ÇOCUKLAR ve AĠDS 2010 BeĢinci Durum Değerlendirme Raporu Özet

Transkript

1 ÇOCUKLAR ĠÇĠN, AĠDS E KARġI BĠRLEġELĠM! ÇOCUKLAR ve AĠDS 2010 BeĢinci Durum Değerlendirme Raporu Özet UNICEF tarafından UNAIDS, WHO, UNFPA ve UNESCO ile ortaklaģa hazırlanan BeĢinci Durum Değerlendirme Raporu, dört P olarak anılan aģağıdaki dört program alanıyla iliģkili olarak kaydedilen ilerlemeler, ortaya çıkan kanıtlar, en iyi uygulamalara dair vaka incelemeleri ve çocuklara yönelik mevcut bilgi ve uygulamalar konusundaki verileri inceleyen yıllık bir rapordur. Sözü edilen dört program alanı ise Ģunlardır: - HIV ın anneden çocuğa geçmesinin önlenmesi - Enfeksiyonlu çocuklara pediatrik bakım ve tedavi sağlanması - Ergenler ve gençler arasında HIV enfeksiyonunun önlenmesi - HIV ve AĠDS ten etkilenen çocukların korunması ve desteklenmesi AIDS salgınının çocukları nasıl etkilediği baştan yazılıyor Neredeyse 30 yıldır, HIV ve AİDS bireyleri ve aileleri harap etti. Çocuklar, yetişkin nüfusundaki epidemiğin ağır ölçeğinin gölgesinde yaşadı. Ne var ki, artan kanıtlar ve hızlandırılan eylemler sayesinde, AIDS salgınının çocukları nasıl etkilediğinin öyküsü bugün baştan yazılıyor. Çocuklar artık HIV ile mücadele etkinliklerinin merkezinde yer alıyor ve çocuklar için yapılan yatırımların etkisini görülüyor yılına kadar HIV ın anneden çocuğa geçmesinin fiilen önlenmesi hedefi, ulaşılabilir görünüyor da, düşük ve orta gelirli ülkelerde ihtiyaç sahibi HIV pozitif gebe kadınların %53 ü, hastalığın anneden çocuğa geçmesini önlemek (PMTCT) için antiretroviral tedavi gördü; bu oran, 2005 te %15 ti. - Bugün, 15 yaşın altındaki ihtiyaç sahibi yaklaşık çocuk antiretroviral tedavi görmüştür; 2005 te bu rakam sadece di. - Bugün, HIV ile yaşayan yaş arası toplam 5 milyon genç olduğu tahmin edilmektedir; 2005 te bu rakam di den önce, Alt Sahra Afrikası ndaki birçok ülkede, her iki ebeveynini de AIDS yüzünden kaybetmiş olan çocukların okula gitme olasılığı, her iki ebeveyni de hayatta olan çocuklara kıyasla çok daha düşüktü; bugün, birçok yerde bu çocukların okula gitme olasılıkları neredeyse eşittir.

2 Çocuklara yardım etme çabaları, HIV ile mücadele için gerçekleştirilen daha kapsamlı çalışmaların bir parçasını oluşturmakta ve Binyılın Kalkınma Hedeflerine (BKH) ulaşılmasına katkıda bulunmaktadır. AİDS ten etkilenen çocuklar için önleme, tedavi, bakım ve destek sağlanması, anne ve yenidoğan sağlığı, yetişkinlerin sağlık testinden geçirilmesi, dışlanmış topluluklara ulaşmak, sosyal yardım ve koruma sistemlerine destek ve kızların ve genç kadınların hastalık karşısındaki savunmasızlıklarına daha fazla dikkat çekilmesi gibi birçok diğer alanda daha iyi yaklaşımlara ve sonuçlara- katkıda bulunmuştur. Ancak, çözülen her sorun ve kaydedilen her ilerleme için, yeni zorluklar ve sıkıntılar ortaya çıkmıştır. Eşitlik: Evrensel erişim, ulaşılması zor olan kesimlere hizmet vermek demektir Milyonlarca kadın ve çocuk cinsiyet, ekonomik statü, coğrafi konum, eğitim düzeyi ve sosyal statü gibi faktörler temelindeki eşitsizlikler nedeniyle sistemdeki boşluklarda kaybolmaktadır. Nerede olursa olsun, herkes mevcut olan en yüksek sağlık standardından yararlanma hakkına sahiptir. Ne yazık ki, diğer BKH alanlarında olduğu gibi AİDS le mücadelede de, hedeflere ulaşma yönünde kaydedilen genel ilerleme çoğu zaman başarılardaki eşitsizliklerin üzerini örtmüştür. Dünyanın tüm bölgelerinden gelen sağlık göstergeleri kırsal ve kentsel nüfus arasındaki ve yoksulluk veya sosyal faktörlere bağlı eşitsizliklere işaret etmektedir. Sağlık sistemlerini güçlendirmek, AİDS e karşı daha etkili ve sürdürülebilir bir yanıt geliştirmek açısından önemlidir ve bu eşitsizlikleri ortadan kaldırmak ve çocuk ve kadınların hayat kurtarıcı bu yanıtlara erişebilmesini sağlamak için sosyal koruma sistemlerine yatırım yapmayı da mutlaka içermelidir. En yoksul, dışlanmış ve en az hizmet alan kesimlere ulaşmak, başarılı AİDS programlamasının kalbinde yer almıştır. Bu zorunluluk, kaynakların durağanlaştığı ve birbiriyle yarışan önceliklerin daha karmaşık bir hale geldiği bu çağda çok daha büyüktür. Kanıt: Çocuklar ve AİDS hakkında birçok bilgiye sahibiz Birçok eksiğe ve boşluğa rağmen, çocuklar ve AİDS konusunda sahip olduğumuz bilgi tabanı güçlenmiştir. Küresel olarak, BM ve ortakları bu bilgileri kullanarak küresel HIV mücadelesine yönelik yeni rehberler oluşturmuşlardır. HIV ile ilişkili hedeflere ulaşma yönünde ilerlemeyi hızlandırmak için gerekli olan finansman düzeyi ile mevcut olan finansman düzeyi arasındaki fark sürmektedir. Küresel olarak, HIV ve AİDS için yapılan yatırımlar daha kapsamlı sağlık çalışmalarıyla olumlu bir şekilde birleştirilmiş olsa da, her iki alanda da mücadele çalışmalarına daha fazla yatırım yapılmasına ihtiyaç vardır.

3 Artık ufukta görmeye başladığımız AİDS siz nesil çok da uzakta değil ne var ki, bu hedefe ancak kanıtlanmış tedbirlerin yaygınlaştırılmasını hızlandırabilirsek ve ancak bu tedbirleri tüm ihtiyaç sahiplerine ulaşmak için hak temelli ve sonuç odaklı bir çabanın bir parçası olarak görebilirsek ulaşabiliriz. P1 HIV IN ANNEDEN ÇOCUĞA GEÇMESĠNĠN ÖNLENMESĠ Bugün, 2015 yılına kadar HIV ın anneden çocuğa, yani dikey geçişinin fiilen önlenmesi, artık ulaşılabilir bir hedef haline gelmiştir. Doğu ve Güney Afrika, Latin Amerika, Doğu Asya ve Orta ve Doğu Avrupa da birçok ülke, 2010 PMTCT (anneden çocuğa geçişin önlenmesi) kapsamında evrensel erişim hedefine yaklaşmıştır. Ancak, artan kapsama alanı hastalığın bulaşma oranını her zaman düşürmemiştir. Dikey geçişin fiilen önlenmesi hedefi sonuçlar ve etki üzerine yeniden odaklanılmasını gerektirmektedir. Fiilen önleme, zaten yapmayı bildiğimiz şeyi daha iyi yapmak demektir: Ülke deneyimleri göstermektedir ki HIV ın anneden çocuğa geçişinin fiilen önlenmesi coğrafi kapsama alanındaki, etkililik ve kalitedeki ve PMTCT hizmetlerine olan talepteki boşlukların giderilmesini gerektirmektedir. Kaliteli müdahaleler, anneden çocuğa geçişin fiilen önlenmesinde köşe taşlarıdır: Revize edilen DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü WHO) rehberleri, anneden çocuğa geçişin önlenmesine (PMTCT) yönelik hizmetlerin kalitesinin arttırılması çağrısını yapmaktadır. Bu, tüm HIV pozitif gebe kadınların ART uygunluğu için CD4 değerlendirmelerinin iyileştirilmesini, PMTCT için etki düzeyi yüksek ARV rejimleri sunulmasını ve daha güvenli bebek besleme yöntemlerinin teşvik edilmesini gerektirmektedir. Anne-Bebek Paketi, etki düzeyi daha yüksek olan PMTCT rejimlerine erişimi genişletmesi beklenen yeniliklerden biridir. UNICEF ve DSÖ tarafından UNITAID ve diğer ortakların desteğiyle geliştirilen paket, virüsün dikey geçişini önlemek için gebe annenin ve bebeğinin ihtiyaç duyacağı tüm ilaçları içermektedir. Kadınların mevcut olan hizmetlerden yararlanmasını önleyen ekonomik, sosyal ve kültürel engellerin ortadan kaldırılmasına önem vermek, talebin arttırılmasına yardımcı olabilir: Kadınların PMTCT hizmetlerine erişiminin önündeki engeller arasında doğum ve doğum sonrası bakım hizmetlerinin yüksek maliyetli oluşu, uzun bekleme süreleri, sağlık merkezlerine ulaşım ücretlerini ödeyememe, eş desteğinin olmaması ve HIV ile ilişkili damgalanma ve ayrımcılık sayılabilir. PMTCT programlamasının maliyetlerini anlamak elzemdir: Sağlık harcamalarını daha etkili ve verimli hale getirmek acil bir ihtiyaç haline gelmiştir. Ulusal faaliyetler için yenilikçi finansman mekanizmaları ve tahsis edilen yerel kaynakların dış finansmanla tamamlanması, kaliteli ve entegre HIV hizmetlerine erişimin arttırılmasında kritik rol oynamaktadır.

4 P2 PEDĠATRĠK BAKIM VE TEDAVĠ HIV enfeksiyonlu çocuk ve ergenlerin AİDS nedeniyle ölmelerini önlemek için, enfeksiyonlu çocuk ve ergenlerin erken aşamada belirlenmesi, bunlara bakım ve tedaviye erişimin zamanında sağlanması ve kaydettikleri ilerlemenin izlenerek belgelenmesi gerekmektedir. Bebeklerde erken tanının yaygınlaşması, pediatrik HIV ın tedavisi için hem umut vermiş hem de bunun zorluklarını göstermiştir. Enfeksiyonlu çocukları belirlemek için daha iyi yöntemlerin kullanılması, çok daha fazla sayıda çocuğun hayat kurtarıcı tedavilere başlamasına ön ayak olmuştur da, HIV ile yaşayan 15 yaşından küçük çocukların sayısı 2,5 milyondu. Düşük ve orta gelir ülkelerinde ART alan çocukların sayısı 2008 de den 2009 da e çıkmışsa da, bu rakam 1,27 milyon çocuğun sadece yüzde 28 i demektir. Pediatrik HIV testi, bakım ve tedaviye açılan kapıdır: Erken evrede test etme ve tedaviye başlama, bebeğin hayatta kalma olasılığını arttırmada ve tedavinin başlatılmasından önce oluşabilecek nörobilişsel engel ve gelişim geriliğinin azaltılmasında çok önemlidir. Anne ve çocuk; iyileştirilmiş bakım planlaması, danışmanlık, vaka yönetimi ve anne ve bebeğin hizmet sunum yerinde ve civar toplumda izlenmesi yoluyla, ihtiyaç duydukları tedaviyi almak için sağlık sisteminin içinde kalmaya devam edecektir. Sistem kaynaklı, sosyal ve mali engelleri kaldırmak, çocuklar için tedaviye erişimi ve alınan sonuçları iyileştirebilir: Pediatrik tedavinin merkezde toplanmasının önlenmesi ve tüm HIV tedavi yerlerinde hizmet sağlayıcıların bebek, çocuk ve yetişkinlere tedavi sunabilecek şekilde eğitilmesi konusunda kaydedilen ilerleme yavaş olmuştur. Araştırmalar, düşük ve orta gelir ülkelerinde çocuklarda ART alma oranının zengin ülkelerde yaşayan çocuklarla aynı ya da daha iyi olduğunu ve bu nedenle de etkili bir yatırım olduğunu göstermiştir. Temel önleyici bakım hayati öneme sahiptir: Basit ve kanıtlanmış önleyici müdahalelerin yaygınlaştırılması, HIV ile yaşayan çocukların hayatta kalma oranlarını arttırmada elzemdir. Bu temel müdahaleler HIV a maruz kalan tüm bebeklere antibiyotik kotrimoksazol verilmesi, yaygın enfeksiyonlarda vaka yönetimi ve yeni DSÖ bebek besleme rehberinin uygulanmasını içermektedir. Çocuklar gerekli metalara erişebilmelidir: İlaçların geliştirilmesi ve finansmanı söz konusu olduğunda, çocuklar çoğu zaman düşük önceliğe sahiptir. Pediatrik ilaçlar tipik olarak yetişkinler için geliştirilen ilaçlardan uzun yıllar sonra test edilmekte ve onaylanmaktadır; ya da test ve onay aşamalarına hiç gelememektedir. HIV ile yaşayan ergenler bir gizli epidemik tir: HIV enfeksiyonlu birçok ergen tedaviye erişemektedir, çünkü bu ergenler hiç testten geçirilmemişlerdir. Birçok ülkedeki hukuki ve siyasi engeller, ergenlerin test edilebilmesi için vasinin rızasını gerektirmektedir ve bu durum ergenlerin zamanında testten geçirilerek tedavi edilmesini geciktirebilmekte hatta önleyebilmektedir.

5 Şekil 2: Antiretroviral terapi gören 15 yaşından küçük ihtiyaç sahibi çocukların yüzdesi, Alt Sahra Afrikası Doğu ve Güney Afrika Batı ve Orta Afrika Orta Doğu Ve Kuzey Afrika Orta Asya ve Pasifik Güney Asya Latin Amerika Ve Karayipler Not: Çubuk, tahmin etrafındaki belirsizliği göstermektedir. Kaynak: WHO, UNAIDS ve UNICEF. Towards Universal Access, Scaling up priority of HIV/AIDS interventions in the health sector İlerleme Raporu 2010 WHO, Cenevre, Eylül ODA/BDT Düşük ve orta gelir ülkeleri, toplam P3 ERGENLER VE GENÇLER ARASINDA ENFEKSĠYONUN ÖNLENMESĠ yaş arası gençler arasında yeni HIV enfeksiyonlarının önlenmesi konusunda ilerleme kaydedilmiştir. HIV yaygınlığında azalma görülen ülkelerde, en çok düşüş kaydedilen kesim gençler olmuştur. Ancak, hiçbir önleme stratejisi tek başına tüm koşullar için geçerliliğini kanıtlayamamıştır ve birçok genç HIV enfeksiyonuna karşı hala korunmasızdır. Tablo 2: HIV ile yaşayan yaş arası gençler, 2009 Bölge Kadın Erkek Toplam Doğu ve Güney Afrika Batı ve Orta Afrika Güney Asya Doğu Asya ve Pasifik Latin Amerika ve Karayipler ODA/BDT Orta Doğu ve Kuzey Afrika Toplam Not: tahminler yuvarlatılarak verilmiştir, ancak hesaplamalarda yuvarlatılmamış rakamlar kullanılmıştır;bu nedenle, toplalarda bazı farklılıklar olabilir. Kaynak: yayınlanmamış UNAIDS ve WHO tahminleri, 2010 AİDS Salgını Küresel Raporu (Global Report on AIDS) (henüz yayınlanmamıştır)

6 Acil durumlarda HIV ile ilişkili hizmetlerin sürdürülmesi: Haiti, 2010 Ocak 2010 daki depremden önce, Haiti de tahmini olarak kişi ve çocuk HIV ile yaşıyordu. Depremin ardından, Sağlık Bakanlığı tahminlere göre tedavi alan insanların yüzde 40 dan daha azının tedavilerini devam ettirebildiğini ve PMTCT hizmet sağlayıcılarının birçoğunun depremden etkilendiğini belirtmiştir. Deprem sonrasında insanların kitleler halinde yerlerinden olması da depremden etkilenen nüfusun HIV enfeksiyonuna karşı korunmasızlığını arttırmıştır. HIV ile yaşayan insanlar için etkili önleme, tedavi, bakım ve destek hizmetlerinin sağlanabilmesi, hizmet sunumunun güvenilirliğine ve erişimin sürekliliğine bağlıdır. Ülkeyi sarsan depremin ardından, Haiti de bu hizmetlerin sürekliliği büyük yara almıştır da, UNAIDS gençler arasında HIV yaygınlığında düşüş olduğunu rapor etmiştir; Alt Sahra Afrikası ndaki 22 kilit ülkede bu düşüş yılları arasında %25 den fazla olmuştur. Dünyanın birçok yerinde, yeni HIV enfeksiyonlarının sayısı düzenli olarak azalmakta veya durağanlaşmaktadır. Yine de, gençler arasındaki bu düşüş trendi evrensel değildir da yaş arası gençler arasında tahmini olarak yeni enfeksiyon oluşmuştur. Programlar gençler arasındaki yeni enfeksiyonların arz ettiği gerçekle yüzleşmek zorundadır: Gençler arasında seks, cinsellik ve damar içi madde kullanımı çok hassas konulardır. Bunun sonucunda, gençler için özel olarak tasarlanan kaliteli ve uygun hizmet yelpazesini sağlayan önleme programları, gençlerin bu programlara erişimini her zaman garanti edememektedir. Küresel olarak, kapsamlı bilgi düzeyleri hala çok düşüktür: 2005 ve 2009 yılları arasında gerçekleştirilen nüfus temelli anketlerden alınan sonuçlara göre, sadece üç ülke hem genç kadınlar hem de genç erkekler arasında %50 veya üstü bir bilgi düzeyine ulaşabilmiştir: Namibya, Ruanda ve Svaziland. Gençlerde enfeksiyonların önlenmesi, daha büyük yaştaki ergenler ve partnerleri için prezervatif programlamasına bağlılığı gerektirmektedir: verilerine göre, Alt Sahra Afrikası nda son 12 ay içinde birden fazla partnerle cinsel ilişkiye girdiklerini bildiren yaş arası genç kadınların sadece %32 si ve genç erkeklerin sadece %47 si son cinsel ilişkileri sırasında prezervatif kullanmıştır. Bu oran düşük olsa da, gençler arasında prezervatif kullanımı ve güvenli seks konusunda belli bir ilerleme kaydedildiğini göstermektedir. Biyomedikal müdahaleler HIV ile mücadelenin güçlenmesinde kilit rol oynayabilir; ancak bunlar çözümün sadece bir parçasıdır: Erkeklerde önleme amaçlı sünnet ve tedavi, bir dizi biyomedikal yanıt sunmaktadır. Çok yakında, mikrobisitlerin genç kadınlar için çok ihtiyaç duyulan bir koruma sağlayabilir düzeye gelmesi beklenmektedir. Tüm bunlar, gençlere yönelik sağlık hizmetleri sunumunun ve davranış değişikliği programlarının kalitesine ve sürdürülebilirliğine bağlıdır ve enfeksiyon riski altındakiler arasında hizmetlerden yararlanma oranlarını arttırabilir.

7 P4 HIV VE AĠDS TEN ETKĠLENEN ÇOCUKLAR ĠÇĠN KORUMA, BAKIM VE DESTEK Son otuz yılda, AİDS ten etkilenen çocuklara koruma, bakım ve destek sağlanması yönündeki ilgi ve yatırımlar artmıştır. AİDS ten etkilenen çocuklarla ilgili ulusal izleme verileri, yapılan yatırımların artık meyvelerini vermeye başladığını gösteriyor; bunun en açık kanıtı da öksüz olanlar ve olmayanlar arasındaki eğitim eşitsizliklerinin azalması. Korunmasız çocuk kimdir? UNICEF önderliğinde yapılan araştırmalar, eğitim düzeyi ve hanehalkının zenginlik düzeyinin daha iyi beslenme ve okula devam ile önemli ölçüde ilişkili olduğunu bulmuştur. Çalışma, bir çocuğun öksüz olmasının ya da kronik hasta bir yetişkinle aynı hane içinde mi yaşamasının, çocuğun savunmasızlığını belirleyen en güçlü işaret olmadığını ortaya koymuştur. Sosyal koruma çocuklar için HIV sonuçlarını iyileştirebilir: Nakit transferleriyle birlikte, mikrofinansman, mevduat ve krediler, tarımsal gelir gibi aileye geçim desteği sağlayan programlar AİDS ten etkilenen yoksul hanehalklarında önemli bir etki yaratabilir. Sosyal koruma, ergenlerde ve yetişkinlerde yeni enfeksiyon olasılığını arttıran korunmasızlık döngüsünün kırılmasına yardımcı olabilir: Malawi de, nakit transferi programı, programdan yararlanan tüm hanehalklarında çocuk yaşta evliliklerin, hamile kalma oranlarının ve beyan edilen cinsel aktivitenin önemli ölçüde düşmesine ön ayak olmuştur. Buna ek olarak, çalışmanın başında okula kaydolan kız çocuklar arasında yeni HIV enfeksiyonu görülme oranının da yüzde 60 daha düşük olduğu görülmüştür. Sosyal koruma ve çocuk koruma sistemlerinin güçlendirilmesi daha etkili ve daha maliyet etkin yanıtlara götürebilir: Güney Afrika da UNICEF ve USAID desteğiyle gerçekleştirilen Isibindi programı, topluma yönelik çocuk koruma sistemlerine yatırım yapmanın korunmasız çocuklara ve ebeveynlerine çocuk destek hibelerine erişim ve antiretroviral tedaviye erişim konusunda nasıl yardımcı olabileceğine güzel bir örnektir. Toplumun istek ve katılımı, kaliteye ulaşmada ve yaygınlaştırmada büyük öneme sahiptir: The Global Fund ın toplum sistemlerinin güçlendirilmesi (CSS) konusunda verdiği destek, toplum kuruluşlarının toplumlarına karşı hesap verebilirliklerini iyileştirmeyi ve kamu kurum ve kuruluşlarında ve hükümette daha fazla şeffaflık ve daha fazla hesap verebilirlik için savunu çalışmaları yapma kapasitelerini arttırmayı amaçlamaktadır. Öksüzlere ve korunmasız çocuklara yönelik ulusal izleme ve değerlendirme sistemlerine yatırım, çocuklar için etkili bir HIV yanıtı sağlamada yüksek bir öncelik olmaya devam etmektedir.

8 ġekil 4: Oranların en az 0,10 puan arttığı seçili alt Sahra Afrikası ülkelerinde öksüz olan ve olmayan çocuklar arasında okula devam oranlarının izlediği trend, Madagaskar Burundi Etiyopya Kenya Zimbabwe Tanzanya Birl. Cum. Nijerya Not: Öksüzler için okula devam oranı, her iki ebeveynini de kaybetmiş olan ve hâlihazırda okula devam eden yaş arası çocukların yüzdesinin aynı yaşta olup da her iki ebeveyni de sağ olan ve ebeveynlerinin en az biriyle yaşayan ve okula devam eden çocukların yüzdesine olan oranıdır. Oranlar dönemi içindir. Kaynak: AİDS Gösterge Anketleri, Nüfus ve Sağlık Araştırmaları ve Çoklu Göstergeli Küme Araştırmaları, Burundi ve Etiyopya verileri , Kenya verileri , Madagaskar verileri 1997 ve , Nijerya verileri 2003 ve 2008, Tanzanya Birleşik Cumhuriyeti verileri 2003 ve , Zimbabwe verileri 1999 ve dönemleri içindir. Madagaskar için daha önceki veriler (1997) küçük denominatörlere dayanmaktadır (tipik olarak ağırlıksız vaka) EYLEM ÇAĞRISI: Taahhütlerimizi yerine getirme zamanı gelmiştir. Ülkeler ve toplumlar en dışlanmış üyelerine ulaşıp onların ihtiyaçlarına yanıt vermedikçe, HIV ın anneden çocuğa geçmesinin fiilen önlenmesi ve evrensel erişim hedeflerine ulaşmak mümkün olmayacaktır. HIV dan etkilenen bireylerin ve ailelerin refahı, sağlık durumlarında bir değişim gerçekleştirebilme yetilerine ve hastalığın ekonomik ve sosyal etkilerinin üstesinden gelme konusundaki dayanıklılıklarına bağlıdır. Yaş, cinsiyet, coğrafi yer, zenginlik ve eğitim spektrumu genelinde erişim, kapsam ve sonuçlar açısından mevcut olan eşitsizliklerin kaçınılmaz olduğu kabul edilemez, ve AİDS e verilecek yanıt bu eşitsizlikleri ortadan kaldırmayı amaçlamalıdır. HIV hiçbir ayrım gözetmediğine göre, AİDS e verilecek yanıt da hiçbir ayrım gözetmemelidir.

9 Çocuklar ve AIDS: Beşinci Durum Değerlendirme Raporu, önümüzdeki bir ila üç yıllık dönemde AİDS ten etkilenen çocuklar için ilerlemeye ivme kazandırmak üzere alınabilecek bazı somut eylemler için çağrıda bulunmaktadır: 1. PMTCT nin odağının ARV profilaksi kapsamından annelerin sağlığına ve çocukların HIV sız yaģamasına yöneltilmesi. 2. Sadece anne sütü uygulamasının güvenli ve sürdürülebilir hale getirilmesi. 3. HIV-pozitif yenidoğanların, çocukların ve gençlerin gecikmeksizin belirlenmesi ve uygun olanlara derhal ART eriģimi sağlanması. 4. Çocuk ve ergenlerin umut vaat eden yeni önleme inisiyatiflerinin geliģtirilmesi ve uygulanması çalıģmalarının merkezine yerleģtirilmesi. 5. Hâlihazırda düģük olan HIV bilgi düzeyinin yükseltilmesi. 6. Toplumun kıyılarında yaģayan çocuk ve ergenlerin sağlık, eğitim ve sosyal yardım hizmetlerine eriģiminin arttırılması. 7. Yoksul ve korunmasız kadın, çocuk ve ergenlere ekonomik destek sağlanması. 8. Kadınlara ve kız çocuklarına yönelik Ģiddet ve istismarın önlenmesi, bunlara karģı yasaların uygulanması.