Gıda Güvenliği Açısından Tarım ve Gıda Sanayiinde Nanoteknoloji Uygulamalarının Olası Yararları ve Riskleri

Transkript

1 CIHEAM - IAMM Gıda Güvenliği Açısından Tarım ve Gıda Sanayiinde Nanoteknoloji Uygulamalarının Olası Yararları ve Riskleri Selma Tozanlı CIHEAM-IAMM/UMR MOISA tozanli@iamm.fr 15 Mayıs 2012

2 MAYZEM Milletlerarası Akdeniz Yüksek Ziraat Etüdleri Merkezi 1962 Portekiz, İspanya, Fransa, İtalya, Yugoslavya, Yunanistan, Türkiye 1985 Tunus; 1986 Cezayir, Mısır; 1989 Malta; 1991 Fas; 1992 Arnavutluk; 1994 Lübnan İtalya Bari IAM B (1962) Fransa Montpellıer IAM M (1963) İspanya Zaragoza IAM Z (1969) Yunanistan Hanya IAM Ch (1982)

3 » Suyun arıtılması ve filtrasyonunda Kültür balık yetiştiriciliğinde havuzların yosunlardan arıtılması, bakterilerin yok edilmesi Deniz suyunun tuzdan arındırılması Atık suyun arıtılması Suyun kimyasal atıklardan arıtılması (arsenik, ağır metal)

4 » Bitki koruma, sürdürülebilir tarımsal üretim Pestisit ve herbiciterin bitkilere salımınını ve bitki büyümesini kontrol altına alma Bitkilerin biolojik yapısını gözetliyerek, onlara uygun besin verme (özellikle gıda sanayii ve organize perakendecilerin isteklerine uygun ürünlerin üretilmesi amaçlı) Akıllı nanosensörler aracılığı ile hastalıkları ve zararlıları bilgisayar sistemine bağlı bir şekilde izleyebilmek ve erken uyarı sistemleri olarak kullanabilmek

5 » Hayvan yetiştiriciliği Tavuk çiftliklerinde tavuk gribine engel olabilecek nano-selenyum uygulaması Kimyasal antibiotiklerin yerine geçecek şekilde, tavuk yemlerine polisteren nano parçacıklarının katılması Hayvan aşılarının polisteren nano parçacıklar aracılığı ile gerçekleştirilmesi İzlenebilirliğin nanosensörler yardımıyla daha yüksek düzeylerde sağlanması

6 » İşlenmiş gıda ürünlerinde Akıllı paketleme: hava ve nem değişikliklerine duyarlı paketler Nanosensörler aracılığı ile zamanı geçmiş ve/veya hastalık-bakteri içeren ürünleri belli eden, ve patojen ve bulaşıcı hastalıkların tanısına yarayan paketler İşlevsel gıdalar : işlevsel katkı maddelerinin hedef hücrelere ulaşımının özgünleştirilmesi

7 » Gelişmekte olan ülkelerin tarımsal işletmelerinde bu yüksek teknolojinin düzgün transferini ve yerinde uygulanmasını gerektiren yeterli bilgi birikiminin olmayışı» Bu teknolojiler yüksek yatırım düzeyi gerektiren, masraflı yeniliklerdir ve ilk altyapı yatırımları bir çok ülke için aşılması zor bir engel olabilir» Buluşların ve yeniliklerin büyük bir kısmının patentinin dev çokuluslu şirketlerin elinde olması

8 » Serbest radikal üretimi sonucu nanoparçacıkların yarattığı toksisitenin bazı organizmalarda yarattığı hasar ve nanomateryallerin insan bedenindeki davranışları halen bilinmiyor (DNA yaralanması, kanser olasılığı, hücrelerin yok olması...)» 2004 yılında ABD de yapılan bir araştirmada (Southern Methodist University in Texas), 48 saat içersinde milyonda 0,5 parça fulleren dozuna tabii tutulan balıkların beyinlerinde önemli hasarlar saptanmıştır. Ayrıca bu fullerenlerin balıkların karaciğerlerindeki üretici kodlarını değiştirdikleri gözlenmiştir» Fullerenler su pirelerini yok ederek, su yaşam zincirini bozuyor ve bio-çeşitliliği azaltıyor

9 Solucanların bu nano parçacıklardan etkilenmesi ve zarar görmesi bir çok bilim adamını kaygılandırıyor : solucanlar toprağı havalandırmakta önemli etkenler, ve ayrıca toprağı da kontamine edebiliyorlar. Bu durumda, aynı yapı bozukluklarının insanlarda da görülebilmesi olasılığı doğmuyor mu? Nanomateryaller üzerine çalışan bilim adamları ve teknisyenler ve bu fabrikalarda çalışan diğer işçilerin nasıl bir riskle karşı karşıya oldukları şimdilik bilınmemektedir (asbest örneği) Bir araştırmada tekduvarlı karbon nanotüplerin insan cenininin böbrek düzeyinde ürediğini ve hücrelerin büyümesine engel olduğu gözlenmiştir (2005- Cuim Tian, Ozkan, Zang ve Gao)

10 » Nanoteknolojinin küresel düzeyde tanımı (sivil toplum, kamu otoriteleri, karar vericiler vebilim adamlarının ortaklaşa kabul edecekleri bir tanım ve amaç birliği gereği)» Yasa ve yönetmeliklerle kontrol altına alınması (ABD, Kanada, AB bu yolda 2004 den bu yana olumlu ilerlemeler kaydetmişler)» Etiketlerin aydınlatıcı olmasının sağlanması» Tüketicilerin bu konuda aydınlatılması, kamu bilincinin geliştirilmesi» Üreticilerin bilgilendirilmesi ve eğitimi» Önlem kuralının uygulanması