Ġġ SAĞLIĞI ve GÜVENLĠĞĠ EĞĠTĠMĠ RĠSK DEĞERLENDĠRME

Transkript

1 Ġġ SAĞLIĞI ve GÜVENLĠĞĠ EĞĠTĠMĠ RĠSK DEĞERLENDĠRME 1

2 EĞĠTĠMĠN AMACI: Tehlike ve risk kavramları, Tehlikelerin belirlenmesi, Risk değerlendirme yönetimleri ve uygulamaları hakkında, bilgi sahibi olmak. EĞĠTĠMĠN HEDEFĠ: Risk değerlendirmesi yapabilecek bilgi düzeyine ulaģmak. 2

3 EĞĠTĠMĠN BÖLÜMLERĠ ve ĠÇERĠĞĠ S. No Bölümler Bölüm Ġçeriği 1 Tanımlar Tehlike, risk, risk değerlendirmesi, kabul edilebilir risk, güvenlik, olay, ramak kala vb. kavramlar 2 Risk algılama ve risk algılama kültürü 3 Risk değerlendirmesi 4 Risk değerlendirme metotları 5 Uygulama ve örnekler 6 Özet ve soru cevaplar Riskler insanlar tarafından nasıl algılanır Risk algılamayı etkileyen faktörler nelerdir Risk kontrolü ve uygulanması Risk değerlendirme metotları; Matris, Çeklist, FMEA, Fine- Kinney, Hazop, FTA, ETA v.b. metotlar Risk değerlendirme uygulamalarına örnekler Soru ve cevaplarla konunun uygulanabilirliği sağlanacaktır. 3

4 Ġġ SAĞLIĞI ve GÜVENLĠĞĠ RĠSK DEĞERLENDĠRMESĠ YÖNETMELĠĞĠ Resmi Gazete Sayısı:

5 BÖLÜM: 1 TANIMLAR, TEHLĠKE ve RĠSK KAVRAMLARI: Sorular: Önleme nedir? Tehlike nedir? Risk nedir? Risk değerlendirmesi ne demektir? ĠĢ kazası nedir? Olay nedir? Kabul edilebilir risk nedir? Güvenlik nedir? Risk yöntemleri nedir? 5

6 Tanımlar: Tanımlarda 6331 sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği () Kanunu, diğer yönetmelikler ve TS OHSAS ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistem Standardı esas alınmıģtır. Önleme: ĠĢyerinde yürütülen iģlerin bütün safhalarında iģ sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümü. (6331 Sayılı Kanunu) AMACIMIZ ÖNLEMEK 6

7 nin iki temel kavramına cevap arayalım: Tehlike nedir? Risk nedir? 7

8 Tehlike: ĠĢyerinde var olan ya da dıģarıdan gelebilecek, çalıģanı veya iģyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli. (6331 Sayılı Kanunu) Tehlike: Ġnsanların yaralanması veya sağlığının bozulması veya bunların birlikte gerçekleģmesine sebep olabilecek kaynak, durum veya iģlem. (TS OHSAS 18001:2008 standardı) Tehlike: Büyük zarar veya yok olmaya yol açabilecek durum; gerçekleģme ihtimali bulunan fakat istenmeyen sakıncalı durum (TDK Büyük Türkçe Sözlük) 8

9 Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da baģka zararlı sonuç meydana gelme ihtimali. (6331 Sayılı Kanunu) Risk: Tehlikeli bir olayın veya maruz kalma durumunun meydana gelme olasılığı ile olay veya maruz kalma durumunun yol açabileceği yaralanma veya sağlık bozulmasının ciddiyet derecesinin birleģimi (TS OHSAS 18001:2008 standardı) Risk: Bir olayın meydana gelme olasılığı (TDK Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü) 9

10 Risk değerlendirmesi: ĠĢyerinde var olan ya da dıģarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüģmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaģtırılması amacıyla yapılması gerekli çalıģmalardır.(6331 Sayılı Kanunu) Risk Yönetimi: Bir kuruluģun sağlık ve güvenlik Ģartlarını sağlamak, iyileģtirmek ve sürdürmek için yürütülen giriģimlerin tamamıdır. (ĠLO-OHS 2001 Yönetim Sistemi Rehberi) 10

11 ĠĢ kazası: ĠĢyerinde veya iģin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olay. (6331 Sayılı Kanunu) Olay: Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olan veya sebep olacak potansiyele sahip olan iģle ilgili olaylar. Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olmadan gerçekleģen olaylara Hasarsız olay- Ramak kala denilmektedir. (TS 18001) 11

12 Kabul edilebilir risk: KuruluĢun yasal zorunluluklara ve kendi politikasına göre, tahammül edebileceği düzeye indirilmiģ risk. (TS 18001) 12

13 KABUL EDİLEBİLİR RİSK R R R R

14 Risk= Ġ x ġ Ġ : Ġhtimal ġ: Zararın Ģiddeti/derecesi/büyüklüğü Ġ H T Ġ M A L ZARARIN ġġddetġ Risk: Tehlikelerden kaynaklanan bir olayın, meydana gelme ihtimali ile zarar verme derecesinin bileģkesidir. 14

15 Tehlike ve Risk Kavramları: Bu durumda köpek balığı; Tehlike midir? Risk midir? 15

16 Tehlike ve Risk Kavramları: Bu durum için köpek balığı sadece bir TEHLĠKE dir. Suya girerseniz köpek balığı bir RĠSK oluģturur. Ġnsan ve tehlike aynı ortamda = RĠSK BAġLAMIġTIR 16

17 Tehlike ve Risk Kavramları: Diğer tehlikeler nelerdir? Hindistan cevizi Hava Durumu GüneĢ Yağmur Rüzgar Deniz Ağaç Korsanlar Gel-git Sağlık Böcek 17

18 Tehlike - Risk ĠliĢkisi Risk ortaya çıkmıģtır Ne zaman Tehlike ve insan bir aradadır değerlendir Risk Düzeyi * Olasılık * ġiddet * Etkilenen nüfus 18

19 TEKLĠKE ve RĠSK ĠLĠġKĠSĠ Örnek 1: Bir tank içinde kaynak yapılması iģi bir tehlikedir. Kaynak yapanın yangına maruz kalması ya da kaynak gazlarından zehirlemesi, patlama olası vb. ise bu tehlikeden kaynaklanan birer risktir. Örnek 2: Ağır yüklerin elle taģınması bir tehlikedir. Bu iģlemi gerçekleģtiren kiģinin kas-iskelet sistemi hastalıklarına yakalanması, parçanın düģmesi vb. bir risktir. 19

20 Tehlike Kapalı Ortamda Çalışma N Risk Bir tank içinde kaynak yapan çalışanın yangına maruz kalması ya da kaynak gazlarından zehirlenmesi Elektrik Enerjisi İzolasyonu yetersiz ya da hatalı elektrikli bir iş ekipmanını kullanan çalışanın elektrik şokuna kapılması Elle taşıma Ağır yükleri elle taşıyan çalışanın, kasiskelet sistemi hastalıklarına yakalanması

21 Tehlike Risk Sürekli olarak yüksek seviyede gürültülü işlerde çalışanların kalıcı işitme kaybına uğraması Not: Yüksek ses şiddeti düzeyi 85 db(a) nın üzerindedir. Koruyucusu olmayan bir oksi-yanıcı gaz sistemi ile çalışan işçinin kazaya uğraması Kişinin yüksekten düşmesi Malzeme düşmesi

22 TEHLĠKE ve RĠSK Kavramlarının

23 Tehlikenin Tanınması: 23

24 Risklerin Değerlendirilmesi: 24

25 Riskin Kontrolü: 25

26 26

27 27

28 TEHLĠKE NEDĠR? RĠSK NEDĠR? 28

29 TEHLĠKE - TORNA TEZGAHI TEHLĠKE TEHLĠKE OLASI SONUÇ/RĠSK ÖNLEM KAYNAĞI TORNA TEZGAHI 1-Çapak fırlaması 2-Elektrik 1-Göze Çapak Kaçması, Yüzde yaralanma 2-Elektrik Çarpması Paravan, ĠĢçinin eğitimi 3-Mekanik tehlikeler 4-Sıvı sıçraması 3-parça etkisiyle kırılmalar,ezilmeler 4-Allerji ve egzama 29

30 TEDBĠR NE OLMALI? V. Lamba Operasyon noktası koruyucu (siper) Gözlük Gövde topraklaması 30

31 TEHLĠKE- YÜKSEKTE ÇALIġMA 31

32 Tehlike Risk Sonuç Mevcut Risk Sorumlu Zaman önlem kontrolü Yüksekte Denge Ölüm Yok Korkuluk, Proje Müd. Hemen çalıģma kaybı sonucu Ağ, DüĢme KKD 32

33 TEDBĠR NE OLMALI? 33

34 34

35 Tehlike ve Risk Kavramları: Risk değerlendirme aģağıdaki sorulara cevap vermektedir. 1. Tehlikeler nelerdir? 2. Potansiyel etki ve sonuçlar nelerdir ve bunlar kabul edilebilir midir? 3. Bu etki ve sonuçların meydana gelme olasılıkları nedir? 4. Riskin kabul edilebilir durumunun devam ettirilebilmesi için kontrol ve koruma çalıģmaları yeterli mi? 35

36 Bu nedenle, bir fabrika veya tesisin risk değerlendirmesindeki hedefleri Ģunlardır: Operasyonun, halk/çalıģanlar ve çevre açısından, güvenlik ve sağlıklarının hangi derecede sağlandığının kanıtlanabilir biçimde belirlenmesi, Güvenlik gereksinimlerine uygunluğun doğrulanması, teyit edilmesi, Herhangi bir hata oluģtuğunda, bunun mal, can ve çevreye etkilerinin belirlenmesi Bu hataların nasıl değerlendireceğinin belirlenmesi, Gerekiyorsa, bu hataların nasıl kontrol altına alınabileceğinin tespiti 36

37 BÖLÜM: 2 RĠSK ALGILAMA: RĠSKLER ĠNSANLAR TARAFINDAN NASIL ALGILANIR? Riskin nasıl algılandığını anlamak için; insanların riski nasıl tanımladıklarına bakmak gereklidir. Risk insanlarca oldukça farklı Ģekilde tanımlanmaktadır. Risk muhtemel kaybın miktarıdır. Risk belirli bir tehlike karģısında kiģinin Ģahsi varlıklarından bir kısmının veya tamamının kaybedilme ihtimalidir. Risk bir fonksiyondur ve ihtimal ve kayıp seviyesinin çarpımı olarak ifade edilir. Üzerinde uzlaģılan manada risk, güvenliğin zıddı bir durumdur ve güvenlikle ters orantılı olarak değiģir. (Kumamoto ve Henley 1996) 37

38 RĠSKLERDEN KĠM YA DA NELER ETKĠLENEBĠLĠR? ÇalıĢanlar, Çevrede bulunanlar, Toplum, Çevre, Üretim, Mülk, Ġtibar, Ortaklar, MüĢteriler v.b Üzerinde durulan konulardan birisi de ; Riskler, kiģiler tarafından nasıl algılanır, Riskler toplum tarafından nasıl algılanır, konusudur. 38

39 2 1 1 Bu resimde görüldüğü gibi 1 numaralı kiģiler ortamdaki risk ya da riskleri son derece yüksek algılayıp, özel kıyafetlerle olaya müdahale ederken, 2 numaralı kiģi, olağan hayatını sürdürmekte ve diğer kiģilerin algıladığı riski hiç algılamamıģ görünmektedir. 39

40 RĠSK YÖNETĠMĠNDE ĠNSAN Gökdelenlerin ilk yapılmaya baģlandığı yıllarda riski kabullenmek olumlu bir ima olarak reklamlarda kullanılabiliyordu. 40

41 Risk Algılamayı Nasıl Artıra Biliriz? Risk Algılamanın Sürekliliği Nasıl Sağlarız? 41

42 RĠSK ALGILAMASINI ETKĠLEYEN FAKTÖRLER: Korkutuculuk düzeyi, AnlaĢılabilirlik düzeyi, Etkilenecek kiģi sayısı, Riskin ölçülebilirliği, Somut/objektif kanıtlarla ortaya konulabilmesi, Riskin ne derece eģit dağıldığı, gibi faktörler kiģiler tarafından riskin algılama düzeyini etkilemektedir. 42

43 RĠSK ALGILAMASI- ZAMAN ĠLġĠKĠSĠ Risk Algılama 43

44 Risk Algılama 44

45 Risk Algılama 45

46 Riskle Ġlgili YanlıĢ YaklaĢımlar: Biz her zaman böyle çalıģırız! Bana bir Ģey olmaz! Yıllardır bu iģi yapıyorum! Bugüne kadar bir Ģey olmadı! Kendime korkak dedirtmem! Bizim adamlar Ģerbetlidir! Kaderimde varsa..! 46

47 RĠSK DEĞERLENDĠRME ÇALIġMALARINDA ÜST YÖNETĠMĠN ROLÜ NEDĠR? ÜST YÖNETĠM; KuruluĢta Yönetim Sistemi oluģturmak ve Risk Değerlendirme uygulanmasına geçmek için, bu konuda üst yönetim stratejik bir karar almak zorundadır. RĠSK YÖNETĠMĠ YÖNETĠCĠNĠN ROLÜ Yönetici; yükümlülüklerinin ve sorumluluklarının neler olduğunu belirlemeli, dikkate alması gerekli hususları değerlendirerek, öncelik sıralaması yapmalı ve Öncelikler arasında konusuna hangi sırada yer vereceğine karar vermelidir. Maliyet Üretim/ Hizmet Kalite Güvenlik 47

48 BÖLÜM: 3 RĠSK DEĞERLENDĠRMESĠ: ĠĢverenler neden risk değerlendirmesi yapmak Ġsterler? Mevzuat nedenleri? Ahlaki nedenler? Ekonomik nedenler? 48

49 6331 Sayılı ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu; 1 ĠĢverenin genel yükümlülüğü Madde 4: C) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. ĠĢ sağlığı ve güvenliği hizmetleri Madde 6: 1) Mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulmasına yönelik çalıģmaları da kapsayacak.. yapar Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araģtırma Madde 10: (1) ĠĢveren, iģ sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. 49

50 Kimyasal Maddelerle ÇalıĢmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Risk Değerlendirmesi Madde 6: ĠĢveren, iģyerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadığını tespit etmek ve tehlikeli kimyasal madde bulunması halinde, iģçilerin sağlık ve güvenliği yönünden olumsuz etkilerini belirlemek üzere, ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği nin 6 ncı maddesinin (c) bendi ile 9 uncu maddesinin (a) bendine uygun Ģekilde, risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür. 50

51 Risk Değerlendirmesi Yapılmasının Amacı: Tehlikelerin belirlenmesi, Her bir tehlikenin ortaya çıkma olasılığıyla, ortaya çıktıktan sonra vereceği zararların ve sonuçların Ģiddet derecesinin değerlendirilmesi, Mevcut kontrollerin etkinliğinin gözden geçirilmesi, Acil önlem gerektiren yüksek risklerle, orta vadede önlem alınması gereken risklerin belirlenmesi Bu risklerin kabul edilebilir seviyelere indirilmesi için alınacak önlemlerin belirlenerek uygulanması ve izlenmesidir. Yukarıdakiler ilave olarak; kültür oluģturulması, farkındalık yaratılması, sorumlulukların tanımlanması vb. 51

52 Ahlaki Nedenler: Kamu baskısı Vicdani rahatsızlık Ekonomik nedenler: 1. Üretim kaybı 2. Pazar kaybı 3. Ġtibar ve imaj kaybı 52

53 RĠSK DEĞERLENDĠRMESĠ NEDĠR? 1 Tekrar asıl soruya dönelim ve metodolojiyi genel olarak bakalım: Risk değerlendirmesi işyerinizde insanlara, işyerine ve çevreye neyin, ne kadar zarar verebileceğine yönelik olarak yapılan dikkatli bir incelemedir, bu şekilde zararı önleyebilmek için gerekli ve yeterli önlem alıp almadığınızı ya da daha fazla önlem almanız gerekip gerekmediğini ölçebiliriz. 53

54 RĠSK DEĞERLENDĠRMESĠ NEDĠR? 2 Risk değerlendirmesi, kazalar veya meslek hastalıkları olduktan sonra tekrar meydana gelmemesi için yapılan bir çalıģma değildir! Bu reaktif yaklaģımdır. (Düzeltici faaliyettir) Risk değerlendirmesi, mümkünse daha hiç kimse yaralanmadan ya da hastalanmadan sağlığa gelen zararların nasıl, nerede, ne Ģekilde ortaya çıkabileceğini önceden öngörmeyi ve önlemleri en baģından almayı hedefler. Bu proaktif yaklaģımdır. (Önleyici faaliyettir) 54

55 Risk değerlendirmesinin yenilenmesi MADDE 12 (1) YapılmıĢ olan risk değerlendirmesi; tehlike sınıfına göre çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli iģyerlerinde sırasıyla en geç iki, dört ve altı yılda bir yenilenir. (2) AĢağıda belirtilen durumlarda ortaya çıkabilecek yeni risklerin, iģyerinin tamamını veya bir bölümünü etkiliyor olması göz önünde bulundurularak risk değerlendirmesi tamamen veya kısmen yenilenir. a) ĠĢyerinin taģınması veya binalarda değiģiklik yapılması. b) ĠĢyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değiģiklikler meydana gelmesi. c) Üretim yönteminde değiģiklikler olması. ç) ĠĢ kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi. d) ÇalıĢma ortamına ait sınır değerlere iliģkin bir mevzuat değiģikliği olması. e) ÇalıĢma ortamı ölçümü ve sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli görülmesi. f) ĠĢyeri dıģından kaynaklanan ve iģyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması. 55

56 Risk Değerlendirmenin Dokümantasyonu- 1 MADDE 11 (1) Risk değerlendirmesi asgarî aģağıdaki hususları kapsayacak Ģekilde dokümante edilir. a) ĠĢyerinin unvanı, adresi ve iģverenin adı. b) GerçekleĢtiren kiģilerin isim ve unvanları ile bunlardan iģ güvenliği uzmanı ve iģyeri hekimi olanların Bakanlıkça verilmiģ belge bilgileri. c) GerçekleĢtirildiği tarih ve geçerlilik tarihi. ç) Risk değerlendirmesi iģyerindeki farklı bölümler için ayrı ayrı yapılmıģsa her birinin adı. d) Belirlenen tehlike kaynakları ile tehlikeler. e) Tespit edilen riskler. 56

57 Risk Değerlendirmenin Dokümantasyonu- 1 f) Risk analizinde kullanılan yöntem veya yöntemler. g) Tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırasını da içeren analiz sonuçları. ğ) Düzeltici ve önleyici kontrol tedbirleri, gerçekleģtirilme tarihleri ve sonrasında tespit edilen risk seviyesi. (2) Risk değerlendirmesi dokümanının sayfaları numaralandırılarak; gerçekleģtiren kiģiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve iģyerinde saklanır. (3) Risk değerlendirmesi dokümanı elektronik ve benzeri ortamlarda hazırlanıp arģivlenebilir. 57

58 Risk Değerlendirmesi Kim Yada Kimler Tarafından Yapılmalıdır? X Risk Değerlendirmesi birey tarafından yapılmalıdır? X Risk Değerlendirmesi takım tarafından yapılmalıdır? 58

59 Birey YaklaĢımının Yararları Çabuk netice alınmasını sağlar KiĢinin meslektaģları tarafından yönlendirilmesini engeller Maliyeti düģüktür 59

60 Birey YaklaĢımının Mahzurları Teknik uzmanlık gerektirir Yönetimin, iģ güvenliği departmanının iģidir anlayıģının değiģmesi gereklidir Birey yaklaģımının tek boyutlu olması yetersizlik doğurur Katılım sağlanamadığından insanlar tehlikelerin kendi bölümlerinde olmadığını düģünürler. Bireylerin farklı kavrama seviyeleri değerlendirmeyi etkileyebilir. Koruma faaliyetlerinin bireyleri etkilemesi değerlendirmeyi etkileyebilir. 60

61 Takım YaklaĢımının Yararları Risk insanlar tarafından farklı algılandığından bir ekip ile ve sistematik yapılması sağlıklı sonuç almak bakımından önemlidir. Gerekli bilgi ancak bütün çalıģanlar tarafından sağlanabilir Herkesi tatmin edecek sonuçlar elde edilebilir Katılanlara aidiyet ve iģbirliği ruhu kazandırır Bireyin kendisini bir takımın parçası olarak hissetmesini sağlar Yöneticilerin katılımı sonuçlara çalıģanın da sahip çıkmasını sağlar 61

62 Takım YaklaĢımının Mahzurları Takım çalıģmalarında netice daha geç alınabilir. Takım içi etkileģim sonucu etkileyebilir ÇalıĢılması gereken zaman ve maliyet yüksek olur 62

63 RĠSK DEĞERLENDĠRMESĠNĠ KĠM YAPMALI- 1 RĠSK DEĞ. YÖNETMELĠĞĠ: Risk değerlendirmesi ekibi MADDE 6 (1) Risk değerlendirmesi, iģverenin oluģturduğu bir ekip tarafından gerçekleģtirilir. 63

64 OHSAS 18001( Yönetim Sistemi) Standardı Yönetim Sistemi Uygulama Süreci Yapısını *Politika *Planlama *Uygulama *Ġzleme -kontrol *Gözden geçirme 64

65 1.ADIM TEHLĠKELERĠ BELĠRLE Tanımladığınız tehlikelerle ilgili olarak herhangi bir mevzuat, standart, rehber veya madde güvenlik bilgi formu var mı? EVET Bu konuda elinizdeki bu kaynakları takip edin 5.ADIM ĠZLE, KONTROL ET ve ĠYĠLEġTĠR HAYIR Risk Değerlendirmesi BEġ temel adımdan oluģur 2.ADIM RĠSKLERĠ DEĞERLENDĠR 4.ADIM TEDBĠRLERĠ UYGULA 3.ADIM TEDBĠRLERE KARAR VER 65

66 Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ RĠSK DEĞERLENDĠRMESĠ YÖNETMELĠĞĠ- 1 MADDE 10 (1) Risklerin kontrolünde Ģu adımlar uygulanır. a) Planlama: Analiz edilerek etkilerinin büyüklüğüne ve önemine göre sıralı hale getirilen risklerin kontrolü amacıyla bir planlama yapılır. b) Risk kontrol tedbirlerinin kararlaģtırılması: Riskin tamamen bertaraf edilmesi, bu mümkün değil ise riskin kabul edilebilir seviyeye indirilmesi için aģağıdaki adımlar uygulanır. 1) Tehlike veya tehlike kaynaklarının ortadan kaldırılması. 2) Tehlikelinin, tehlikeli olmayanla veya daha az tehlikeli olanla değiģtirilmesi. 3) Riskler ile kaynağında mücadele edilmesi. 66

67 Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ RĠSK DEĞERLENDĠRMESĠ YÖNETMELĠĞĠ- 2 c) Risk kontrol tedbirlerinin uygulanması: KararlaĢtırılan tedbirlerin iģ ve iģlem basamakları, iģlemi yapacak kiģi ya da iģyeri bölümü, sorumlu kiģi ya da iģyeri bölümü, baģlama ve bitiģ tarihi ile benzeri bilgileri içeren planlar hazırlanır. Bu planlar iģverence uygulamaya konulur. ç) Uygulamaların izlenmesi: Hazırlanan planların uygulama adımları düzenli olarak izlenir, denetlenir ve aksayan yönler tespit edilerek gerekli düzeltici ve önleyici iģlemler tamamlanır. 67

68 Ġġ SAĞLIĞI VE GÜVENLĠĞĠ RĠSK DEĞERLENDĠRMESĠ YÖNETMELĠĞĠ- 3 (2) Risk kontrol adımları uygulanırken toplu korunma önlemlerine, kiģisel korunma önlemlerine göre öncelik verilmesi ve uygulanacak önlemlerin yeni risklere neden olmaması sağlanır. (3) Belirlenen risk için kontrol tedbirlerinin hayata geçirilmesinden sonra yeniden risk seviyesi tespiti yapılır. Yeni seviye, kabul edilebilir risk seviyesinin üzerinde ise bu maddedeki adımlar tekrarlanır. 68

69 1. ADIM TEHLĠKENĠN BELĠRLENMESĠ: Tehlikenin yeri / bölgesinin belirlenmesi Kaynağının belirlenmesi Tehlikelerin belirlenmesi -Tehlike ne zaman veya nasıl ortaya çıkar -Tehlike ne sıklıkta ortaya çıkar -Tehlikede kim yada ne zarar görebilir 69

70 TEHLĠKENĠN BELĠRLENMESĠ: Tehlikeler tespit edilirken özellikle; iģ ekipmanları, iģ akıģları ve sistemler, binalar tehlikenin kaynağı olarak görülmeli ve bu kaynaktan hangi yolla zarar oluģacağı sorusu sorulmalıdır. Bu sorunun cevapları o kaynaktan oluģacak tehlikeleri ortaya çıkaracaktır. Bu yolla bir kaynaktan birden fazla tehlikenin oluģacağı tespit edilebilecektir. Yani bir kaynaktan birden fazla tehlike oluģur, her bir tehlikeden de bir den fazla risk oluģur. Bu sistematik yaklaģım içerisinde bir iģyerinde tehlikeler Ģu yollarla tespit edilebilir: A. GeçmiĢ kayıtları inceleyerek B. Mevcut durumu inceleyerek C. Mevzuat ve literatürü inceleyerek 70

71 A- GeçmiĢ kayıtların incelenmesi: Ortam ölçüm raporlarının incelenmesi, ĠĢ kazası ve ramak kaldı raporlarının incelenmesi, Kurulu yıllık faaliyet raporlarının değerlendirilmesi, Kamu ve özel denetim elemanları raporlarının incelenmesi, Teknik periyodik kontrol raporlarının incelenmesi, 71

72 B- Mevcut durumu incelenmesi: Kimyevi, fiziki ve biyolojik etkenlerin listesi ĠĢ ekipmanlarının incelenmesi, ÇalıĢma çevresinin incelenmesi, Ergonomik Ģartların incelenmesi ĠĢ aktivitelerinin gözden geçirilmesi Ġmalatçı verilerinin değerlendirilmesi Organizasyonun incelenmesi 72

73 C- Mevzuatın ve literatürün incelenmesi: mevzuatının incelenmesi, Ġlgili diğer mevzuatların incelenmesi, Standartların incelenmesi, (Harmonize diğer) ĠLO normlarının incelenmesi, Literatür taraması, Ġmalatçı verilerinin değerlendirilmesi, Uzman yorumlarından yararlanılması, 73

74 Bu yollarla tespit edilecek tehlikeler, Ģu yöntemlerle sistematik olarak gruplandırılabilir. TEHLĠKELERĠN GRUPLANDIRILMASI 1. Mevzuat esaslı gruplama, 2. Proses esaslı gruplama, 3. YerleĢim esaslı gruplama, 4. Karma gruplama, 5. Bilimsel esaslı gruplama, 74

75 1. Mevzuat esaslı gruplama: 4857 sayılı iģ kanunu madde 78 göre hazırlanmıģ yönetmelikler göre hazırlanmıģ gruplama 75

76 2. Proses esaslı gruplama: ĠĢyerinde bir yönetim sistemi TS EN ISO 9001, ve TS OHSAS Yönetim sistemlerinde biri veya bir kaçının kurulduğu ve Proseslerin belirlendiği iģyerlerinde uygulanabilir bir yaklaģımdır. 3.YerleĢim esaslı gruplama: ĠĢyerinin fiziki yerleģim sistemine göre her bir bağımsız fiziki bölümdeki bütün tehlikelerin gruplandırılması yöntemidir. 76

77 4- Karma gruplama En çok kullanılan yöntemdir. ĠĢyerinin giriģinden baģlayarak yerleģim ve iģ akıģına göre sıra ile baģlanıp, gerekirse her bir bölüm içerisinde bilimsel esaslı gruplandırma veya mevzuat esaslı gruplandırmaların iç içe yapıldığı gruplandırmadır. 77

78 5- Bilimsel esaslı gruplama: Bu sistemde tehlikeler; 5.1 Fiziksel Tehlikeler, 5.2 Kimyasal Tehlikeler, 5.3 Biyolojik Tehlikeler, 5.4 Elektrik Tehlikeleri, 5.5 Mekanik Tehlikeler, 5.6 Ergonomik Tehlikeler, 5.7 Çevresel Tehlikeler, 5.8 Organizasyonel /idari Tehlikeler 5.9 Ġnsanlardan Kaynaklanan Tehlikeler vb. olmak üzere gruplandırılmaktadır. 78

79 5.1 Fiziksel tehlikeler: Gürültü TitreĢim Aydınlatma Isı Yangın / Patlama Yapısal Temizlik / Bakım 79

80 Gürültü Gürültü Bir Tehlike Ġse, Bundan Kaynaklanan Riskler Nelerdir? 80

81 Kalıcı ĠĢitme Kaybı Geçici ĠĢitme Kaybı Gürültüden Kaynaklanan riskleri ĠletiĢim Güçlüğü Psikolojik Etkiler Stress vb. 81

82 5.2 Kimyasal tehlikeler: Toz Duman Gaz Buhar Buğu Sıvı Katı Elyaf, lif 82

83 5.3 Biyolojik tehlikeler: Bakteriler Virüsler Küf / Mold Mantar / Fungi 83

84 5.4 Elektrik tehlikeleri: Elektriğe çarpılma (Ģok) Yanık Yangın Patlama 84

85 Elektrik Tehlike midir? Elektriğe Kapılma (ġok) Yanıklar Elektrik Yangın Patlamalar Tehlike Kaynaklarını ve Yukarıdaki Sonuçların Nasıl Ortaya Çıktığını Belirle 85

86 Ölüm Yanık Elektriğe Kapılma ġok DüĢmeler Uzuv Kayıbları 86

87 Tehlike Nelerden Kaynaklanır? AĢırı Yüklü Hatlar FiĢler Prizler Kablo/ Yalıtım Elektrik Elektrikli El aletleri Ġnsan Elektrikçi &Kullanıcı Alet / Teçhizat 87

88 Elektrik Tehlikeleri 88

89 Elektrik Tehlikeleri 89

90 5.5 Mekanik tehlikeler: Kesme Delme Kaynak TaĢlama Kaldırma TaĢıma, yükleme Bakım vb. 90

91 TitreĢim Mekanik Tehlikeler Buharlar Ġyonizan Radyasyon Gazlar Kimyevi Maddeler Isı Etkileri Makinalardan Kaynaklanan Tehlikeler Lazer ve Non iyonizan IĢınlar Basınçlı AkıĢkanlar Diğerleri Elektrik Tehlikeleri Gürültü 91

92 5.6 Ergonomik tehlikeler: ĠĢe bağlı kas ve iskelet sistemi (kemikler, kaslar, eklemler, tendonlar, sinirler ve damarlar ) bozuklukluklarına yol açan hareket ve duruģların meydana getirdiği tehlikeler. Tekrarlayıcı hareketler Uzun süreli statik pozisyon Uzun süreli yoğun aktivite Vibrasyon ÇalıĢma ortamı ve ekipmanın dizaynı Ortamın ısısı 92

93 5.7 Çevresel tehlikeler: Atıkların düzenli toplanmaması Tasnifleme ayıklamanın yapılmaması Doğal afetler (deprem, sel, yıldırım vb) Sabotaj Yangın Toz vb. 93

94 5.8 Organizasyonel / Ġdari Tehlikeler Görevlendirmeler (Uzmanın olmadığı zaman sorumlular, Kurulu, yapı iģlerinde sorumluluklar, vb.) ÇalıĢma sürelerinin uygunsuzluğu, ĠĢyeri düzensizliği, Eğitim ve öğretim yetersizliği, Denetimsizlik-disiplinsizlik Yönetim Sistemler (Kalite, Çevre, ISG, Gıda, vb.) Yangın, Tahliye, vb organizasyonlar Yemek 94

95 5.9 Ġnsanlardan Kaynaklanan Tehlikeler ĠĢyerinde üretim, iģ takibi, eğitim, ziyaret, danıģmanlık, vb iģler için bulunan kiģiler; ÇalıĢan (alkol, uyuģturucu, tehlikeli hareketler/davranıģlar) Stajyer Ziyaretçi TaĢeronlar Bakım-onarım firma temsilcileri 95

96 2. Adım Riskleri Değerlendir: R= İ x Ş R: Risk Ġ: Ġhtimal ġ: Zararın ġiddeti / Derecesi 96

97 2. Adım Risklerin değerlendirmesi: 1 AĢağıdaki faktörler bir kaza ya da olayın meydana gelme ihtimalini etkileyebilir; Riske maruz kalan kiģiler, Riske maruz kalmanın tipi, sıklığı ve süresi, Riske maruz kalma ile tesirleri arasındaki iliģki, Ġnsan faktörleri, Güvenlik fonksiyonlarının güvenilirliği, Güvenlik tedbirlerinin iģlemez hale getirilme veya yanıltılma imkanları, 97

98 2. Adım Risklerin değerlendirmesi: 2 Belirtilen konularda tespit edilen tehlikelerden kimlerin ve ne Ģekilde etkilenebileceği uygun matris kullanılarak gerçekleģtirilmelidir. En yaygın kullanılan matrislerden biri 5x5 matrisidir. Bu matriste tehlikenin oluģma ihtimalini ve gerçekleģme durumunda vereceği zararın derecesini 5 puan üzerinden değerlendirilir. 98

99 2. Adım Ġhtimalin belirlenmesi ĠĢyerinde bir olayın gerçekleģme ihtimalini göstermek için aģağıdaki ihtimal skalası kullanılır; Ġhtimal / Olasılık Ortaya çıkma sıklığı / frekans için derecelendirme basamakları 1 Çok Küçük Yılda Bir veya Anormal Durumlarda 2 Küçük Üç Ayda Bir 3 Orta Ayda Bir 4 Yüksek Haftada Bir 5 Çok Yüksek Her Gün 99

100 2. Adım Sonuçlara karar verilmesi Muhtemel bir olay sonrası beklenen zarar veya hasarın derecelendirilmesi için aģağıdaki skala kullanılır. ġiddet: Tehlikenin gerçekleģmesi halinde insan, iģyeri ve çevre üzerinde oluģturacağı zarar ya da hasarın Ģiddeti ġiddet/sonuç Derecelendirme 1 Çok Hafif ĠĢ saati kaybı yok, ilkyardım gerektiren 2 Hafif ĠĢ günü kaybı yok, iģ saati kaybı var ve ilk yardım gerektiren 3 Orta Hafif yaralanma, tedavi gerekir ve istirahat 4 Ciddi Ölüm, ciddi yaralanma, meslek hastalığı 5 Çok Ciddi Birden çok ölüm 100

101 Risk düzeyi veya skoru R = ĠHTĠMAL (Ġ) x ġġddet (ġ) ġiddet Ġhtimal (Olasılık) Çok Hafif 1 Hafif 2 Orta 3 Ciddi 4 Çok Ciddi 5 Çok Küçük 1 DüĢük 1 DüĢük 2 DüĢük 3 DüĢük 4 DüĢük 5 Küçük 2 DüĢük 2 DüĢük 4 DüĢük 6 DüĢük 8 Orta 10 Orta 3 DüĢük 3 DüĢük 6 Orta 9 Orta 12 Yüksek 15 Yüksek 4 DüĢük 4 DüĢük 8 Orta 12 Yüksek 16 Yüksek 20 Çok Yüksek 5 DüĢük 5 Orta 10 Yüksek 15 Yüksek 20 Yüksek

102 3. Adım Tedbirlere karar verilmesi Risk değerlendirmesinde, belirlenen risklerin ağırlık oranları (R= Ġ x ġ) hesaplanarak derecelendirme yapılır ve önlem alınmasının gerekli olup olmadığına karar verilir. 102

103 SONUÇ EYLEM 15, 16, 20, 25 9, 10, 12 KABUL EDĠLEMEZ RĠSK- Risk kabul edilebilir seviyeye çekilmeden çalıģmaya baģlanmaz ve çalıģma yapılıyor ise durdurulur. Bu risklerle ilgili hemen çalıģma yapılmalı. DĠKKATE DEĞER RĠSK- Bu risklere mümkün olduğu kadar çabuk müdahale edilmeli, risk azaltılmaya çalıģılmalı ve ilave tedbirler alınarak kontrollü çalıģılmalı. 1, 2, 3 4, 5, 6, 8 KABUL EDĠLEBĠLĠR RĠSK- Acil tedbir gerektirmeyebilir, ancak tedbirler düģünülmeli ve iyileģtirmeye devam edilmeli 103

104 3. Adım Tedbirlere karar verilmesi Bu adımda özellikle kabul edilemez düzeyde bulunan risklerin kabul edilebilir düzeye indirilmesi için gerekli olan kontrol tedbirlerine karar verilir. Risk değerlendirmesinin en önemli adımlarından biri olan bu adımda risk kontrol önlemlerinin neler olacağı ve bu önlemlerin belirlenmesinde ne tür bir öncelik tercihinde bulunacağı belirlenir. Önleyici Tedbirler: Ġhtimali azaltıcı tedbirlerdir. Koruyucu Tedbirler: ġiddeti azaltıcı tedbirlerdir. 104

105 Risk kontrol önlemlerinin hiyerarģik düzeni; 1- Tehlikelerin ortadan kaldırılması, (Riskleri kaynağında yok etmeye çalıģmak) 2- Tehlikeli olanı daha az tehlikeli olanla değiģtirmek, (Ġkame) 3- Mühendislik önlemlerini uygulamak 4- Ġdari Önlemler-Güvenlik ve Sağlık ĠĢaretleri 5- KKD Kullanımı - Son Çare 105

106 3- Mühendislik önlemlerini uygulamak; Otomasyon, GeliĢtirilmiĢ projeler Tecrit, (ayırma) UzaklaĢtırma, Havalandırma, Ergonomik yaklaģımlardan yararlanma. -Alınan bu önlemlere rağmen riski kabul edilebilir düzeylere düģüremiyorsak; 106

107 4- Ġdari Önlemler-Güvenlik ve Sağlık ĠĢaretleri ÇalıĢma süreleri, ĠĢyeri düzeni, Eğitim ve öğretim, Planlı bakım-onarım Monotonluk, iletiģim Denetim-disiplin, 5- KKD Kullanımı- Son Çare KiĢisel koruyucu donanımlar; Temin Kullandırma 107

108 4. Adım Tedbirleri uygula ĠĢyerindeki riskleri kontrol altına alma yöntemleri, önceliğin derecesine göre ve en öncelikli olandan daha az öncelikli olana doğru sıralanmak üzere aģağıdaki gibi olmalıdır: Tehlike kaynağında önlenir Tehlike kaynağında azaltılır Tehlike kapalı ortama alınır KiĢi tehlikeden uzaklaģtırılır ĠĢçinin maruziyeti azaltılır KiĢisel korunma donanımı (KKD) kullanılır 108

109 Tehlike - Risk ĠliĢkisi Risk ortaya çıkmıģtır Ne zaman Tehlike ve insan bir aradadır değerlendir Risk Düzeyi * Olasılık * ġiddet * Etkilenen nüfus ve çevre Riskle baģa çıkmak için: Tehlikeyi ortadan kaldır. / Azalt veya ĠĢyerinde / ortamda önlem al veya Tehlikeden uzaklaģtır veya KiĢisel koruyucular malzeme kullan 109

110 Korunma Önlemleri KĠġĠYE YÖNELĠK 1- KĠġĠSEL KORUMA KiĢisel koruma Tıbbi koruma KiĢisel hijyen ORTAMA YÖNELĠK KAYNAĞA YÖNELĠK 2. TOPLU KORUMA 3. TAM ÖNLEME Yok etme Yer değiģtirme MakineleĢtirme Otomasyon UygunlaĢtırma ETKĠNLĠK ARTAR 110

111 Güvenli ĠĢ Ekipmanı Güvenli Malzeme Eğitimli Ġnsan Girdi ĠĢletme ya da Proses Çıktı Uzmanı 111

112 Güvenlik Engelleri Modeli T E H L İ K E L E R Genel Tasarım Yerleşim Tasarım İnşa Bina Destekler Sorunlardan Çıkarılan Dersler Önle Hizmetler & Bakım Prosedürler Politika Örgütlenme Risk Yönetimi Talimatlar Öğretim Fiziksel Koruma Farketme Dedektörler Alarmlar Gözetimler Düzeltme Onar Bakım yap İzleme Küçük Kazalar İyileştir Acil durum hazırlığı Teçhizat İç plan Kaza İncelemesi İlk Yardım ve Kriz Desteği Kurtarma Çabaları İçin Dış Plan Sınırla 112

113 5. Adım Ġzle, kontrol et ve iyileģtir ĠĢyerinde gerçekleģtirilen risk değerlendirmesi sonrasında, uygulamaya alınan kontrol tedbirlerinin etkinlikleri izlenir, kontrol edilir ve tekrar gözden geçirilir. Gözden geçirmede aģağıdaki hususlara dikkat edilir: Kontrol tedbirleri planlandığı gibi uygulanmakta mı? Uygulamanın sürekliliği sağlanıyor mu? Sürekli ĠyileĢtirme yapılıyor mu? 113

114 5. Adım Ġzle, Kontrol Et ve ĠyileĢtir 114

115 III.BÖLÜM: RĠSK DEĞERLENDĠRME METOTLARI Bugün dünyada 150 den fazla Risk Değerlendirme Metodunun varlığından söz edilmektedir. Bu Risk Değerlendirme Metotları; - Nitel Risk Değerlendirme Metotları: - Nicel Risk Değerlendirme Metotları, - Karma Risk Değerlendirme Metotları olarak sınıflandırılabilir. Bu risk değerlendirme metotlarından bazıları aģağıda verilmiģtir. Nitel Risk Değerlendirme Metotları: Check-List, Hata Modu ve Etkileri Analizi (FMEA) Tehlike ve ÇalıĢılabilirlik Analizi (HAZOP) 115

116 1- MATRĠKS METODU: Kullanımı kolay ve uygulaması en yayın metotlardan birisidir. Bu metot diğer bir çok metodun temelini teģkil eder. Karma bir Risk Değerlendirme metodudur. II. Bölümde tüm detayları ile anlatıldığı için burada yeniden anlatılmamıģtır. Risk Skoru= R: Ġ x ġ formülü ile elde edilir. Ġ = Ġhtimal ġ= Sonucun derecesi veya Ģiddeti ġiddet: Tehlikenin gerçekleģmesi halinde insan, iģyeri ve çevre üzerinde oluģturacağı zarar ya da hasarın Ģiddeti 116

117 2 -KONTROL LĠSTELERĠ - ÇEKLĠST METODU (Birincil Risk Analizi ) Bir tesisin veya prosesin tüm donanımının ve aletlerinin tam olup olmadığını veya kusursuz iģleyip iģlemediğini saptar. Ġki adımda gerçekleģtirilir. Check listelerindeki özel sorularla, analizi yapılan tesisin eksiklikleri saptanır. Bir önlemler katalogu ile, yapılması gereken düzeltmeler önerilir. En verimli sonuçlar, uzun deneyimlere dayalı veya deneyimli uzmanlar tarafından hazırlanmıģ listelerden alınır. (örnek:uçaklarda pilotların kullandığı check listler gibi) 117

118 118

119 3-FĠNE- KĠNNEY METODU Kullanımı kolay, yaygın olarak kullanılan bir metottur. ĠĢyeri istatistiklerinin kullanımına imkan sağlar. Risk Değeri = Ġ x F x ġ olarak hesaplanır. Ġ= Ġhtimal, (0,2-10 arası bir değer) F=Frekans, (0,5-10 arası bir değer) ġ=sonuçların Derecesi, ġiddeti (1-100) 119

120 Tablo 1-Ġhtimal Skalası Ġhtimal: Zarar ya da hasarın zaman içinde gerçekleģme ihtimali Değer Kategori 0,2 Pratik Olarak Ġmkansız 0,5 Zayıf Ġhtimal 1 Oldukça DüĢük Ġhtimal 3 Nadir fakat Olabilir 6 Kuvvetle Muhtemel 10 Çok Kuvvetli Ġhtimal 120

121 Tablo: 2 Frekans (Maruziyet) Skalası Frekans: Tehlikeye maruz kalma sıklığı Değer Açıklama Kategori 0,5 Çok Nadir Yılda bir ya da daha az 1 Oldukça Nadir Yılda bir ya da birkaç kez 2 Nadir Ayda bir ya da birkaç kez 3 Ara sıra Haftada bir ya da birkaç kez 6 Sıklıkla Günde bir ya da daha fazla 10 Sürekli Sürekli ya da saatte birden fazla 121

122 Tablo: 3 Etki/Zarar-Sonuç Skalası ġiddet, Derece: Tehlikenin gerçekleģmesi halinde insan, iģyeri ve çevre üzerinde oluģturacağı zarar ya da hasarın Ģiddeti Değer Açıklama Kategori 1 Dikkate Alınmalı Hafif-Zararsız veya önemsiz 3 Önemli Minör-DüĢük iģ kaybı, küçük hasar, ilk Yrd. 7 Ciddi Majör-Önemli Zarar, DıĢ tedavi, iģgünü kaybı 15 Çok Ciddi Sakatlık, uzuv kaybı, çevresel etki 40 Çok Kötü Ölüm, Tam maluliyet, Ağır çevr. etkisi 100 Felaket Birden çok ölüm, önemli çevre felaketi 122

123 Risk Düzeyine Göre Karar ve Eylem Sıra Risk Değeri Karar EYLEM 1 R<20 Kabul Edilebilir Risk Acil tedbir gerekmeyebilir 2 20<R< 70 Kesin Risk Eylem planına alınmalı 3 70 <R<200 Önemli Risk Dikkatle izlenmeli ve yıllık eylem planına alınarak giderilmeli <R< 400 Yüksek Risk Kısa vadeli eylem planına alınarak giderilmeli 5 R>400 Çok Yüksek Risk ÇalıĢmaya ara verilerek derhal tedbir alınmalı 123

124 4- OLASI HATA TÜRLERĠ VE ETKĠ ANALĠZĠ (FAĠLURE MODE AND EFFECTS ANALYSĠS- FMEA) En yaygın kullanılan metotlardan biridir. Özellikle otomotiv sektöründe imalat sırasında ve sonrasında olası hataların tespit edilmesi amacıyla çok fazla kullanılan bir metottur. Genel manada Problem çözme tekniklerinden biri olarak ta çok fazla kullanılmaktadır. Herhangi bir sistemin tamamı veya bölümleri ele alınıp, bunlardaki kısımlar, aletler, kompenentlerde ortaya çıkabilecek arızalardan hem bölümlerin hem de bütün sistemin nasıl etkilenebileceği ve ortaya çıkabilecek sonuçlar analiz edilir. 124

125 FMEA METODUNUN UNSURLARI FMEA nın üç temel unsuru vardır. a. Ġhtimal: Ġ Hatanın zaman içinde gerçekleģme sıklığını gösteren değer, (1-10 arası) b. ġiddet: ġ Hatanın gerçekleģmesi durumunda sonuçların derecesini gösteren değer, (1-10 arası) c. Tespit edilebilirlik: T Hatanın istenmeyen sonuçlara sebep olmadan tespit edilebilme derecesini gösteren değer, (1-10 arası) 125

126 5- HATA AĞACI ANALIZI (FAULT TREE ANALYSIS - FTA) 1962 Yılında Bell Telefon Laboratuvarlarında Amerikan Hava Kuvvetleri için geliģtirilmiģtir. Bir tepe olayın gerçekleģmesi veya gerçekleģmemesi için alınması gereken önlemler ayrıntılı bir Ģekilde analiz edilir. Olmaması istenen tepe olay saptanıp, bu olaya neden olabilecek tüm faktörler analiz edilir. Hata ağacı analizinde tümdengelim mantığı kullanılır. Bu Risk değerlendirme metodolojisi En az beģ yıllık kaza geçmiģini dikkate alınarak yapılan tekniktir Hata Ağacı Analizi 3 temel adımda uygulanır: 1. Sistem Analizi 2. Hata ağacının oluģturulması, 3. Hata ağacının değerlendirilmesi. 126

127 127

128 6- TEHLIKE ve ÇALIġABĠLĠRLĠK ANALĠZĠ (HAZARD AND OPERABILITY STUDIES - HAZOP) Kimya endüstrisi tarafından, bu sanayinin özel tehlike potansiyelleri dikkate alınarak geliģtirilmiģtir. Multi disipliner bir tim tarafından, kaza odaklarının/kaynaklarının saptanması, analizleri ve ortadan kaldırılmaları için uygulanır. Belirli kılavuz kelimeler kullanarak yapılan sistemli bir beyin fırtınası çalıģmasıdır. ÇalıĢmaya katılanlara, belirli yapıda sorular sorulup, bu olayların olması veya olmaması halinde ne gibi sonuçların ortaya çıkacağı sorulur. 128

129 HAZOP AKIM ġemasi PROSESĠN VEYA OPERASYONUN BĠR BÖLÜMÜ FĠZĠKSEL PARAMETRELER KĠMYASAL PARAMETRELER HAZOP SAPMA MATRĠKSĠ (ANAHTAR KELĠMELER + KLAVUZ KELĠMELER) TEHLĠKELĠ TESPĠTĠ NEDEN ARAġTIRMASI SONUÇ ARAġTIRMASI

130 7- OLAY AĞACI ANALIZI (EVENT TREE ANALYSIS - ETA) Her hangi bir tehlikeli olayın yaratabileceği çeģitli senaryolar analiz edilir. Ġdeal olarak, birden fazla proses ve koruma sistemlerinin olduğu tesislerde kullanılır. Kazaların sıklığı ve/veya olasılıkları sayısal olarak belirlenebilir. Hata ağacı analizinden farklı olarak tümevarım mantığı kullanılır. 130

131 131

132 YANGIN DEDEKT ÖRÜ ALGILADI EVET YANGIN ALARMI ÇALIġTI EVET SPRĠNGLER SĠSTEM ÇALIġTI EVET HAYIR DüĢük Oranda Zarar Büyük Oranda Zarar ve Muhtemel Ġnsan Kaybı (Ġnsanların büyük kısmının acil çıkıģtan çıkabileceği var sayılmıģtır.) EVET YANGIN BAġLADI HAYIR HAYIR DüĢük Oranda Zarar, Dumandan Etkilenme ve Islak Ġnsanlar Büyük Oranda Zarar ve Ġnsan Kaybı HAYIR Büyük Oranda Zarar ve Ġnsan Kaybı 132

133 PHA - PROSES /SÜREÇ TEHLĠKE ANALĠZĠ (Process Hazards Analysis -PHA) 133

134 ÖZEL Ġġ ĠZĠNLERĠ GEREKTĠREN ĠLġER ĠÇĠN; ĠĢe baģlamadan önce; 1- Risk analizi yapmak gerekir 2- Start/ ĠĢ Ġzin Formu doldurmak gerekir 3- Toolbox yapmak gerekir. 134

135 Ġlgi ve Dikkatiniz Ġçin TeĢekkürler KAZASIZ ÇALIġMALAR DĠLEĞĠYLE 135