YILLIK İZİN KURULU VE ÖNEMİ

Transkript

1 YILLIK İZİN KURULU VE ÖNEMİ Erol GÜNER* GİRİŞ Yıllık ücretli izin, uluslararası sözleşmeler ile güvence altına alınmış evrensel bir hak tır. Türkiye nin de onayladığı İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi nin 24. maddesi ile Birleşmiş Milletler Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi nin 7. maddesinde yıllık ücretli izin hakkı yer almaktadır. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası nın Çalışma şartları ve dinlenme hakkı başlıklı 50. maddesi şu şekildedir: Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve ka dınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar. Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir. Anayasa nın 50. maddesi ile yıllık ücretli izin Anayasal bir hak olarak kabul edilmiş ve bu hakkın kanun ile düzenleneceği belirtilmiştir. İşçilerin, dinlenerek çalışma istemini, bedensel ve ruhsal sağlıklarını korumaları, motivasyonlarını ve iş verimliliğini artırmaları amacıyla yıllık ücretli izin kullandırılmaktadır. Yıllık ücretli izin hakkı konusundaki kanuni düzenlemeler; 4857 sayılı İş Kanununun md. 53, 854 sayılı Deniz İş Kanunu md. 40, 5953 sayılı Basın İş Kanunu md. 21 ve 3308 sayılı Meslek Eğitimi Kanunu md. 26 da yer almakta; ayrıca Yıllık Ücreti İzin Yönetmeliği (4857 sayılı Kanun un 60. maddesine dayanılarak hazırlanan Y.Ü.İ.Y.) bulunmaktadır. Bu yasal düzenlemelere birde 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu nun md i ilave etmemiz gerekmektedir sayılı İş Yasası nın 60. Maddesine göre, yıllık ücretli izinlerinin yürütülen işlerin niteliğine göre yıl boyunca hangi dönemlerde kullanılacağı, izinlerin ne suretle ve kimler tarafından verileceği veya sıraya bağlı tutulacağı, yıllık izninin faydalı olması için işveren tarafından alınması gereken tedbirler ve izinlerin kullanılması konusuna ilişkin usuller ve işverence tutulması zorunlu kayıtların şekli Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca hazırlanacak bir yönetmelikte gösterilir. Bu bağlamdaki yönetmelik çıkarılmış ve yürürlüğe girmiştir. İzin Kurulu da yönetmelik içinde yer almış ve usul ve esasları düzenlenmiştir. 42 * * İş Baş Müfettişi, İş Teftiş Kurulu Ankara Grup Başkanı Makale Geliş Tarihi: Yayın Kurulu Kabul Tarihi:

2 Özellikle büyük işletmelerde, işçilerin her birinin tek tek iznini kullanacağı süreyi takip ve belirleme önemli bir sorun olacağından, İş Kanunu ile işçi sayısı yüzden fazla olan işyerlerinde izin kurulu kurulması gerektiği belirlenmiştir İzin Kurulu, yıllık ücretli izinlerin kullandırılmasında gerekli düzenlemeleri yaparak, yıllık ücretli izin sonucunda işçilerin daha iyi dinlenmesini, işçiler arasındaki haksız rekabeti önlenmesini, üretimin veya hizmetin işçinin yıllık ücretli izin döneminde aksamamasını amaçlar. İşçi sayısı yüzden fazla olan işyerlerinde işveren veya işveren vekilini temsilen bir, işçileri temsilen iki kişi olmak üzere toplam üç kişiden oluşan izin kurulu kurulur. Kurula işveren temsilcisi başkanlık eder. Kurulun başkanı dışında kalan işçi üyeleri ve yedekleri işyerinde varsa, işyeri sendika temsilcileri tarafından seçilir. İşçi sayısı yüzden az olan işyerlerinde; izin kurulunun görevleri, işveren veya işveren vekili veya bunların görevlendireceği bir kişi ile işçilerin kendi aralarında seçecekleri bir temsilci tarafından yerine getirilir İZİN KURULU NUN YASADAKİ YERİ: 854 sayılı Deniz İş Kanununda, 5953 sayılı Basın İş Kanununda ve 6098 sayılı Borçlar Kanununda İzin Kurulu ile ilgili düzenlemeye yer verilmemiştir. İzin Kurulu usul ve esasları, 4857 Sayılı İş Yasası nın 60. Maddesine göre çıkarılan Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği nin Üçüncü Bölümünde düzenlenmiştir. Bu bölümde İzin Kurullarının Oluşumu, Toplantı Usulü, Görev ve Yetkileri belirlenmiştir. Yönetmelik hükümlerine göre; İzin Kurulunun Oluşumu başlığındaki 15. Maddeye göre; İşçi sayısı yüzden fazla olan işyerlerinde işveren veya işveren vekilini temsilen bir, işçileri temsilen iki kişi olmak üzere toplam üç kişiden oluşan izin kurulu kurulur. Kurula işveren temsilcisi başkanlık eder. Kurulun başkanı dışında kalan işçi üyeleri ve yedekleri işyerinde varsa, işyeri sendika temsilcileri tarafından seçilir. Sendika temsilcileri seçilmemiş işyerinde izin kurulunun işçi üyeleri ve yedekleri, o işyerindeki işçilerin yarıdan bir fazlasının katılacağı bir toplantıda açık oyla seçilir. İzin kurulu başkanı ile üye ve yedekleri işyerinde işveren tarafından ilan edilir. Asil üyelerin yokluğunda yedeklerin biri başkanın çağrısı üzerine toplantıya katılır. Herhangi bir nedenle eksilen üye ve yedekler aynı şekilde tamamlanır. İzin kurulu üyelerinin seçimi iki yılda bir yapılır. Yeni izin kurulu üyeleri seçilinceye kadar eski kurul üyeleri görevine devam eder. Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden sonra yeni açılacak işyerlerinde seçim, işyerlerinin faaliyete geçtiği tarihi takip eden bir yıl içerisinde yapılır. OCAK - ŞUBAT

3 İzin Kurulunun Görev ve Yetkileri başlığındaki 16. Maddeye göre; İzin kurulunun görev ve yetkileri şunlardır: a) İşçiler tarafından verilip işveren veya işveren vekili tarafından izin kuruluna iletilen izin isteklerine göre hazırlayacağı izin çizelgelerini işverenin onayına sunmak, b) İzin çizelgelerini; işçilerin kıdemlerini, izni belirli bir dönemde kullanmak bakımından içinde bulundukları zorunluluk veya engellerini, işin aksamadan yürütülmesini ve işçi sayısını göz önünde bulundurarak hazırlamak, c) İşçilerin yıllık izin hakları ile ilgili dilek ve şikâyetlerini inceleyerek sonucunu işverene ve ilgili işçiye bildirmek, d) Her yıl ücretli izinlerin daha yararlı geçirilebilmesi için kamplar ve geziler düzenlemek, bu konuda alınması mümkün olan tedbirleri araştırmak ve işverene tekliflerde bulunmak. İzin Kurulunun Toplantıları başlığındaki 17. Maddeye göre; İzin kurulu kendisine yüklenen görevleri yerine getirmek üzere yıllık izin çizelgelerinin hazırlanması sırasında ve gerektikçe başkanın çağrısı ile iş saatleri içerisinde toplanır. Toplantılarda alınan kararlar ve yapılan işler izin kurulu karar defterine yazılarak imzalanır. İzin Kurulu Bulunması Zorunlu Olmayan İşyerleri başlığındaki 18. Maddeye göre; İşçi sayısı yüzden az olan işyerlerinde; izin kurulunun görevleri, işveren veya işveren vekili veya bunların görevlendireceği bir kişi ile işçilerin kendi aralarında seçecekleri bir temsilci tarafından yerine getirilir. Yıllık İzin Çizelgelerinin Hazırlanması ve İlanı başlığındaki 19. Maddeye göre; İzin kurulunca hazırlanıp ilan edilecek çizelgede işçinin; a) Adı soyadı, b) Sicil numarası, c) İşe giriş tarihi, d) Yıllık izne hak kazandığı tarih, e) İşyerindeki çalışma süresi, f) İzin günleri sayısı, g) Yol izni günleri sayısı, h) İznin başlama tarihi, ı) İznin sona ereceği tarih, Belirtileceği hüküm altına alınmıştır. 231

4 Yukarıda belirtilen hükümler incelendiğinde Yıllık ücretli İzin Yönetmeliğinde İzin Kurulunun oluşumu ve çalışma şekli, İzin Kurulunun görev ve yetkileri, işçiler ile İzin Kurulu arasındaki ilişki ayrıntılı olarak düzenlenmiş bulunmaktadır. Öncelikle işçi sayısı 100 ve üzeri olan işyerlerinde İzin Kurulu nun oluşumunun zorlu olduğu, işçi sayısı bu sayının altında olan işyerlerinde ise istenirse İzin Kurulu oluşturulabileceği öngörülmüştür. İzin Kurulu oluşumu ile işyerlerinin kurumsal bir kimliğe kavuşacağı, yıllık ücretli izinlerin kullandırılmasında yasal hükümlere aykırı hareket edilmeyeceği, işyeri disiplinin ve işçi verimliliğinin sağlanacağı, üretimde veya hizmette aksamanın asgariye indirileceği aşikardır. İzin Kurulunca düzenlenecek İzin Çizelgeleri ile izin kullanma dönemlerinin önceden belirleneceği, işçilerin ne zaman kaç gün izin kullanacaklarını bilecekleri, üretim ve hizmet planlamasının daha iyi yapılabileceği söz konusu olacaktır. İzin Kurulu oluşumunun yapılmaması durumunda yasa koyucu İş Mevzuatında idari para cezası öngörmemiş, ancak 4857 sayılı İş Yasası nın 103. Maddesinde; yıllık ücretli izni bu kanunun 56. Maddesine aykırı olarak bölen veya izin ücretini 57. Maddenin üç ve dördüncü fıkralarında belirtilen usule aykırı olarak ödeyen veya eksik ödeyen veya 59. Maddedeki hak edilmiş izni kullanmadan iş sözleşmesinin sona ermesi halinde bu izne ait ücreti ödemeyen veya 60. Maddede belirtilen yönetmeliğin esas ve usullerine aykırı olarak izin kullandırmayan veya eksik kullandıran işveren veya işveren vekiline bu durumda olan idari para cezasının uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. Ceza maddesindeki bu hükümler incelendiğinde İzin Kurulu nun oluşturulmadığı işyerlerinde söz konusu muhalefetlerin sıklıkla yaşanabileceği ve işverenlerin işçi sayısına göre yüklü miktarda idari para cezasına maruz kalabilecekleri aşikârdır. Yukarıda da belirtildiği üzere İzin Kurulu oluşumu ile yasal hükümlere daha özen gösterilecek, işyerinde çalışma barışının sağlanmasına katkı sağlanacak ve idari para cezaları ile karşılaşılmayacaktır. 3. SONUÇ: 4857 sayılı İş Yasasının 60. maddesine istinaden çıkarılan Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği yıllık ücretli izinlerin kullandırılması ile ilgili usul ve esasları belirlemiştir. Söz konusu yönetmeliğin 15. maddesi İzin Kurulunun oluşumunu düzenlemiş, yönetmeliğin takip eden 16, 17, 18 ve 19. maddeleri kurulun görev ve yetkilerini hüküm altına almıştır. 232 OCAK - ŞUBAT

5 Yıllık ücretli izin kullandırılmasında yasal hükümlere uygun davranılmaması halinde işverenlerin önemli boyutta idari para cezaları ile karşı karşıya kalabilecekleri aşikârdır. İzin Kurulu oluşumu ile yasal hükümlerin özenli olarak uygulanacağı, işyeri disiplinin sağlanacağı, kurumsal bir kimliğe kavuşulacağı, üretim ve hizmet planlamasının önceden yapılabileceği söz konusu olacak, bu durumdan gerek işçiler, gerekse işverenler yarar göreceklerdir. Kurumsal kimliğe özen göstermeyen işyerleri ile işverenlerin uzun zaman faaliyetlerini devam ettirmeleri mümkün değildir. Üretim veya hizmeti yerine getirirken kurumsallaşmaya da önem vererek üretim veya hizmetin devamlılığının sağlanması yerinde olacak, istihdamda, üretim kapasitesinde ve karlılıkta artışların olacağı görülecektir. Personel Departmanın İzin Kurulu oluşumu ile yıllık ücretli izinlerin kullandırılmasında işlemleri düzene koyacağı, takiplerini kolaylaştıracağı, işçi ile işveren arasındaki sorunları asgariye indireceği aşikârdır. Bu bağlamda, işçi sayısı 100 ün altında veya üzerinde olan bütün işyerlerinde İzin Kurulunun oluşumu yararlı olacak, orta ve uzun vadede etkinliklerini görecektir. KAYNAKÇA T.C. Yasalar ( ) sayılı iş kanunu. Ankara : Resmi Gazete (25134 sayılı) 233