Kocaeli İli Katı Atık Karakterizasyonu

Transkript

1 Kocaeli İli Katı Atık Karakterizasyonu Melek Keskin Yenice*, Şenay Çetin Doğruparmak**, Ertan Durmuşoğlu** * Kocaeli Büyükşehir Belediyesi, Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı, Atık Yönetimi Şube Müdürlüğü, KOCAELİ ** Kocaeli Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü, KOCAELİ Özet İnsanlar var oldukları günden bu yana çevre ile etkileşim içinde bulunmaktadırlar. Hızlı nüfus artışı, plansız kentleşme, sürekli gelişen teknoloji ve artan talep sonucu çevreye olan zararlar artmakta ve çevre kirliliği de ileri boyutlara ulaşmaktadır. Katı atıklar; çevre kirliliğine yol açan ve 21.yy dünyasında en önemli sorunlardan biri olarak karşımıza çıkmaktadır. İnsanların sosyal ve ekonomik faaliyetleri sonucunda işe yaramaz hale gelen her türlü madde olarak tanımlanan katı atıklar çevre üzerinde büyük bir baskı oluşturmaktadır. Katı atıkların en uygun şekilde bertaraf edilmesi için çeşitli yöntemler mevcuttur. Bu yöntemlerin uygulanabilirliği için katı atık karakterizasyonun yapılması gerekmektedir. Madde grup analiz metodu ile gerçekleştirilen katı atık karakterizasyonu ile katı atıkların çeşit ve bileşimi tespit edilmektedir. Katı atıkların karakterizasyonu ülkelerin gelişmişlik düzeyine göre farklılıklar oluşturduğu gibi aynı ülke içinde kentsel, kırsal yada sanayi bölgelerine göre de büyük farklılıklar göstermektedir. Bu çalışmada katı atık madde grup analizi belediyeler bazında gerçekleştirilerek Kocaeli İline ait Katı Atık Karakterizasyonu belirlenmiştir. İl sınırlarında bulunan 25 adet belediye düşük, orta, yüksek ve çarşı olarak 4 sosyo-ekonomik gruba ayrılmıştır. Tüm gelir gruplarında organik atıklar %42,7, diğerleri ise %29,3 oranında bulunmaktadır. Ayrıca geri kazanılabilir atıkların %32, yanabilir atıkların %19,1, diğer atıkların ise %6,6 oranında bulunduğu tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Katı Atıklar, karakterizasyon, analiz metot Solid Waste Characterization of Kocaeli Abstract Since human being came into being, there have been interaction between human being and enviroment. As a result of dramatically increasing population, unplanned urbanization, developing technology an increasing demands; the level of damage to environment is increasing with important dimensions.. In 21st century world one of the most important problem on account of environmental pollution is solid waste. Solid wastes, which are described all sort of useless matter appears as a result of social and economical activities of human being, have been put pressure on enviroment.. There are various methods to dispose solid wastes properly. The characterization of solid waste is required to implement these methods. Solid waste characterization needs to be done for application of solid wastes have been 1

2 TÜRKAY 2009 Türkiye de Katı Atık Yönetimi Sempozyumu, YTÜ, Haziran 2009, İstanbul 1. Giriş determined with Substanca Group Analysis Method.Characterization of solid wastes differs to the degrees of development of countries.in addition it makes great differences between urban, rural or industrial areas. In this study, the solid waste substance group analysis has been performed in multicipal terms and determined Solid Waste Characreization for Kocaeli. 25 municipalities within the province have been arranged in 4 socio-economic groups as low, middle, hihg and downtown. In all income groups, organic wastes exist most with 42.7 %, other wastes exist least with 29.3 %,. More over, it is ascertained that the percentage of recoverable waste is 32 %,the percentage of combustible waste is 19.1 % and the percentage of other wastes is 6.6 %. Key Words: Solid waste, characterization, analysis method Toplumların kalkınmışlık düzeylerine, siyasal ve toplumsal örgütlenme özelliklerine bağlı olmayan çevre sorunlarından biri de, katı atık sorunudur. Katı atıklar, ev, iş yeri, okul vb. alanlardan işe yaramadığı gerekçesiyle atılan ancak çevre ve insan sağlığına zararları nedeni ile düzenli biçimde uzaklaştırılması gereken maddeler olarak tanımlanabilmektedir. Oluşan tonlarca katı atığın en uygun teknoloji ile bertaraf edilmesi çevre ve halk sağlığı açısından büyük önem taşımaktadır. Depolama, yakma, kompostlaştırma vb. gibi bertaraf yöntemlerinin uygulanabilirliği ve katı atık yönetim sistemi oluşturulmasında evsel atığın miktarının ve niteliğinin belirlenmesi kilit rol oynamaktadır. Evsel katı atıkların içeriklerinin belirlenmesinde kullanılan en yaygın yöntem Katı Atık Karakterizasyonu ile maddesel grup analizleridir. Katı atık karakterizasyonu ile katı atıkların içerik ve miktarlarına göre uygun bertaraf yönteminin tayin edilmesi, oluşturulacak toplama, ayıklama sisteminin kurulması, düzenli depolama sahalarının ömrünün uzatılması ve iyileştirilmesi çalışmalarına kaynak oluşturulmaktadır. Katı atık karakterizasyonu, karakterizasyonun yapılacağı yerin düşük, orta, yüksek gelir seviyeleri ve çarşı olarak dört sosyo-ekonomik gruba ayrılması ve bu bölgelerden alınan atık numunelerinin gruplandırılması esasına dayanmaktadır. Numune alma noktaları sanayi tesisleri dışında evsel atık üretiminin olduğu yerler olarak seçilmiştir. Bu çalışmada ele alınan, Kocaeli, yüzölçümü km² olan Marmara Bölgesi nde Asya ve Avrupa yı birbirine bağlayan kavşak konumunda olan bir ilimizdir. Yüzölçümü bakımından Türkiye nin en küçük 7. ilidir. Kocaeli İlinin 2007 yılı itibariyle nüfusu dir [1]. Kocaeli, sınırları dahilinde 44 alt belediyeye sahip bir Büyükşehir Belediyesidir. Ancak bölgenin genel sosyo-ekonomik yapısı nüfus bakımından değerlendirildiğinde nüfusu 5000 i aşan 25 adet alt belediye çalışma kapsamına alınmıştır. 2. Katı Atık Karakterizasyon Metodu Yapılan çalışmada, Katı atık karakterizasyonu-madde analiz yöntemi dünyada pek çok ülkede uygulanan ve kabul gören Amerikan standartları teknik methodlarınca (ASTM-American Society for Testing Metarials) belirlenmiş olan İşlenmemiş Kentsel Atıkların Kompozisyonlarının Belirlenmesi Standart Yöntemi kullanılmıştır. Buna göre yöntem aşağıdaki aktarıldığı gibidir [2]. Malzeme Listesi *Kantar *Sabit hacim kabı (1m*1m*1m veya 1m*1m*0,5m) *Plastik Örtü (5m*10m) *Plastik veya metal kap (katı atık bileşenlerinin sayısına göre) 2

3 Kocaeli İli Katı Atık Karakterizasyonu *Kürek, tırmık, süpürge, eldiven, maske, çizme, baret, gözlük *Not defteri, kalem (tartım sonuçlarını kaydetmek için) Katı atık karakterizasyonu yapılacak ilde, ilin farklı noktalarından (çarşı ve gelir seviyesine göre; düşük, orta, yüksek) ayrı atık toplama araçları ile Pazartesi ve Salı günü numune alımı yapılır. Pazartesi ve Salı günü oluşan atıkların getirilmesinin sebebi, hem hafta sonunu hem de hafta arasını temsil edecek bir numune elde edilebilecek olmasıdır. Karakterizasyon yapmak için getirilecek bu atıkların alındığı noktalar ile miktarları aynı olmalı ve uzman gözetimi altında alınmalıdır. Atık karakterizasyonu yapılacak alanın düz bir zemine sahip olması ve işlem yapılırken zeminin üzerine en az 5m*10m boyutlarında dayanıklı plastik bir örtü serilmesi uygun olacaktır. Tartım yapılmadan önce kantar mutlaka kalibre edilmelidir. Farklı bölgelerden gelen atık toplama araçları her biri ayrı bir yığın oluşturacak şekilde atıkları boşaltır. Boşaltılan yığınlar ayrı ayrı düzleştirilir. Numune almak üzere oluşturulan yığınlardan herhangi birinden, sabit hacim kabına(1m*1m*1m 1 adet veya 0,5m*1m*1m ölçülerinde 2 adet) içini tamamen dolduracak kadar atık, yığının her bölümünden eşit miktarda olacak şekilde konur. Ayrım yapılacak kapların üzerine madde gruplarının adı (plastik, metal, cam vs) yazan etiketler karışıklığa sebep olmamak için yapıştırılır. Katı atık karakterizasyonu için 16 bileşen belirlenmiştir. Bu bileşenler Çizelge 2.1 de verilmiştir. Her bir bileşen için ayrı bir kap bulunmaktadır. KATI ATIK BİLEŞENLERİ Mutfak Atıkları Kağıt Karton Hacimli Karton Plastik Cam Metal Hacimli Metal Atık elektrik ve Elektronik Ekipman Tehlikeli Atık Park ve Bahçe Atıkları Yanmayanlar Yanabilenler Yanabilir Hacimli Atıklar Yanmayan Hacimli Atıklar Çizelge 2.1. Katı atık bileşenleri Yemek artıkları, ekmek, sebze, meyve.. Gazete, dergi, defter Süt kutusu, meyve suyu kutusu, tetrapak.. Karton kutular. Tüm plastik.. Cam şişe, cam bardak, kavonoz.. Teneke kutu, çatal, bıçak Metal dolap,masa vs. Telefon, radyo Pil,boya kutusu, deterjan kutusu, ilaç kutuları Dal, ağaç parçası, çim vs. Taş, kum, toz, seramik Kumaş, çocuk bezi, ayakkabı, terlik, yastık, halı, kilim, çanta Mobilya, tahtadan yapılmış malzemeler vs. Madde grup analizine geçmeden önce kapların boş ağırlıkları (dara) tartılır. Daha sonra plastik örtü üzerine yayılmış bu yığın içerisinden yemek artıkları sona bırakılmak üzere tüm atıklar bu kaplardan uygun olanlara konur. Suyun buharlaşması nedeniyle gruplandırma sırasında kütle kaybı söz konusu olabilir. Bu yüzden toplanan atıklar olabildiğince çabuk ayrılmalıdır. Ayıklama sırasında bağlanmış poşetler varsa bunların da açılıp, içlerinden çıkan atıkların uygun kaplara konması gerekmektedir. Dolu kap (brüt) tartılır, not edilir. Kış mevsiminde atıklar elek çapı 1 cm olan elekten geçirilmelidir. Eleğin altında kalan kısım küldür. Üstteki kalanlar tekrar aynı kaba konulur ve tartılır, tartımlar not edilir. Atığın elenmesinden önce ve sonra yapılan tartımlar arasındaki fark külün ağırlığını verir. Her bir bileşen için bu şekilde kül miktarı ayrı ayrı bulunur. Tüm grupların tartımı bittikten sonra bu tartımlar toplanarak, toplam numune içindeki kül miktarı elde edilir. Tüm numunenin elenmesi, külün atıklar arasında hapsolmasına, elek altına geçmemesine sebep olmakta ve sonucu etkilemektedir [3]. 3

4 TÜRKAY 2009 Türkiye de Katı Atık Yönetimi Sempozyumu, YTÜ, Haziran 2009, İstanbul 2.1. Metot Uygulama Kocaeli il genelini en iyi temsil edecek numunelerin alınması için çeşitli çalışmalar yapılmış ve ilin doğu, batı, kuzey ve güneyinden numunelerin alınması gerekliliği ile Kocaeli Büyükşehir Belediyesi bünyesinde bulunan nüfusu 5000 den büyük 25 adet belediye belirlenmiştir. Belirlenmiş olan belediyeler: Alikahya Belediyesi, Aslanbey Belediyesi, Bekirpaşa Belediyesi, Çayırova Belediyesi, Darıca Belediyesi, Değirmendere Belediyesi, Derince Belediyesi, Dilovası Belediyesi, Gebze Belediyesi, Gölcük Belediyesi, Hereke belediyesi, İhsaniye Belediyesi, Kandıra Belediyesi, Karamürsel Belediyesi, Karşıyaka Belediyesi, Körfez Belediyesi, Köseköy Belediyesi, Kullar Belediyesi, Maşukiye Belediyesi, Saraybahçe Belediyesi, Suadiye Belediyesi, Şekerpınar Belediyesi, Uzunçiftlik Belediyesi, Yeniköy Belediyesi, Yuvacık Belediyesi. Belediyeler belirlendikten sonraki aşama numune alınacak bölgelerin seçilmesi olmuş, bunun için her bir belediyenin temizlik işlerinden yetkilerle görüşülerek uygun numune alma noktaları belirlenmiştir. Bu noktalar genellikle aynı sosyoekonomik düzeyde olduğu belirtilen yöre halkının oturduğu mahalle ve caddelerdeki konteynırlar olmuştur. Genellikle her bir gelir grubuna ait 1 tona yakın (yaklaşık 3-4 konteynır) atık numunesi analiz için belediyelerin temizlik elemanları tarafından alınmıştır. Kullanılan standart yöntem genel hatları ile bire bir uygulanmış, ancak çalışma sırasında pratikte zorluk oluşturan ve uygulanabilirliği olmayan bazı aşamalarda değişikliğe gidilmiştir. Önerilen yöntemde;.. karakterizasyon numunelerinin pazartesi (hafta sonunu temsil eder) ve Salı (hafta içini temsil eder) günleri alınmalıdır. denilmektedir. Ancak bazı belediyede hafta sonu çöpünün Pazar günleri alınması nedeni ile numuneler hafta sonu için Pazar, hafta içi için pazartesi günleri alınırken, bazı belediyelerin yoğunlukları, teknik ekipman ve eleman yetersizlikleri yüzünden yalnızca hafta içi veya yalnızca hafta sonu numuneleri alınabilmiştir. Genellikle nüfusu 5000 in az üzerinde olan küçük belediyelerde bu uygulamaya gidilmiştir. Ayrıca kış mevsimi çalışmalarında eleme aşamasında da, önerilen yöntemde her bir atık kategorisinin önce kül ile birlikte, daha sonra elekten geçirilerek tekrar tartılmasının gerekliliği belirtildiği halde, yapılan ön çalışmalarda diğer atıklara bulaşmış/yapışmış elenebilir kül miktarının ihmal edilecek kadar düşük olduğu tespit edilmiştir. Bu nedenle, her bir kategori belirlendikten sonra kalan külün ayrıca tartılarak miktarının ölçülmesi tercih edilmiştir. Bunun için öncelikle kolay ayrılabilen atıklar( kağıt, karton, metal, cam vb.) kategorilerine ayrıştırılırken silkelenip kül vb. kalıntılardan arındırılmasına dikkat edilmiştir. Geriye kalan külle karışık atıklar 1 cm 2 lik gözenek büyüklüğüne sahip elekten geçirilmiş ve eleğin üstünde kalan atıklar yeniden ayrıştırılırken, elekten geçen atıklar kül olarak değerlendirilmiştir ve kül miktarı tespit edilmiştir. Yapılan ön çalışmalarda 1m 3 lük atığın yaklaşık kg denk gelmesi atığın ayrıntılı ayrıştırılmasını mümkün kılmamıştır. Bu ölçümler 0,5 m 3 üzerinden yapılmış, çıkan sonuçlar iki ile çarpılarak gerekli hesaplamalar yapılmıştır. Bazı belediyelerde (Karşıyaka, Kullar, Suadiye, İhsaniye ve Kandıra) belediyelerin vermiş oldukları bilgiler dahilinde tüm alt seviye grupları belirlenememiş ve 2 yada 3 alt gelir seviyesinden katı atık numunesi alınmış ve çalışmaya dahil edilmiştir. Belediyelerinden alınan evsel katı atık numuneleri, Solaklar Köyü Mevkiindeki (İzmit) Katı Atık Düzenli Depolama Sahası ve Çiçektepe Mevkiindeki (Dilovası) Katı Atık Bertaraf Tesisi nde belirlenen uygun alanlara ayrı olarak döküm yapılmıştır. 25 belediyenin 18 tanesi Solaklar Köyü Mevkiindeki Düzenli Depolama alanında ayıklama ve tartımı yapılırken, 7 tanesi Çiçektepe Mevkiindeki (Dilovası) Düzenli Depolama sahasında biriktirilmiş ve inceleme işlemleri gerçekleştirilmiştir. Ayıklama ve tartım işlemleri 3 uzman çevre mühendisi ve 4 kişilik ayıklama ekibi tarafından gerçekleştirilmiştir. 4

5 Kocaeli İli Katı Atık Karakterizasyonu Kış mevsimi katı atık karakterizasyonu çalışmaları şubat ayı itibari ile başlamış, mayıs ayında da son bulmuştur. Hava koşullarının elverişsizliği nedeni ile genellikle hafta da bir belediyenin numuneleri incelenebilmiş, bu da çalışmanın 4 ay gibi uzun bir süre almasına neden olmuştur. Yaz mevsimi çalışmaları Haziran ayı itibari ile başlamış, Temmuz ayı sonu itibari ile sona ermiştir. Kötü koku, sinek, haşere vb. olumsuz şartlara rağmen haftada üç belediyenin dörder farklı numunesi incelenerek, iki ay gibi kısa bir sürede tamamlanmıştır. 3. Hesaplamalar Numune alınan belediyeler ve numune alma noktaları çizelge 3.1 de verilmiştir. BELEDİYE ADI 1 ALİKAHYA Çizelge 3.1. Numune alınan belediyeler ve numune alınan noktalar MAHALLE,CADDE ADI DÜŞÜK ORTA YÜKSEK ÇARŞI Karadenizliler 2 ASLANBEY Başaran 3 BEKİRPAŞA Erenler Adnan menderes Dünya Bankası Kalıcı konutlar Kentsa Lajmanları Atakent Toplu konut Yahya kaptan villalar 4 ÇAYIROVA İnönü Özgürlük Çağdaş Kent 5 DARICA Piri Reis Darıca Bayramoğlu 6 DEĞİRMENDER E Fatih Sultan Mehmet Bulvarı. Kadıköy Mehmet ali paşa Çobanoğlu Cad. Yukarı Değirmendr. Kestanelik Topçular mah. Yüzbaşılar Sahil 7 DERİNCE Fatih Yenikent 8 DİLOVASI Turgut Özal Orhangazi- Mimar Sinan 9 GEBZE Cumhuriyet Mh. Yeni 10 GÖLCÜK Kavaklı Yeni Şehitler Dumlupınar Piyale Paşa Donanma Yavuz Sultan Cumhuriyet Osman Yılmaz Kalıcı Konutlar in bir kısmı Kazım Karabekir Denizciler Cad.. Hacı Halil mah. 11 HEREKE Küllük Kızılay Cad. Kale Blokları 12 İHSANİYE Çiflik Çukurtarla mevkii Denizevler 13 KANDIRA Orhan mah. Akdurak mah.iç Akdurak mah.dış Kırk Merdiven Tabakhane 14 KARAMÜRSEL Kayacık 15 KARŞIYAKA Başiskele mah. Altınkent 16 KÖRFEZ Yavuz Sultan Selim Güney 17 KÖSEKÖY Fatih Kalıcı Konutlar 18 KULLAR Mahmut Paşa Mimar Sinan mah. Kordsa Lojmanlar Aydınlık mah. Ağadere Cad., Tuğrul Cad. Çarşı,Leyla atakan Cad.Atatürk Cad. Vezir çifliği Karadeniz 5

6 TÜRKAY 2009 Türkiye de Katı Atık Yönetimi Sempozyumu, YTÜ, Haziran 2009, İstanbul 6 Mehmet ağa mah. Çınarlı Fatih, Soğuksu 19 MAŞUKİYE Zambak Cad. Cad. Kartepe Cad.. 20 SARAYBAHÇE Cedid Çukurbağ Kozluk 21 SUADİYE Karpetepe mah. Kestanelik 22 ŞEKERPINAR Sazlıdere Köyiçi 23 UZUNÇİFTLİK Yeşil Vadi parkı çevresi Bahçeli evler Emek evler Atakent kalı.kon 5 evler mah. 24 YENİKÖY Orta Kalıcı Konutlar Karşıyaka 25 YUVACIK Yakacık Kalıcı Konutlar, Aydınkent Kooperatif ve Villalar 1.ve 2. İş leri Fatih- Başiskele 1m 3 birim hacimde ortalama kış mevsiminde 147,03 kg atık numune incelenirken, yaz mevsiminde 147,22 kg atık numunesi incelenmiştir. Çalışma kapsamında numune alınan her bir belediyeden kül dahil 17 atık kategorize edilmeye çalışılmış ancak; belirlenen tüm kategorilerde atık bulunamaması nedeni ile kış mevsiminde 16 çeşit atık kategorize edilebilmiştir. Çizelge 3.2 de de görüldüğü gibi yaz mevsimi çalışmalarında ise kül bileşeni olmamakla birlikte 12 çeşit atık kategorize edilebilmiştir[4]. Çizelge 3.2. Kocaeli Katı atık karakterizasyonu mevsimsel yüzdeleri KATI ATIK KIŞ MEVSİMİ YAZ MEVSİMİ ORT. BİLEŞENLERİ Düşük Orta Yüksek Çarşı Düşük Orta Yüksek Çarşı Mutfak atıkları 31,82 33,49 40,47 37,20 40,34 38,87 46,45 42,30 38,87 Kağıt 2,66 4,05 6,30 4,91 3,73 7,18 6,71 6,74 5,29 Karton 2,27 2,20 3,35 2,93 2,87 2,55 2,41 2,72 2,66 Hacimli karton 1,86 3,89 4,23 7,41 3,28 4,09 3,83 7,08 4,46 Plastik 13,16 15,17 14,06 14,82 15,81 16,14 16,01 16,51 15,21 Cam 2,25 3,48 3,86 3,77 2,51 4,46 3,70 3,85 3,48 Metal 1,38 1,29 1,33 1,86 1,39 1,17 1,00 1,57 1,37 Hacimli metal 0,04 0,03 0,06 0,09 0,01 0,00 0,00 0,00 0,03 Atık elektrik ve elektronik ekipman 0,61 0,19 0,51 0,41 0,47 0,43 0,33 0,50 0,43 Tehlikeli atık 1,24 0,76 0,85 0,60 1,55 1,41 1,12 0,93 1,06 Park ve bahçe atıkları 1,76 3,20 4,24 1,53 2,35 2,66 1,69 0,48 2,24 yanmayanlar 8,75 3,20 1,00 4,28 0,92 0,41 0,24 0,88 2,46 yanabilenler 20,85 19,79 14,05 14,26 24,76 20,63 16,52 16,45 18,41 yanabilir hacimli atıklar 0,00 0,00 0,45 0,34 0,00 0,00 0,00 0,00 0,10 yanmayan hacimli atıklar 0,00 0,00 0,00 0,08 0,00 0,00 0,00 0,00 0,01 leri 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Kül 11,36 9,26 5,22 5,49 0,00 0,00 0,00 0,00 3,92 TOPLAM 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 Tüm belediyelerde farklı değerler elde edilmiş olsa da, genel olarak tüm gelir seviyeleri için en büyük yüzdeyi mutfak atıkları oluşturmaktadır. Bunu sırasıyla diğer yanabilenler (kumaş, çocuk bezi, ayakkabı, terlik, yastık, halı, kilim, çanta vb.), plastik atıklar ve kül (toz, kum, taş dahil) takip etmektedir. Mutfak atıklarını meyve ve sebze kalıntıları ile yemek artıkları oluşturmaktadır. Bu atık kategorileri arasında, diğer yanabilen atıkların büyük bölümünü kullanılmış çocuk bezleri ve farklı tekstil atıklarının oluşturduğu görülmüştür. Kül atık kategorisinin büyük

7 Kocaeli İli Katı Atık Karakterizasyonu bölümü görsel olarak ayırt edilemeyen toz, toprak vs. gibi inorganik bileşenlerden oluşmaktadır. Toplanılan atıkların büyük bir bölümü kış aylarına denk geldiği için özellikle düşük ve orta gelir seviyelerinde kül miktarları önemli bir yer işgal etmektedir [5]. Plastik atıklar ise karışık olarak 7 farklı geri kazanılabilir plastikleri içermekte (HDPE, LDPE, PP, PE, PS, PET, diğer) ve atık kategorileri arasında önemli bir yer tutmaktadır. Bu plastiklerin her biri farklı kimyasal özellikte ve ekonomik değerlerde olmalarına rağmen, uygulanan yöntemde istenilmediği için karışık olarak toplanmıştır. Ayrıştırılan tehlikeli atıkların büyük bölümünü evlerde kullanılan temizlik ürünlerine ait ambalaj atıkları oluşturmaktadır. Kocaeli Büyükşehir Belediyesi ve İZAYDAŞ (İzmit Atık ve Artıkları Arıtma, Yakma ve Değerlendirme A.Ş) ın uzun süredir yürüttüğü atık pil toplama kampanyaları nedeniyle, pil ve benzeri tehlikeli atıklara da hemen hemen hiç rastlanmamıştır. 4. Sonuç ve Değerlendirme Genel olarak: kış ve yaz mevsimi sonuçları kül dâhil 17 atık bileşeni, organik yapılı olarak değerlendirilebilecek atıklardan olan mutfak atıklar ve park bahçe atıkları organik atıklar, ambalaj atıklar olarak sayabileceğimiz kâğıt, karton, plastik, metal, hacimli metal ve cam atıklar geri kazanılabilen atıklar, elektronik ve tehlikeli atıklar tehlikeli atıklar, yanabilen atıklar ve bu atıklar dışında kalan atıklar da diğer atıklar olarak beş atık grubuna indirgenmiştir. Bu beş kategorinin yaz ve kış mevsimlerinde olan değişimleri şekil 4.1 ve şekil 4.2 verilmiştir. KATI ATIK BİLEŞENLERİ YÜZDE DAĞILIMI KIŞ MEVSİMİ Organik atıklar Geri Kazanılabilir Atıklar Tehlikeli Atıklar Yanabilen Atıklar Atıklar Şekil 4.1. Kış mevsimi katı atık karakterizasyonu KATI ATIK BİLEŞENLERİ YÜZDE DEĞERLERİ YAZ MEVSİMİ Organik atıklar Geri Kazanılabilir Atıklar Tehlikeli Atıklar Yanabilen Atıklar leri Şekil 4.2. Yaz mevsimi katı atık Karakterizasyonu 7

8 TÜRKAY 2009 Türkiye de Katı Atık Yönetimi Sempozyumu, YTÜ, Haziran 2009, İstanbul Buna göre; organik ve geri dönüşümlü atıklar yaz mevsiminde artış gösterirken, diğer atıklar kül olmaması nedeni ile düşüş göstermiştir. Organik atıkların kış mevsimine göre artış göstermesinin en büyük nedeni, sıcak havalar nedeniyle bozulan yemek atıklarının artması ve kavun karpuz gibi kalın kabuklu meyve ve sebzelerin bolca tüketilmesi gösterilebilir. Cam, plastik ve metal gibi geri kazanılabilir ambalaj atıkların artış gösterme nedeni ise yaz mevsimde hava sıcaklığına bağlı olarak içecek tüketiminin artmasından dolayı içeceklerin ambalajlarının da artması olmuştur. Tehlikeli atık miktarı ise yaz ve kış mevsiminde eşit seviyelerde ve en az bulunan atık çeşidi olmuştur. Yanabilen atıklar ise yaz mevsimde az da olsa artış göstermiştir. Kocaeli genelinde; mevsim ayırmaksızın gelir seviyelerine göre genel atık dağılımı ise şekil 4.3 de gösterilmiştir. Organik atıklar en yüksek değeri yüksek gelir seviyesinde alırken, en düşük değeri ise orta gelir grubunda almıştır. Gelir seviyesindeki artış insanların tüketim ve alım alışkanlıklarına da yansıdığı grafiklerde açıkça görülmektedir. Geri kazanılabilir atıklar çarşı grubunda en yüksek değeri alırken, en düşük değeri de, düşük gelir seviyesinde almıştır. Çarşı grubundan alınan numuneler dükkân ve mağazaların bulunduğu sokak ve caddeler olması nedeni ile bu beklenen bir sonuçtur. Kış mevsiminde kül miktarının da dâhil olduğu diğer atıklar olarak ayrılan grup ise düşük gelir seviyesinde en yüksek, yüksek gelir seviyesinde en düşük değerlere ulaşmıştır. Çalışmada kül miktarının genel olarak düşük çıkma nedeni ise Kocaeli nde doğal gaz kullanımının yaygın olması olarak gösterilebilir. 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 DÜŞÜK ORTA YÜKSEK ÇARŞI ORTALAMA Organik Atıklar 43,6 38,9 46,5 40,7 40,9 Geri kazanılabilen Atıklar 31,2 32,6 33,4 37,1 32,0 Yanabilen Atıklar 20,1 20,2 15,6 15,5 19,1 Tehlikeli Atıklar 1,7 1,4 1,4 1,2 1,5 leri 3,3 7,0 3,1 5,6 6,6 Kaynaklar Şekil 4.3. Kocaeli gelir seviyelerine göre genel atık yüzde dağılımı [1]. Kocaeli nin Sosyo Ekonomik Yapısı, Konum ve Nüfus, (Erişim: ). [2]. ASTM D (1998) Standard Test Method for Determination of the Composition of Unprocessed Municipal Solid Waste, ASTM(American Society for Testing Metarials) DATABASE.CART/HISTORICAL/D R98.htm, (Erişim: ). [3]. Çevre ve Orman Bakanlığı, Katı Atık Karakterizasyonu (Madde Grup Analizi), 2007, (Erişim: ). [4]. DURMUŞOĞLU,E., KARADEMİR,A., Kocaeli İli Katı Atık Karakterizasyonu Yaz Dönemi Raporu, KOÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü, Temmuz, [5]. DURMUŞOĞLU,E., KARADEMİR,A., Kocaeli İli Katı Atık Karakterizasyonu Kış Dönemi Raporu, KOÜ, Çevre Mühendisliği Bölümü, Ekim,