bir uygulama olacağına ilişkin görüşlerin ağırlık kazanmasıyla batılı ülkelerde 1960 lı yıllardan sonra Kaynaştırma uygulamaları yaygınlaşmıştır. Ülkemizde ise 1983 yılında engelli çocuklara yönelik olarak 2916 sayılı «Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu» nda kaynaştırmadan söze edilmiş daha sonra 1997 de çıkarılan 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve buna dayalı olarak 2000 yılında yürürlüğe giren Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği ile kaynaştırma yaygın olarak uygulanmaya başlanmıştır (MEB,2010). Özel gereksinimleri olan öğrencilerin bazıları engel türünün özelliğine ve yaşanan sorunların şiddetine bağlı olarak farklı düzenlemelerle akranlarıyla birlikte olabilir. En kısıtlayıcı eğitim ortamları ayrı yatılı/gündüzlü özel eğitim okullarıdır. Kaynaştırma sınıfları ya da genel eğitim sınıfları ise en az kısıtlayıcı ortam olarak düşünülebilir. En genel tanımıyla Kaynaştırma özel eğitime gereksinim duyan öğrencilerin genel eğitim sisteminde bir takım düzenlemeler yapılarak eğitim görmesini sağlayan bir uygulamadır. Bu sayede çeşitli düzeyde engelleri olan çocuklar akranlarıyla bir arada eğitim görme ve sosyalleşme olanağına sahip olurlar. ÖÖG li çocukların kaynaştırma programlarından en çok yararlanacak çocuk gruplarından biri olduğu kuşkusuz çok açıktır. Ancak araştırmalar hem öğretmenler ve okul yöneticilerinin kaynaştırma eğitimi konusunda eğitim almadıklarını (MEB, 2010) hem de ailelerin özel eğitimin varlığından genel olarak haberdar olmakla birlikte çocuklarının özel eğitime ilişkin haklarının neler olduğunu bilmediklerini (Bağatur, I.J.; 2007) göstermektedir. MEB tarafından kaynaştırma uygulamalarına ilişkin hazırlanan raporda dikkati çeken bir başka nokta da sınıf öğretmenlerinin yaklaşık % 60 ının en çok Bireysel Eğitim Programı (BEP) hazırlama konusunda eğitim almak istediklerini belirtmeleridir. Bunlar da ÖÖG li çocukların eğitim ortamından yeterince yararlanamamasına yol açan en önemli nedenlerden biri olmaktadır. Millî Eğitim Bakanlığı MEBBİS veri tabanından tarihinde elde edilen verilere göre 2006 yılında ilköğretim ve ortaöğretim okullarında kaynaştırma uygulamalarından yararlanan toplam öğrenci sayısı iken, 2009 yılında bu sayı e yükselmiştir. Bu öğrencilerin ü ilköğretim Ortaöğretim okullarındaki kaynaştırma öğrenci sayısı ise dir (MEB,2010). Bu rakamlar bize ülkemizde genel eğitim sınıflarında eğitim gören kaynaştırma öğrenci sayısında giderek bir artışın olduğunu göstermekle birlikte orta öğretim kademesinde kaynaştırma alan öğrenci sayısının azlığı da dikkat çekicidir. Her ne kadar bu istatistiklerde sorun alanlarına bağlı olarak verileri görmesek de benzer bir sonuç İstanbul MEM. den alınan 2011 verilerinde de karşımıza çıkmaktadır (İstanbul Milli Eğitim Müdürlüğü 2011 verileri, İstanbul MEM ile telefonla görüşerek alınmıştır). Tablo.1 de İstanbul ilinde kaç öğrencinin kaynaştırmadan yararlandığı ve bu öğren- 27

4 Doç.Dr. Oya Güngörmüş Özkardeş ciler içinde ÖÖG li öğrencilerin sayısının ne kadar olduğu görülmektedir. Bu tabloya birbirlerinin eşlikçileri olabilmeleri nedeniyle DEHB li öğrenciler de konmuştur. Tablo1. Kaynaştırmadan Yararlanan Öğrenci Sayısı Kaynaştırmadan Yararlanan Öğrenci Sayısı Resmi İlköğretim düzeyi Resmi Ortaöğretim düzeyi % % ÖÖG DEHB Diğer Sorun alanları Toplam Görüldüğü gibi kaynaştırmadan yararlanan DEHB li öğrencilerin yüzdesi ÖÖG li öğrencilerden daha fazladır. Her iki sorun grubunda da ilköğretim kademesinde kaynaştırmadan yararlanma yüzdesi daha fazladır. Ancak orta öğretime gelindiğinde bu oran %1 den daha aşağılara düşmektedir. Her iki sorununda yaşam boyu süren bir sorun olduğu düşünüldüğünde buradaki düşüşe neyin neden olduğu incelenmesi gereken bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. ÖÖG ve DEHB nin gelişim dönemlerine göre belirtilerinin farklılaşıp değişmesi, ergenlik döneminde ÖÖG ve/ veya DEHB belirtilerinin öğretmenler tarafından kolaylıkla tanınamıyor olması, bu çocukların okulda yaşanan yoğun akademik başarısızlıklar nedeniyle okulu erken terk etmeleri, ailelerin ve öğretmenlerin özel eğitim kanunları hakkındaki bilgilerinin yeterli olmaması ve bu nedenle haklarından yeterince yararlanmamaları ilk anda akla gelen nedenler arasındadır. İncelenmesi gereken bir başka sorun da kaynaştırma alan ÖÖG li öğrencilere yönelik olarak okul ortamlarında ne tip düzenlemelerin yapıldığıdır. Bilindiği gibi kaynaştırma programlarının başarıya ulaşabilmesi destek özel eğitim hizmetlerinin niceliğine ve niteliğine büyük ölçüde bağlıdır. Kaynaştırma destek eğitim hizmetleri sınıf içi yardım, kaynak oda ve gezici özel eğitim öğretmeni desteği olarak üç grupta toplanabilir. Sınıf içi destek eğitim hizmetleri danışman yardımlı, özel eğitim öğretmeni yardımlı ve yardımcı öğretmen yardımlı olarak üç farklı türde olabilir (Kargın, 2004). Çocuğun sınıf ortamında gereksinimlerinin karşılanamadığı durumlarda ise kaynak oda uygulamasından yararlanmak gereklidir. Yasal düzenlemelerde kaynaştırma alan ÖÖG li öğrencilere bu hizmetlerin verildiğini varsaymaktayız. Ancak uygulamada ÖÖG li çocukların yukarıda sözü edilen hizmetlerden ne ölçüde yararlandığı araştırılması gereken soru olarak önümüzde durmaktadır. Ayrıca Kaynaştırma uygulamaları ile ilgili olarak yapılmış araştırmaların çoğunda bulguların engel gruplarına göre değerlendirilmediği görülmektedir (Orel, A. & Zerey, Z.& Töret, G. 2004; Gözün, Ö.& Yıkmış, A. 2004; Gözün, Ö.& Yıkmış, N. 2004; Batu, S. & İftar-Kırcaali, G. & Uzuner, Y. 2004; Öncül, N. & Batu, S. A. 2004). Kanımca bu öğretmenlerin, ailelerin ve hatta çocukların görüşlerini etkileyebilecek önemli bir 28

5 İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl: 11 Sayı: 21 Bahar 2012 / 1 s nokta olabilir. Öğretmenlerin ve hatta ailelerin zihinsel ya da görme vb. engeli olan bir çocuğa daha töleranslı davranırken ÖÖG li bir çocuğa aynı töleransı göstermediği gerçeğiyle çok sıklıkla karşılaşmaktayız. Bu nedenle yapılacak araştırmalarda bunun da incelenmesi gereklidir Rehabilitasyon Merkezlerinden Yararlanma tarihinden başlayarak ÖÖG tanısı almış çocukların Rehabilitasyon Merkezlerinde verilecek olan Destek Eğitim Programlarından yararlanmasına ilişkin düzenlemeler yürürlüğe girmiştir. Bu tanıyı alan çocuklar için 750 saati içeren Özel Öğrenme Güçlüğü Destek Programı geliştirilmiştir (Özel Öğrenme Güçlüğü Destek Eğitim Programı, 2008). Ancak şu anda Rehabilitasyon Merkezlerinden kaç ÖÖG li çocuğun yararlandığı ve uygulamaların nasıl olduğu hakkında yeterince bilgimiz bulunmamaktadır. Araştırılması gereken bir başka sorun alanın da bu olduğu görülmektedir. 1.3.Özel Okullar Özellikle büyük illerdeki özel okulların son yıllarda çeşitli düzeylerde sorun yaşayan öğrenciler için kendi bünyelerinde bir takım düzenlemelere gittikleri dikkati çekmektedir. Özel eğitim kurumlarında yapılan uygulamaların hem nicelik hem de niteliksel olarak özelliklerinin ne olduğuna ilişkin bir araştırmaya rastlanmamıştır. Ancak İstanbul ili içindeki özel okulların ek destek çalışmalarını akademik destekler, akademik başarıya temel olan yetenekleri geliştirici destekler ve sosyal beceriyi artırmaya yönelik grup çalışmaları olmak üzere üç temel alanda yaptıkları gözlemlenmiştir. Öğrencilerle yapılan ek çalışmalarda en önemli sorunlardan biri zaman sorunudur. Okul saatleri içinde Bilgisayar, Resim, Müzik, Beden Eğitimi derslerinden alma ya da okul dışındaki saatlerde etüt olarak yapılmaktadır. ÖÖG li çocuklar düşünüldüğünde her iki uygulamanın da kendi içinde bir takım olumsuzluğu olduğu düşünülmektedir. Bilgisayar, müzik, beden vb dersler bu çocukların rahatlayabileceği ya da başarılarını gösterme olanağı bulacakları derslerdir. Öte yandan ÖÖG li çocuklar akranlarından daha fazla çaba harcadıklarından hem daha çabuk hem de daha çok yorulmaktadırlar bu nedenle de okul sonrası etütler düşünüldüğü kadar yararlı olmayabilmektedir. Bir başka sorun da ek çalışmaları yürütecek özel eğitim uzmanı vb eleman sayısının azlığıdır. 18. Milli Eğitim Şurasında da aynı konuya değinilerek Özel eğitim, psikolojik danışma ve rehberlik ile okul öncesi öğretmenliği alanlarında öğretmen açığının kapatılması için üniversitelerin öğretim elemanı yetiştirme çalışmalarına ağırlık verilmeli ve bu bağlamda 1416 sayılı Kanun kapsamında bu alanlardan yurt dışına öğrenci gönderilmesine özen gösterilmelidir şeklinde bir karar çıkmıştır (18. Milli Eğitim Şurası, 2010). Eğitimsel açıdan eksikliklerinin saptanmasının, uygun eğitimsel hedefler konmasının ve en uygun öğretim yöntemlerinin belirlenmesinin ÖÖG li çocuğun okulda başarılı 29

6 Doç.Dr. Oya Güngörmüş Özkardeş olmasında çok önemli bir yeri vardır. Kaynaştırma uygulamalarına yönelik hazırlanmış bir raporda öğretmenlerin en çok bilgilenmek istedikleri konunun BEP programlarının hazırlanması olduğu görülmüştür (MEB, 2010). Bu nedenle ÖÖG li çocuklar için hazırlanan BEP programlarının uygunluğu da araştırılması gereken konulardan biridir. 1. Uzman/ Öğretmen yetiştirilmesi ÖÖG leri ile çalışacak uzman ve öğretmen yetiştirilmesi ile ilgili olarak yapılanlara iki ayrı başlık altında bakılmıştır. Birinci olarak üniversitelerdeki yaygın eğitim sistemi içinde yapılanlar diğeri de hizmet içi eğitimler. 1.1 Üniversite Düzeyindeki Eğitimler Üniversitelerimizde ÖÖG hakkında ilk derslerden biri 1976 öğretim yılında İstanbul Üniversitesi Pedagoji Bölümünde Okuma Bozuklukları adı altında Prof. Norma Razon tarafından verilmiştir. Daha sonra özellikle 2000 li yılların başlarında pek çok üniversitede bu alanda dersler verilmeye başlanmıştır öğretim yılı içinde yine İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Üstün Zekalı Çocuklar Öğretmenliği bölümünde hem lisans hem de yüksek lisans programlarında Doç. Dr. Oya G. Özkardeş tarafından Üstün Zekalı Öğrencilerde Özel Öğrenme Güçlükleri isimli dersler verilmeye başlanmıştır. Yine bu yıllarda çeşitli yüksek lisans ve doktora programlarında ÖÖG ile ilgili yüksek lisans ve doktora çalışmalarının sayısında bir artış olmuştur öğretim yılı itibariyle 64 Devlet, 7 Vakıf Üniversitesinde Eğitim Fakültesi 1 Devlet Üniversitesinde de Eğitim Bilimleri Fakültesi vardır(eğitim Fakülteleri, 2012). Bu fakültelerde Rehberlik ve Psikolojik Danışma, Sınıf Öğretmenliği ve Özel Eğitim Öğretmenliği Bölümleri olmasına karşın Akademik Yılından önce Rehberlik ve Psikolojik Ana Bilim Dallarında Özel Öğrenme Güçlüklerine ilişkin ders veren üniversite sayısının çok az olduğu ancak adı geçen bölümlerde Özel Eğitim adı altında 3 kredilik bir ders verildiği bilinmektedir. Özellikle okulda çalışacak okul psikologlarına, psikolojik danışmanlarına, sınıf öğretmenlerine sınıflarındaki ÖÖG li öğrencileri tanımak için bu ders saatlerinin yetmeyeceği çok açıktır. Bu sorunları bir ölçüde hafifletmek amacıyla öğretim yılından başlayarak PDR bölümlerine Öğrenme Güçlükleri adı altında bir ders konmuştur. 2.2.Hizmet İçi Eğitimler Örgün eğitimin dışında ÖÖG ile bilgilendirme ve eğitimci yetiştirme eğitimleri daha çok hizmet içi eğitimler yoluyla yapılmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı çeşitli dönemlerde ve sürelerde öğretmenlere, rehber öğretmenlere ve RAM çalışanlarına yönelik olarak hizmet içi eğitimler düzenlemektedir. Özel İlköğretim okulları üniversitelerle işbirliği yaparak kendi bünyelerindeki öğretmen ve Rehberlik Servisi çalışanlarına ÖÖG ve DEHB la ilgili eğitimler aldırmak- 30

7 İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl: 11 Sayı: 21 Bahar 2012 / 1 s tadır. Bazı sivil toplum örgütleri de uzman yetiştirilmesine yönelik olarak kurslar açmaktadır. Bunlardan ilki Dikkat Eksikliği Hiperaktivite ve Özel Öğrenme Güçlüğü Derneğinin yürüttüğü Özel Öğrenme Güçlüğü Eğitmenlerinin Eğitimi Programıdır. Bir diğeri de Disleksi Derneği tarafından açılmış olan Özel Öğrenme Güçlüğü Eğitmenliği programıdır Sivil Toplum Örgütlerinde ÖÖG ile İlgili Çalışmalar Ülkemizde ÖÖG li çocuk ve yetişkinlere yönelik olarak doğrudan hizmet veren dernekler olduğu gibi alt çalışma komiyonlarında konuyla ilgili çalışmalar yapan dernekler de vardır. Dikkat Eksikliği Hiperakitivite ve Özel Öğrenme Güçlüğü Derneği kuruluş yılı 2000 Disleksi Derneği kuruluş yılı 2011 Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Derneği (Kısa adı DEHA-DER ) kuruluş yılı 2001 (şu anda aktif olarak çalışmıyor) Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Derneği, kuruluş yılı 1990 Prep (Psikolojik Rehabilitasyon ve Eğitim Programları Derneği) kuruluş yılı Bu derneklerin amaçlarına bakıldığında ÖÖG nin ve DEHB nin tanıtılması, konu ile ilgili uzman ve eğitimci yetiştirilmesi gibi hedeflerinin olduğu görülmektedir. 2. ÖÖG ile yürütülen Proje Ve Araştırmalar ÖÖG ile ilgili çalışmalar iki ayrı başlık altında alınmıştır. Proje ve araştırmalar ( Türkiye de yapılmış araştırmaların incelenmesi ile ilgili bir makale yazıma hazırlanmakta olduğundan burada çok kısaca özetlenecektir.) 3.1.ÖÖG ile ilgili Projeler İnternet üzerinden ÖÖG ile ilgili yapılmış toplam 12 projeye ulaşılmıştır (DISTINC- Hayat Boyu Öğrenme Programı, 2012; DYPATEC Disleksi Rehberi, 2012; VETforall AB Projesi, 2012; Kocaeli İzmit Disleksi AB Projesi, 2012); Kefken İlköğretim Okulu : Disleksi Hayat Boyu Oğrenme Projesi, 2012; İzmir Ana okulu Disleksi AB projesi, 2012; Disleksili Öğrenciyi Keşfetme AB Projesi, 201);Disleksi Projesi:Dyslearn, 2012; Leonarda da Vinci yaşam boyu eğitim programı Q4S, 2012; PSYCODY Ankara Disleksi AB Projesi, 2012) Projelerin hepsinin Avrupa Birliği destekli olduğu, hep- 31

8 Doç.Dr. Oya Güngörmüş Özkardeş sinde ÖÖG için disleksi terimi kullanıldığı ve projelerin ağırlıklı olarak 2009 yılında başladıkları dikkati çekmektedir (Bkn. Tablo 2). Tablo 2: ÖÖG ile ilgili Projelerin Başlama Yılı Araştırma Başlama Yılı N % Toplam Bu projelerin 5 tanesinin öğretmen, psikolog ve anne babalara yönelik olduğu, 7 tanesinin ise çocuklara yönelik olduğu görülmektedir. Tablo3: ÖÖG ile ilgili Projelerin Hangi Eğitim Kademelerine Yönelik Yapıldığı Eğitim Kademeleri N % Okul Öncesi Dönem 3 25 İlköğretim Dönemi 3 25 Orta Öğretim Dönem Belirtilmemiş olan Toplam Projelerde dikkati çeken bir başka nokta da farklı dönemlerindeki ÖÖG li çocukların ele alınmasıdır. Tablo 3de de görüldüğü gibi farklı yaş gruplarındaki ÖÖG li çocuklara yönelik olarak üretilen projeler neredeyse eşit bir dağılım göstermektedir. Bu bir yandan baktığımızda sevindirici bir gelişme olmakla birlikte ülkemizde ilköğretim grubu dışındaki çocuklarla yapılmış olan araştırmaların son derece sınırlı sayıda yapıldığı düşünülürse (Özkardeş, G. O.;2010) bu projelere baz oluşturacak deneysel veri azlığı da düşünülmesi gereken bir noktadır. Projelerin farklı şehirlerde yapılmış olduğu en çok Kocaeli ilinde bu projelerin üretildiği görülmektedir (Bkn. Tablo 4). 32

9 İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl: 11 Sayı: 21 Bahar 2012 / 1 s Tablo 4: ÖÖG ile ilgili Projelerin Hangi Şehirlerde Gerçekleştirildiği Şehirler N % İstanbul Ankara Kocaeli 3 25 Çanakkale Elazığ Adana İzmir Antalya Çorum Toplam Projelerin araştırılması sırasında proje sahiplerinden Proje hakkında daha fazla bilgi almak için e-posta ve telefon yoluyla ayrıntılı bilgi almak istenilmesine rağmen bu girişimler sonuçsuz kalmıştır. Bu nedenle üretilmiş olan projelerin sonuçlarının neler olduğu hakkında elimizde yeterli bilgi yoktur. Bu Projelerin dışında bir de Tübitak Destekli bir projeye daha ulaşılmıştır. Bilgisayar Destekli Özel Öğrenme Güçlüğü Sorunlarını Düzeltme Yaklaşımları isimli bu projede ÖÖG li çocuklar için bir bilgisayar yazılımı geliştirilmiştir (Göktepe;2009). 3.2Araştırmalar ÖÖG ile ilgili yapılmış araştırmalar üzerinde çalışma yaparken en eski çalışmanın 1972 tarihli olduğu görülmüştür (Aydınalp, K. ;1972). Daha sonra ÖÖG ile ilgili ilk çalışmaların doktora düzeyinde (Razon,N.; 1976; Vanlı,L.1984; Korkmazlar, Ü.;1992) olduğu görülmüştür yılı öncesinde her yıl bu alanda düzenli olarak araştırma yapılmadığı ancak bundan sonraki yıllarda hemen hemen her yıl çalışma yapıldığı ve araştırma sayılarının giderek arttığı saptanmıştır (Özkardeş, G. O. ; 2010). Araştırmalarda ÖÖG için farklı terimlerin kullanıldığı, daha çok ilköğretim 1. Kademe çocuklarıyla çalışıldığı ve araştırmaların daha çok tarama modelli oldukları görülmüştür (Özkardeş, G. O. ; 2010). 3. ÖNERİLER Özellikle son yıllarda ÖÖG ye yönelik ilginin, bilinçlenmenin arttığını görmek sevindirici olmakla birlikte hala bir takım sorunlarımızın var olduğu da bir gerçektir. Bu nedenle yapılması gerekenleri bazı başlıklar altında kısaca özetlersek; ÖÖG konusunda uzman ve öğretmen yetiştirmek en önemli sorunlardan biri 33

10 Doç.Dr. Oya Güngörmüş Özkardeş olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle üniversitelerde ilk aşamada lisans düzeyinde olmasa bile yüksek lisans ve doktora düzeylerinde ÖÖG ve/ Veya DEHB ye yönelik Programların açılması bir zorunluluk olarak karşımızda durmaktadır. Bu programların ÖÖG ve DEHB sorunlarının doğası gereği interdisipliner bir anlayışla açılması gerekmektedir. Bu nedenle bu programlarda Nöroloji, Psikiyatri, Psikoloji, Psikolojik Danışma ve Rehberlik, Eğitim ve Özel Eğitim alanlarından ortak derslerin konulması yararlı olacaktır. Şu anda üniversitelerde PDR Bölümlerinde Özel Eğitim ve Öğrenme Güçlükleri dersleri olmakla birlikte bu derslerin işlenme biçimleri, çeşitli nedenlerle uygulamaya dönük yanlarının olamaması önemli bir sorundur. Derslerin interaktif biçimde ve bol vaka örnekleriyle dolu olarak işlenmesi psikolojik danışma adaylarının bu sorunla ilgili daha donanımlı olarak mezun olmalarına yardımcı olacaktır. Öğretmen yetiştirme politikaları yeniden gözden geçirilmelidir. İyi bir öğretmenin etkili sınıf yönetimi uygulaması, farklı gelişen çocuklara yönelik bilgisinin olması ve öğrencilerin sosyal becerilerini geliştirmeye yönelik teknikleri bilmesi zorunludur. Bu nedenle hem sınıf öğretmenlerinin hem de II. Kademe öğretmenlerinin bu alanlarda uygulamalı, interaktif biçimde hazırlanmış dersleri almaları yararlı olacaktır. Sınıf öğretmenliği ve özel eğitim öğretmenliği bölümünde okuyan öğrencilerin bu sorun alanını tanımasına yönelik derslere ilişkin algılamaları, yaşadıkları sorunlar araştırılmalı ve bu sonuçların paralelinde ders içerikleri değiştirilip zenginleştirilmelidir. ÖÖG hakkında yapılan hizmet içi eğitimlerin ne ölçüde yeterli ve yararlı olduğu, ne ölçüde öğretmenlerde davranış değişikliğine yol açtığı incelenmelidir. Verilen Hizmet içi eğitimlerden sonra muhakkak izleme çalışmaları yapılmalıdır. Öğretmenlerin sınıf ortamında yaptığı iyi uygulama örnekleri diğer öğretmenlerle paylaşılmalı ve ödüllendirilmelidir. 18. Milli Eğitim şurasında (2010) özellikle üstün zekalı çocuklarına tanılanmalarına yönelik pek çok karar olduğu görülmektedir. ÖÖG li çocuklar içinde de üstün zekalı olan ve uygun koşullar oluşturulduğunda başarılı olacak pek çok çocuğun bulunduğu gerçeğini unutmamamız gereklidir. Bu nedenle hem ÖÖG li hem de üstün ÖÖG li çocukların tanılanmasına yönelik olarak geçerli ve güvenilir tanılama araçları geliştirilmelidir. RAM larda çalışanların niteliklerinin artırılması ve bir alanda uzmanlaşmaları sağlanmalıdır. Rehabilitasyon Merkezlerindeki uygulamaların denetlenmesi ve kalitelerinin artırılmasına yönelik önlemler alınmalıdır ÖÖG için kullanılan terimlerde çok çeşitlilik görülmektedir. Bazı çalışma- 34

11 İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl: 11 Sayı: 21 Bahar 2012 / 1 s larda öğrenme güçlüğü ve zihinsel engel aynı kategori içinde (MEB; 2010) gruplanarak verilmiştir. Öğrenme güçlüğü ve zihinsel engel kavramlarının birbirine karışmamasını sağlamak için önlem alınmalı ortak bir dili oluşturulması açısından ÖÖG ile ilgili terimler gözden geçirilmelidir. Kaynaştırmadan yararlanan öğrencilerin sayısı, sorun gruplarına göre dağılımı, ortalama olarak kaynaştırmadan yararlanma süresi, öğrencilerin ağırlıklı olarak hangi yaş grubunda kaynaştırmaya başvurduklarına ilişkin veriler düzenli olarak yayınlanmalı ve bu raporlara üniversitelerin Psikoloji, Psikoloji Danışma ve Rehberlik, Özel eğitim ve Sınıf öğretmenliği bölümündeki araştırmacıların ulaşabilmesi kolaylaştırılmalıdır. Kaynaştırma programı ile ilgili yapılan araştırmalarda kaynaştırma türüne göre ve nedenlerine göre yaşanan sorunların neler olduğu da araştırmalıdır Otizm portalı gibi ÖÖG ile ilgili de bir portal hazırlanmalıdır. Bu portalda Türkiye genelinde yapılan araştırmalara, yeni uygulamalara, alan yazınla ilgili çıkmış yayınlara yer verilmelidir. Yine portalda ÖÖG ve Veya DEHB li öğrencilerin ailelerinin ve öğretmenlerinin yararlanabileceği bilgiler, uygulamalar konulmalıdır. Hem ÖÖG olan çocuklar ve ailelerin yaşadıkları sorunlar daha ayrıntılı araştırılmalı hem de ÖÖG li çocukları olan ailelerin yasal hakları konusunda bilgilendirilmelisine yönelik çalışmalar yapılmalıdır. ÖÖG li çocukların özellikle zorlandıkları Öğrenmeyi Öğrenme, Çalışma Becerileri ve Düşünme Becerileri gibi alanlarda beceri kazanmalarına yardımcı olacak dersler konulmalıdır. Derneklerin ortak projeler çerçevesinde birleşmeleri ortak bir sinerji ve güç oluşturmaları çok önemli konulardan biridir. Bu yolla hem ÖÖG hakkında toplumun bilinçlenmesini sağlamak hem de yapılacak araştırmaları desteklemek, aileleri eğitmek ve okulların yeniden yapılanmasına yardımcı olmak mümkün olacaktır. Özellikle 2007 den başlayarak AB programları çerçevesinde çok fazla proje üretildiği görülmektedir. Bu sevindirici bir başlangıç olmakla birlikte hem var olan projelerin sonuçları hem de bu projelerden ÖÖG li birey ve ailelerinin haberdar olması ile ilgili çalışmalar yetersizidir. Bu sorunları giderici çalışmalar yapılması gereklidir. 35

12 Doç.Dr. Oya Güngörmüş Özkardeş KAYNAKÇA AB Projesi: Çorum.(2012). Aydınalp,K. (1972). Özel Okuma Geriliği. Nöropsikiyatri Arşivi. Cilt IX., sayı 3-4,Temmuz- Aralık., syf Bağatur; I.J. (2007) Özel Eğitim Gereksinimi Olan Çocuklar, Eğitimci, Hekim ve Hukukçu İşbirliğinin Sağlanması. İ.Ü. Adli Tıp Enstitüsü Sosyal Bilimler Ana BİLim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans tezi. Batu, S. & İftar-Kırcaali, G. &Uzuner, Y. (2004). Özel Gereksinimli Öğrencilerin Kaynaştırıldığı Bir Kız Meslek Lisesindeki Öğretmenlerin Kaynaştırmaya İlişkin Görüş ve Önerileri Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi,5 (2), DISTINC- Hayat Boyu Öğrenme Programı. (2012), Disleksili Öğrenciyi Keşfetme ABProjesi.(2012). DISLEKSI PROJESİ : DYSLEARN. (2012). DYPATEC Disleksi Rehberi (2012). Eğitim Fakülteleri (14. Şubat. 2012) Gate Projesi. (2012). Göktepe, M. (2009) Bilgisayar Destekli Özel Öğrenme Güçlüğü Sorunlarını Düzeltme Yaklaşımları CBKSoft Yazılım Ltd. Şti. Ankara Gözün, Ö.&Yıkmış, A.(2004). Öğretmen Adaylarının Kaynaştırma KOnusunda Bilgilendirilmelerinin Kaynaştırmaya Yönelik Tutumlarınının Değişimindeki Etkililiği Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5 (2),65-77 Gözün, Ö.& Yıkmış, N. (2004). İlköğretim Müfettişlerinin Kaynaştırma Uygulamasına İlişkin Görüş ve Önerileri Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi,5 (2) İzmir ANAOKULA DİSLEKSİ AB PROJESİ. (2012). AB%20Disleksi%20Projesi MEB, Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı EARGED, (2010) İlköğretim okullarındaki kaynaştırma uygulamalarının değerlendirilmesi, Ankara 36

13 İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl: 11 Sayı: 21 Bahar 2012 / 1 s Kargın,, T (2004). Kaynaştırma: Tanımı, Gelişimi ve İlkeleri Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5 (2), 1-13 Kefken İlköğretim Okulu: Disleksi Hayat Boyu Oğrenme Projesi. (2012). Kefken İlköğretim Okulu: Disleksi Hayat Boyu Oğrenme Projesi. (2012) org Kırcaali-İftar, G. (1998) Türkiye de Özel Eğitim, Özel Eğitim. Anadolu Üniversitesi Yayınları No:1018, Açık Öğretim Fakültesi Yayınları No.561, syf KOCAELİ İZMİT DİSLEKSİ AB PROJESİ (2012) Korkmazlar, Ü. (1992) Yaş İlkokul Çocuklarında Özel Öğrenme Bozukluğu ve Tanı Yöntemleri. İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı, Yayınlanmamış DoktoraTezi Leonarda da Vinci yaşam boyu eğitim programı Q4S. (2012) Milli Eğitim Şurası (2010) Orel,A. & Zerey, Z.& Töret, G. (2004) Sınıf Öğretmeni Adaylarının Kaynaştırmaya Yönelik Tutumlarının İncelenmesi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi,5(1),23-33 Öncül, N. & Batu, S. A. (2004). Normal Gelişim Gösteren Çocuk Annelerinin Kaynaştırma Uygulamasına İlişkin Görüşleri Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi,5 (2), Özel Öğrenme Güçlüğü Destek Eğitim Programı (2008). orgm.meb.gov.tr/destek_egitim_programlari/287_ozel_ogrenme_prog.pdf, 2009 Özkardeş, G. O. (2010) Ülkemizde Özel Öğrenme Güçlüklerine ilişkin Yapılan Uygulamalar ve Araştırmaların Değerlendirilmesi. 20. Ulusal Özel Eğitim Kongresi, Öğretmen Yetiştirme, Ekim, Bildiri Özetleri Kitabı, sayfa 236. PSYCODY ANKARA DİSLEKSİ AB PROJESİ.(2012) Razon,N. ( 1976) Özel Bir Okuma Bozukluğu (disleksi). İ.Ü. Edebiyat Fakültesi yay. VETforall - AB Projesi(2012). VETforall - AB Projesi. (2012). ( 1984). Dislektik Çocuklarda Nöropsikolojik Değerlendirme. III. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları, Eylül, Boğaziçi Üniversitesi, Psikologlar Derneği Yayını, syf

14 Doç.Dr. Oya Güngörmüş Özkardeş 38