II. Müze Kurtarma Kazıları Semineri T.C. Kültür Bakanlığı. Olympos Mezar Odası Kurtarma Kazısı İ. Akan ATİLA

Transkript

1 II. Müze Kurtarma Kazıları Semineri T.C. Kültür Bakanlığı Olympos Mezar Odası Kurtarma Kazısı İ. Akan ATİLA Olympos, Antalya'nın 77 km güneybatısında, deniz kenarında kurulmuş bir Likya kentidir. Bu ören yerinde sık sık defineciler tarafından kurcalanan mezar odasında kurtarma kazısı yapılmasına ilişkin Bakanlık onayı ile Antalya Özel İdare Müdürlüğü bütçesinden temin edilen ödenekle Müze Müdürlüğü adına kazı çalışmalarına günü başlanmış ve kazı 16 gün sürmüştür. III. binden itibaren varlığını sürdüren Likya bölgesindeki kentlerden Olympos'a ait kesin bilgiler Hellenistik Devir'den itibaren bilinmektedir. M.Ö. II. yüzyılda bastırdığı sikkelerden ve M.Ö. 100 yılında da Likya Birliği içerisinde üç oy hakkına sahip bir kent olması Olympos'un bölgedeki güçlü varlığının bir örneğidir(1). Ancak kent, yaşamı boyunca iki defa deprem geçirmesi ve iki defa da korsan yatağı olması sonucu kentsel büyümesini gerçekleştirememiştir. Osmanlı döneminde de fonksiyonunu yitirdiğinden tamamen terkedilmiştir. Bugün kanal görünümündeki Olympos Çayı kenti ikiye ayırmaktadır. Çay içerisindeki köprü ayağında kuzeye doğru yaklaşık 60 m yeni su kanalım izlediğimizde anıt mezara ulaşılır. Yaklaşık kare planlı olan anıt mezarın güney yönüne bakan giriş kapısının genişliği 280 cm dir. Dıştan dışa 850x930 cm ölçülerinde olan ve Olympos'taki birkaç yapı dışındaki diğerleri gibi, dışta düzeltilmiş küçük taş bloklar ve aralarına sıkıştırılmış taş yongacıklar, içte ise taş ve harçla yapılan mezar odası, kazı öncesinde çöken tonozun molozu ve bitkilerle kaplıydı, ancak içine üç ayrı lahdin yerleştirilmiş olduğu anlaşılıyordu. Ayrıca kaçak kazı alanında ortada açtıkları çukurdan çıkarttıkları toprak ve dolgu malzemesi kapının önüne atılmış durumdaydı. A lahdine ait kapağın bir kısmı ile teknenin bir bölümü ve yazıtın bir bloğu açıktaydı. B lahdine ait kaçakçıların açığa çıkarttıkları kapağın büyük bir bölümü, C lahdinin ise kapak ve teknesinin çok az bir kısmı görülmekteydi. Tonoz başlangıcına kadar taşıyıcı yan duvarların kalınlığı 120 cm olup, ön ve arka duvarlar ise 75 cm kalınlıktadır. Tonoz başlangıcından itibaren tonozun bir bölümü ile arka duvarda tonozun oturduğu dairesel iz görülmektedir. Yan duvarlar üzerinde tonoz başlangıcı seviyesinde tonoz kalıbını taşıyacak desteklere ait üç adet hatıl deliği vardır. Bu deliklerin derinliği 40 cm, yüksekliği 60 cm, genişliği cm arasında değişmektedir. Ayrıca duvarlarda iskele delikleri de görülmektedir. Oda içerisindeki metrelik moloz dolgu kaldırıldığında A ve C lahidlerinin tamamı açığa çıkartıldı, B lahdine ait birkaç parça kabartma bulundu. U şeklindeki podyumun ön kısmındaki dolgu boşaltılırken B lahdine ait kapağın arkasında tekne tabanının büyük bir kısmı ile yan yüzlere ait çeşitli büyüklüklerde plastik ve mimari parçalar ele geçti. Podyumun ikinci basamağına kadar temizlik tamamlandığında B (Sidemara Tipi) lahdinin parçalarının bulunduğu podyum cephesinde 10 satırlık bir yazıt açığa çıkartıldı. A (Prokonnesos Tipi) lahdinin önünde ve podyumun ikinci basamağı ile kapağın arasında yazıtın ilk bloğu bulundu(2). Zemini bulmak için aşağı doğru kazıya devam edildiğinde podyumun birinci basamağı hizasından ortadaki alam ikiye ayıran moloz ve harçla yapılmış bir duvara daha gelindi. Girişin sağındaki 1 no lu bölümde podyum basamağına bitişik 26 cm genişliğinde, 84 cm uzunluğunda ve 36 cm

2 yükseklikte ikinci bir duvar yapılmış ve duvarın içine dikine iki adet p.t. künk konmuştur. Bu durum Likya nekropollerinin bir çoğunda görülebilir. Prof. Dr. Fahri Işık, Patara nekropolündeki benzer buluntuları sulu sunu için hazırlanmış sunak yerleri olarak tanımlamaktadır. Bu gömü yerindeki toprağın içerisinde iki adet, çaplan küçük altın bilezik ile iki adet sikke bulunmuştur. II no lu gömü yerinin üzerinde bir sikke ele geçti. Ayrıca III no lu gömü yerinin temizlenmesi sırasında bir adet taşlı altın yüzük bulundu. İlk iki gömü doğrudan mezar odasının zemini üzerine yapıldığı halde, IIΙ no lu gömü yerinin tabam tuğlalarla döşenmiş olup, açık kenarına üç sıra tuğla ile set yapılmıştır. Üç gömü yerinin temizliği sırasında da iskelete rastlanmamıştır. Buluntular ayrıca ele alınacaktır. Tamamı düzgün kalker bloklardan yapılmış ve özenli bir işçilik gösteren podyum U şeklindedir. Anıt mezarın tabanı toprakla sıkıştırılmış taş parçacıklarından oluşmaktadır. Bu sert zemin üzerine 36 cm yükseklikteki birinci basamak blokları oturmaktadır. İkinci basamak ise 40 cm yükseklikte olup, iç bükey profil verilerek oturma kademesi şeklinde yapılmıştır. U'nun her iki ucunda stilize aslan ayağı kabartması yapılmıştır, ikinci basamağın üzerine alt ve üstünde silmesi olan 100 cm lik bloklar gelmektedir. Podyumun en üstünde ise podyum kenarını çepeçevre dolaşan 30 cm yüksekliğindeki bloklar bulunmaktadır. A ve C l ahitlerinin bulunduğu kısımlardaki blokların alt kısımlarında içe doğru girinti şeklinde bant yapılmış, B lahdinin olduğu kısımdaki bloklarda ise bu kısım blok ortasına getirilmiştir. A lahdinin altındaki iki blok üzerinde yazıt vardır. Podyum ile dış duvarlar arası lahit tabanı seviyesine kadar taş ve harçla doldurulmuştur. Podyumun mezar odası duvarlarından sonra yapıldığı dolgu ve blokların duvarlarla bağlantısı olmadığından anlaşılmaktadır. A (Prokonnesos) lahdi gri damarlı beyaz Marmara Adası mermerinden yapılmış, dıştan dışa 220 cm uzunluğunda, 115 cm genişliğinde ve 102 cm yüksekliğindedir. Teknenin iç yüksekliği 86 cm'dir. Teknenin arka dar yüzü tamamen kırık ve eksiktir. Lahdin tamamı diğer benzerlerinde olduğu gibi kabaca işlenmiştir. Adını aldığı ilk yapım yeri olan Marmara Adası'ndaki atölyeden getirtildikten sonra ayrıntılar işlenmeden olduğu gibi mezar odasındaki yerine yerleştirilmiştir. Uzun ön yüzde dört adet yan kenarları konkav pano arasında üç adet tam bitirilmemiş, kabaca işlenmiş girland, girlandların ortasında aşağı doğru sarkan sarmaşık yaprağı şekline benzer yine tam işlenmemiş bir üzüm salkımı bulunmaktadır ki bu süsleme Anadolu l ahitlerinde çok sık görülmektedir(3). Girlandların üzerindeki hemen hemen daireye yakın boşluklardan ortadakinde kabaca bırakılmış tabula-ansata, yanlardakinde ise birer yuvarlak mevcuttur. Arka uzun yüz, ön yüz gibi yapılmıştır. Ancak girlandların üst boşlukları lahdin işçiliği tamamlanmadığı için yuvarlak motifler şeklindedir. Dar ön yüzde ise iki pano arasına bir girland motifi, üst boşlukta bir yuvarlak ve girlandları aşağı doğru sarkan üzüm salkımı yine stilize olarak yapılmıştır. Kapak ile tekne arasında kenet izine rastlanmamış olup, yer yer harç izi görülmüştür. Kapak uzunluğu 232 cm dir. Her iki dar yüzünde kırıklar vardır. Kapak yüksekliği 56 cm dir. Semerdam şeklindeki kapağın dört köşesinde akroterler bulunmaktadır. İç kısmı hafifçe oyulmuştur. Anadolu'nun birçok antik kentinde olduğu gibi bölgemizdeki önemli yerleşmelerden Perge ve Side'de de Prokonnesos atölyelerinde yapılmış bu tip l ahitlere rastlanmıştır(4).

3 B (Sidamara Tipi) lahit, ince kristalli beyaz mermerden yapılmış, mezar odasında kapının tam karşısına gelecek şekilde yerleştirilmiştir. Dıştan dışa 240 cm uzunlukta, 115 cm genişlikte, 100 cm yüksekliktedir. Mezar odasındaki duruş pozisyonuna bağlı olarak tekne ve kapağın ön yüzü detaylı işlenmiştir. Lahdin sağlam tek parçası tekne tabanı ve diğer kırık parçalar müzeye getirilerek onarılmış ve lahit ayağa kaldırılmıştır. Ön uzun yüzde teknenin düz profil veren taban silmesinden sonra bir çentikle, üzerinde giyoş motifini andırır bir süsleme bulunan ikinci bir silme yer alır. Sağdan profilli kesik silmeler yapılmıştır. İkinci bir silme ile figürlerin durduğu stylobata geçilir. Plinthuslu Attik-İon sütun kaideleri üzerinde burmalı sütunlar, kompozit başlıkların taşıdığı stilize yaprak motiflerinin süslediği yuvarlak kemerler ve kemerler arasındaki akant yapraklan ile lahtin mimari bezemeleri tamamlanmaktadır. Ön uzun yüzdeki figürleri sağdan itibaren inceleyecek.olursak; 1. Niş: Sandalye üzerinde sola doğru oturan kadın figürünün dizden aşağısı görülen bölümüdür, üst kısmı kırık ve eksiktir. Sandalyenin arka ayağı ile minder işlenmiştir. Sandalyeye oturan giyimli kadının mantosu dizinin altında toplanıp, sandalyenin kenarından tomar halinde kıvrımlar yaparak sarkmaktadır ve iki diz arasında diagonal kıvrımlar oluşturur. Alttaki giysinin kıvrımları ayağın ön kısmını açıkta bırakacak şekilde yere kadar uzanmaktadır. Ayağında, bantları parmak arasından geçen sade sandalet vardır. Ayak kaidenin plinthus kısmına basmaktadır(5). Lahdin bütün kabartmaları düşünüldüğünde podiumdaki yazıtta söz edilen ve adına anıt mezar yaptırılan Arkhepolis, namı diğer Hoplon'un karısını betimleyen bir kabartma olabileceği kanısına varılmıştır. 2. Niş: Cepheden, giyimli, büyük bir olasılıkla mezar sahibini temsil eden erkek figürüne ait olan yüksek kabartma, göğüs altına doğru kırık olup, üst kısmı yoktur. Giysi içindeki sağ dirseği ile sol bilek üzerine kadar olan kısmı görülebilen bu figürün mantosu ayak bileklerine kadar inmektedir. Ayaklarında parmak arasından gelip, bilekten bağlanmış sandaletleri mevcuttur. Sağ dirseğinin arkasında hokka ve yazı kalemlerinin olduğu bir torba göze çarpar ki bu da yazıtta belirtildiği gibi "Likiark" olan mezar sahibinin makamım gösteren belirtilerdir. Figür sol elinde de kağıt rulosuna benzer bir tomar tutmaktadır. 3. Niş: Cepheden yapılmış çıplak bir genç (Genius?)(6) kabartmasıdır. Omuzlarından gelen pelerinin bir ucu arkasında sarkmaktadır. Pelerinin diğer ucunu sol eliyle toplamış ve içerisine çeşitli meyveler doldurmuştur. Pelerin boynunun altında "U" şeklinde bir kıvrım oluşturduktan sonra, sağ omzunda bir toka ile tutturulmuştur. Sağ kol dirsekten kırılmıştır. Yüzde gülümser bir anlatım vardır. Sağ yanak tahrip olmuş, gözbebekleri işlenmiştir. Saçlar iri dalgalar halinde omuzlara dökülmekte olup, başın üzerinde oluşturulmuş topuzu kırıktır. Nişin sol alt köşesinde oturur durumda baş ve ön bacakları kırılmış bir hayvan (köpek olabilir) gövdesi vardır. Bu figür mitolojide, insanda ölmeyen, ölümden sonra da varolan tinsel bir varlık sayılan Genius ile bağdaştırılabileceği gibi, mezar sahibinin genç oğlu ya da yardımcısı da olabilir. 4. Niş: Baş, kol ve bacakların bir bölümü eksik olan çıplak erkek figürü görülür. Vücudu hafif sola doğru dönük ve sağ koluyla yanında yükselen asma kütüğüne

4 dayanmıştır. Sol kol dirsekten bükülerek eli kalçası üzerine konmuştur. Sol omuzu ve göğsü açıkta bırakan bir keçi postu, karın hizasından gelerek sağ omuzda bağlanmıştır. Postun bir bölümü sağ bacak hizasında aşağı doğru sarkar durumda görülmektedir. Sağ koltuk altında keçinin başı stilize olarak belirtilmiştir. Vücuda "S" hareketi verilecek durumda sağ bacak dizden hafifçe bükülerek, dik bir şekilde duran sol bacak üzerinden atılarak parmak uçlan ile yere basmaktadır. Asma kütüğü ve keçi postundan dolayı bu figüre Genç Dionysos veya onun Satyr'lerinden biri denilebilir. 5. Niş: Cepheden yapılmış çıplak erkek figürüdür. Sağ yanında kıvrımlı bir kumaş kütlesi durmakta, sol yanında nişin üst seviyesine kadar yükselen ve yapraklan defne yaprağına benzeyen bir ağaç bulunmaktadır. Baş boyundan, sol kol dirsekten kırıktır. Sağ kol ve bacaklarda eksiklikler vardır. Sağ bacak dizden bükülerek parmak ucuyla yere dokunmaktadır. Bütün ağırlığı taşıyan sol bacak düz bir şekilde yere basmaktadır. Buna bağlı olarak vücutta bir "S" hareketi görülmektedir. Sağ kolunu dirsekten bükerek arkasına koymuştur. Kanımızca Apollon olarak adlandırılabilir. Ön dar yüz: Sol üst köşe tamamen tahrip olmuş, kırık ve eksiktir. Sağ köşedeki sütunun bir bölümü ile başlık yoktur. Ortadaki Hades Kapısı'nın alt ve üst kısımlarından bir bölümü de kırıktır. Orta niş Hades Kapısı olarak işlenmiştir. Kapının üst kısmı "Suriye Alınlığı" denilen istiridye kabuğu şeklindeki alınlıkla tamamlanmıştır. Kapı lentosu üzerindeki İon kyması ile diş sırasından küçük bir bölüm görülmektedir. Kapının solundaki nişte chiton giymiş bir kadın figürü ayakta durmaktadır. Diz ve ayakların bir bölümü onarılarak ortaya çıkartılabilmiş-tir. Ayağına parmakları örten bir ayakkabı giymiştir. Kapının sağındaki nişte çıplak bir erkek figürü önden işlenmiştir. Büyük bir olasılıkla ölülerin ruhlarını Hades'e taşıyan Tanrı Hermes'tir. Baş, yüz, sol el, sol bacak, sağ ayak ucu tamamen tahrip olmuştur. Tanrının ayaklarında kanatlı sandaletleri vardır. Bu da tanrının en önemli atrübüsüdür. Aşağı doğru uzattığı sağ elinde kabzaya benzer bir şey tutmaktadır. Omuzlarından gelen pelerin önde diagonal kıvrımlar yaparak göğüs hizasına kadar sarkmış ve arkadan gelen parça da sol kola sarılmış durumdadır. Arka uzun yüz: Lahdin en fazla tahrip görmüş ve eksik olan kısmıdır. Sadece ikinci nişteki figür korunmuştur, diğer nişler tamamen eksik durumdadır. Sağdan sola doğru nişler içerisindeki figürler incelendiğinde; 1. Niş: Sadece köşe sütununun başlığı ve nişe ait kemerin bir bölümü görülmektedir. 2. Niş: Cepheden yapılmış çıplak bir erkek figürü yer alır. Baş, sol el dirsekten, sol ayak bilekten ve sol sütunun yansı kırık ve eksiktir. Arkadan omuzlar üzerinden diagonal kıvrımlar yaparak gelen pelerin, göğüs üzerinde bir toka ile tutturulmuştur. Pelerinin arkada kalan bölümü dirsek hizasında sol koluna dolanarak aşağı doğru sarkmaktadır. Kol eksik olmakla beraber mızrak ucu ve sopa parçalarından bu elin mızrağı tutmakta olduğu söylenebilir. Sağ kol dirsekten hafifçe öne bükülmüş ve avuç içinde arkaya doğru sarkmakta olan kumaş-deri benzeri bir şey tutmaktadır. Sağ diz hafifçe bükülerek sağ ayak öne ve yana doğru atılmıştır. Ayağına, konçları bilek üzerine çıkan çizme giymiştir. Vücudun ağırlığım çeken sol ayak dik olarak yere basmaktadır. Diğer figürlerde görülen "S1 hareketi burada da görülmektedir. Figür

5 çizmesi, duruşu, mızrağı ve pelerini ile Meleagros heykellerini anımsatmaktadır(7). 3. Nişte de 2. nişin sütununa dayanmış ve bir sunak (?) üzerinde duran kalkan görülmektedir. Nişin diğer kısımları tahrip olmuştur. 4. Niş tamamen tahrip olmuştur. 5. Niş, sol köşede başlık hizasında mızrak tutan bir el görülmektedir. Arka dar yüz, yan yüzlere göre daha küçük üç nişe ayrılmıştır. Sağ üst köşesi, sol köşe sütunun tamamı ile altta bir bant halinde silmeye kadar olan kısmı eksiktir. Ayrıca figür ve nişlerde de eksiklikler vardır. Ortadaki nişte cepheden giyimli bir kadın figürü yer alır. Mantosunun bir bölümü ile başını örtmüştür. Sağ omuz hizasından aşağı doğru gelen bu parçayı kırık olan sağ eliyle göğüs hizasında tutmaktadır. Baş örtüsünün altından görülen saçlar enseye doğru toplanmaktadır. Alın kısmı kırıktır. Gözbebekleri belirtilmiştir. Alt dudak hizasından itibaren çenesi kırıktır. Figürün sol kolu mantonun altında kalmakta, aşağı doğru uzanıp, sol eliyle diz üzerinde tomar halinde kıvrımlar oluşturan mantosunu toplamaktadır. Mantonun altında chiton görülmektedir. Sol diz öne doğru bükülmüştür, alt kısmı yoktur. Bu figürün sağındaki ve solundaki nişler içerisinde ona doğru bakan birer çıplak erkek figürü yer alır. Bunlardan sağdakinin başı ve bacaklarının dizden aşağı kısmı eksiktir. Sağ omzuna atılmış pelerini önde ve arkada diz hizasına kadar sarkmaktadır. Sol kolu dirsekten bükülerek karın hizasına doğru kıvrılarak pelerini tutmakta, kumaşın bir bölümü de koluna sarılmış durumdadır. Soldaki figürün başı sağlam olup, vücudunun karından aşağısı ve sağ eli eksiktir. Saçlar kısa kabarık buklelerle belirtilmiş, arkada enseye doğru inmektedir. Gözler ileri doğru bakmaktadır ve gözbebekleri işlenmiştir. Sol omzundaki pelerini kıvrımlı bir şekilde öne ve arkaya doğru sarkmaktadır. Öne doğru uzattığı sol eliyle kınındaki kılıcını kabzasından tutmaktadır. Bu yüzdeki figürler kompozisyon olarak Likya ve Pisidya bölgelerindeki mezar stellerinde çok sevilen bir konu olan Helena ve Dioskurlar kompozisyonunu hatırlatmaktadır. Lahit kapağı kline şeklinde yapılmıştır. Ön sağ köşe kırık ve eksiktir. Kapağın ön yüzünde en altta diş sırası görülmektedir. Diş sırası üzerindeki iki sıra banttan sonra kline içindeki yatak görülmektedir. Klinenin alt dört köşesine simetrik sfenks kabartmaları, üst dört köşeye de silen başları yapılmıştır. Klinenin üç tarafını çeviren kısa korkulukların dış yüzlerindeki metoplar içine sıra ile tryton ve dolphin kabartmaları yapılmıştır. Klinenin sol köşesinde yatak kenarında oturur durumda güvercin tutan bir Eros bulunmaktadır. Eros'un göğüsten itibaren üst kısmı eksiktir. Yatak üzerinde sol dirsekleri üzerine yaslanmış giysili bir çift bulunmaktadır. Önde diğer Sidemara lahit kapaklarında olduğu gibi kadın, arkada erkek uzanmaktadır. Her ikisinin de boyundan itibaren başları kabaca bırakılmıştır. Bu da bize bu lahdin fabrikasyon l ahitlerden olduğunu belirtir(8). C (Sanduka tipi) lahit, ince kristalli, beyaz mermerden yapılmıştır. Dıştan dışa 240 cm uzunlukta, 110 cm genişlikte, 132 cm yüksekliktedir. Teknenin derinliği 110 cm dir. Lahdin bütün yüzleri çok iyi işlenmiştir. Dar arka yüzün bir bölümü çok önceden tahrip edilmiştir. Mermer yangın geçirmiş gibi kolayca dağılmaktadır. Kazı öncesi teknenin dar ön yüzünün üstten üçtebiri yok idi. Kazı sırasında bulunan parçalarla onarımı yapılarak tamamlanmaya çalışılmıştır.

6 Ön uzun yüzde teknenin düz profil veren taban silmesinden sonra ikinci düz bir bantla cephesi çerçeve içine alınmış, küçük bir girintinin üzerine içbükey bir çerçeve daha yapılmıştır. Orta boşluk düz olarak bırakılmıştır. Üst kısımdaki banttan sonra ince bir silme ve dışbükey profili silme ile süsleme tamamlanmıştır. Diğer dar ve uzun yüzlerde de aynı bezemeler yapılmıştır. Kazı öncesinde kapağın hemen hemen yansının yok olduğunu tespit ettik. Var olan kısmı da birçok parçalara ayrılmış şekilde idi. Kapak genişliği 128 cm, yüksekliği ise 44 cm dir. Kapak içi üçgen biçiminde yontulmuştur. Kapağın arka yüzünde paralel iki ince bantla üçgen alınlık belirtilmiş olup ortasında Medusa kabartması vardır. Alınlık köşesindeki yarım İon kyması biçimindeki akroterin ön yüzünde, istiridye kabuğu içinde, sol kolu üzerine yaslanmış uyuyan kanatlı çıplak Eros bulunmaktadır. Duvar kenarındaki diğer köşe akroterinde ise aynı pozisyonda üzüm salkımı ve asma dallan arasında uyuyan Eros bulunmaktadır. Kapağın uzun yüzleri üzerinde alçak kabartma şeklinde geniş ve düz kiremitler iki sıra gösterilmiş, en üstte de dar mahya kiremiti yapılmıştır. Tekne veya kapağın mevcut kısımlarında kenet izine rastlanmamıştır. L ahitlerin üçü de çok önceden kırılıp soyulduklarından içlerinde hiçbir buluntuya ve iskelet parçasına rastlanmamıştır. ANIT MEZARDA BULUNAN KÜÇÜK ESERLER Envanter No: Eserin adı ve cinsi: Bilezik-altın Bulunduğu yer: 1 nol u gömüt Ölçüleri: Çap: 3.8 cm, Kal: 0.2 cm Tanımı: Bükülerek birbirine bağlanmış ince uçlardan sonra silindirik çubuk kalınlaşarak halkayı oluşturur(9). Envanter No: Eserin adı ve cinsi: Bilezik-altın Bulunduğu yer: 1 no lu gömüt Ölçüleri: Çap: 4.6 cm, Kal: 0.3 cm Tanımı: Silindirik çubuğun iki ucu bükülerek birbirine bağlanmış, uçlarda ince olan çubuk kalınlaşarak halkayı oluşturmuştur. Bu tür bilezikler İ.S. II. ve IV. yüzyıllar arasında fazla bir şekil değişikliğine uğramadan yapılıp kullanılmışlardır. Envanter No: Eserin adı ve cinsi: Yüzük-altın Bulunduğu yer: III nolu Gömüt Ölçüleri: Çap: 2 cm, Kal: 0.2 cm, Gen: 1.4 cm Tanım: Yüzük halkası iki tarafında genişleyerek yukarı doğru kıvrılır. Üst kısmı dikdörtgene yakın düz bir şekil alır. Tam ortada konik formda, ortasında beyaz renkli bir halkası olan kahverengi küçük bir taş yükselir. Anıt mezarın zemininden cm yükseklikte bulunan dört adet sikke oldukça tahrip olmuştur. Tanımlanabildiğince aşağıda açıklanmıştır. Podyumun birinci basamağının biraz üstünde bulunan MARCUS ULPİUS TRAJANUS'a ait sestertius: Ön yüzdeki portre kısmen, yazılar tamamen silinmiş. Arka yüzdeki motif ve yazılar belirsiz. Ancak tanım portre karakterinde yapılmıştır. I no lu gömülün üst seviyesinde bulunan İmp. HADRİANUS'a ve CARACALLA'ya ait denarius'ların ön yüzleri hafif silik, arka yüzleri belirsizdir. II No lu gömütün üst seviyesinde bulunan FLAVİUS THEODOSI-US I (MAGNUS)'a ait sikke: Ufak bronz, mm. Ön yüz: Diadem başlıklı İmparator büstü, sağa DN. THEODOSIUS P.P. AVG. tamamı nokta bordur içinde. Arka Yüz: SALUS

7 REPUBLICAE-SMANE- Ayakta duran Victoria sola doğru yürüyor ve beraberindeki esiri sürüklüyor. Tamamı nokta bordur içinde. YAZITLAR ve ÇEVİRİSİ(10) A (Prokonnesos) Lahdinin altındaki yazıt Diotimos oğlu Hoplon'un oğlu Olymposlu Hoplon bu lahdi ana-babasına, kendine, Melitine, namı diğer Eukles'in oğlu Arkhepolis kızı Aristonoe'ye, kardeş çocuğu Gagatis'e, kendi kansına ve kızı Melitine'ye yaptırdı. Eğer birisi bu lahde başkasını koyarsa, mezar açma cürmüyle suçlanacak, davacıya mal varlığımdan 1000 dinar verilecek, lahde konan ölü de çıkarılacaktır. B (Sidemara) Lahdinin altındaki yazıt Rhesimakhos'un namı diğer Diotimos'un oğlu ben, Olympos'lu Likiark M(arkos) Aur (elios) Arkhepolis, namı diğer Hoplon, bu lahdi çok sevgili babam Rhesimakhos, namı diğer Diotimos'a, çok sevgili kardeşim M (arkos) Aur (elios) Menodoros; namı diğer Rhesimakhos'a, kendime ve vasiyetimde belirteceğim kişilere yaptırdım; hiç kimse -bu lahde ölü koyamaz; koyan, çok kutsal imparatorluk hazinesine gümüş (dinar) ceza ödeyecektir. Sonuç olarak; podyum üzerindeki yazıtlardan anlaşılacağı gibi bu anıtsal mezar yazı karakteri, Sidemara lahtinin işçiliği ve tabandaki mezarlarda bulunan altın takıların tarihleri, sikkeler de göz önüne alındığında; İ.S. II. yüzyıl içinde, hatta, tuğla döşemeli basit mezar düşünülecek olursa, İ.S. IV. yüzyıl içinde de aynı aileden gelenlerce sürekli olarak kullanılmıştır denilebilir. 1. Akan ATİLA, Arkeolog, Antalya Müzesi Müdürlüğü. Kazı süresince ve kazı sonrasındaki çalışmalarıma katkılarıyla yardımcı olan Arkeolog Ümit Atvur, Mimar Süleyman Ergün ve Konservator Abdurrahman Özkan'a teşekkür ederim. (1) Cevdet Bayburtluoğlu; Lykia, s Yazıtlar Dr. Vedat Çelgin'le ayrıca detaylı olarak yayınlanacaktır. 3. G. Mendel; Catalogue des Sculptures I, s Arif Müfid Mansel-Aşkıdil Akarca; Perge'de Kazılar ve Araştırmalar, Ankara-1949 s Hans Wiegartz; Kleinasiatische saulensarkophage, s Azra Erhat; Mitoloji Sözlüğü, s Antalya Müzesi'ndeki Env. nolu Meleagros Heykeli Perge kazılarında bulunmuş olun. İ.S. II. yüzyıla tarihlenir. Antalya Museum Guide, s Lahitteki mimari ve heykeltraşı işçilik onun İ.S, II. yüzyılın sonları III. yüzyılın başlarında yapılmış olabileceğini gösterir. 9. F.H.Marshall, M.A., Catalogue of the Jewellery, Greek, Etruscan and Roman in the Departments of Antiquities, British Museum London 1911, Cat. no. 2809

8 10. Yazıtlarla ilgili çalışmalar bildirideki şekliyle Doç. Dr. Ender Varinlioğlu tarafından yapılmıştır.