Otoriter Siyaset Düşüncesi MACHIAVELLI

Transkript

1 Otoriter Siyaset Düşüncesi MACHIAVELLI

2 Otoriter Siyaset Düşüncesi Ortaçağ Avrupa'sında çok başlı ve çok parçalı bir yapı vardı Bir yandan kentler, bir yanda kırsal kesimde feodal beyler şahsında dağılmış çok başlı-parçalı yapı Birçok kent bağımsız ve özerk yönetime sahipti Feodal lordlarda otorite merkeziydi Bazı lorlardın değişik ülke topraklarında kalan geniş arazileri vardı Bunlar böylece birçok devlet içinde nüfuz sahibi olabiliyorlardı Kilisenin (Papa nın) Avrupa'yı kontrol etmesini kolaylaştıran bu yapıydı (bölük pörçük güç dağılımıydı) 16. asırla birlikte yeni dönem başlıyor Aynı topraklarda olan kentler birleşerek ulusa dönüşmeye başlıyor Ulusa refakat eden en önemli siyasi güç merkezi ise krallıklar Bu merkezi otorite ile feodal beylerin gücü devlet sınırları içine çekilmiş Papalığın ulusların üstündeki gücüne son verilmiştir 2

3 Otoriter Siyaset Düşüncesi Uluslaşma süreci krallar üzerinden yürümüş Bağımsız ve otonom kentler kralların şahsında birleşmiş ve böylece merkezi otorite çıkarmışlar İspanya, Fransa, İngiltere, Prusya hep bu şekilde ortaya çıkmış Gelişen ekonomik yapı da kralların şahsında güçlü merkezi otoriteyi gerekli kılmışş Zira gelişen burjuvazi, ticaretin sadece kentlerin değil ülkelerin de sınırları dışında yapılması sonucunu doğurdu Mal dolaşımının güvenliği, standardizasyonun oluşturulması, ekonomik yaşamın güçlü bir otorite eliyle kontrolünü zorunlu kılıyordu Ücret ve istihdam politikalarıyla ilgili düzenlemelerin yapılması gibi ekonomik aktiviteler güçlü merkezi otoritelere ihtiyaç hissettiriyordu 3

4 Otoriter Siyaset Düşüncesi Dini örgütlenemeye ilişkin yeni arayışlar da merkezi hükümeti gerekli kılıyordu Reform ve Protestanlık ile ulusal kiliselerin olması isteniyordu Kilisenin hegemonyasını kırmak için de güçlü bir alternatif ihtiyacı vardı: Krallar Erasmus, Luther, Calvin Kralların otoritesini yüceltmiş İtaati vazetmişler 4

5 Otoriter Siyaset Düşüncesi Yani tüm yeni sınıflar, gruplar ve anlayışların yolu güçlü merkezi otoriteye çıkıyor Hem ulus hem de ulus devlet krallar üzerinden inşa ediliyor Otoriter siyaset düşüncesi de krala ve otoritesine vurgu yapıyor Temel düşünce: Toplumun tüm temel unsurlarıyla güçlü merkezi otoritenin altına çekilmesi Toplumuna her yönüyle hükmeden, onu tepeden tırnağa kuşatan bir merkezi otoritenin kurulması 16. asırda Machiavelli ile başlayan bu otoriter düşünce 19. asırda Hegel ile doruk noktasına ulaşmış 5

6 Machiavelli ( ) İtalyan düşünür ve siyasetçi Temel eserleri Prens/Hükümdar ve Cumhuriyet Üzerine Söylevler Görüşleri kimileri tarafından eleştirilmiş kimileri tarafından övgülerle anılmıştır. Modern siyaset düşüncesini başlatan kişi olarak kabul edilir Neden? Çünkü savunduğu görüşlerin bir çoğu, modern dünyanın temel siyasi kurumları haline dönüşmüştür Ulus ve ulus-devletin inşası fikri ve seküler sistemin kurulması gerektiği fikri dikkate çekici Zira modern siyasetin 2 ana tartışma konusu Sekülerizm Ulus devlet 6

7 Siyaset- Machiavelli Herhangi bir insan topluluğunun toplum olmasının yegane şartı siyasettir. Siyasetin olmadığı yerde toplumdan da bahsedilemez. Dolayısıyla siyaset toplumun herhangi bir unsuruna ne bağımlı ne de özerktir siyaset toplumun ta kendisidir. Toplumsal ilişkiler her halükarda siyasal iktidar tarafından şekillendirilmektedir. Farkına varsak da varmasak da siyaset her alanda ve tüm yönleriyle yaşamımızı etkilemektedir.

8 Siyaset- Machiavelli Her toplumda iki farklı karakterde grup bulunmaktadır: Yönetilenler ve yönetenler Yönetilenler/Halk: yönetenler dahil kimsenin emri ve baskısı ve baskısı altında yaşamak istemezler. Yönetenler: Emir ve talimatlar yoluyla halkı itaat ettirip baskı altına almak isterler Bu toplumsal bölünme tüm toplumlarda var olan doğal, önlenemez ve vazgeçilemez bir özelliktir. Siyasetin ortaya çıkmasına yol açan işte bu bölünmüşlüktür. Peki bu bölünmüşlük ve çatışan menfaatler karşısında siyasetin ve siyasetçinin görevi nedir???

9 Siyaset- Machiavelli Machiavelli ye göre siyasetin ve siyasetçinin görevi bu bölünmüşlüğü gidermek ve çözmek değil bu çatışmayı yönetmektir. Bu çatışma ve bölünmüşlüğün ortadan kaldırılması sadece siyasetin yapılma gerekçesini ortadan kaldırmaz aynı zamanda toplumu da ortadan kaldırır. Siyasetçi bu çatışmanın yöneticisi ve işletmecisi olmalıdır.

10 Machiavelli Onu Hükümdarın şahsında merkezi otorite arayışına iten sebep: İtalya nın o zamanlar yaşadığı çok başlılık Diğer pek çok ülke ulus devlet aşamasını tamamlamıştı Özellikle Fransa ve İspanya, İtalya için tehlike bile oluşturmaya başlamıştı. İtalya zamanının en zengin ülkesi olmasına rağmenğ 5 farklı otoriteye bölündüğü için siyasi olarak son derece zayıftı ve başta İspanya ve Fransa olmak üzere yeni ulus devletlerin saldırılarına maruzdu. Machiavelli nin temel kaygısı bunları güçlü bir birliğe dönüştürmek İtalyan ulusunu ve ulus devletini oluşturmaktı 10

11 Machiavelli İktidarı miras yoluyla elde eden ancak onu kullanmayı beceremeyenleri küçümser Her şeyde iyilik yolunu tutmak isteyen kişi, pek çok iyi olmayan arasında zorunlu olarak felakete uğramaya mahkumdur. Bundan dolayı iktidarını devam ettirmek isteyen bir hükümdar iyi olmamayı ve duruma göre bu bilgiyi kullanıp kullanmayacağını öğrenmelidir Bu nedenle Machiavelli, hükümdarları başkalarına yardım etmemeye, cimri, acımasız, hilekar olmaya ve suçlamalardan kaçabilmek için başkalarına kirli işler yaptırmaya sevk eder. Machiavelli için sadece amaca ulaştıracak araçları kullanmak anlamlıdır. Kötülük içinde durum aynıdır. İktidarı ele geçirmeye veya elde tutmaya yarayacaksa iyi bir şeydir. Politika ahlak dışıdır, çünkü, namussuzların arasında yüzde yüz namuslu kalmak isteyen er geç mahvolur. İç savaşları önlemek için üç-beş kelle koparmak zulüm değil bir vazifedir. 11

12 Machiavelli Bunun için verdiği örnek Cesare Borgia dır. Borgia aşırı derecede şiddet uygulayarak bir vilayette düzeni sağlayacak kişi olarak yetenekli fakat aynı zamanda oldukça gaddar ve acımasız olan adamı De Orco yu görevlendiriyor. De Orco nun acımasız yöntemleriyle yola getirip pasifleştirdiği halk kitlelerinin sempatisini kazanak için daha sonra Borgia, kendi adamını öldürerek vücudunu ortadan ikiye böldürüp halka açık bir meydana asıyor. Bu manzara zaten pasifleştrilmş olan halkın hoşuna gidiyor öyle ki halk bu gaddarlığı iyi kullandığı için Borgia ya övgüler diziyor. Aynı şekilde yöntemler uygulayan farklı krallardan da örnekler veren Machiavelli bireysel amaçlara ulaşmak için bir araç olarak şiddetin önemine vurgu yapıyor. Başka çare kalmayınca, kuvvet haktır ve başka bir ümit kalmayınca silah mukaddes bir cihat vasıtasıdır 12

13 Machiavelli Bunun yapılması için öncelikle Katolik Kilisesinin tahakkümünden kurtulmayı şart koştu Bu bakımdan sekülerizmin (devlet otoritesinin kiliseden tümüyle bağımsız kalması) ilk savunucuları arasında Toplumsal düzenini oturtmuş, ahlaki değerleri cumhuriyet rejimiyle yönetilebileceğini savunmuştur gelişmiş ülkelerin Kitleler cahil ve aklını kullanabilen insanlar azınlıkta olduklarında yönetimler tiranlık olur, elitler ve aklını kullananlar çoğunluk olursa tiranlıklar yok olur Plato ve Cicero dan sonra Cumhuriyeti savunan önemli bir düşünürdür Savunduğu otoriter bir cumhuriyettir Prens te ise henüz toplumsal birliğini ve düzenini oluşturmamış ülkeler için despotik bir yönetim modeli öngörmekte Reel siyaset anlayışı onu farklı kılan yöndür. Ne ahlak ve din ne de felsefi tartışmalar devlet ve iktidar kavramını açıklayamaz gerçekte önemli olan insanların temel ihtiyaçları ve insanın bencilliğidir 13

14 14 Machiavelli Siyasi otoritenin kaynağını insanın bencilliğine dayandırır İnsan, tabiatı itibarıyla bencil ve saldırgandır İstekleri de sınırsız Daima başkasının elindekine göz diker Böylece rekabet, çatışma ve anarşi kaçınılmaz olur Yani güvenlik ihtiyacı doğar Hükümdar da devlet otoritesini elinde tutmak ister çünkü bencildir Bu noktada yönetilenle ilgileri kesişir Yönetilen güvenlik ister, yönetici güç elde etmek ister Hükümdar her şeyden önce yönetilenlerin güvenliğini ve mülkiyetini korumak durumundadır. Onlara iyilik yaparak halkın güvenini sürekli yenilemek ve onları kazanmak amacıyla gerektiğinde zalimliği ve şiddeti ölçülü olarak kullanmayı tavsiye eder.

15 Machiavelli Bunu yaparken hükümdara sınırsız yetkiler verir Machiavelli Onu yeryüzünün mutlak gücü haline getirir Yani ulusun üzerindeki ölümlü Tanrı sı Kutsal kitapta Tanrı için kullanılan Kadir-i Mutlak sıfatını prense uyarlamış Kadir-i mutlak olması her şeye mutlak anlamda hükmedebilmesi anlamına gelir Hükümdar, milletin dinini, dilini, alışkanlıklarını, geleneklerini, göreneklerini, kültürünü, giyim biçimini, kısaca her şeyini, değiştirme ve onların yerine yenisini koyma gücüne ve hakkına sahiptir Bütün bunları yaparken ulusuna danışma ihtiyacı hissetmez İstikrarlı hükümet hayali insan potansiyeli üzerine bina edilemez ve süslü hayallere dayanan hükümetlerin yaşama şansı bulunmamaktadır. 15

16 Machiavelli Yönetim, sözleşme ye değil zor a dayalıdır Yönettiği insanların rızasını almak zorunda değildir Asker, bürokrasi ve kanun gücünü kullanarak zorla yönetmeli Zira insandaki bencilliği ve saldırganlığı ancak böyle yatıştırıp barış ve düzeni sağlayabilir Hükümdar aynı zamanda bir kanun yapıcıdır Sözleri, emir ve direktifleri kanun hükmündedir Hükümdar aynı zamanda hukukun da kaynağı Hükümdar sadece askeri gücü değil kanun gücünü kullanarak da yönetmeli İnsanlar, kendi aralarındaki özel ahlakın kamusal işlere uygulanamayacağını bilmek zorundadırlar. Kamusal alan ve özel alan ayrımı ortaya çıkacaktır. Birisinin kötü olarak gördüğü bir şeyi diğeri faydalı veya iyi olarak görebilecektir. 16

17 Machiavelli Machiavelli de kanun doğal hukuka değil Yöneticinin uygun gördüğü prensiplere dayanır Hükümdar kanun gücüne dayanarak, toplumunu yeniden inşa etme hakkına sahip İtalya gibi dejenere toplumlara hükümdarın her müdahalesini meşru ve gerekli görür Tarihsel karşılaştırmalar. Tarihe açık, duygulara kapılmadan, realist olarak bakılırsa kendine siyasal başarılar sağlayacak çok sayıda örnek bulacaklardır. 17

18 Machiavelli çifte ahlak düşüncesiyle bilinir Yönetici ile yönetilen ahlakı birbirinden farklıdır Yönetilenin ahlaki değeri (yapması istenilen): mutlak itaat Onun için daha üstün bir değer yok Yöneticinin herhangi bir ahlaki değeri yoktur Tek kaygısı iktidarını korumak ve geliştirmek Bunu yapmak için kullanacağı tüm araçlar meşru Sonuca giden tüm araçlar meşru: Makyavelist yaklaşım. 18

19 19 Machiavelli Hükümdar: ahlaktan, dinsel değerlerden, gelenek ve göreneklerden ve kurallardan tam anlamıyla bağımsız bir hükümdarlık formüle etmiş Hatta yönetici için ahlaksızlığın daha yaralı olacağını düşünür Ahlak ya da hukuksal sınırlama onu başarısız kılabilir Hükümdarın ordusunun tek amacı kazanmak Nasıl kazandığı önemli değil Hükümdarın iradesinin üzerinde hiçbir sınırlama yoktur Sınırlayan tek şey vicdanı Bunu sorgulayacak olan da kendisi Halkın sorgulama veya değerlendirme hakkı yok Eğer önemli hedeflerine ulaşmaları gerekiyorsa insanlar cömert değil cimri, sevilenden çok korkulan, dinsiz ve hilekar olmalıdırlar. Bireyler ideali aramak yerine en az zararlıyı iyi olarak almakla yetinmelidirler

20 Koyu milliyetçi Machiavelli Milliyetçilik otoriter bir devlet ve organik toplum yapısını öngörür Ona göre toplumun homojen olması gerekir Mesleki farklılaşmanın dışında her tür farklılaşmaya karşı Aristokrasi ve seçkinciliği eleştirir Çünkü bunlar ülkeyi belli güçlere bölmektedir. Her tür siyasi ve sosyal farklılaşmaya karşı Askerlik herkes yapmalı Ülkenin yaşamı ve bağımsızlığı; dini, ahlaki, insani, hukuksal ve geleneksel her tür değerin üzerinde 20

21 Machiavelli Cumhuriyet Üzerinde Söylevler kitabında farklı tavır var Tek güç yöneticinin elinde değil, dağılmış durumda Cumhuriyet rejimini savunuyor Cumhuriyet rejimi, kanunla yönetmeli, yöneticilerin inisiyatifiyle değil Ancak kabul ettiği yasalar evrensel doğal hukuk ilkeleri değil Toplumun kendi ihtiyaçları için kabul ettiği geçici yasalar 21

22 Machiavelli Hükümet Türleri Çeşitli varyasyonları olsa da iki tür hükümet vardır: Cumhuriyetler ve Monarşiler Cumhuriyetler: Liderin bir araya getirmiş olduğu erdemli vatandaşlardan oluşur. Cumhuriyetler: a) yasaya dayanır b) yalnız bir azınlığın çıkarı için değil yurttaşların çoğunluğunun çıka çıkarı için yönetilir c)bütün sınıfların üyelerinin yurttaş olarak katıldıkları karma bir hükümettir 22

23 Machiavelli Hükümet Türleri Tiranlıklar: İnsanların daha az erdemli yaşadığı bir yerde yasalar ve kurumların hiç biri özgürlüğü koruyamaz ve sonunda sadece kurnaz bir tiran istikrarı sağlayabilir Bu tür toplumlarda kitleler bu düzenlemeye razıdır çünkü yönetici olmadığında istikrarın devam etmeyeceğine ve hep birlikte anarşiye düşeceklerini düşünürler. Kitleler yurttaşlaraş gerekli olan erdemden mahrum oldukları için hem tiranlığı hak ederler hem de ona ihtiyaç duyarlar; onlar için asgari özgürlük özgürlüğün hiç olmamasından daha iyidir. Bu toplumda yöneticinin de tek erdemi iktidarda kalma ve gerekli her türlü yöntemi kullanarak yönetim ve istikrarı devam ettirmektir. Bunu yaparken zalim değil merhametli görünmeye gayret etmelidir yönetici 23

24 Machiavelli Hükümet Türleri Anayasal Yönetim: Monarşiler ve Cumhuriyetler: Halkın desteği ile iktidara gelen yönetici halkın sevgisini korumaya gayret etmelidir. Bu iş esasında kolay çünkü halk zulüm görmemekten başka bir şey istemez. Tabi ki burada bahsedilen halk, dürüst, zeki, yasalara itaatkar vb. erdemlere sahip yurttaşlardır. Hlak hukuki bakımdan ve ahlaki bakımdan yöneticiyle eşit statüye sahip olduğundan bu tür toplumlarda tek bir ahlak standardı/kanuni düzenleme yeterlidir. Bu tür toplumlarda yönetici sadece ahlaklı görünmemeli gerçekten ahlaklı olmalıdır. Ancak, en iyi hükümet biçiminin bile bozulması ve yozlaşması kaçınılmazdır. Yurttaşlar kendi erdemlerini kaybedince anayasal yönetim de kötüye gider peşinden tiranlık ve hiçbir yasa ve eleştirinin öne sürülme ihtimalinin bulunmadığı ve özgürlüklerin kaybedildiği yönetimler meydana gelir. 24

25 Machiavelli Hükümet Türleri Ulus devletler: Machiavelli, ulus devleti mümkün olan istikrarlı hükümete en uygun coğrafi bir çerçeve olarak görür. Ulus devlet bağlılığını bir hükümete vermiş, belirli bir coğrafi alanda yaşayan bir halkı ifade eder Eserinin ve fikirlerinin özü İtalya da ulus devletin oluşması için gerekli tüm şartların oluştuğu sadece bu işe öncülük edecek şanlı bir lidere ihtiyaç duyulduğudur Hükümdar döneminin en önemli ailesi olan Medici ailesine ve özellikle Lorenzo de Medici ye bir hediyesi ve kendisinden istifade edilmesi için gönderdiği bir mesajdır. 25

26 SİYASET ve AHLAK Machiavelli Hükümdarlar Sözlerini NasılTutmalıdırlar Büyük işler yapmış hükümdarlar verdikleri sözleri fazla dikkate almamış İnsanları ustalıkla aldatmışlardır Mücadelenin 2 yolu var o İnsanca o Hayvanca o Birincisi yeterli olmayınca 2.sine başvurulabilir o Bu nedenle hükümdar insanca yaşamayı da hayvanca davranmayı da bilmelidir İhtiyatlı hükümdar kendine zararı dokunuyorsa verdiği sözü tutmaz Hükümdar, tilki ve aslanın niteliklerini bilmeli ve ona göre davranmalıdır Hükümdarın saydığı tüm niteliklere sahip olmasına gerek yoktur ama öyle görünmesi gerekir Hükümdar öyle davranmalı ki onu görenler; merhametin, bağlılığın, insanlığın, doğruluğun ve dindarlığın ta kendisi sansınlar Dindarlığa sahipmiş gibi görünmek kadar gerekli bir şey yoktur Hükümdar, sadece hayatını ve devletin varlığını sürdürmeyi amaçlar Halk sadece görünüşe bakar