ÖNSÖZ Seydişehir Belediye Başkanı Abdulkadir ÇAT

Transkript

1 0

2 1

3 1

4

5 ÖNSÖZ Seydişehir imizi sağlıklı ve huzurlu yaşamın merkezi, saklı kalmış cennetin simgesi ve pek çok üstün nitelikleri bünyesinde barındıran, "Marka Şehir, Seydişehir" olarak geleceğe hazırlama vizyonu ile çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Memleketimizi cazibe merkezi haline getirme kararlılığımızı, insan odaklı hizmet anlayışımızla birleştirerek, öncelik sırasına göre belirlediğimiz sorunları çözüme kavuşturuyoruz. İlçemize yaptığımız her hizmette, şeffaflık, hak, hukuk, adalet ölçütleri dâhilinde bir yönetim anlayışı sergiliyoruz. Doğru yer ve doğru zamanlama ile etkin projeler sunmak en büyük hedefimiz. Tüm bu çalışmalarımızı yaparken Seydişehir de olası projelere yön veren, bilimsel temelli, yol göstericisi nitelikte Seydişehir imizin yerel dinamiklerini harekete geçirebilecek çalışmalara yön verici yerel dinamiklerimize ilişkin bir ön rapor ihtiyacını hissettik. Bölgemiz kalkınmasında önemli bir yeri olan Mevlana Kalkınma Ajansı bu anlamda bizim için en doğru otorite idi. MEVKA Teknik Destek kapsamında bu projemizi sunduk. Projemizin kabulü bizlere heyecan ve mutluluk verdi. Projemizin bilimsel bir özellik taşıması için TÜBİKAM (Tüm Bilimsel Kültürel Araştırmalar Merkezi) ile bu projeyi çalıştık. Sizlerle paylaştığımız bu rapor umuyor ve diliyoruz ki bundan sonra yapılacak ve/veya yapılmakta olan tüm girişimlerde, projelerde Seydişehir halkı için çok önemli bir kaynak olacak, birçok sektörel alan için de ivme etkisi yaratacaktır. Vatandaşlarımızdan aldığımız güç ve güven doğrultusunda hedefimize doğru emin adımlarla yürüyoruz. Seydişehir sevdalısı olarak doğup büyüdüğümüz bu topraklarla özdeşleşiyor ve kültürel, doğal mirasımıza sahip çıkarak bu kapsamda projemizin Seydişehir imize hayırlı olmasını diliyoruz. Seydişehir Belediye Başkanı Abdulkadir ÇAT 1

6 YÜKLENİCİ FİRMA ÖNSÖZÜ Küreselleşme ve Kültür Varlıklarımız İletişim ve ulaşım teknolojisinin bu derece gelişmiş olması, geçmişe ait değer yargılarının önemli bir kısmının değişmesine sebep oldu. Bunların başında turizm, pazarlama, iletişim ve kültürle ilgili temel değer yargıları gelmektedir. Elbette küreselleşme, bu değer yargılarından bir kısmı üzerinde olumlu bir yandan da olumsuz etkiler yapmakta ve yapmaya da devam etmektedir. Olumlu etkilerinden kısaca söz etmek gerekirse; artık insanlar kendilerini çok daha kolay ve dünyanın her yerinde tanıtabilme imkanlarına ulaştılar. Ulaşımın kolaylaşması ile birlikte dünyanın her yerine daha kolay gidebilmektedirler. Bu durum farklılıkların, değişik tatların, değişik kültür varlıklarının, değişik yaşam biçimlerinin daha yakından görülmesi imkânını getirdi. Öyle görülüyor ki önümüzdeki 100 yıl içinde çok olağanüstü durumlar olmazsa bu süreç daha da etkin bir biçimde gelişecek. Bu olumlu gelişmelerden ülkemizin yeterince, etkili bir biçimde yararlanması gerekmektedir. Bunun için görev yalnız kamu kurumlarından beklenilmemeli, olabildiği kadar çok sivil toplum örgütü ve sivil inisiyatifin devreye girerek çağın iletişim ve ulaşım imkânlarından yararlanarak ülkemize iş, parasal girdi ve istihdam sağlanmalıdır. Bunun için de bize ait olan, dünyanın başka yörelerinde olmayan, bizde daha farklı bir biçimde yaşayan bütün kültür varlıklarımızı sosyal bir dinamik haline dönüştürmeliyiz. Ülkemiz konumu itibariyle doğu-batı; kuzey-güney ekseninde bir çok kültürün kesiştiği önemli bir kavşak noktasında bulunmaktadır. Yalnız kültürlerin açısından değil coğrafya ve bitki örtüsü itibariyle de dünyanın ender bölgelerinden biridir. Ne var ki bu özellikleri yeterince bilinmemekte ve tanınmamaktadır. Sadece dünya ülkeleri değil, bazen kendi insanımız bile kendisine ait değerleri tanımamakta ve bundan nasıl yararlanılacağını bilememektedir. Hatta yıllarca bir ilimizde yaşayan vatandaşlarımızın o ilin özelliklerini bilmediği, kullanmadığını yaptığımız onlarca alan araştırmasında şaşkınlıkla gördüğümüz söyleyebiliriz. TÜBİKAM 10 Üniversiteden 60 ı aşkın bilim adamı ile ülkemizin kendisine özgü değerlerinin tümünü hem kendi insanımıza hem de bütün dünya ülkelerine tanıtmak için çaba gösteren ve kar amacı gütmeyen bir sivil toplum örgütüdür. Şimdiye kadar ulusal ve uluslararası birçok proje yaptığı gibi UNESCO, Avrupa Birliği başta olmak üzere birçok uluslararası kurumla işbirliği yaparak çabasını uluslararası 2

7 platformlara taşımaktadır. Bu bakımdan ülkemizi yurt içinde ve yurt dışında saygıyla anılmanın haklı gurunu yaşamaktadır. Seydişehir le ilgili böyle çalışmaya katılmamız bizim için özel bir zevk olmuştur. Çünkü Seydişehir, kuruluşu, Türkiye ve dünya coğrafyasındaki konumu, tarihsel zenginlikleri ile gerçekten ülkemizin en önemli yerleşim birimlerinden biridir. Sahip olduğu zenginliklerin öncelikle belirlenmesi, bunların nasıl tanıtılacağının planlanması, daha sonra bunun iş ve istihdam alanına yansıtılması konularında çok şanslı ilçelerimizden biridir. Bir ilçenin hem sosyal, hem kültürel hem de ekonomik bakımdan yükselebilmesi için sahip olduğu değerlerin belirlenmesi ve harekete geçirilmesi gerekir. Bu konuda çok başarılı olmuş ilçelerimizin yanında Seydişehir in geç kalmış olması üzüntü vericidir. Bu yüzden bu çalışma bir an önce harekete geçerek Seydişehir i önce Konya ve çevresinde, daha sonra bütün Türkiye de ve dünyada etkin bir biçimde tanıtmak, sosyal kültürel ve ekonomik bakımdan bir sıçrama yapabilmek için ilk önemli adım özelliği taşımaktadır. Yukarıda globalleşmenin getirdiği olumlu etkilerden söz ettik. Bu olumlu etkileri hızla kullanarak ülkemizi daha zengin, daha nitelikli ve çağın imkânlarından daha çok yararlanan bir ülke haline getirme konusunda yılmadan çalışmalıyız. Ancak olumsuz gelişmeleri de göz önünde tutarak ona karşı da önlemlerimizi almamız gerekmektedir. Bu olumsuzluksa iletişim teknolojisi ve ulaşım teknolojisinin getirdiği popüler kültür unsurlarının yerel kültür unsurlarını yok etmesidir. Bu o kadar hızlı olmaktadır ki bir on yıl içinde bizim öz kültür değerlerimizden birçoğunu kaybediyoruz. Onun yerini, yoz, zevksiz ve bizi temsil etmeyen bir yaşam biçimi almaktadır. Bu çalışmanın belki de en hayati boyutu bu kültür varlıklarımızı yok olmaktan kurtarmak, yeniden kullanmak ve yeniden günlük yaşam biçimimiz içine yerleştirme görevini yapmasıdır. Seydişehir de kendisine ait birçok kültür değerini kaybetmiş ve her gün biraz daha çok kaybetmeye devam etmektedir. Bu envanter çalışması sonucunda elde edilen veriler etkin bir stratejik plan haline getirilebilirse, kısa zaman içinde, Seydişehir bir çok alanda bu dinamiklerinden yararlanan daha kalkınmış, daha güzel ve kendi kimliğini korumuş bir yerleşim yerimiz olarak ülkemizin gurur kaynağı olacaktır. Bu hedefe ulaştığımız zaman sadece bunun onuru bu çalışmaya emeği geçen herkese yetecektir. Prof. Dr. Alemdar YALÇIN TÜBİKAM 3

8 İÇİNDEKİLER Sayfa ÖNSÖZ i YÜKLENİCİ FİRMA ÖNSÖZÜ ii TABLOLAR 8 SEYDİŞEHİR YEREL DİNAMİKLER ÖN RAPORU 14 PROJENİN TARAFLARI 1. MEVLANA KALKINMA AJANSI YARARLANICI: SEYDİŞEHİR BELEDİYESİ YÜKLENİCİ FİRMA: TÜBİKAM 18 SEYDİŞEHİR YEREL DİNAMİKLER ÖN RAPORUNU HAZIRLAYANLAR 19 PROJE ÖZET TANITIMI PROJE NİN ÜÇ EKSENİ PROJE NİN ÇARPAN ETKİSİ HEDEF KİTLE NİHAİ FAYDALANICILAR PROJE NİN ÇIKTILARI 22 BÖLÜM 1 SEYDİŞEHİR İN COĞRAFİ KONUMU, DEMOGRAFİK YAPISI 23 SEYDİŞEHİR İN DEMOGRAFİK YAPISI 25 SEYDİŞEHİR TARİHİ 27 İLK ÇAĞLARDA SEYDİŞEHİR BÖLGESİ 1.1 Prehistolojik (Tarih Öncesi) Devirler Hititler ve Sonrası Klasik Çağ Yerleşmeleri 34 SELÇUKLULAR VE ORTAÇAĞ DA SEYDİŞEHİR SELÇUKLULAR DEVRİNDE SEYDİŞEHİR YÖRESİ EŞREFOĞLU DÖNEMİ 37 SEYİD HARUN VELİ Seydişehir in Kuruluşu Dini Kanat Önderi Seyyid Harun dan Sonrası Seyyid Harun Türbesi BEYLİKLER DÖNEMİ 49

9 3.1 Hamidoğulları Döneminde Seydişehir Karamanoğulları Döneminde Seydişehir Karamanoğulları Devrinde Seydişehir de Turgutoğulları Soyu 51 YENİ VE YAKIN ÇAĞLAR 52 1 Osmanlılar Devrinde Seydişehir Celali İsyanlarının Başlaması İle Seydişehir in Durumu Sultan Ahmet I. Devrinde Seydişehir Ve Bu Devrin Zorbaları 53 XVIII. YÜZYILDA SEYDİŞEHİR DE ALTIN, GÜMÜŞ, KURŞUN MADENLERİNİN İŞLETİLMESİ 54 XIX YÜZYILDA SEYDİŞEHİR Seydişehir de Redif Taburu Seydişehir de İlk Rüştüye nin Açılması (1867) Seydişehir de İlk Milli Banka (1892) Seydişehir de İlk Belediye (1871) 56 XX. YÜZYIL BAŞINDA SEYDİŞEHİR Sulama Faaliyetleri Milli Mücadele Yılları Cumhuriyet Döneminde Seydişehir Seydişehir de İlk Elektrik Seydişehir de İlk Telefon İlk Hükümet Konağı İlk Kütüphane Türk Ocağı 58 GÜNÜMÜZDE SEYDİŞEHİR EĞİTİM SANAYİ Madencilik Tarıma Dayalı İmalat Sanayi Tarıma Bağlı İmalat Sanayi Diğer İmalat Sanayi Alüminyum Tesislerinin Kısa Tarihçesi ve Bugünkü Yapısı 62 5

10 3. SAĞLIK KONAKLAMA 64 GÜNÜMÜZDE SEYDİŞEHİR BELEDİYESİ 65 BÖLÜM II SEYDİŞEHİR DE POTANSİYEL TURİZM Yayla Turizmi Turizme Elverişli Alanlar Jeotermal Potansiyel Seydişehir Suğla Gölü (Trogitis Lucis) Çevresindeki Höyükler Gökhüyük Höyüğü Seydişehir Civarındaki Antik Kentler Amblada-Amlada (Asar Tepe) Antik Kenti: Vasada Antik Kenti: Dalisantos : Kilistra: Misthia (Fasıllar): Arvana: Gökhüyük Dümdüm Taşı Deve Taşı Antik Yollar (Via Sebaste) Doğa ve Doğa Sporları Tınaztepe Mağarası Ferzene Mağarası Susuz Güvercinlik Mağarası Boynuzcu Mağarası Av Turizmi Seydişehir de Bulunan Barajlar ve Balıklar Avlanma Zamanları Memeli hayvanların Avlanma Süreleri Kuşların Avlanma Limiti Memeli Av Hayvanları Yaban Hayatı ve Yaban Hayatını Koruma Sahalar Mesire Yerleri Seydişehir Kültürü, El Sanatları ve Mutfak Kültürü Seydişehir in El Sanatları 100 6

11 11. Seydişehir Mutfağı 105 BÖLÜM III SEYDİŞEHİR YEREL DİNAMİKLER ÖN RAPORU 106 PROJENİN AMACI 106 METODOLOJİ 108 VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ 108 VERİ ANALİZİ 110 SONUÇ VE ÖNERİLER 127 EKLER 1. Anket Harita Yön Levhası Broşür 141 KAYNAKÇA 142 7

12 TABLOLAR Tablo-1: Seydişehir Belediye Başkanları Tablo-2: En Yakın En Uzaklıklar Tablosu Tablo-3: Köylerin Uzaklıkları Tablo-4: Seydişehir Nüfus Dağılımı Tablo-5: İlçe Nüfus Durumu ve 2023 Projeksiyonu Tablo-6: İlçede Bulunan Nüfusun Yaş Aralıklarına Göre Dağılımı ve 2023 Projeksiyonu Tablo-7: İlçe Okur Yazar Durumu Tablo-8: Seydişehir İşlenen Arazi Kullanım Durum Tablosu Tablo-9: Seydişehir Turizm Envanteri Tablosu Tablo-10: Anket Katılımcıları Tablo-11: Seydişehir in El Sanatları Tablo-12: Yöresel Ürünler Tablo-13: Yöresel Yiyecek ve İçecekler Tablo-14: Yayla Turizmi Tablo-15: Yaylaların Özellikleri Tablo-16: İnanç Turizmi Tablo-17: Turistlerin Ziyaret Ettiği Yerler Tablo-18: Turistlerin Geldikleri Yerler Tablo-19: Seydişehir Hangi Ürünü İle Temsil Edilmelidir? Tablo-20: Arkeolojik Yapılar Tablo-21: Mesire Yerleri Tablo-22: Mağaralar Tablo-23: Hüyükler Tablo-24: Tabiat Parkı Tablo-25: Anıt Ağaç Tablo-26: Av Yaban Hayatı Tablo:27- Korunması Gereken Tabiat Alanları Tablo-28: Jeotermal Tablo-29: Ayrıca Tanıtılması İstenenler Tablo-30: Seydişehir in El Sanatları Tablo-31: Yöresel Yiyecek Ve İçecekler Tablo-32: Anket Katılımcılarının Önerileri 8

13 GİRİŞ Dünya da turizm hareketinin tarihi insanlık tarihi ile yaşıttır denilebilir. Kuşkusuz ki, sözünü ettiğimiz hareket, ilk çağlarda insanların açlık, susuzluk ve barınma ihtiyaçlarından kaynaklanan hareketlerdir. Ulaştırma teknolojisindeki gelişmeler, hız ve konfor, insanların dünya üzerindeki hareketlerini de artırmıştır. Bu bağlamda, ulaştırma araçlarının hızı ile turizm hareketlerinin gelişmesi arasında doğru orantı vardır denilebilir. Nitekim 1841 de Thomas Cook, İngiltere nin Leicester şehrine 20 Km uzaklıkta düzenlenen antialkolizm mitingine tren ile 571 kişiyi götürerek, ilk organize tur ve kitle turizmi hareketini başlatmıştır. Bu hareketten sonra tur operatörlüğü ve seyahat acentacılığı hızla yayılarak gelişmiş ve günümüzün önemli sektörlerinden biri haline gelmiştir. Dünya turizm hareketinin büyük bir ivme kazanmasının bir başka nedeni de, 2. Dünya Savaşı dır denilebilir. Savaşan askerlerin, savaş sonrası anılarını tazelemek amacıyla Avrupa şehirlerine yaptıkları geziler turizmin manivelası olmuştur. Savaştan sonra atıl durumda kalan binlerce uçak, sivil havacılıkta kullanılarak, uzak yerleri yakınlaştırmıştır. İkinci Dünya Savaşı ndan sonra yerle bir olan Avrupa kentlerinin enkazı 1950 li yıllarda ancak kaldırılabilmiştir lı yıllar yeniden yapılanma yılları olmuş, 1970 den sonra da sosyal refahın artırılmasına çaba sarfedilmiştir. Sosyo ekonomik yapılanmadaki güçlenme, dünya seyahatlerini de beraberinde getirmiştir. Günümüzde Almanya da 18 yaş üstü nüfusun %60 ı kendi ülkeleri dışına her yıl seyahat edebilmektedir. Çağdaş turizm hareketi önceleri deniz, kum, güneş üçlüsüne yönelirken, günümüzde kültür turizmi ve doğa ile baş başa olma gibi eğilimler, turizm hareketlerinin ilk sırasında yer almaktadır. Zamanla turizm etkinlikleri kendi içinde çeşitlenerek gelişmiş ve adeta farklı ve değişik kabul edilen her şey bir turizm etkinliği haline gelmiştir. Bu gün dünyanın bazı yörelerindeki insan sağlığına zararla jeolojik yapılar sağlık bilimi turizmini oluşturmakta, nesli tükenen bir hayvan türü ayrı sir turizm sektörünün oluşturabilmektedir. 9

14 Dünya kültür turizminin çekiciliği en yüksek ülkesi Fransa dır. Savaştan hemen sonra 1951 yılında senatör Aubert Gıtes de France uygulaması ile Türkiye deki Mardin ölçekli ve benzer kültürel kentsel dokuya sahip küçük bir kenti, turizm şehri haline getirmeyi başarmıştır. Bugün bu kent konaklama işletmesine sahiptir. 36 milyon/gün geceleme yapılmakta; 350 milyon Euro/yıl ciro elde edilmekte ve yerel ekonomiye de 600 milyon euro/yıl katkı sağlamaktadır. Türkiye 1983 den sonra çıkarılan turizm teşvik kanunları ve Güney Antalya Projesi kapsamındaki yatırımları ile, Avrupa nın önde gelen turizm merkezlerinden biri olmuştur. Kültür turizminin cazibesi, özellikle yerli ve yabancı turistleri iç kısımlara çekmeye başlamıştır. Doğal güzellikleri ile Göreme ve çevresi, kentsel dokusu ile Safranbolu ve Beypazarı; Son yıllarda, Urfa, Mardin, Hatay turist kabul etmede önemli aşamalar kaydetmişlerdir. Turizm sektörü birçok bakımdan domino etkisi yaparak bir çok sektörü tetiklemekte, halkın sosyal, kültürel ve ekonomik düzeyine büyük bir katkıda bulunmaktadır. Turizmin getirdiği en önemli yararlardan biri ise çevre tahribine dayalı üretim ilişkilerinden tamamen ayrı olması, çevreyi kirletmediği gibi koruyarak desteklediği için artan nüfus sebebiyle oluşan sağlıksız kentleşmeyi de engellemekte ve nitelikli bir kentleşme haline getirmektedir. Bir yörede turizm belirli bir stratejik plan içinde sabırla yürütülmesi gereken eylemler bütünüdür. Bu bakımdan akşamdan sabaha bir ekonomik yarar beklenemez. Stratejik planın ilk adımı ise bir yörenin kültürel, doğal ve sosyal dinamiklerinin belirlenmesi, tasnif edilmesi, eylem planına dâhil edilmesidir. Bu proje nin ana amaçlarından bir tanesi de, Seydişehir in turizm cazibe merkezi haline dönüştürülmesidir. Seydişehir yaylaları, köyleri, doğal güzellikleri, mağaraları, Seyyid Harun Velisi, yerel kültürü ve ulaşım kolaylığı ile tanınmayan ama gerçekte büyük bir potansiyele sahip bir ilçedir. Seydişehir ve çevresi, M.Ö yıllarına kadar uzanan bir yerleşim merkezidir. Seydişehir in Güney inde Tekke Köyü ve Kuzey inde bulunan Ilıca mevkii yakınındaki Vervelit Şehri harabeleri, ilk çağlarda buralarda bulunan yerleşim 10

15 kalıntılarıdır. Hitit ler döneminde bölgeye Suğla köyü nün kuzeyinde Homunatlar isimli bir kabile yerleşmiştir. Romalılar döneminde yörede birçok yerleşim olmuştur. Asarte ve Yenice Köyleri, bu yerleşimin arkeolojik sahalarıdır. M.S. 767 ve M.S tarihleri arasında bir Türkmen kabilesinin elinde kalan kentin Selçuklu hakimiyetinden sonra geçen süreyle ilgili tarihçesi pek açık değildir. Selçuklular zamanında Aleaddin oğlu Keyhüsrev 1238 yılında Seydişehir e gelerek Araplık Camii ni yaptırmıştır. Selçuklular yıkıldıktan sonra, Seydişehir Eşrefoğlu Beyliğine bağlı kalmıştır. Eşrefoğlu Beyliği zamanında Seydişehir in bulunduğu yere gelen Seyit Harun Veli Hazretleri (1301) Ilıca nın Kuzey inde bulunan Velvelit harabelerinden de yararalanarak Seydişehir i inşa ve imar ettirmiştir. Eşrefoğlu Mehmet Bey de Seyit Harun Veli Hazretlerine izafeten kurulan şehre Seydişehir ismini vermiştir. Bölge de Selçuklu egemenliğine son veren Timur, 1326 yılında Eşrefoğlu egemenliğine de son vermiş ve 1328 yılından sonra Seydişehir Hamidoğulları egemenliğine geçmiştir. Sultan I. Murat zamanında Osmanlılar Hamidoğulları Beyi Hüseyin Bey den Seydişehiri 1374 yılında parayla satın almışlardır. Daha sonra Osmanlılar, Seydişehir ve yöresini Karamanoğulları na vermişlerdir yılında yapılan bir anlaşma ile, Seydişehir ve çevresi tekrar Osmanlılara geçmiş ve Cumhuriyete kadar Osmanlı idaresinde kalmıştır. Konya sancağına bağlı Seydişehir, 1871 yılında belediye, 1915 yılında da ilçe merkezi olmuştur. MÖ 5000 yılından beri yerleşim yeri olarak kurulan ve birçok medeniyet ile Anadolu insanını doyuran bir kentin, kuşkusuz ki önemli özellikleri olması gerekmektedir. İlçenin, İç Anadolu yu Akdeniz e bağlayan bir konumda olması ilk çağlardan beri stratejik bir önem arz eder. Çağımıza uygun olarak inşa edilen Konya- Manavgat/Antalya turizm yolunda, özellikle yaz aylarında yoğun bir trafik akışı 11

16 gözlenmektedir. Antik çağlarda da Torosları aşıp Akdeniz e ulaşan kral yolları, arkeolojik özelliklerini kaybetmeden günümüze kadar varlıklarını korumuşlardır. Dünya kültür mirası olarak, insanlığı heyecanlandıracak bu yolların varlığını, az sayıdaki Seydişehirli dışında bilen de yoktur. Diğer taraftan binlerce yılın kültürel birikimi, yerel el sanatları, yöresel yiyecekler, yerel ürünler, kaybolmaya başlamış kentsel doku da kendini göstermektedir. Seydişehir ve yakın çevresinde doğal, tarihi ve antik kaynaklarının yüksek düzeyde varlığı, turizm potansiyeli bağlamındaki tüm yerel dinamiklerin görünürlüğünün sağlanması, markalaşmasının gerçekleştirilmesi için, öncelikle bu yerel dinamiklerin envanter çalışmasının yapılması gerekliliğini ortaya koymaktadır. Mehmet Önder in 1986 da yazdığı Seydişehir Tarihi, Seydişehir Okutma ve Yardım Derneği nin 1997 yılında ilçede gerçekleştirdiği 1. Seydişehir Kalkınma Kurultayı kitabı ile, MEVKA nın 2011 de yayınladığı, Seydişehir İlçe Raporu dışında bilimsel anlamda Seydişehir e yönelik envanter çalışması yapılmamıştır. Seydişehir Yerel Dinamikler Ön Raporu ile, öncelikle bu konunun paydaşlarında farkındalık yaratacak ve yerel dinamiklere ait potansiyelin ortaya çıkarılması ile Seydişehir in cazibe merkezi olmasına yardımcı olacaktır. Seydişehir Yerel Dinamikler Ön Raporu nun ortaya çıkarılmasından sonra, yatırım, istihdam, kültürlerin yeni nesillere aktarımı, turizm sektörünün hareketlenmesi eksenlerinde yapılacak projelere girdi ve gerekçe oluşturulmuş olacaktır. Böylece insan kaynakları ve beşeri sermaye kapasitesi doğru yerde doğru biçimde ve doğru zamanda kullanılarak hızla beklenilen sonucun elde edilmesi sağlanacaktır. Bu çerçevede Seydişehir Belediyesi nin planladığı Her Ev Bir Atölye Projesi ile hazırlanan ön rapor arasında da sistematik bir ilişki kurulmuş olmaktadır. Seydişehir belediyesinin iş ve istihdam için düşündüğü bu projenin kısa zamanda verimli ve etkili olması yerel dinamiklerin sağlıklı belirlenmesine bağlıdır. Ayrıca, Seydişehir Yerel Dinamikler Ön Raporu, Seydişehir Belediyesi nezdinde, Kamu (Kaymakamlık)-STK-Özel Sektör işbirliğini sergileyen vatandaş 12

17 katılımını da içine alan ortak bir sinerji yaratmada başarılı olan bir uygulama sayılmalıdır. Çünkü raporun hazırlanması süreci içinde araştırma ekipleri önce ciddi bir kitap, belge ve doküman taraması yapmışlar, daha sonra belgelerde bulunan bilgilerle yörede bulunan bilgiler arasındaki ilişkiyi tespit etmek üzere ön araştırma yapmak üzere Seydişehir(i köy köy dolaşmışlardır. Buralardan elde edilen bilgilerle Seydişehir in muhtarlar başta olmak üzere bütün yerel yöneticileri önce bilgilendirilmiş, daha sonra onların bu konudaki bilgi ve deneyimleri derlenmiştir. İkinci aşama olarak mahalle ve köy bazında kanaat önderleri dahil olmak üzere Seydişehirli ilgili bilgisi olduğu düşünülen herkes raporun hazırlanmasında bir paydaş olarak görülmüş bilgilendirilmiş ve daha sonra bilgi ve görgüsüne başvurulmuştur. Yapılan anket çalışması sonucunda elde edilen veriler, tarihi kayıtlarda bulunan bilgiler yerinde gözlemlenerek birçok yöne bilgi elde edilmiş ve Seydişehir in aslında bugün kent olarak öneminin tam ve istenilen biçimde algılanmadığı ortaya çıkmıştır. Rapor, Dokuzuncu Kalkınma Planı ( ) nda belirlenen beş gelişme ekseni, esas alınarak hazırlanmıştır. Ayrıca; Mevlana Kalkınma Ajansı Tr52 Düzey 2 Bölgesi Bölge Planı nda TR52 Düzey 2 Bölgesi Bölge Planı nın temelini, bölgenin gelecek tasavvuru, bugünkü durumu ve kaynakları ile bu kaynakların ne şekilde kalkınma amaçlarına hizmet edeceğini içerir. Bu bağlamda da, gerçekleştirilen projenin ait olduğu TR52 Bölgesi Planı içinde saptanan ve öngörülen çalışmalara uygunluğu da bu projenin yapılmasını gerektirmiştir. 13

18 SEYDİŞEHİR YEREL DİNAMİKLER ÖN RAPORU PROJENİN TARAFLARI 1. MEVLANA KALKINMA AJANSI MEVKA (Mevlana Kalkınma Ajansı), TR52 (Konya, Karaman) Düzey 2 Bölgesi için bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, bölgesel gelişmenin sürdürülebilirliğini sağlamak ve bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak amacına yönelik olarak faaliyet göstermektedir. Bu amaçlara ulaşmak için kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek, kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirmek istemektedir. Bölgesel gelişmeye yönelik olarak icra edilecek bütün faaliyetlerin temeli ise bölgenin bütün detayları ile iyi tanınmasından geçmektedir. Bu nedenle, bölgenin kaynak ve olanaklarının doğru şekilde tespit edilmesi, mevcut sahip olunan değerlerin rekabet edebilirlik açısından yeniden yorumlanması ve bölgesel kalkınmayı sürdürülebilir şekilde sağlanmasına yönelik olarak faaliyetlerin birbiri ile ilişkili olarak icra edilmesi gerekmektedir. Bu amaca yönelik olarak MEVKA, Bölgenin Mevcut Durum çalışması ve bölge planını hazırlamıştır. Bu işlem yapılırken bölgeyi oluşturan ilçelere yönelik olarak GZFT Analizi çalışması gerçekleştirilmiş ve her ilçe için bir İlçe Raporu hazırlanmıştır. Diğer yandan MEVKA, Konya-Karaman (TR52) Bölgesi 2023 Vizyonu Temel Çerçevesinin Belirlenmesi İçin Teknik Destek Alınması İşi için ihaleye çıkmış ve bu kapsamda gerçekleştirilecek faaliyetler ile MEVKA tarafından yürütülen Bölge ye ilişkin stratejik plan ve vizyon çalışmalarının kapsamlı ve derinlikli olmasının sağlanması amaçlanmıştır. 14 İhale kapsamı faaliyetlerin icrasına yönelik olarak Yüklenici tarafından ilçelerde İlçe Odak Grup Toplantıları düzenlenmiş, GZFT Analizleri yapılmış ve ilçelere

19 yönelik olarak gerçekleştirilen çalışmalar ve planlar incelenmiştir. Bütün çalışmaların, bilgilerin özgün bir yöntemle Rekabetçilik ekseninde yeniden yorumlanması temelinde birleştirilerek 2023 Vizyon Stratejisinin Belirlenmesi amacına hizmet etmesi sağlanmıştır YARARLANICI: SEYDİŞEHİR BELEDİYESİ 1871 yılında kurulan Seydişehir Belediyesi, Cumhuriyet dönemine ulaştığı zaman eski bir konağın birkaç odasına yerleşmiş, TL bütçesi ve birkaç memuru olan küçük bir belediye idi. Bununla birlikte Cumhuriyetin ilk Belediye Başkanı olan Remzi Ülker, ondan sonra Ağah Yalçın, Seydişehir e hizmet verebilmek için büyük çabalar harcamış, şehre su getirmiş, küçük çapta da olsa şehre elektrik getirmiş, cadde ve sokaklar açmış, itfaiye ve tanzifat (yangın ve temizlik) dairesini kurmuşlardır yılında Seydişehir Belediyesi Bütçesi TL olarak bağlanmış, bu bütçe yılları arasında TL, yılları arasında TL, yılları arasında TL na yükselmiştir yılında Seydişehir nüfusunun 4525 kişiye ulaşması ile belediye bütçesi TL olarak artmıştır. Bu bütçe, 1960 yılında , 1965 yılında da TL dır. Seydişehir de ilk Belediye kurulduktan sonra İkinci Meşrutiyetin ilanına kadar sırası ile Belediye Başkanları şöyledir. 2 YILLAR BELEDİYE BAŞKANI Hüseyin Hüsnü Efendi Tevfik Efendi Ömer Efendi Arif Ağa Hafız Ali Efendi Mehmet Ağa Hacı Mustafa Zade Memed Hacı Şükrü Efendi İbrahim Sabri Efendi Tablo-1: Seydişehir Belediye Başkanları 1965 yılına kadar fazla artış göstermeyen Seydişehir nüfusu, 1965 den sonra hızla artmaya başlamış, 1970 yılında kişiye ulaşmıştır. Nüfusun hızla 1 MEVKA: Seydişehir İlçe Raporu, 2011, s.1. 2 Mehmet Önder: Seydişehir Tarihi, Ongun Kardeşler Matbaacılık Sanayi, Ankara 1986, s

20 artışında Seydişehir de kurulan Alüminyum tesisleri başlıca etken olmuş, çevre, köy, ilçe ve illerden yoğun işçi akışı başlamış, Seydişehir de 3 büyük mahalle daha kurulmuş, çoğu eski evler yıktırılarak yerlerine beton, çok katlı konutlar yükselmiştir yılında Seydişehir nüfusu kişiye ulaşınca Belediye hizmetlerini yoğunlaştırmıştır yılında üçbin abonelik otomatik telefon santrali hizmete girmiş, şehrin büyük bir ihtiyacı karşılanmıştır. 29 Mart 2009 tarihinden itibaren Seydişehir Belediye Başkanlığı na seçilen Abdulkadir Çat, Seydişehir Belediyesi nin vizyon, misyon ve değerlerini aşağıdaki gibi açıklamaktadır: Vizyonumuz: Marka Şehir Olmak. Misyonumuz: Seydişehir halkına, önce insan anlayışıyla doğru, güvenilir ve şeffaf belediyecilik hizmetleri vererek, sürdürülebilir kalkınma ve kaliteli yaşam standartları adına katkı sunarak yerel yönetimde öncü ve örnek olmak. Değerlerimiz: Öncelikle insan odaklı hizmet üretmek, Milli ve manevi değerlerimizin korunması, kültürel zenginliklerimizin nesiller boyu aktarılması konusunda duyarlı olmak, Seydişehir in yaşam standartlarını yükseltecek ve vatandaşlarımıza İyi ki Seydişehir de Yaşıyorum düşüncesini hissettirecek kalitede hizmetler sunmak, Elimizdeki sınırlı kaynakları, zamanında atılan etkin adımlarla doğru yerde kullanarak maksimum hizmetler verebilmeyi amaç edinmek, Planladığımız ve yürürlüğe koyduğumuz projelerin halkımızın öncelikli ihtiyaçlarına cevap verecek nitelikte olmasına özen göstermek, 3 Mesut Ayan: Sanayinin Kentleşmeye Etkisi-Seydişehir Örneği, İzmir, 1982; (Naklen) Mehmet Önder: a.g.e, s

21 Vatandaşlarımızın değişen hizmet taleplerine aldığımız hızlı kararlarla yenilikçi, şeffaf, katılımcı, dinamik yönetim anlayışımızı uygulamak, Kentlilik bilincini artırarak kente ufuk vermek, Bütün projelerin gerçekleşebilir, rantabl ve fonksiyonel olması için her adımın iyi planlanması gerektiği inancında olmak, Hizmetlerimizde toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı olmak, Tüm çalışmalarımızda doğa ve çevre dostu düşünmek, Objektif, homojen ve doğru hizmetler vermek, Toplumsal ve sosyal sorumluluk anlayışı ile hareket etmek Şubat ayı itibarıyla Seydişehir Belediyesi Personeli Dağılımı aşağıdaki grafikte verilmiştir: 17

22 Belediye Birimleri: Yazı İşleri Müdürlüğü Personel Müdürlüğü Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Mali Hizmetler Müdürlüğü Fen İşleri Müdürlüğü İmar ve Şehircilik Müdürlüğü Ulaştırma Hizmetleri Müdürlüğü AB Proje Koordinatörlüğü Zabıta Müdürlüğü 3. YÜKLENİCİ FİRMA: TÜBİKAM TÜBİKAM (Tüm Bilimsel Kültürel Araştırmalar Merkezi), ülkesini ve ülkesinin insanlarını her şeyden çok ve öncelikli seven, çoğunluğu 10 üniversitemizdeki altmışı aşkın akademisyen tarafından kuruldu. Hiçbir kurum ve kuruluştan destek almamaktadır. Üyelerinin kendi öz gücüne dayanan bağımsız bir kuruluştur. Ülkemizin bugün ve gelecekte sağlıklı ve etkin bir biçimde yönetilmesi için nitelikli insan kaynağı oluşturmak amacını çok önemli ve gerekli sayar. Bu amaçla dünyadaki gelişmeleri izler, yeni bilgi ve belgeleri toplar. Bilimsel alan araştırmaları yapar. Ülkemizin gereksinmesi olan önemli bilgileri üretir, yayar, eğitim seminerleri aracılığı ile nitelikli yönetici ve insan kaynağının oluşturulması için çalışır. TÜBİKAM, ülkemize ait var olan veya ortaya çıkacak özel sorunların belirlenmesini, bilimsel olarak incelenmesini ve bunlarla ilgili çözüm önerilerinin belirlenmesini amaçlar. TÜBİKAM, demokrasinin yeni bilgilerle beslenerek büyüyeceği inancıyla demokrasimiz için gerekli bilgi kaynaklarını, araştırır, bulur, izler; Bu bilgileri medya aracılığı ile kamuoyuna, eğitim yoluyla genç kuşaklara aktarır 18

23 TÜBİKAM, konferanslar, basın bildirileri, aylık raporlar, eğitim seminerleri ile yönetici adaylarımızın ve yöneticilerimizin bilgi, tutum ve davranışlarının eğitilmesi ve geliştirilmesine katkı sağlar. TÜBİKAM ın Hedefi Yaptığı çalışmaların zaman içinde gelişip büyüyerek TÜBİKAM ın gerçek bir bilimsel akademi hâline gelmesi için özel bir çaba gösterir. TÜBİKAM'ın çalışma alanları üç kısımdan oluşmaktadır. TÜBİKAM Akademi, TÜBİKAM Strateji ve TÜBİKAM Proje. TÜBİKAM Akademi bünyesinde kişisel gelişim ve liderlik eğitimi verilmesine, TÜBİKAM Strateji bünyesinde Türkiye ve dünyada gelişmeler üzerine çalışmalar, TÜBİKAM Proje bünyesinde ise Türkiye'nin kalkınması ve gelişmesine yönelik çalışmalar yapılmaktadır. SEYDİŞEHİR YEREL DİNAMİKLER ÖN RAPORU NU HAZIRLAYANLAR Prof.Dr.Alemdar Yalçın: Gazi Üniversitesi, TÜBİKAM Yrd.Doç.Dr. Serdar Ulukan, Gazi Üniversitesi, TÜBİKAM Yrd.Doç.Dr.Kemalettin Deniz, Gazi Üniversitesi, TÜBİKAM Yrd.Doç.Dr.Yusuf Doğan, Gazi Üniversitesi, TÜBİKAM Dr.Ferah Bulgul, Gazi Üniversitesi, TÜBİKAM Dr.Yasemin Dinç Kurt, Hacettepe Üniversitesi, TÜBİKAM Orman Yük.Müh.Özer Satılmış Özgüç,TÜBİKAM Koordinatör Filiz Şahin, Seydişehir Belediyesi Peyzaj Mimarı Merve Elbi, Seydişehir Belediyesi Selda Adiller, Doktora Öğrencisi, TÜBİKAM 19

24 PROJE ÖZET TANITIMI Seydişehir Belediye Başkanlığı nın Seydişehir Yerel Dinamikler Ön Raporu Projesi, Mevlana Kalkınma Ajansı tarafından Konya ve Karaman (TR52) Bölgesinden başvuruda bulunan birçok başvuru arasından seçilen 7 proje içerisinde yer almayı başarmıştır. 25 Ocak 2013 tarihinde Mevlana Kalkınma Ajansı, Ajans Hizmet Binası nda MEVKA Genel Sekreteri Dr. Ahmet Alkan, Seydişehir Belediye Başkanı Abdulkadir Çat ve TÜBİKAM adına Özer Satılmış Özgüç ün imzası ile projenin hayata geçirilmesine başlanmıştır. İmza töreninde MEVKA Program Yönetim Birimi Başkanı Çakan Tanıdık, MEVKA Program Yönetim Birimi Uzmanı Osman Fatih Yalçın, Seydişehir Belediyesi AB Proje Koordinatörü Filiz Şahin ve TÜBİKAM Yönetim Kurulu Üyesi Yrd.Doç.Dr.Serdar Ulukan da hazır bulunmuşlardır. Proje nin amacı, Seydişehir in aslında Seydişehirliler tarafından bilinen, ancak Seydişehir dışında tanınmayan kültürel, turistik değerlerini tespit ederek raporlaştırmak ve bu ürünleri ülkemize tanıtarak ekonomik girdiler elde edilmesini sağlamaktır. 20

25 1. PROJENİN ÜÇ EKSENİ 1.1 Proje, bölge ekonomisinin güçlendirilmesinde stratejik öneme sahip alanlarda kapasite geliştirmeye yönelik araştırma faaliyetlerini kapsamaktadır. Bu kapsamda; Turistik ürünler, yöreye özgü ürünler (kavun, çilek, karpuz, nohut vb.), işlenen ürünler (leblebi, bal, balık vb.), el sanatları (kilim, iğne oyası, semer, sepet vb) incelenmiştir. 1.2 Proje, bölgedeki sosyal sorunların ortaya konmasına yönelik araştırma faaliyetlerini kapsamaktadır. Bu kapsamda; Yerel dinamik olan ancak ulaşılmasında sorun olan alanlar saptanacaktır. Örneğin arkeolojik kazı gereken alanlar, Islah edilmesi veya korumaya alınması gereken turizm varlıkları, köyden kente ulaşamayan veya ulaşmasına gerek duyulmayan ürünler vb. İncelenmiştir. 1.3 Proje bölgedeki insan kaynakları ve beşeri sermaye kapasitesi konusunda araştırma faaliyetlerini kapsamaktadır. Bu kapsamda; Gençlerin potansiyel iş becerileri, mesleki becerileri konusunda beklentive gereksinimleri, mesleki becerilerinin geliştirilmesine yönelik talepleri belirlenecektir. Seydişehir e özgü ürünlerin üretimine yönelik işgücünün geliştirilmesi için veriler elde edilmiştir. 2. PROJENİN ÇARPAN ETKİSİ 1. Yapımı devam eden Mehmet Cengiz Kültür Sarayı içerisinde 300 m2 lik alanda oluşturulacak olan Meslek Edindirme Atölyesi ne veri sağlanacaktır. 2. Seydişehir in turistik ve tarihi değerlerini kültür, din ve yayla turizmi bağlamında tanıtımı sağlanacaktır. 3. Doğal güzellikleri, turizme açarak tanınmasını sağlanacaktır. 4. Yöresel el sanatları ve kültürel ürünlerin envanteri oluşacaktır. 3. HEDEF KİTLE Seydişehir de markalaşabilecek ürün üreten üreticiler (nohut, çilek, karpuz vb), yöresel el sanatları üretenler (Karaviran kilimi, sepet ve semer üretimi vb), turizm alanları ve yakınında yaşayan halk (Ilıca kaplıca, Ketirağılları jeotermal vb) tanıtım ve bilgilendirme yapıldıktan sonraki süreçte hızlanan ekonomik faaliyetler, gelişen 21

26 sosyal ilişkiler, gelişen motivasyon, çeşitlenen ve rekabet anlayışı ile gelişen üretim teknikleri, hareketlenen sosyo-kültürel yaşam ile doğrudan ve olumlu olarak etkileneceklerdir. 4. NİHAİ FAYDALANICILAR Turizm beldesinin tanıtımı yapan halk, ziyarete gidilen hüyükler ve çevresinde yaşayan halk, el sanatları ile uğraşanlar, yöresel yemek üreticileri, tarımsal ürün yetiştirenler vb alanların tümünde kişiler ve aileleri olarak düşünüldüğünde hiç de azımsanmayacak büyüklükte olduğu görülmektedir. Bu da sosyo-ekonomik boyutta hayat kalitelerini artıracaktır. İnsangücü kaynağının aktif katılımı ve Seydişehir i çevre yolundan saparak görmek için merkeze gelebilen yerli/yabancı ziyaretçiler kültürler arası bir diyalog gelişimi sağlayacak sadece ekonomik hayattaki hareketlenme değil sosyal anlamda da kazanımlar elde edilebilecektir. Tüm bunlar göç hareketlerini durduran bir etki yaratacaktır. Çevre ilçeler ve iller için doğru bir rol model olunabilecektir. Tarım, jeotermal tesis, el sanatları atölyeleri konularında olumlu bir gelişme ve hareket elde edilecektir. Kooperatifçilik çalışmaları ortaya çıkabilecektir. Sivil Toplum Kuruluşları hareket uyarınca sektörleri ile ilgili gelişmeler için çalışmalar yapacaktır. Seydişehir de yaşayanlar için memnuniyet ve hayat kalitesinde yükselme izlenerek sosyal fayda elde edilecektir. Toplam 64,294 olan genel nüfusun 23,713 ü kır nüfusudur. Hareketlenen sosyo-ekonomik hayat ile bu nüfusun önemli bir bölümünü etkileyecektir. 5. PROJE ÇIKTILARI 1. Kent girişine Seydişehir in turistik değerlerini gösteren turizm haritasıbillboard unun yapılması, 2. Turistik değerlere ulaşımı kolaylaştıracak yön levhalarının yerleştirilmesi, 3. Seydişehir turizm broşürünün tasarlanıp, 750 adet basımı. 22

27 BÖLÜM I SEYDİŞEHİR İN COĞRAFİ KONUMU, DEMOGRAFİK YAPISI VE TARİHİ SEYDİŞEHİR İN COĞRAFİ KONUMU Konya ili Seydişehir ilçesi, Kuzey enlemi ile Doğu boylamı arasında yer almaktadır. İl merkezine uzaklığı 107 Km dir. İlçenin deniz seviyesinden ortalama yüksekliği metredir. İlçenin Kuzeyinde Beyşehir, Güneyinde Yalıhüyük, Ahırlı ve Antalya ili Akseki ilçesi, Batısında Derebucak ve Doğusunda Akören ilçesi bulunmaktadır. İlçenin yüzölçümü Kilometre karedir. Torosların Kuzey eteklerinde, Çarşamba Çayı boyunca uzanan verimli bir vadi olan Suğla Ovası nda bulunan ilçe, Batı kesiminden başlayıp Güneye doğru uzanan Küpe Dağı, Güneyde zengin Boksit yataklarının bulunduğu Gidengelmez dağları ile devam etmektedir. Küpe Dağının yüksekliği 2551 metreye ulaşır. Küpe dağının eteklerinden çok sayıda pınar ve kaynak çıkmaktadır. Kentin çevresini oluşturan bu yüksek dağlar, Seydişehir de değişik bir estetik siluet oluşturmaktadır. Ayrıca kentin içinde dinlenme ve eğlenme amaçlı kullanılan Pınarbaşı, Kuğulu ve Beldibi Göletleri suyunu Küpe Dağlarındaki kaynaklardan almakta olan doğal güzelliklerdir. İlçenin Kuzeybatısında Beyşehir Gölü ve Güneydoğusunda Suğla gölü bulunmaktadır. Seydişehir ilçesinde toplam ha kullanım alanı bulunmakta olup, Konya kullanım alanının %3.34 ünü, Göller Bölgesi kullanım alanının ise, % 9.84 ünü oluşturmaktadır. İlçe kullanım alanının %45.64 ü orman alanı, %29.60 ı tarım arazisi, %3.52 si ise çayır-mera alanıdır. İlçedeki orman alanı Konya orman alanının 23

28 %11.51 ini, Göller havzası orman alanının ise %12.74 ünü meydana getirmektedir. İlçe tarım arazisi, Göller tarım arazisinin %9.81 ini oluştururken, Konya tarım arazisinin %1.79 unu oluşturmaktadır. 4 Seydişehir in iklimi, yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlı geçer. Kara ikliminden Akdeniz iklimine geçiş özellikleri taşır. Seydişehir de yıllık ortalama yüksek sıcaklık C, yıllık ortalama düşük sıcaklık C dir. Görülen en yüksek sıcak ay 40.6 C ile Ağustos, görülen en soğuk ay ise 28.2 C ile Mart ayıdır. Yine en yağışlı ay Mart, en kurak ay ise Ağustos ayıdır. Yıllık ortalama nispi nem oranı % tir. Hakim rüzgar yönü, Güney Doğu ve Kuzey Batı dır. Seydişehir dördüncü derecede deprem bölgesinde yer almaktadır. Eskiden Beyşehir üzerinden Konya ya ulaşım varken, 1996 da açılan Konya- Manavgat karayolu ile, Türkiye nin her yerine bağlantı sağlanmıştır. Şu anda Seydişehir, Konya ya 107 Km, Antalya ya 208 Km, Manavgat a 135 Km. mesafededir. İlçe nin tüm kasaba ve köy yolları asfalttır. Seydişehir in 7 kasabası, 1 bucağı ve 31 köyü vardır. 5 Seydişehir ilçesine bucak ve köylerin uzaklıkları: En yakın bucak 7 km. uzaklık ile Kesecik, en uzak bucak 30 km. uzaklık ile Ketenlidir. En yakından, uzağına göre bucakların dağılımı şöyledir: Tablo-2: En Yakın En Uzaklıklar Tablosu Kesecik 7 Km. Çavuş 23 Km. Taraşçı 9 Km. Ortakaraören 25 Km. Akçalar-Gevrekli 13 Km. Ketenli 30 Km. En uzak köy 48 km. ile Bükçe, en yakın köy ise 6 km. ile Gökçehüyük ve Karabulaktır. 4 Mevlana Kalkınma Ajansı, Seydişehir İlçe Raporu, Konya, Seydişehir 1. Kalkınma Kurultayı (6 Aralık 1997), Devran Matbaacılık, Ankara,

29 Tüm köylerin en yakınından, en uzağına kadar dağılımı şöyledir: Tablo-3: Köylerin Uzaklıkları Gökçehüyük-Karabulak 6 Km. Madenli 25 Km. Muradiye-İncesu 7 Km. Çatköy 25 Km. Boyalı 8 Km. Dikilitaş 26 Km. Gökhüyük 10 Km. Aşağıkaraören 27 Km. Gölyüzü 12 Km. Tepecik-Tolköyü 28 Km. Kavakköy-Kuran. 13 Km Başkaraören 29 Km. Kumluca 15 Km. Oğlakçı-Araycık-Çatmakaya 30 Km. Susuz 18 Km. Karacaören 31 Km. Kızılca 21 Km. Ufacık 38 Km. Irmaklı-Yenice 22 Km. Yaylacık 39 Km. Mesudiye 42 Km. SEYDİŞEHİRİN DEMOGRAFİK YAPISI Türkiye İstatistik Kurumu nun 2012 sonu itibariyle açıkladığı verilere göre Seydişehirnüfusu aşağıdaki gibidir. 6 Tablo-4: Seydişehir Nüfus Dağılımı SEYDİŞEHİR İLÇE MERKEZİ VE BELDE/KÖY NÜFUSU Akçalar 739 Madenli 113 Aşağıkaraören 339 Mesudiye 338 Başkaraören 189 Muradiye 127 Bostandere Ortakaraören Boyalı 552 Susuz 339 Çat 32 Taraşcı Çatmakaya 464 Taşağıl 282 Dikilitaş 704 Yaylacık 555 Gevrekli Yenice 124 Gökçehöyük 601 Bükçe 25 Irmaklı 121 (B) Çavuş 751 İncesu 631 Karacaören 258 Karabulak 186 Kozlu 249 Kavak 501 Oğlakçı 85 (B) Kesecik Saraycık 108 (B) Ketenli Tepecik 362 Kızılca 278 Tol 374 Kumluca 591 Ufacık 44 Kuran 504 İLÇE TOPLAMI TUİK Aralık

30 Seydişehir ilçesi nüfusu 2010 yılı itibariyle olup, Konya nüfusunun %3.19 unu oluşturmaktadır. İlçe nüfusunun %62 si ilçe merkezinde, %38 i ise kırsal alanda yaşamaktadır. 7 YILLAR Tablo-5: İlçe Nüfus Durumu ve 2023 Projeksiyonu Seydişehir İlçe Nüfusu İlçe Merkez Nüfus İlçe Köy Nüfus İlçe Nüfusu Konya Toplam Nüfus Nüfus Oranları İlçe Nüfusu/ Konya Nüfusu (%) TR52 Bölge Nüfusu İlçe Nüfusu/ TR52 Nüfusu (%) TÜİK ( ADNKS) İlçe nüfusunun 2023 yılında %4.2 oranında artış göstereceği beklenmektedir. İlçe merkezi nüfusunun oranının ise %7.3 e çıkacağı tahmin edilmektedir. İlçe nüfusunun Konya nüfusuna oranı %3.19 dan %2.75 e düşmektedir. Yıllar Tablo-6:İlçede Bulunan Nüfusun Yaş Aralıklarına Göre Dağılımı ve 2023 Projeksiyonu Seydişehir İlçe Nüfusu Konya İl Nüfusu Yaşa Göre (%) Yaşa Göre (%) TR2 Bölge Nüfusu Yaşa Göre (%) Üstü Üstü Üstü TÜİK ( ADNKS) İlçe nüfusunun %66.98 i yaş grubunda, %23.09 u 0-14 yaş grubunda ve %9.92 si 65 yaş üstü grubunda yer almaktadır yılında yaş grupları dağılımında çok fazla değişiklik olmayacağı tahmin edilmektedir. 8 7 Mevlana Kalkınma Ajansı: Seydişehir İlçe Raporu, 2011, s a.g.r, s

31 SEYDİŞEHİR TARİHİ İLK ÇAĞLARDA SEYDİŞEHİR BÖLGESİ 1. Prehistorik (Tarih Öncesi) Devirler Anadolu nun İlkçağlarda klasik yerleşmelerinde, Göller Bölgesi (Psidia) sınırları içinde yer alan bugünkü Seydişehir ilçesi Prehistorik devirlerde çok eski bir iskana sahip olmuştur. Özellikle Beyşehir Gölü (Koralis Lacus) ile Suğla Gölü (Trogitis Lacus) arasında verimli ve sulak yayla bu iskânın yer yer izlerini taşımaktadır. Ancak ünlü coğrafya bilgini Amasyalı Strabon (M.Ö. 48- M.S. 21) Lykaonia platosu olarak adlandırdığı bölgeyi bir bütün olarak almakta ve bölgeyle ilgili şu bilgileri vermektedir: Lykaonia Platosu soğuk, ağaçsız olup az su bulunduğu halde yabani merkeplerin otlak yeridir; hatta suyun bulunabildiği yerlerde de, halen suyun parayla satıldığı Soatra da (Garsaura yakınında bir kasaba) olduğu gibi, kuyular dünyanın en derin kuyularıdır. Fakat gene de ülke sulanmadığı halde olağanüstü koyun yetiştirir; fakat yünü serttir, buna rağmen bazı kimseler yalnız bunun üzerinden büyük servet elde etmişlerdir. Amyntas ın bu bölgede üç yüzün üstünde sürüsü vardı. Büyüğü Koralis, küçüğü de Trogitis olmak üzere iki de göl bulunur. 9 Strabon bölgeyi sulak ve kurak bölgelerle birlikte çok geniş bir alan olarak birlikte tanıtmaktadır. Kurak olarak göstermesinin sebebi budur. Ancak yine bugün tam Seydişehir in üzerinde kurulduğu iki antik köyden de söz etmektedir. Verilen bilgiler Makalat-ı Seyyit Harun Veli de özellikle vurgulanan bir bilgi ile örtüştüğü için bu antik köylerin özelliklerini buraya alıyoruz: Taurosların (Toroslar) ın yakınındaki Isaurike de Lykaonia ya dahildir. Burada aynı ismi taşıyan ve birine Eski Isaura diğerine yeni Isaura denen tahkim edilmiş iki köy vardır. Bir çok köyde bunlara tabii idi. Ve hepsi de haydut yatağıydı. Bunlar Romalılar, özellikle lakabı Isauricus olan Publius Servilius için devamlı huzursuzluk kaynağıydılar. 10 Burada verilen bilgilerde merkezinde iki köy bulunan küçük köylerle kaplı bir çevreden söz edilmektedir. Oysa aynı bölgeyi daha sonra gezen Texier in gözlemlerine göre, bölgede büyük bir kent harabesi bulunmaktadır. Bu da Strabon un 9 Strabon, Antik Anadolu Coğrafyası, Çev: Prof. Dr. Adnan Pekman, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, s a.g.e. s

32 gezdiği Roma döneminde bu kentin yok olduğunu göstermektedir. Birçok kere tahrip edilen Isaura antik kentinin daha eski tarihlerde burada bulunduğunu göstermesi bakımından önemlidir. Bölgenin coğrafi konumu nedeniyle ilerde Texier in de belirteceği gibi, sırtını dağa ve yüzünü geniş bir ovaya dönmüş olması güçlü bir savunma hattı oluşturmaya izin vermektedir. Yunan ve Romalı yazar, tarihçi ve gezgincilerin yanında Strabon un burada anlattıkları ile Makalat-ı Seyyid Harun Veli de de bölgede Şaki lerin bulunduğundan tekrar tekrar söz edilmekte ve onların ıslah edilmesi görevinin manevi olarak Seyyid Harun Veli ye verildiği anlaşılmaktadır: Didiler kim buyur Sultanum niçe hale irişdün. Şöyle didi kim ammüm (amcam) dahi ceddümi her ne vakt ziyaret itsem kudretten sem üme (kulağıma) bir avaz geldi. Ya Harun Rum a çık, Karaman Vilayetinde Küpe Dağı dirler bir tagun şarkından yanına şehir yap. Ol şehrün halkı süleha ola (barış içinde) Şaki (haydut)olarun akıbeti hayr olmaya 11 Makalatta bu söz bir çok kere tekrar edilmekte ve haydutların ıslah edilmesi görevi verilmektedir. Bu da bölgenin Seydişehir kurulmadan önceki tarihi yapısını göstermesi bakımından önemlidir. Bölgenin çok eski bir yerleşim alanı olduğunu ve yörede antik bir kentin bulunduğunu Seyyid Harun Veli Makalatı ndan da öğrenmekteyiz. Nitekim Seydişehir eski harap olmuş bir kentin taşları ile kurulmakta, Eşrefoğlu Beyliğinin Beyi ve Seyit Harun Veli ye inananlar bu taşları sırtları yara oluncaya kadar yılmadan taşımaktadırlar yüzyılda Anadolu yu gezerek birçok bilgiyi derleyen Fransız gezgin ve bilim adamı Charles Texsier, Beyşehir ve Seydişehir in de yer aldığı bölgeyi kitabının üçüncü cildinin 17. Bölümünde geniş geniş anlatmaktadır. 12 Bu bölgenin yerli halkının uzun yıllar Asurlular ve İranlılara bağlı kaldıklarını, antik çağ ve sonrasında Yunanlıların ve Romalıların tahrip etmeleri sonucu hiçbir eserlerinin kalmadığını belirttikten sonra bölgenin en eski halkının Antik çağda bilgisiz, yabani ve yağmacı kavimler olarak kabul edildiklerini belirtmektedir. Antik Çağda ve Roma da ad verme geleneğinin gerçek adları değiştirerek kullanma 11 Cemal Kurnaz, Makalat-ı Seyyid Harun, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991, s Charles Texier, Küçük Asya, Çev: Ali Suat, Enformasyon ve Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı, Cit 3, Ankara, 2002, s.287

33 biçiminde olduğunu biliyoruz. Bu yüzden Texier de yöre halkının gerçek adlarının tümünün Yunanca adlarla değiştirilmiş olduğunu belirtmektedir. Bölgede yaşayan yerli halkın bulunduğu yerlerinin en önemlisini Xsenofon, İenium lar olarak adlandırmaktadır. Bu ad bir Yunan fablından alınarak yöre için kullanılmıştır. Texsier bu yörenin tarih ve dinleri ile Fenike ve Asur dönemleri arasında bir ilgi kurmaktadır. Yunan ve Roma kaynakları ise bölge halkını tanımak ve anlatmak yerine yabani, ilkel ve haydut kimseler olarak göstermeyi yeğlemektedir. Bu yanlı davranışları, anlattıklarının doğruluğu konusunda bir kuşku uyandırmaktadır. Texier bölgenin bir saldırı halinde savunmaya elverişli halini şöyle ifade eder: Köyleri ayıran geniş alanlar; saldırı durumunda güvenli bir sığınak sağlayan Toros boğazları, yalnızca yetkisi tehlikeye girdiği zaman harekete geçen bir güce karşı yeterli savunma araçları idi. 13 Strabon zamanında Likonya ve İsaurya sahaları bir siyasal bölge olarak birleşmişti. Batısında Milet, kuzeyinde Bitinia, doğusunda Kapadokya ve güneyinde Toros dağları bulunan geniş bir alandı. O çağda kendisinin de anlattığı gibi verimli toprakları çok azdı. Bölgedeki halk içinde Likonyalıların daha eski bir topluluk oldukları, İsauryalılarla karıştırıldıklarına inanılmaktadır. 14 Likonya isminin kökeni de tam olarak bilinmemektedir. Likonyalılardan ilk söz eden Ksenofon yalnızca yaşadıkları sınırları belirlemekle yetinmiş, bir de Yunanlılarla sürekli savaştıkları ve onları uğraştırdıklarını yazmıştır. Texier de Yunanlı tarihçilerin haksız bir biçimde yöre halkını tanımak yerine onları düşman görerek savaşmalarından yakınmakta, bize yaşayış tarzları ile ilgili çok fazla bilgi vermediklerini anlatmaktadır. Yöre halkının yaşayış biçimi ile ilgili olarak elimizdeki bilgilere bakarsak, besici ve denizci karaktere sahip bir toplum olduklarını görmek mümkündür. Buna bağlı olarak bölgede yapağısı sert bir koyun besledikleri ve geçimlerinin bir kısmını da bu yolla sağladıklarını söyleyebiliriz. Yöre halkının ulaştığı en parlak dönem Akdeniz e inerek kıyı hâkimiyetini ele geçirdikleri ve deniz ticareti yaptıkları dönemdir. Onlara daha önce Makedonya kralı Filip, İskender saldırarak başkentleri İsaurie yi uzun bir kuşatmadan sonra halkıyla beraber yok etmiştir. Öldürücü darbeyi Strabon ve Pline nin anlattığına göre Romalı General Publius Servillius un vurduğu anlaşılmaktadır. Romalı tarihçiler bu olayı Kartaca ve Numance başarılarıyla eş tutmaktadırlar. Bilindiği gibi bu iki savaşta sadece soy kırım olmakla kalmamış, topraklar sürülerek tarla haline getirilmişti. 13 Texier, a.g.e, s a.g.e, s

34 Texsier ise İsaura antik kentlerini kitabının üçüncü cildinde 20. bölümünde ele almaktadır. Yazar burada İsaura harabeleri üzerinde yeniden yapılan İsaura Nova (Yeni İsaura) kenti ile ilgili bilgiler vermektedir. Bu kent tanımlara göre Seydişehir, Bozkır arasındadır. Antik çağ araştırmacılarının uzun bir süre bu kenti aradıkları, yerinin kesin tespit edilmesinin bilim dünyası açısından büyük önem taşıdığı değerlendirilmektedir. Bu bakımdan kentin tarihi ve yeri üzerinde ayrıntılı bir şekilde durmak gerekir. Yörenin dinamikleri arasında şehri yerli ve yabancı turistlerin uğrak yeri haline getireceğini düşündüğümüz İsaura antik kenti ile ilgili bilgileri buraya aynen alıyoruz: Zengibar adlı köyün yakınındadır. Harabeleri bir tepenin üzerinde gözükür. Kuzeyi Konya ovası, Güneyi Toros, Doğusu Karadağ ve Aladağ, Batısı Seydişehir gölünü ayıran silsiledir. Değişik şekilde mezarları içeren bir mezarlık, şehrin güneydoğusundaki girişi oluşturur. Bomos tarzı mezarlar taşa oyulmuş birkaç basamak ile yüksektedir. Cenaze yemeğine özgü kaplar Likya eserlerindeki gibi burada da görülür. Çoğu harap olan buranın mezar taşları; aslanpençeleri, madalyonlar ve çiçeklerle süslenmiştir. Şehrin dışarısındaki diğer harabelerin içinde, Bal Pınar adıyla güzel bir kaynak suyu vardır. Bazı eserlerden varılan sonuca göre Bizans İmparatorluğu zamanlarında da bu şehir kalabalıktı. Mezarlık güneye doğru uzanır ve ilk konumlarını koruyan birçok taş mezar fark edilir; ama kapakları kırılıp bir kenara atılmıştır. Bu mezarların bir kaçının üzerinde yontulmuş haç, Bizans imparatorluğu döneminde bu şehrin daha kalabalık olduğunu doğruluyor. İsauropolis piskoposu olan bir Aetius, Kadıköy kuruluna katılırken, bu makamın bir başka psikoposu İlluaire, İstanbul konsiline gitti. Surları, şehrin Kuzeybatı ve kuzeyinde yükselen yalçın tepeler doğrultusu dışında, boylu boyunca kat edebiliriz. İşçiliği son derece özenli olan bu duvarların örülüş biçimi Yunan sanatına yakın bir dönemi işaret ediyor. Hepsi altı veya sekiz köşeli olan kuleler ise aksine, Bizans dönemi yapılarını hatırlatıyor; ama görünüşe bakılırsa surlarla aynı yaştadırlar; iri mermer kütlelerden yapılmış surlar, sıra ile bir yüksek bir alçak. İkiyüzlü bağlama taşlı dayanaklardan oluşuyor. Yamacın daha az dik olduğu güney batı tarafında, kulelerin sayısı daha çoktur. Güney tarafındaki ana kapının iki tarafında, kuleleri vardır; kapıyı oluşturan yayın dayandığı iki yan duvarı mermerdendir. Buradan farklı yönlere giden çok sayıda yokuşlar ayrılır. Sağdaki taş ocakları ve kaleye gider. Kapıdan yüz metre kadar sola gidilince, bir tapınak temeline rastlanır. Bu bina, kırk üç metre uzunluğunda ve yirmi altı metre genişliğinde, kayalık 30

35 bir tepeye yapılmıştır. Orada Aizani veya (Perge) nınkiler gibi şehrin ana tapınağını destekleyen şu kutsal düz damlardan biri göze çarpıyor. Kenarı direkli kemer altı yapılmış bir sokak, şehrin ortasına gelen halk meydanında sona erer. Bitişik alan her türlü konut ve bina harabeleriyle kaplıdır. Orada bir hamam halveti ile bağlantılı olduğu anlaşılan bir kanal kalıntısı göze çarpmaktadır. Bir kitabe dükkânları ve tonozlu bir bölümü olan bir kemer altı inşaatını haber verir. Alan temizletilirken belli başlı özelliklerini ele geçirilebilen bu tarz, Asya şehirlerine özgü idi. Çarşıdan çok uzak olmayan bir noktada bir anıt yükselir. Meydana yakın bir noktadan yükselen zafer takı, iyi muhafaza edilmiş bir haldedir, üzerinde şu kitabe vardır: İlahi Trajan ın oğlu ilahi Nerva nın torunu ilahi Hadrien Auguste İmparator Cesar a: İsauryalıların halkı Bir çok kaşif tarafından boşuna aranan eski İsaura nın yeri konusunda en ufak bir tereddüte düşülmemelidir. Bu keşfi Hamilton a borçluyuz. Kuzey tarafından şehrin üzerine kurulduğu kayanın, üzerinde ancak yürünebilen bir patikası vardır. Dolayısıyla kuşatma siperi çizgisi her kule arasında kesilmiştir; bu kuleler sadece şehrin çevresini belirten dikili taşlarla birbirine bağlıdır. Diğerlerinden daha uzun bir kule nöbetçi birliğine hizmet verdiği izlenimini doğruyor; bu yapının tepesinden manzara bütün yakın çevre topraklarını içine alıp, uzaktan minareleri seçilen Konya Ovasına hakim oluyor. 15 Texier İsaura kentinin Bizans döneminde varlığın göstermek üzere Kadıköy konsilinde yapılan bir toplantıya katılan İsauralı din adamlarından söz etmektedir. Bizans döneminde bu kentin çok büyük bir nüfusa sahip olduğu ve kesinlikle Yunan ve Roma kültüründen olmadıklarını gösteren tarihi bilgiler bulunmaktadır. Bu da bize yörede yaşayan halkın Roma ve Yunan kültüründen olmayan bir topluluk olduklarını büyük bir ihtimalle Doğu kökenli bir kültüre sahip olduklarını, bir ihtimalle de Finike kültürünün etkisinde kaldıklarını göstermektedir. Elimizde Bizans dönemine ait bulunan bilgiler bunu tamamen doğrulamaktadırlar. Ünlü Rus tarihçi Levtchenko Bizans Tarihi isimli kitabında İsauralılar hakkında geniş bilgi vermektedir: Gerçekteyse bu çok sınırlı bir sakinlik oldu; çünkü Anadolu nun güney kıyılarında, Doğuda Kilikya ile batıda Pamphylia arasında yaşayan, Yunan kültürünün pek nüfuz edemediği savaşçı bir halk olan İsauralılar 403 te ayaklanmışlardı. İsauralı 15 a.g.e, s

36 gruplar güneyde Suriye ye, Batıda Kapadokya ya girdiler, hatta Karadeniz e ulaştılar. İmparatorluk birlikleri, bir süre isyanı bastırmaya uğraştılar. 16 Bu bilgi Seydişehir yanında Bozkır ve Beyşehir in antik dönemden başlayarak Türklerin Anadolu ya gelişine kadar ki dönemdeki tarih ve kültür yapısını göstermesi bakımından çok önemlidir. Buradan anlaşıldığına göre Bizans ın henüz çöküş döneminin başlamadığı yıllarda, İsauralıların geniş bir coğrafyayı kontrol altına aldıklarını ve yörede Yunan ve Roma kültüründen farklı doğulu bir kültürü yaşattıklarını göstermektedir. Bu bakımdan yörede yapılacak arkeolojik kazılar daha da önem kazanmaktadır. Çünkü buradan elde edilecek bilgiler bugün Selçuklu öncesi Anadolu su ile ilgili bilinmeyen birçok bilgiyi ortaya çıkaracak ve bu antik çağ tarih bilgisini de değiştirecektir. İsaura nın yani Seydişehir, Beyşehir ve Bozkır ekseninde yaşayan İsauralıların bölgede farklı ve özgün bir kültür oluşturduklarını gösteren kayıtlardan birine de Bizans tarihi üzerine ciddi çalışmaları ile tanıdığımız Ostrogorsky nin Bizans Tarihi isimli kitabında rastlıyoruz: Aspar ın vesayetinden kurtulmak ve onun Ostrogot lardan müteşekkil taraftarlarına karşı dengeyi korumak için Leon l., İsaura nın savaşçı halkına döndü. İsauralı reislerden Tarasikodissa güçlü bir mahiyetle devletin başşehrine gelerek Grekçe Zenon adını aldı ve imparatorun en büyük kızı Ariadne ile evlendi. 17 Devlet yönetiminde Alanların gücünün yıkılması ile birlikte on beş sene süren bir dönemde Bizans İmparatorluğunu İsauralıların yönettiklerini görüyoruz. Bu dönemde de İsaura nın sosyal, ekonomik ve kültürel bakımdan parlak bir dönem yaşadığı anlaşılmaktadır. Ostrogorsky İsauralıların kültürel orijinleri açısından da önemli bilgiler vermektedir: İsauralılar hiç şüphesiz, kendilerine Grek-Roma kültür hazinelerinin çok daha erken açılmış olduğu Germenlerden çok daha aşağı bir seviyede bulunuyorlardı, amma, Germenlerin aksine devletin teb ası oldukları için Grek-Roma düşüncesine göre barbar sayılmıyorlardı. Buna rağmen Bizanslı ahali tarafından yabancı addedilmekte olup İsauralıların hükümeti de Aspar zamanındaki Germenlerinkinden daha az nefret uyandırmıyordu. 18 Buradan da anlaşılacağı gibi, Bizans halkı Alanların imparatorluktaki gücünü yok etmek için onlardan kültür olarak daha düşük gördükleri, ama hiç olmazsa Anadolu da yaşayan daha düşük bir topluma yönetimi istemeyerek de olsa vermişti. 16 Levtchenko, Bizans Tarihi, Çev. Maide Selen, Doruk Yayınları, İstanbul, 2007, s Ostrogorsky, Bizans Tarihi, Çev: Prof. Dr. Fikret Işıltan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991, s a.g.e, s

37 Böylece Bizans ordu teşkilatı ve yönetim birimlerinin hemen tamamına yakın kısmına İsaura oymak ve oba beylerinin getirildiğini görüyoruz. Bizans halkı bu gelişmelerden memnun olmasa bile Avrupa dan gelecek daha büyük tehlikelere karşı sesini çıkarmıyordu. İsauralıların egemenliği döneminde Seydişehir, Beyşehir ve Bozkır yöresine büyük önem verildiği anlaşılmaktadır. Bu konudaki bilgileri de Levtchenko bize aktarmaktadır: 19 İsaura soyunun imparatorluktaki egemen rolü, İstanbul un bazı soyluları kadar Pleb lerinde de yoğun bir tepki yarattı. Bu durum karşısında Romalılar, kendilerinin sürekli yağmaya ve şiddete yönelen yarı barbar İsauralılar tarafından ezildiğini düşünüyorlardı. İsauralıların hizmeti imparatorluğa pahalıya patlıyordu. Klan şeflerinin devlet zararına topladıklarının dışında, Bizans hazinesinden yılda 1500 libre altın alan İsaura, diğer eyaletlere göre imtiyazlı bir konumdaydı. Got tehlikesinin geçmesinden sonra İsauralıların İstanbul da önemleri kalmadı. Zenon dan sonra İmparatorluğa Romalı bir soylu aileden geldiği kabul edilen Anastasios getirilmişti. Anastasios İsaura egemenliğini kırmak üzere Isaura kentlerine saldırarak onları altı yıl süren bir savaştan sonra ağır bir yenilgiye uğratır ve Isauralıları Trakya ya sürgün eder. 20 Böylece yöre yeni bir yoksulluk dönemine girer. Bu yoksulluk dönemi tarih kitaplarından elde ettiğimiz bilgiye göre yörenin üçüncü kere haritadan silinmesi sonrası ortaya çıkmıştır. Bu yoksulluk ve gerileme dönemi Seyit Harun Veli nin Seydişehir i kurduğu döneme kadar devam etmiştir. Seydişehir İlçesi nin de yer aldığı Psidia Bölgesi, doğudan Isauria Lykaonia, batıdan Lykia ve Karia, kuzeyden Galatia ve Frigia güneyden Pamphlia ile çevrilmiştir. Bugünün Anadolu coğrafyasında Göller Bölgesi olarak adlandırılan en önemli merkezi Antiochia (Yalvaç) olup Roma devrinde askeri ve siyasi üstünlüğü ile tanınmıştır. Psidia Bölgesi ndeki prehistorik ve daha sonraki yazılı devir yerleşmeleri üzerinde, 19. Yüzyılın sonlarında günümüze kadar pek çok bilim adamı tarafından araştırmalar yapılmakla birlikte Seydişehir İlçesi sınırları içerisinde bu araştırmalar, 1950 li yılların ortasından itibaren başlamıştır. Bugün için Seydişehir İlçesi nde M.Ö. 550 yıllarına ait en eski yerleşme olarak bilinen Suberde Hüyüğü nden sonra, Prof. Dr. J. Bordaz, 1974 yılında Beyşehir Gölü 19 Levtchenko, a.g.e, s a.g.e, s

38 güneyindeki Erbaba Hüyüğü nde de bir kazı yapmış ve burada da M.Ö yıllarına ait bir neolitik çağ yerleşmesinin varlığını tespit etmiştir Hititler ve Sonrası M.Ö. 200 yıllarından başlayarak M.Ö. 750 yılında kadar Anadolu da birçok bölgeleri ellerinde bulunduran Hititler in Konya ili sınırları içinde en çok varlıklarını gösteren anıtlar, Beyşehir ve Seydişehir İlçelerinin sınırları içerisinde bulunmaktadır. Hititlerin Beyşehir Seydişehir arasında uygun yerleşme üniteleri kurdukları görülmektedir. Seydişehir in 5 km doğusunda Karabulak Köyü yakınındaki 1000 metre uzunluğunda ve 600 metre enindeki Karabulak Hüyüğü başta olmak üzere, Dikilitaş, Akçalar, Bostandere Köyleri ve başka yerlerdeki Hüyükler Hitit ve sonrası Fryg iskânlarının bulunduğu alanlar olarak dikkati çekmektedir. Bu Hüyüklerde arkeolojik kazılar bugüne kadar yapılmamıştır. Bu arkeolojik kazıların tamamlanması iki bakımdan önem taşımaktadır. Bunlardan birincisi Antik çağda yörenin durumu ile ilgili bir çok bilginin ortaya çıkması, ikincisi ise turizm potansiyelinin yükselerek yörenin Antalya ve Alanya yöresindeki turizm yoğunluğunu yöreye çekmesidir Klasik Çağ Yerleşmeleri Helenistik Roma ve Bizans devirlerini içine alan Klasik Çağlarda Seydişehir İlçesi, Anadolu nun Psidia Bölgesi sınırları içinde yer almıştır. Ch. Texier, W. M. Calder ve daha başka Batılı bilim adamlarının eserlerinde ve özellikle Pauly-Wissowa nın Ansiklopedisinde (Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft), Seydişehir İlçesi sınırlarında Amblada, Vasada, Arvana, Elita, Dalisandus gibi Klasik şehirlerin varlığı belirlenmektedir. Bunlardan Vasada, Seydişehir in kuzeydoğusunda bulunan Kestel Dağı nın eteğindeki vadide, bugünkü Bostandere köyünün Aktepe mevkiinde yer almaktadır. Bu ünlü Roma şehri, Kavak-Kızılca köyleri arasındaki Amblada şehrine, ayrıca Beyşehir- Fasıllar köyü Asartepesindeki Mistya ya anayol ile bağlanmıştır. Vasada dan uzanan bir anayol da Bozkır yakınlarındaki Palaa İsaura şehrine ulaşmaktadır yılında Bostandere köyünde tiyatro kalıntılarına rastlanmış, Konya Müze Müdürü Arkeolog Gürbüz Alpin tarafından 1970 yılı Eylül ayında burada yaptığı kazılarda Roma devri anfi tiyatrosu kalıntıları ortaya çıkarılmıştır. Bölgede bulunan çok sayıdaki antik eser Konya Arkeoloji Müzesi nde sergilenmektedir. 21 Prof. Dr. J. Bordaz: Erbaa Excavation (1974), Türk Arkeoloji Dergisi Sayı: 23-2, Ankara, (Naklen) Mehmet Önder: Seydişehir Tarihi, Ongun Kardeşler Matbaacılık, Ankara 1986, S W. M. Ramsay, Anadolu nun Tarihi Coğrafyası (M.Pektaş Terc.), S. 421, İstanbul, (Naklen) Mehmet Önder:a.g.e, S.13

39 SELÇUKLULAR VE ORTA ÇAĞDA SEYDİŞEHİR 1. SELÇUKLULAR DÖNEMİNDE SEYDİŞEHİR YÖRESİ Seydişehir yöresindeki Türkmenlerin bölgeye ne zaman gelerek yerleştiklerine dair elimizde fazla bilgi bulunmamaktadır. Ancak ünlü devlet adamı ve yazar Reşididdün Tarih-i Oğuz ve Türkmen isimli eserinde Karaman ve Eşrefoğullarının çadır halinde Tuğrul Bey zamanında Anadolu ya geldikleri, Tuğrul Beyin geri dönmesi üzerine burada kaldıklarını söylemektedir. Bu bilgiler aynı zamanda Kalkasandi nin Subh al-a sa isimli kitabında da doğrulanmaktadır. 23 Eğer bu bilgi doğruysa Karamanlıların ve Eşrefoğulları nın bölgeye 1071 den daha önce geldikleri ortaya çıkmaktadır. Çünkü Tuğrul Bey in büyük Selçuklu Devletini kurduktan sonra 1063 yılında vefat ettiğini biliyoruz. Prof. Dr. Şehabettin Tekindağ ın ifadesine göre Karamanlılar ve Eşrefoğulları Ceyhun Nehri yakınlarındaki İlyalık bölgesinden çıkarak Anadolu ya gelmişlerdir. Burası büyük tarihi Horasan ın tam merkezi olmaktadır. Seydişehir in Eşrefoğullarının kontrolünde olması ve daha sonra Turgutlu beylerinin bu bölge ile yakın ilişkileri Seydişehir yöresine yerleşimin 1071 den önce başladığı ve daha sonra ortaya çıkan göç dalgalarıyla yerleşimin arttığı yolundadır. Karamanlıların Ahmet Yesevi nin oğlunun öldürdükleri için bir şeyhin bedduasını aldıkları yolunda bilgiler Zeki Velidi Togan tarafından Umumi Türk Tarihine Giriş, isimli eserinde zikredilmektedir. 24 Ancak yöreye gelerek yerleşen Turgutlu ve Bayburtlu Türkmen aşiretlerinin kendilerini Ahmet Yesevi ye bağlamaları, çoğunlukla Beyşehir, Karaman bölgesinde yaşamaları ve Karamanlılarla bir düşmanlık içinde bulunduklarına dair bir belgenin olmaması, bu iddianın doğruluğu konusunda kuşku uyandırmaktadır. Makalat-ı Seyyid Harun Veli de de görüleceği gibi inanç ve öğretinin tamamen Ahmet Yesevi nin Divan-ı Hikmet inde yer alan görüşlerle örtüşmektedir. Didiği Sultan Menakıbının verdiği bilgilerle bu bilgiler birleşince Ahmet Yesevi düşüncesinin bölgede uzun yıllar etkisini sürdürdüğünü göstermektedir. Selçuklular devrinde Seydişehir- Beyşehir-Akşehir yörelerine yerleştirilen Türkmen, oymaklarının çoğu Atçekenler (Esbkeşan) Türkmen oymağı olduğu gibi Oğuzların Afşar, Salur, Turgutlu ve başka Türk oymaklarından bazı bölüklerin de yer aldığı bilinmektedir Sahabeddin Tekindağ, İslam Ansiklopedisi, 6. Cilt, MEB Yayınları, İstanbul, 1977, s Zeki Velidi Togan, Umumi Türk Tarihine Giriş, Enderun Kitapevi, İstanbul, 1981, s Faruk Sümer, Oğuzlar (Türkmenler), Ankara, Konya ili ve bu il dahilindeki Seydişehir yöresi Türkmen oymakları konusunda, 1332 H. (1914 M.) tarihli Konya Salnamesinde, ayrıca Memduh Yavuz (Süslü) nün 35

40 Ayrıca bölgeye yerleşen Türkmen aşiretlerinin adlarını, hatta sayılarını Osmanlı Arşiv belgelerinden belirlemek mümkün görünmektedir. Beyşehir ve Seydişehir e yerleşen Türkmen oymaklarının durumunu yörenin 16. Yüzyıldaki yer adlarından rahatlıkla bulabiliriz. Bu yer adlarına göz atalım: Karaca Bayat, Yağlı Bayat, Kayı, Kayılu, Afşar, Bay Afşar, Afşar Viranı, Karkın, Bayındırlu, Güllü Bayındır, Çepni, İğdir, Kınık, Eymir Çelebi 26 Seydişehir ve Beyşehir yöresinde verilen yer adlarının tamamı Oğuz un 24 boyunun isimleridir. Ayrıca 387 Numaralı Muhasebe-yi Vilayet-i Karaman ve Rum Defteri nin Beyşehir livası bölümünde aynı bilgileri teyit eden hem yer adlarına hem de kişi adlarına rastlıyoruz. 27 Burada da 24 büyük Oğuz boyunun isimleri yer almaktadır. Bunun yanında yukarda sözü edilen Turgutlu, Bayburtlu, Karamanlu, Koreşanlu isimli topluluklara da rastlanmaktadır. Bunlardan Turgutlu topluluğunun Anadolu daki diğer yerlere dağılımlarına baktığımız zaman Osmanlı Arşiv belgelerinde şu bilgilere rastlıyoruz: Adana, Bozok, Akşehir, Saruhan, İçel, Konya ve Sivas Sancakları, Budaközü Kazası (Bozok Sancağı), Toyran Kazası (Köstendil Sancağı), Gümülcine Kazası (Paşa Sancağı) Kocaili Kazası Bozok Sancağı 28 Bayburtlu Topluluğuna ise yine Osmanlı Arşiv Belgelerinde: Konya Sancağı Mahmudlar Kazası, İnsuyu Kazası, Ankara Sancağında Ankara Kazası, Ankara Sancağı Yakasakdan Mezrasıyla Bayburt ilimizde rastlıyoruz. Koreşan (kureyş) Cematine ise: 29 Akşehir İshaklu Nahiyesi, Karaman ili eski il kazası, Konya sancağı Koreşözü kazası 30 köy ve mezralarında rastlanmaktadır. Karamanluların Avşarların alt kolu olduğu yolunda elimizde yeterince bilgi bulunmaktadır. Yöredeki yer ve kişi adlarında 16. yüzyılda halen Avşar beylerinin bulunması da bu bilgiyi kesinleştirmektedir. Seydişehir için önemli olan üç oymak ise Turgutlu, Bayburtlu ve Koreşanluların Osmanlı Arşiv belgelerine göre Esb-i Keşan yani at yetiştiricisi olduklarına dair bilgiler bulunmaktadır. Bu özelliklerinin Alaaddin Keykubat dönemine kadar indiğini belirtmek mümkündür. Yeni Fikir Dergisi (Sayı: , Konya, 1927) de yayınlanan (Konya Vilayetinde Türkmenler) adlı makalesinde geniş bilgi verilmektedir. Mehmet Önder: a.g.e, s Faruk Sümer, Oğuzlar, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul, 1999, s Başbakanlık Devlet Arşivleri Yayınları, Ankara, 1996, s Cevdet Türkay, Osmanlı İmparatorluğunda Oymak, Aşiret ve Cemaatler, İşaret yayınları, İstanbul, 2005, s Yusuf Halaçoğlu, Anadolu da Aşiretler, Cemaatler, Oymaklar, Cilt 1, Türk Tarih Kurumu Basımevi,Ankara, 2009 s A.g.e, s

41 Turgutlu için önceleri Oğuz boylarının alt kollarından birisi denilmesine rağmen, daha sonra Turgutluların Çin sınırında bir devlet kurmuş olan ayrı bir Türk topluluğu oldukları, Çinlilerle aralarında siyasi anlaşmazlık ve savaşlar sebebiyle yurtlarını terk ederek bir kollarının Volga Irmağı boylarına, bir kısmının da Şirvan üzerinden Anadolu ya geldiklerine dair bazı yeni bilgiler bulunmuştur. 31 Turgutluların Seyit Harun Veliye duydukları derin saygının bir işareti olarak Rüstem Bey ve çocukları kendilerinin Seyit Harun Camii Haziresine gömülmelerini istemişlerdir. Sandukaları mermer işçiliğinin sanat harikasıdır. Bayburtlu Oymağı ise bir yandan at yetiştiren, öte yandan da Anadolu da deve kervanlarının ve yük taşımacılığının yapılmasında çok önemli katkıları olan bir oymaktır. Özellikle Alaadin Keykubat döneminde kendilerine büyük önem verilmiş ve kervancılığın ve ticaretin gelişmesine önemli katkıları olmuştur. Ne var ki daha sonra bu toplulukların kültürel kimliklerini kaybettikleri ve haklarında çok az bilginin aldığını görüyoruz. Bayburtlu, Turgutlu ve Koreşanlı aşiretleri ile ilgili olarak elimizde 1500 tarihli Osmanlı Tahrir defterlerinden önemli kayıtlar bulunmaktadır. 2. EŞREFOĞLU DÖNEMİ Selçuklu Devletinin son döneminde, 13. Yüzyılın ikinci yarısında,seydişehir tarih sahnesinde yer almıştır. Bu evre, Eşrefoğulları dönemine rastlar. Eşrefoğlu Beyliği nin kurucusu Eşrefoğlu Seyfüddin Süleyman Bey dir. Beyliği, Beyşehir, Seydişehir, Ilgın, Akşehir ve Bolvadin bölgelerini içine almaktadır. Seyfuddin Süleyman Bey, Anadolu Selçuklu Sultanı III. Gıyasseddin Keyhusrev zamanında ( ), devletin sınırlarını korumakla görevli Uç Beylerinden biriydi. III. Gıyaseddin Keyhusrev, 1283 de Moğollar tarafından öldürüldü. Yerine Amcazadesi II. Gıyaseddin Mes ud geçti. II. Gıyaseddin Mes ud, Eşrefoğlu ve Karamanoğullarının III. Gıyaseddin Keyhusrev taraftarı olduğu için hayatından korkarak Başkent Konya yı terk etmiş, Kayseri de oturmaya başlamıştır. Konya tahtının boşalması üzerine III. Gıyaseddin Keyhusrev ün annesi Moğolların da izniyle küçük yaştaki torununu tahta oturtmuş saltanat naipliğine Eşrefoğlu Seyfüddin Süleyman getirilmiştir (1284). Ne var ki baş vezir Sahip-ata Fahreddin Ali buna karşı çıkarak II. Gıyaseddin Mes ud ile birleşmiş Konya üzerine yürümüş, iki çocuğu öldürtmüştü. Bu olay üzerine Eşrefoğlu Süleyman, Beyşehir yakınlarında merkez olarak kullandığı Gurgurum şehrine çekilmiş, bir süre sonrada bugünkü Beyşehir in bulunduğu yerde bir Kal a yaptırarak burayı beyliğinin merkezi 31 Zeki Oral,Turgutoğulları Eserleri Vakfiyeleri, Vakıflar Dergisi Sayı: 3, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 1956, s

42 yapmıştır. Şehir önce Süleyman şehir olarak tanınmış Süleyman Bey în 1302 yılında ölümünden sonra da Beyşehir olarak tanınmıştır. 32 Seyfüddin Süleyman ın adını tarihe yazan en büyük eseri Beyşehir deki Eşrefoğlu Camii dir. İnşaatına 1297 de başlanmış, 1301 de kendisine ait bir türbe yaptırılmış ve ölümünden sonra buraya gömülmüştür. Ölümünden sonra büyük oğlu Mübarüziddin Mehmet Bey Eşrefoğlu Beyliğinin başına geçmiş Anadolu Selçuklu Devleti nin 1308 de ortadan kalkması ile Eşrefoğlu Beyliği bağımsız bir devlet olarak Anadolu Beylikleri arasında yer almıştır. Eşrefoğlu Mübarüziddin Mehmet Bey Beyliğin sınırlarını büyütmüş bugünkü Beyşehir, Seydişehir, Akşehir ilçeleri ile Bolvadin ve bölgesini de içine almıştır. Seydişehir in kuruluşu ile ilgili olarak Seyyid Harun Veli Makalatında ifade edildiğine göre o yıllarda ailesi ve beraberindeki kırk adamı ile birlikte bugünkü Seydişehir in bulunduğu yere gelmiş, burada konaklamış ve bir şehir kurmaya başlamıştır. Kendi topraklarına Seyyid Harun Veli adında bir derviş girdiğini ve Küpe dağının doğusundaki Vervelid şehri harabelerine yakın bir yere yerleştiğini Kal a, Cami ve Zaviye gibi binalar yaptırmakta olduğunu, çevre halkı ve göçebe Türkmenlerin bu faaliyete yardımcı olduklarını öğrenen Mübarüziddin Mehmet Bey, önce bu işe bir anlam verememiş daha sonra Seyyid Harun un Horasan dan göçen bir gönül adamı, olgun bir derviş, bir insan-ı kâmil olduğunu ilahi bir ilhamla buraya yerleştiğini bizzat Seyyid Harun u ziyaret ederek anlamış kendisine yardımcı olmuş yapılan cami, medrese, zaviye, hamam gibi binalara vakıflar bağlamıştır. Kurulmakta olan şehrin adını da bizzat kendi vermiş Bundan böyle bu şehre Seyyid Şehri Seydişehir deyiniz! demiştir. Makalatta 33 verilen bu bilgiler zaman zaman tartışılmaktadır. Mehmet Önder e göre gerçek olan bir husus Eşrefoğulları ndan önce bugünkü Seydişehir in yerinde adı bilinen hiçbir iskânın bulunmayışıdır. Şehrin 1-2 kilometre çevresinde antik yerleşim yerleri olmasına rağmen bu şehirler Anadolu Selçukluları döneminde tarihe gömülmüş kentlerdir. Seydişehir in kuruluşu ile ilgili bilgilerin hemen tamamına yakın kısmı Makalat-ı Seyyid Harun Veli den alınmaktadır yüzyıllar arasında yazılan, velayetname, menakıpname, makalat ve benzeri eserler dikkatle okunarak metin yapıları anlatım biçimleri bakımından titiz bir değerlendirmeye tabi tutulduğu zaman çok önemli tarihi bilgilere ulaşılabilmektedir. Bu bakımdan Makalat-ı Seyyid Harun Veli bizim için önemli bir kaynak özelliği taşımaktadır. 32 İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Anadolu Beylikleri, Ankara, 1969, s (Naklen) Mehmet Önder: A.g.e, s Eflaki, Ariflerin Menkıbeleri (T. Yazıcı tercümesi: c.2 Ankara, 1953, s. 42 (Naklen) Mehmet Önder: A.g.e, s

43 SEYYİD HARUN VELİ 34 Hakka kulluk etmeyen şeytanın kuludur bil Cennete giden tek yol onların yoludur bil İşte Seyyid Harun da bu erlerden biriydi Horasan İllerinin biricik emiriydi 35 Makalatta İmam Musa Kazım soyundan geldiği belirtilmekle birlikte aralarındaki yaklaşık 500 yıllık bir zaman farkı sebebiyle akrabalık ilişkisi bilimsel olarak tespit edilememektedir. Ancak yine Makalattan öğrendiğimize göre İmam Musa Kazım ın çocuklarından Harun-ı Keramet ın soyundan geldiği belirtilmektedir. İmam Musa Kazım ın Harun isimli bir oğlu tarih kayıtlarında bulunmaktadır. Ancak elimizde bulunan kaynaklarda İmam Musa Kazım ın diğer bazı erkek çocuklarının soy kütükleri olmasına rağmen Harun isimli oğlundan gelenlerin soy kütükleri bulunmamaktadır. Makalata göre anne tarafından Veysel Karani ye bağlanmaktadır. Şeceresi ile ilgili elimizde kesin bir kayıt bulunmamakla birlikte kendisinin Horasan üzerinden Anadolu ya geldiği kesindir. Horasan ın hangi il veya bölgesinden geldiğine dair de bir bilgi bulunmamaktadır. Horasan üzerinden geliş özellikle bazı kerametlerle süslenmiş olsa da inanç önderlerinin Türkmen oymakları ile birlikte sistemli olarak geldiklerini biliyoruz. Bu yüzden Horasan üzerinden gelen inanç önderlerinin tamamına yakın kısmı Ahmet Yesevi nin öğrencilere olarak kabul edilmekte ve kendilerini öyle takdim etmektedirler. Seyit Harun Veli nin Ahmet Yesevi geleneğinin devamı olduğu kesindir. Ancak son zamanlarda yapılan araştırmalarda makalat ta geçen taşı yürütme kerametinin aynı zamanda Akşehirde Yaşamış olan Seyit Mahmut Hayrani ile Hacı Bektaş Veliye, Elazığ da Bağın kalesinde yöredeki oymakları toplayarak onlara görev dağıtan Alaadin Keykubat ın davetine gelen iki inanç önderinden Baba Mansur ve 34 Türk Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi, 37.cilt, İstanbul, s 58-60, Makâlât-ı Seyyid Harun, (Seyyid Harun Veli nin kardeşi Seyyid Bedreddin in dokuzuncu kuşaktan torunu Abdülkerim B. Şeyh Musa nın 962 (1555) yılında kaleme alınmıştır. Abdülkerim B. Şeyh Musa eserini Seyyid Harun hakkında pirlerden, salihlerden ve azizlerden duyduğu bilgilerden derleyerek yazdığını belirtmektedir.) Diyanet İşleri Başkanlığı, Cami, Ankara, Bahaddin Paslı, Seydişehir Destanı, Seydişehir,

44 Baba Koreş e mal edilmesi, Baba Mansur un sözlü gelenekte Ahmet Yesevi nin hocası Aslan Baba nın oğlu olduğu inancının ortaya çıkmasıyla daha yeni ve farklı bilgilerin çıkması mümkündür. Çünkü Baba Mansur un torunu Harun u Konya ya gönderdiğine dair farklı bir rivayet de bulunmaktadır. Elimizdeki diğer velayetname, menakıpname benzeri eserlerden açıkça anladığımıza göre Horasan da yetişen ve Anadolu ya gelen bu insanlar birbirlerinden haberli olarak gelmekte ve nereye yerleşecekleri önceden kararlaştırılmaktaydı. Seyyid Harun Veli nin öğrencilerini görevli olarak gönderirken yaptığı gibi sembolik olarak asa atılmakta ve öğrenci onun düştüğü yere giderek yerleşmek ve orada öğretisini yürütmek durumunda oluyordu. Yesevi öğrencilerinin bir özelliği de şehirlere yerleşmemeleri, kimsenin gitmediği yerlere giderek oraları canlandırmalarıydı. Bu Vilayetname-i Hacı Bektaş Veli de, yörenin çok önemli bir inanç önderi olan Didiği Baba menakıbında da bulunmaktadır. Nitekim Kendilerine Abdalan-ı Rum adını veren ikici kuşak dervişlerin de aynı yolu izlediklerini biliyoruz. Seyyid Harun Veli Makalatında da böyle bir durum söz konusudur. Bu bir kerametle süslenerek anlatılmıştır. Ancak Seyit Harun öğretinin getirdiği ölçülere göre Anadolu ya gelecek, şehirlere yerleşmeyecek, kimsenin başaramadığı bir şeyi başararak yeni bir yerleşim yeri kuracak ve orada öğretisini anlatacaktı. Bunun içinde bu bölgeyi seçmesi en mantıklı bir durumdur. Makalatın kaybolması sebebiyle 16. yüzyılda sonradan yazılmış olması hiç kuşkusuz bir çok bilginin yok olduğunu gösterse de metnin dikkatle okunması ve dönemin tarihsel ve kültürel zemini üzerine oturtulması ile bir çok değerli bilgiye ulaşmak mümkündür. Seyyid Harun Veli makalatına göre bir rüya görmüş, bu rüyası bir çok kere tekrarlanarak Anadolu da bir şehir kurma görevi verilmiştir. Kendisinin Horasan da bir bey olduğu rivayeti ile yeni bir şehir kurma kültürüne sahip olması arasında da bir ilişki bulunmaktadır. Çünkü Seydişehir i kendi çizdiği plan üzerine kurdurmaktadır. Bu da güçlü bir kent kültürü içinden geldiğini göstermektedir. Seyit Harun Veli nin diğer Horasan evliyasından farkını da göstermektedir. O dönemin çok önemli kültür kentlerine yerleşmemiş, Hacı Bektaş Veli ve Didiği Baba gibi kırsal alanda kalmamış, kendisi bir şehir kurarak bu şehirde yaşamıştır. Makalatta Seyyid Harun un şehrin planlamasını bizzat yaptığı ifade edilmektedir: Sultan Harun dan işaret dilerler ki el uralar. Seyyid Harun Sultan evvel Bab-ı Muhammed i Kıble canibinden Ulu Kapı dirler meşhur kapunun binasın gösterdi ve 40

45 saniyen Hızır Kapusınun binasın gösterdi yani Bazar Kapısun. Salisen Evliya Kapusu yani Kiçi Kapu nun binasın götürdi gösterdi. 36 Makalatta bulunan bir başka bilgi de bizim için çok önemlidir. Kendisi Horasan da beylikten vazgeçtikten sonra çevresindekilerin biz de seninle geleceğiz demeleri üzerine onlara mallarını yağmalatmalarını tavsiye etmesidir. Bu da Dede Korkut hikayesindeki Oğuz Beylerinin yılda bir defa bütün mallarını meydana yığarak insanların onu yağmalamalarına benzemektedir. Beylikten vazgeçen Seyit Harun Veli ye arkadaşları kendisiyle beraber olmayı istediklerini söyleyince: Seyyid Harun didi ki vücud alemini terk idün. Şol hay u huy ile cem olunan (toplanan) mal-ı kabihleri (kötü malları) yağma idün gelün benumle togrı yola gidün 37 Konya da üç yıl Faruk Hoca mescidinde bulunduktan sonra Seydişehir i kurmak üzere harekete geçmiştir. Yolda kardeşi Seyyid Bedrettin vefat eder. Daha sonra Seydişehir i kuracağı bölgeyi bulur. Keramete göre bir bulut onu ve arkadaşlarını şehri kurmak istediği yere getirmiştir. Makalatı dikkatle okuduğumuz zaman sık sık vurgulanan bir nokta burada kenti kurmak ve bölgeye barışı getirmek birinci temel amacıdır. Bölgenin antik çağ eserlerinde olduğu gibi Selçuklu Devleti kayıtlarında da istikrarsız bir bölge olduğu yağma ve talana uygun ve yoksul bir bölge olduğu yazılıdır. Besiciliğe uygun olsa da yoksul bir bölgedir. Seyyit Harun Veli nin ikinci önemli görevi haydutluk yapan insanları ıslah etmek, ıslah olmayanlar için ilahi bir cezanın geleceğini tebliğ etmektir. Yine makalatta sık sık vurgulanan, daha sonra vakıfnamelerde ve vasiyetinde üzerinde durduğu nokta bölgedeki yoksulları gözetmektir. Türbesinde yoksulların babası ibaresinin bulunması da bunu göstermektedir. Bu bilgiler 13. Yüzyıldaki inanç önderlerinin özelliklerini göstermesi bakımından çok önemlidir. Çünkü bu çağdaki inanç algısı ileri bir aydınlık çağ oluşturmamızı sağlamıştır. Seydişehir in dinamikleri arasında bu özelliklerin öne çıkarılması ve canlı tutulması gerekmektedir. Dönemin tarihi gerçekliği içinde makalatı değerlendirmeye devam edersek; kendisi gibi o bölgeden gelen bir çok inanç önderinin gerçek hikayeleri ile kesişmektedir. Yörede önemli bir inanç önderi olarak yaşamış olan Didiği Baba menakıbnamesindeki bilgilerle birleşince Seyid Harun Veli nin inanç geleneği ve tarihi gerçekliği açısından önemli bilgiler vermektedir. 36 Kurnaz, a.g.e, s a.g.e, s

46 Didiği Sultan menakıbnamesinde kendisini tanıtırken Ahmet Yesevi neslinden gelen şahoğulları sülalesinden olduğunu, Turgutlu ve Bayburtlu aşiretleriyle Anadolu ya geldiklerini ifade etmektedir: Turgut vü Bayburt vü ikisi bir kardeş, Didiği Sultan a oldular yoldaş Didiği Sultan bunları Rum a saldı Kendisi dahi azm-i Hicaz kıldı 38 Buradan anlaşıldığına göre Didiği Sultan Hicaz dan sonra Ilgın dolaylarına gelerek yerleşir. Didiği Sultan vakfıyesi yayınlandığı için oradan öğrendiğimize göre onun Hacı Bektaş Veli ile amca çocukları oldukları ve çevresindeki Türkmen boyları arasında çok saygın bir yere sahip olduğu anlaşılmaktadır. Daha önce yukarda da belirttiğimiz gibi Turgutlu ve Bayburtlu aşiretlerinin ise özellikle Selçuklular döneminde bu bölgede yaşadıklarına dair yazılı belgeler bulunmaktadır. Ayrıca Osmanlı Hazine-i evrak defterlerinde bu aşiretlerle ve sayıları ile ilgili kesin kayıtlar elimizdedir. Seyit Harun Veli Camii haziresinde Turgutlu Bey i Rüstem Bey ve ailesinin mezarlarının bulunması, Seyyid Harun Makalatına göre Didiği Sultan la Seyyid Harun Veli nin buluşmaları ve günlerce sohbet etmeleri, Didiği Sultan Velayetnamesinde Seyyid Harun Veli nin cenaze namazının kılmaya Didiği Sultan ın gelmesi Anadolu nun aydınlanmasında Seyyid Harun Veli nin önemini göstermesi bakımından çok önemlidir. Seydişehir in bu önemi sebebiyle Osmanlı Devleti, Seydişehir i savaş ve benzeri olağanüstü dönemlerde alınan avarız vergisinden muaf tutmuş, rüsum vergisi almamıştır. 1. Seydişehir in Kuruluşu Yine makalata göre Seyyid Harun Veli yaklaşık üç yıl Konya da kalıp, 705 (1305) yılının ilkbaharında Küpe dağı civarına ulaşır. Elite (Vervelit) isimli antik bir şehrin kalıntılarını kullanarak halifelerinin ve bölge halkının yardımıyla Seydişehir i kurar. Seyyid Harun şehrin ilk nüvesi olarak kale, mescit, medrese, zaviye, hamam ve bazı evler inşa eder. Seydişehir in fiziki yapısının Seyyid Harun Külliyesi nin etrafında 38 Oral, A.g.e, s

47 gelişmiş olması ve Anadolu Selçukluları döneminde bu bölgede bir şehrin mevcut olmaması şehrin onun tarafından kurulduğunun bir göstergesidir. Seyyid Harun un şehrin kuruluşundan sonra caminin ana giriş kapısının sağ tarafında bulunan çilehanesinde ömrünün geri kalan kısmını geçirmiştir. Vefatından önce ailesiyle ve öğrencileriyle ayrı ayrı görüşmüş ve kendisinden sonra öğretisini kızı Halife Sultan ın yürütmesini daha sonra ise kardeşi Berettin in oğlu Musa nın yolu sürdürmesini vasiyet etmiş, öğrencilerini de Alanya, Manavgat, Aydın ve Gelibolu dolaylarında öğretisini anlatmak üzere göndermiştir. Vakıf kayıtlarından Halife Sultan ve yeğeni Seyyid Musa nın gerçek hayatları ile ilgili kesin bilgiler elde edilmektedir. Kızının kendisinden sonra tam 48 yıl post nişin olarak görev yapması ve insanlara kadın erkek ayırımı yapmaksızın inanç önderliği yapması da dikkat çekicidir. Makalatın 16. Yüzyılda yazılması sebebiyle kadınların post nişin olamayacağı inancından kaynaklanan bir zorlamayla Halife Sultan ın kerametle erkek olduğu fikrinin sokulduğu anlaşılmaktadır. Bu erkek olma belki de Didiği Sultan ın Halife Sultan la evlenmek istemesi, kızını Didiği Sultan a vermek istemeyen Seyyid Harun un kerameti ile Halife Sultan ın Didiği sultan a erkek gibi görünmesi rivayetinden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Halife Sultan hiç evlenmemiş ve yerine de Kuzeni Seyyid Musa yı bırakmıştır. Bu da bize 13. yüzyılda kadına verilen değeri göstermektedir. Seyyid Harun Veli nin vefatı 720 H miladi; kızının vefatı ise 768 H Miladidir. Daha sonra yeğeni Seyyid Musa dan gelen soyu ise 1554 tarihine kadar vakıf ve Osmanlı Arşiv belgelerinde kayıtlıdır. 2. Dini Kanat Önderi Seyyid Harun un yanından ayrılmayan, Seydişehir i kurduğu sırada kendisine yardım eden dervişlerin baba unvanı taşımaları sebebiyle bunların daha ziyade Kalenderi bir anlayışa sahip oldukları yolunda iddialara sebep olmuştur ki bu doğru değildir. O dönemde sadece Kalenderiler değil bir çok tarikat kolu baba unvanını kullanmaktaydı. Seyyid Harun Veli nin Kalenderi piri olduğuna dair hiçbir kayıt bulunmadığı gibi caminin bitişiğindeki bir çilehanede yaşaması ve ömrünü orada geçirmesi, makalata göre namaz kılması daha çok Sünni geleneğe yaklaştırmaktadır. Didiği Sultan ile ilişkisinin özellikle vurgulanması da Ahmet Yesevi ve Hacı Bektaş Veli geleneğine yakın göstermektedir. Veysel Karani ile akrabalığı iddiası sebebiyle de Üveysi olarak kabul edenler bulunmaktadır. 43

48 Makalatında anlatılanlar 16. Yüz yılda derlenmiş ve sıkı bir Sünni gelenek etkisiyle hazırlanmış olmasına rağmen, Seyit Harun Veli nin Yesevi geleneğinin devamı olduğunun açık göstergesidir: İmdi Kur an un manasından murad şeri atdür. Şeri atün zahiri ahkam-ı zahire emr ü nehydür ve şeri atün batını tarikat ma rifet hakikatdür. İmdi bu dört babdur ve her babda onar makam vardur. Her makamda şeytanun mekrlerinin ve hilelerinün çaresidür. Şeri at ahkam-ı zahire, imanın bünyadın zahir idicidür. Tarikat imanun görküdür, ma rifet şerefidür ve hakikat imanun hasıl-ı semeresidür 39 Buradan da anlaşılacağı gibi Ahmet Yesevi nin Divan-ı Hikmet ve Fakrnamesinde, Hacı Bektaş Veli nin makalatında üzerinde durulan ve sistemleştirilen inanç İslam anlayışının devamı özelliği taşımaktadır. Seyit Harun Veli de öğretisini geniş kitlelerin anlaması için çok açık örneklemelerle vermektedir. Makalatta yaratılışla ilgili bilgileri geniş geniş anlattıktan sonra şeytanın hangi yollarla insanları yanlışa sürükleyeceği ve Şeytanın hilelerine düşmemek için neler yapılması gerektiği anlatılır. Örneklerini hep dört unsur üzerinden açıklar: Malum oldı ki iman bahçesinün bünyadı şeceridür (dalları/şeriat), görkü budağıdur (tarikat), yaprağı şerefidür(ma rifet), bundan dahi murad hasıl-ı semerdür (meyve/hakikat) ve bu zikr olunan ahkamı amel kılmaya insanda kabuliyet vardur istidatları mikdarı.(insanda bu söylenenleri uygulamaya yetenekleri ölçüsünde kabul etme vardır. 40 Seyit Harun Veli Öğretisini hep dört unsur üzerinden açıklamaya devam eder: Meşayih kavlinde dört suret ruh var: Ruh-ı cismi, ruh-ı revan, ve ruh-ı sultani ve Ruh-ı kudsi. Dört suret nefs var: Nefs-i emare ve nefs-i levvame ve nefs-i mühmele ve nefs-i mutmaine. Amma şeytanun üç sureti vardur. Şeytan-ı alim ve şeytan-ı arif ve şeytan-ı vakıf. 41 Şeytan insanı doğru yoldan çıkarmak için aşama aşama bunların hepsini dener ve eğer insan bu dört kapı kırk makama uyarak yürürse onu doğru yolundan şaşırtamaz. Seyyit Harun Veli Makalatında bütün bu aşamalarda neler yapılacağını da tek tek anlatır. Makalatın içinde taşıdığı felsefi derinlik hem sade bir dille ama derin ve özgün bir biçimde anlatılmıştır. Bu bakımdan Seyyit Harun Veli nin bu düşüncelerinin de yeterince tanıtılması önemlidir. 39 Kurnaz, a.g.e, s a.g.e, s a.g.e, s.77 44

49 Seyyid Harun ölümüne yakın bu halifeleri irşat için değişik bölgelere göndermiştir. Mahmud Seydi yi Alaiye ye, Zekeriyya Baba yı Manavgat a, Ali Baba, Gök Seydi, Kilimpüş ve Siyah Derviş i Tekeili ne, Akça Baba yı Germiyan a, Nasibi Baba yı Aydın a, Gök Demir i Adalar a, Haydar Baba yı Rumeli ne yollarken gittikleri yerlerde hak yolundan ayrılmamalarını ve yoksulu gözetmelerini tavsiye etmiştir. Mahmud Seydi ile ilgili olarak 1530 tarihli Muhasebe-yi Vilayet-i Anadolu Defterinde Alaiye kısmında Mahmud Seydi bin Yusuf kaydı bulunmaktadır. Halifelerin gönderildiği merkezler dikkate alındığında Seyyid Harun Veli nin Akdeniz ve Ege bölgelerinin inanç yapısının oluşması sürecinde bir kanaat önderi olarak etkisinin çok büyük olduğu görülür. 3. Seyyid Harun dan Sonrası Seyyid Harun un Halife Sultan adlı bir kızı babasından sonra müritler arasında yapılan oylamayla tekkenin şeyhi olmuş ve bu görevi kırk yılı aşkın bir süre devam etmiştir. Tekkesinin idaresi Halife Sultan ın ardından Makalat ın yazarı Abdülkerim in büyük dedesi Şeyh Musa dan tarafından sürdürülmüştür. Osmanlı Devleti, Seyyid Harun un evlatlarına büyük saygı göstermiş; Eşrefoğulları ve Karamanoğulları döneminden beri mevcut olan vakıfları onayladığı gibi yeni vakıflar tahsis etmiştir. Seyyid Harun Zaviyesi XVI. yüzyılda Seydişehir ve Bozkır bölgesinin en zengin vakfı olmuştur. Seyyid Harun Veli nin Seydişehir de kurduğu medrese de ailenin önemli faaliyet merkezlerinden biridir. Seyyid Harun neslinden gelenlerin ders verdiği bu medrese bölgenin meşhur bir eğitim kurumu olmuştur. 4. Seyyid Harun Türbesi Türbe kitabesinden anlaşıldığına göre Seyyid Harun 23 rebiyülevvel 720 (3 Mayıs 1320) tarihinde vefat etmiştir. Türbesi aynı yıl içerisinde vasiyeti üzerine tekkesinin bulunduğu yere inşa edilmiştir. Dönemin geleneklerine göre sandukası ceviz ağacında özel ahşap olarak yapılmış olması gerekmektedir. Ancak günümüzde sandukası bulunamamıştır. Seydişehir in yerlilerinden öğrenildiğine göre, 1910 lu yıllarda sanduka çalınmıştır. Bu sözlü bilgiler İzmir Kasaba demiryolu inşaatı sırasında kaçırılan Seyyid Mahmut Hayrani nin sadukasının başına gelen olayları hatırlatmaktadır. 45

50 Günümüzde Seyyid Harun Veli Camisi olarak tanınan caminin yapılışı sırasındaki adı, Cuma Camisidir. Cuma camisi denilmesinin sebebi her Cuma günü köyler dahil bütün çevre halkının burada toplanmasından kaynaklanmaktadır. Anadolu nun birçok yerinde bu amaçla kurulmuş birçok Cuma Camisi bulunmaktadır. Bu yüzden Seydişehir in bir kent olarak kültürel kimliğini Seyyid Harun Veli Camisi ve haziresi oluşturmalıdır. Bu yüzden caminin tanıtımına birinci derece öncelik verilmelidir. Bu raporda biz özellikle Bu camiinin tarihi ve turistik önemi üzerinde bütün detayları ile duracağız. Cami yalnızca Seydişehir için değil aynı zamanda 15. Yüzyıl Anadolu mimarisi için de çok önemli bir yere sahiptir. Çünkü mimari kimliği ahşap ve taşın birbiriyle uzlaştırılması biçimi ile Beyşehir Eşrefoğlu Camii başta olmak üzere bir çok cami mimarisi ile örtüşmektedir. Camiinin ana giriş kapısının sağında Seyyid Harun Türbesi bulunmaktadır. Türbenin ahşap giriş kapısı Konya Müzesine kaldırılmış ve yerine imitasyon bir ahşap kapı yerleştirilmiştir. Bir zamanlar çilehanesi olan türbesinin giriş kapısındaki mermer kitabede: Bu kutlu türbe, merhum ve mağfur, fukara babası, Seyyid Harun un vefatı üzerine yirmiüç rebiü l evvel yediyüz yirmi senesinde yapılmıştır. Kaydı bulunmaktadır. Doğum tarihi ve kaç yıl yaşadığı hakkında bilgimiz bulunmamaktadır. Kitabede yer alan özellikle vurgulanan fukara babası ibaresi ve vasiyetlerinde bu konuyu özellikle vurgulaması onun karakteri ile ilgili bilgi vermektedir. Caminin kuzey cephesinde üç kümbet bulunmaktadır. Bunlardan kuzey cephesine bitişik olan üç kümbetten birisi Seyyid Harun-ı Veli ye aittir. Caminin kuzeydoğusuna bitişik olan diğer kümbet Halife Sultan Türbesi dir. Caminin kuzey duvarına bitişik diğer kümbet ise Rüstem Bey ile Sultan Hatun a aittir. Türbe dört köşe bir temel üzerine kurulmuş küçük bir yapıdır. Köşelerden birbiriyle birleşen dört kemerin araları üçgen şeklinde tromplarla sekize bölünerek küçük bir kubbe çevrilmiştir. Kemerlerin araları örülerek dört duvarı oluşturulmuştur. Doğu tarafında küçük bir kapı, batı ve kuzey cephesinde ise birer pencere bulunmaktadır Oral, A.g.e, s

51 Mermerden yapılmış olan mezar taşları 13 ve 14. Yüzyıl taş işçiliğinin bir şaheseri olarak dikkat çekmektedir. Türbenin cami tarafındaki mezar Turgutoğlu Emirşah Bey in kızı Sultan Hatun a aittir. Mezarın çepçevre kapak taşında Kur an-ı Kerimden Her canlı ölümü tadacaktır. Mümin olanlar ise Allah a döndürülecektir. Mealinde ayet bulunmaktadır. Hece taşının bir tarafında: Darü l Fenadan darül bekaya göçtü, merhume ve mağrufe diğer tarafında ise Sultan Hatun binti Emir Şah Bey ibni Turgut Bey, nevvarallahu kabriha (Allah Kabrini nurlandırsın kaydı görülmektedir. Ayaktaşının bir yüzünde: 8 Şaban sene 825 tarihinden sonra Bakara Suresi nin 285. ayetinin başlangıcı yer almakta ve taşın diğer tarafında devam etmektedir. Ayet: Peygamber ve inananlar, ona Rabbinden indirilene inandı. Hepsi Allah a meleklerine, kitaplarına ve peygamberlerine inandı. Peygamberleri arasından hiç birini ayırd etmeyiz, işittik itaat ettik. Rabbimiz affını dileriz dönüş sanadır. 2. Mezar Rüstem Bey in Mezarıdır. Rüstem Bey in sandukası da bir sanat eseri gibidir ve türbedeki en büyük mezardır. Mezarın kapak taşında: Ali İmran Suresinin 18 ve 19 ayetleri olan: Allah, melekler ve adaleti yerine getiren ilim sahipleri, ondan başka Tanrı olmadığına şahitlik etmişlerdir. Ondan başka Tanrı yoktur. O güçlüdür. Allah katında din, şüphesiz İslam dır. Ancak kitap verilenler, kendilerine ilim geldikten sonra, aralarında ihtiras yüzünden ayrılığa düştüler. Mümin Suresinin 16/17. Ayetleri olan: 47

52 O gün onların hiçbir şeyi Allah a gizli kalmaz. Bugün hükümranlık kimindir? denir hepsi Gücü her şeye yeten tek Allah ındır. Derler. Bugün herkes kazandığının karşılığını verir bugün haksızlık yoktur. Şüphesiz Allah hesabı en hızlı görendir. Devamında Arapça olarak: Ölümde toprağın hakkı ölünün kemikleridir. Bu dünya karar evi değildir. Tanrı nın kazası reddedilmez, hükmüne mani olunmaz 43. Arkasından, Her canlı ölümü tadacaktır. Ayeti yazılmıştır. Daha sonra Sadi nin Gülistanından Farsça bir beyit bulunmaktadır: Cihan ey birader namend-i bikes Dil ender cihan aferin bend ü bes Miken-i tekye bir mülk-i dünya vü peşt Çü aheng-i reften kend-i can-ı pak Çe bir taht-ı merd çe bir ruy-ı Hak Ah ölüm. Ah Ayrılık. Devamında şiirin mealen Türkçesi yazılmıştır: Cihan çünkü baki kalası degül Vefa bulmaz andan ne sultan ne kul Bu ömrün tizrek geçer müddeti Cihanın hemişe bedr adeti Derin ümmid besr-i şed dirig ömr-i aziz / Bu ümmid sona erdi Yazık aziz ömre Halil Bey fi safer sene sülüs e erbain ve semanemaye (843 Safer ayı) Seyyid Harun Türbesinin özelliklerine gelince; Türbe, 6-10, 6-l0 m. Boyutlu kare plân üzerine oturmaktadır. Köşedeki kesme taşlarla örtülü gövdesi üzerinde yine sekiz yüzlü piramidal bir külâh bulunmaktadır. Gövdesi üzerindeki saçaklar ve düz silme taş kaplıdır. Türbenin kuzeyindeki kapısı, sivri kemerli bir niş altında basık kemerlidir. Her iki kemerin arasına altında mermer kabartma, sülüsle yazılmış, tek satırlık kitâbe yerleştirilmiştir. Kitâbe şöyledir; Türkçesi; (Bu kutlu türbe, yoksulların efendisi, Allah ın rahmetine kavuşmuş ve günahları bağışlanmış olan Seydi Hârun un yirmi üç rebi ül-evvel yediyüz yirmi de ölmesi üzerine inşâ edildi.) Türbe içerisinde üzeri sıvanmış tuğla örgü sanduka da Seyyid Hârun a aittir. Sandukanın baş ucundaki kemerli yüzey, firuze renkli altıgen, dörtgen, yamuk, üçgen çini levhalarla doldurulmuştur. Panonun ortasında yer alan iki kare çini levha üzerine Allah kelimesi kazınarak yazılmıştır. Ayrıca, türbenin iki kanatlı ahşap kapısı mahalli özellik taşıyan ve beylikler devri karakterlerini gösteren oymalarla süslüdür. 43 a.g.e, s

53 Peygamber Efendimizin Medine ye hicretinden sonra ilk işi bir cami inşa etmek olmuştur. Bu ilk cami hem sosyal hayatın hem de dini hayatın merkezi konumundadır. Bir anlamda İslam tarih ve medeniyetinin başlangıç noktası bu camidir. Müslümanlar nereye gitmişlerse hayatlarını inşa için önce bir cami yaptırmışlardır. Bu yüzden cami yaptırmak Müslümanlarca her zaman büyük bir ibadet olarak kabul edilmiştir. Camiler, Müslümanların tarihteki izdüşümleri, ayak izleridir. Cami, hendeseden bir abide olmanın çok ötesinde bir gelenek, bir hayat ve bir dünya algısıdır. Cami, tarih gibi ölümsüz, tarih kadar cömerttir ve geçmişe ve geleceğe açılan penceredir. Tüm bu nedenlerle Seyyid Harun Veli Camii; Seydişehir, bölgemiz ve Türkiye açısından İslam Tarihimizin çok önemli ve bir o kadar da değerli bir mihenk taşıdır. 3 BEYLİKLER DÖNEMİ 3.1 Hamidoğulları Devrinde Seydişehir Moğoların Anadolu Valisi Timurtaş ın Eşrefoğlu Beyliğini ortadan kaldırması ve bir yıl sonrada Mısır a kaçması ile (1327) Eşrefoğlu toprakları bu arada Seydişehir de Hamidoğullarının eline geçmiştir. Timurtaş ın Mısır a kaçmasından sonra Dündar Bey in üç oğlundan en büyüğü Hızır Bey, Hamidoğuları Beyliğini tekrar kurmuş 1329 yılına doğru Beyşehir, Seydişehir ve Akşehir Hamidoğulları sınırları içerisine girmiştir. Hamidoğulları devrinde Seydişehir gelişmekte olan küçük bir kasaba dır. Çevreden birçok Türkmen aileleri Seydişehir e göç etmiş şehir Kal a dışına taşmış nüfusu birkaç bini bulmuştur. Yeni kurulmuş bir şehir olmasına rağmen adını kısa sürede duyurmuştur. 3.2 Karamanoğulları Devrinde Seydişehir Karamanoğulları Selçuklular döneminde Anadolu ya gelen İçel ve çevresini yurt edinen Türkmen aşiretlerinden biridir. 13. Yüzyılın ilk yarısında Ermenek merkez olmak üzere beyliklerini kurmuşlardır. Moğol istilasından sonra Selçuklu Devleti zayıflayınca çoğu uç beyi olan Anadolu Beyleri bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Kerümiddin Karaman da Selçuklu Devletine baş kaldıranlar arasındadır. 14. Yüzyılın sonlarına doğru Karamanoğlu Alaeddin Halil Bey zamanında Karamanoğulları ile Osmanlılar komşu olmuşlardır. Her ikisi de kendilerine 49

54 Selçukluların varisi ve Anadolu Türklüğünün sahibi saymaktadır. Bu nedenle aralarında çatışmalar çıkmaktadır. 50 Osmanlı Padişahı Murat Hüdavendigar ın kızı Melek Hatun ile Karamanoğlu Alaeddin Ali Bey evlenerek akrabalık kurulmuşsa da Karamanoğulları ve Osmanlılar arasındaki gerginlik giderilememiştir. Murat Hüdavendigar ın seksen bin altın ödeyerek Hamidoğulları ndan Akşehir, Beyşehir, Seydişehir, Karaağaç ve Yalvaç gibi şehirleri satın alması Rumeli ve Anadolu daki genişlemeleri Karamanoğullarını korkutmuştur. Karamanoğlu Alaeddin Ali Bey Sultan Murad ın Rumeli deki fetihlerini fırsat bilerek 1387 yılında Turgut, Varsak ve Bayburt Türkmenlerinden oluşan kalabalık bir ordu ile Beyşehir ve Seydişehir üzerine yürümüş, Seydişehir hakimi Mahmut Bey in savunmasını kırmıştır. Seydişehir Hakimi Mahmut Bey Murad Hüdavendigar a bir mektup yazarak durumu bildirmiş mektubunda Hamidoğlu Hüseyin Bey den satın aldığı Seydişehir, Beyşehir, Yalvaç ve Karaağaç a Karamanoğlu nun hücum ederek bu yerleri yağmalattığını kendisine adam göndererek durumu anlattığı halde Biz bu yerleri sizin Padişahınızdan önce satın almıştık. Dediğini, iki defa öncüleri ile çarpıştıklarını yazmıştır. 44 Murat Hüdavendigar bu haber üzerine Anadolu ya geçerek Konya ya doğru ilerlemiştir. Konya yakınlarında Karamanoğulları ordusunu yenmiştir. Osmanlı ordugâhına gelen Alaeddin Ali Bey Sultan Murat tan özür dilemiş, Alaeddin Ali Bey i affeden Murat Hüdavendigar kuşatmayı kaldırmıştır. Sultan Murat 1389 da Kosova da şehit edilmiştir. Osmanlı tahtına Yıldırım Beyazıt geçmiştir. Alaeddin Ali Bey Beyşehir ve Seydişehir e tekrar saldırmış ve her iki şehri de almıştır. Yıldırım Beyazıt Rumeli den Anadolu ya geçerek Osmanlılara karşı olan beylikleri topraklarına katmış 1391 de Karamanoğulları üzerine yürümüştür. Beyşehir ve Seydişehir i almış ve oğlu İsa Bey e vermiştir. Karamanoğlu Alaeddin Ali Bey yapılan anlaşma ile Akşehir, Beyşehir ve Seydişehir Osmanlılarda kalmak üzere Suğla Gölü nden Karaviran a buradan Bozkır yolu kenarındaki May Boğazı na ulaşan ve Konya Ovasına inen Çarşamba Çayı ve ayrıca Köşk Köyü sınır kesilmiştir. Sınırın güneyi Karamanoğulları kuzeyi Osmanlılara ait topraklardır. 45 Yıldırım Beyazıt ın Niğbolu savaşını fırsat bilen Alaeddin Ali Bey Osmanlı topraklarına saldırmış Ankara yı basarak Anadolu Beylerbeyi Sarı Timurtaş Bey i esir 44 Feridun Bey, Mecmua-i Münşeat-i Selatin Cilt 1, İstanbul 1274 s. 109 (Naklen) Mehmet Önder: s Neşri, Cihannüma: Türk Tarih Kurumu Basımı Cilt 1, Ankara, 1955, s.314 (Naklen) Mehmet Önder s.28

55 etmiştir de Yıldırım Beyazıt Karamanoğuları olayına son vermek üzere Alaeddin Ali Bey üzerine kuvvetlerini yollamış Konya ovasında iki gün süren savaşlar sonucu Alaeddin Ali Bey in kuvvetleri bozguna uğramış Alaeddin Ali Bey yakalanarak öldürülmüştür yılında Ankara savaşında Yıldırım Beyazıt,Timur ordusuna yenilmiştir. Timur Anadolu Beyliklerini yeniden canlandırmak için Beyşehir ve Seydişehir i Alaeddin Bey in Bursa da hapis bulunan Mehmet ve Ali adlı iki oğluna vermiştir. Yıldırım Beyazıt ın ölümünden sonra Çelebi Mehmet, Osmanlı Birliğini sağlamış ve yeniden güç kazanmıştır. Karamanoğlu Mehmet Bey in Bursa ya yürümesiyle Osmanlı Padişahı Çelebi Mehmet 1414 de Karamanoğulları üzerine büyük bir sefer düzenlemiş Karamanoğulları yenilmiş Akşehir, Beyşehir ve Seydişehir gibi topraklar tekrar Osmanlının eline geçmiştir. 3.3 Karamanoğulları Devrinde Seydişehir de Turgutoğulları Soyu Turgutoğulları Anadolu Selçukları devrinde Asya dan Anadolu ya gelerek Konya Sarayönü, Kadınhanı, Ilgın, Seydişehir yörelerinde yurt tutmuş bir Türkmen aşiretidir. Turgutoğulları Karamanoğulları ile sıkı bir iş birliğine girmiş, kız alıp vererek akraba olmuşlardır. Karamanoğulları ordusuna 6-7 bin kişilik Türkmen birlikleriyle destek vermişlerdir. Sarayönü nden Akşehir e buradan Seydişehir e kadar köylerin ve çiftliklerin gelirine sahip olmuşlardır. Bu bölgelerde yaptırdıkları hayır eserleri ile halkın sevgisini kazanmışlardır. Turgutoğulları beylerinden Halil Bey oğlu Rüstem Bey Seydişehir e yerleşmiş burada yaptığı hayırlarla ün salmıştır. Seyyid Harun Camii kuzeyindeki Halife Sultan türbesine bitişik bir türbe yaptırmıştır. Türbede kendisinden önce 1421 yılında ölen amcası Emirşah kızı Sultan Hatun ile 1428 yılında ölen kızı Dürrühan Hatun gömülüdür yılında Rüstem Bey ve oğlu Ali Bey birbiri ardına ölmüş bu türbeye gömülmüşlerdir da Fatih Sultan Mehmet in Karamanoğullarını büyük bir yenilgiye uğratmasından sonra Turgutoğulları üzerine yürümüştür. Karamanoğulları seferi sonrasında Osmanlı topraklarına bu bölgelerin bağlanmasıyla Turgutoğulları da dağıtılmıştır. Turgutoğlu Rüstem Bey in Seydişehir deki soyu ise uzun yıllar devam etmiştir. 51

56 YENİ VE YAKIN ÇAĞLAR 1 Osmanlılar Devrinde Seydişehir Seydişehir Osmanlı ve Karamanoğulları arasında defalarca el değiştirmiştir. Fatih Sultan Mehmet İstanbul un fethinden sonra Karamanoğlu Beyliğini ortadan kaldırmak üzere 1466 baharında Mahmut Paşa komutasındaki kişilik ordusuyla Karamanoğlu Beyliği üzerine yürümüş Karamanoğlu Beyi Pir Ahmet ve kendisine destek veren Turgutoğulları askerleri Fatih in ordusu ile Konya önünde karşılaşmış yenilerek Karaman a kaçmıştır. Fatih, Mahmut Paşa yı Karamanoğullarını takiple görevlendirmiş oğlu Şehzade Mustafa yı Osmanlı Devleti nin Karaman eyaleti valisi olarak Konya da bırakmıştır. Buna rağmen Karamanoğullarının tamamen ortadan kaldırılması birkaç yıl daha sürmüştür de Sadrazam Gedik Ahmet Paşa Taşeli ve İçel deki Karamanoğlu kuvvetlerini de dağıtarak bu Beyliğe son vermiştir. Gedik Ahmet Paşa nın Sadrazamlığı ve Sultan Cem in valiliğine rastlayan 1476 yılında Karaman eyaleti emlakının ve vakıflarının genel bir sayımı yapılmıştır. Osmanlı arşivlerindeki bu deftere göre Karaman eyaleti 11 kazaya ayrılmıştır. Bu kazalar Konya- Larende(Karaman), Seydişehir, Bozkır, Beyşehir, Akşehir, Ilgın, Niğde, Ürgüp, Ereğli, Aksaray, Koçhisar olarak belirlenmiştir. Fatih Sultan Mehmet ve ondan sonraki Padişahlar zamanında Seydişehir in Karaman Eyaleti kazaları arasında yer almış olması Seydişehir in önemli bir merkez olduğunu göstermektedir tarihli Hazine-i Evrak Defterindeni Seydişehir kaydını buraya aynen alıyoruz: Kaza-yı Seydişehir: Nefs-i Seydi-şehri avarız ve rüsum vermezler Mahalle 9 Cemaat 2 Nefer 665 Hane: 490 Cami: 1 Mescid 8 Evkaf-ı Der Kaza-yı Seydi-şehri Medrese 1 Zaviye 1 Hamam 1 52

57 Dekakin ma tahn-hane (Tahin üretilen dükkan) 9 Dükkan 8 Kervansaray 1 Zeminha müteferrika: (müteferrik yerler) 102 Çiftlik 19 Bagat ve Harim: (Bahçe ve özel alanlar): 12 Asiyab: (Su değirmeni) Fırın: 1 Mukata a: (İşletilmesi verilmiş arazi) 2 Mezari: 4 Seydi-şehri nin köyleri ile birlekte toplam nüfusu 5623 nefer (sadece erkekler), olarak gösterilmiştir. Aynı defterde Beyşehir ilinde 168 gayri müslim bulunurken Seydişehir de hiç gayri Müslim bulunmamaktadır Celali İsyanlarının Başlaması İle Seydişehir in Durumu 16. yüzyıl ortalarından 18. Yüzyıl başarına kadar Anadolu da çıkan isyanlara genel olarak Celali İsyanları denir. Yavuz Sultan Selim döneminde Celal adlı bir Türkmen dervişinin mehtilik iddiasıyla Bozok (Yozgat) başlattığı isyanın bastırılmasından sonra her ne sebeple olursa olsun Anadolu daki isyanlar Celali isyanı olarak adlandırılmıştır. Celali ayaklanmalarından en çok etkilenen yerlerden birisi de Seydişehir dir. Hatta elebaşlarından bazılarının faaliyetlerini Seydişehir de başlattıkları ve derebeyi olarak Seydişehir de yaşadıkları bilinmektedir. Seydişehir, Beyşehir halkına yapılan zulüm üzerine Seydişehir ve Beyşehir kadıları ulema ayan ve halk adına 12 Mayıs 1603 tarihinde İstanbul da Sadrazama gönderdikleri bir şikâyetnamede nice zamandır eşkıyanın halka zulüm ettikleri hala bu Celalilerin evleri yaktıkları malları yağmaladıkları ve halkı öldürdükleri ve artık yaşayacak hallerinin kalmadığını ifade etmişlerdir Sultan Ahmet I. Devrinde Seydişehir Ve Bu Devrin Zorbaları Sultan Ahmet I. devri ( ) Anadolu da Celali isyanlarının alıp yürüdüğü hemen her şehirde bir zorbanın idareyi ele alarak kendi başına buyruk hareket ettiği kanlı olaylarla dolu bir kargaşa devridir. Sultan Ahmet in tahta çıktığı tarihli Hazine-i Evrak Defteri 47 Başbakanlık Devlet Arşivi: İbnülemin Tas. 3, no:644 (Naklen) Mehmet Önder, s

58 yıllarda Konya da Saraçoğlu Ahmet Bey, Seydişehir, Beyşehir ve Bozkır taraflarında Dağlar delisi Süleyman, Emirşahi, Deli İlahi gibi şakilerde bu bölgelerin Ali kıran Başkesenleri arasındadır yüzyılın ortalarında Karahaydaroğlu ile Katırcıoğlu nun birlikte yürüttükleri bir çete Seydişehir i haraca bağlamıştır. 2. Viyana seferinin bozgunla sonuçlanmasından sonra Anadolu da Akkaş, Karamahmud, Yadigaroğlu, Bölükbaşı Yeğen Osman gibi elebaşılar Sekban ve Leventlerle kurulu kuvvetlerle Anadolu ya geçmiş köy ve kasabaları soymaya başlamışlardır. Yeğen Osman Ilgın ve Seydişehir çevresinde yol kesen, kervan soyan bir eşkıya dır. 17. yüzyılın sonlarında Seydişehir tarihin kaydettiği üzücü olaylar içinde fakir düşmüş halkta sürekli bir huzursuzluk olmuştur. 18. yüzyılın başlarında yenidünya adıyla şöhret yapmış bir eşkıyanın Seydişehir, Beyşehir ve Akşehir in köylerine musallat olduğu 300 adamıyla Seydişehir e gelerek halktan haraç aldığı arşiv belgelerindedir. XVIII. YÜZYILDA SEYDİŞEHİR DE ALTIN, GÜMÜŞ, KURŞUN MADENLERİNİN İŞLETİLMESİ Bu yüzyılda Anadolu madenleri İstanbul da Darbhane-i Amire nazırlığına bağlı maden eminlikleri tarafından işletilmektedir. Seydişehir, Bozkır, Göçükebir, Kıreli ve Belviran dağlarında bulunan altın, gümüş, kurşun ve daha başka maden cevherleri Bozkır Maden Eminliğinin idaresi altında kurulan maden ocaklarında işletilmekte madenler İstanbul a götürülmektedir. Elimizdeki belgelerden anlaşıldığına göre bu bölgede 200 maden ocağı açılmış dağlardaki altın, gümüş cevherleri Darphane nin önemli bir kaynağı olmuştur Mehmet Önder: a.g.e, s Bu konuda geniş bilgi İ.H. Konyalı: Konya Bozkır Madenleri, Konya Dergisi sayı Ekim- Kasım,1937 s.893,908 (Naklen) Mehmet Önder a.g.e. s

59 XIX. YÜZYILDA SEYDİŞEHİR 1. Seydişehir de Redif Taburu II. Mahmut zamanında Yeniçeri ocağının kaldırılması ve düzenli bir ordunun kurulması ile bazı il ve ilçelere kışlalar yaptırılarak askeri birlikler yerleştirilmiştir. Seydişehir de ilk kışla 1834 yılında kurulmuştur. Kışlaya Redif 30. Alayın 3. Taburu yerleştirilmiştir. Bu birlik Kurtuluş savaşına kadar Seydişehir de kalmıştır. Sultan II. Abdülhamit döneminde tabura bir de süvari bölüğü eklenmiştir. 2. Seydişehir de İlk Rüştüye nin Açılması(1867) 1839 tarihinde Tanzimat ın ilanından sonra Avrupa örnek alınarak eğitim ve öğretim düzenlemesi yapılmıştır. Klasik medrese ve dini bilgiler yanında tarih, coğrafya, gramer, matematik, güzel yazı, Arapça, Farsça, Fransızca gibi dillerin öğretildiği ilkokul (Mekteb-i İbtidaiye) ve ortaokullar(mekteb-i Rüştüye) açılmaya başlamıştır de Seydişehir de ilk Rüştüye açılmış 1870 de tamamlanan yeni okul binasına taşınmıştır. 5. Meşrutiyet in ilanı ile birlikte(1908), Vilayet Maarif Komisyonunun kararı ile Seydişehir de erkek öğrenciler için( Rehber-i Meşrutiyet), kız öğrenciler için (Numüne-i Terakki-i İnas) adıyla iki modern okul açılmıştır. 50 Seydişehir Rüştiyesi Cumhuriyet in ilanından sonra bir süre daha eğitime devam etmiş daha sonra kapanmıştır de Seydişehir Ortaokulu(Mahmut Esad Ortaokulu) açılmıştır. 3. Seydişehir de İlk Milli Banka (1892) Konya Salnamelerinin verdiği bilgilere göre Seydişehir de 1878 yılında kuruş sermaye ile bir Menafi Sandığı kurulmuştur de sermayesini Ziraat Bankasına devrederek Ziraat Bankası Seydişehir Şubesi adıyla faaliyetlerini sürdürmüştür Mehmet Önder a.g.e s H. Tarihli Konya Salnamesi, s.96; 1322 H. Tarihli Konya Salnamesi, s.109 (Naklen) Mehmet Öder a.g.e

60 4. Seydişehir de İlk Belediye (1871) Seydişehir de ilk belediye 1871 yılında kurulmuştur. Seydişehir Kaymakam ı Mehmet İzzet, Seydişehir Müftüsü Hüseyin ve Kaymakam Naibi Ahmed Danış efendilerin gözetimi altında ilk Belediye Meclisi seçimi yapılmış ve Seydişehir Belediye Başkanlığına Hüseyin Hüsnü Efendi seçilmiş ve Belediye Başkanlığı görevini 1876 yılına kadar sürdürmüştür. XX. YÜZYIL BAŞINDA SEYDİŞEHİR 4. Sulama Faaliyetleri Konya valisi Avlonyalı M. Ferit Paşa zamanında 1900 yılından sonra Konya Ovası nı Sulama Projesi nin ele alınması Seydişehir ve çevresi için tarihi bir olaydır. Suğla gölünün zaman zaman taşkınlara neden olması tarım arazilerini sular altında bırakmakta, bu da ilçe tarımını olumsuz etkilemektedir yılı kuraklığından sonra 1874 de Konya valisi Ahmet Paşa nın Suğla gölünü şişirmek ve su kaybını önlemek üzere Arvana Düdenini kapatma girişimleri olmuşsa da Suğla yı, Balıkova boğazını aşacak düzeyde şişirmek mümkün olmamıştır. Beyşehir gölünden Suğla ya gelen suyun giderek kaybolduğunu gören Konya merkez Hayroğlu köyünden Kurukafa Mehmet Ağa Beyşehir gölünün sularını Suğla ya ulaşmadan Çarşamba çayına bağlamak için köylülerle birlikte kanal kazılarına başlamıştır. Konya valisi M. Ferit Paşa bu girişimin yararlı olacağına inanmıştır. Ferit Paşa bir süre sonra Sadrazam olarak İstanbul a gitmiştir. Almanların Anadolu-Bağdat inşaat şirketine Konya ovasının sulama işlerini de vermiştir. Holzmann ın yapmış olduğu proje 1907 de yürürlüğe girmiş, sulama şebekesi Osmanlı altınına mal olarak 1914 de tamamlanmıştır Milli Mücadele Yılları Sevr anlaşmasına göre işgal edilen Anadolu da Atatürk ün Samsun dan Anadolu ya geçmesi Erzurum ve Sivas kongrelerini yaparak Milli mücadeleyi teşkilatlandırması ülkede bir ümit ve ulusal bir heyecan yaratmıştır. Anadolu nun il ve ilçelerinde başında Atatürk ün bulunduğu Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk 52 Kemal Turan: Konya Sulamasının Kahramanı Kurukafa Konya Dergisi, 1942, s.49 (Naklen) Mehmet Önder 56 a.g.e, s.66

61 Cemiyeti nin şubeleri açılıyordu Temmuz unda Konya da Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kurulmuş ardından Seydişehir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti açılmıştır. Seydişehir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Şubesi Başkanlığına Saffet (Türegil), idare heyeti üyeliklerine Remzi (Ülker), Raşit (Duranoğlu) Küçük Ferit, Rüştü (Ergen) seçilmişlerdi. Daha sonra Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Reisliğine Hacı Nabi Efendi getirilmiştir. 20 Ekim 1919 da Bozkır isyanı başlamış Seydişehir sessiz kalmış isyanı bastırmakla görevlendirilen Kuva-i Milliye Kumandanı Yarbay Arif komutasındaki suvari müfrezesi 27 Ekim 1919 da Seydişehir e gelerek buradan topladığı birliklerle Ahırlı ve Avdan a gitmiş Bozkırdaki asileri dağıtmıştır. 3 Ekim 1920 günü Delibaş adındaki bir köy efesi başına topladığı birkaç yüz kişilik başıbozuk kuvvetle Konya yı basmıştır. Ankara dan Albay Refet(Bele) isyanı bastırmak üzere Konya ya gönderilmiştir. Gencek kasabasından Yeşil Hoca diye tanınan Bekir Efe başına topladığı kırk, elli kişi ile Delibaş kuvvetlerine katılmıştır. Delibaş kuvvetleri bozguna uğrayınca bir kısım adamlarıyla birlikte Seydişehir e sığınmıştır. Konya hadisesini bastıran Refet Bey 18 Ekim 1920 de Binbaşı Derviş Bey komutasındaki bir birliği Bozkır üzerine göndermiş kendisi de Yeşil Hoca nın adamlarını yakalamak üzere suvarileri ile birlikte Seydişehir e ani bir baskın yapmıştır. Seydişehir deki on, onbeş asiyi kıskıvrak yakalayan Refet Bey bunları hemen idam ettirmiştir. Delibaş hadisesi bastırıldıktan sonra Konya ya Galip Paşa vali olarak tayin edilmiş bundan sonra Konya ve ilçeleri Batı Cephesi nin yiyecek, giyecek ve malzeme ihtiyaçlarının ikmal merkezi olmuş askerlik çağındaki hemen herkes cephelere koşmuştur Cumhuriyet Döneminde Seydişehir Seydişehir in nüfusu Cumhuriyetin ilk yıllarında kişidir. Bu dönemin ilk Belediye Başkanı Remzi Ülker, il Kaymakamı ise Hamdi Bey dir. Remzi Ülker 1919 da Seydişehir Müdefaa-i Hukuk Cemiyetinin kurucuları arasındadır. Kuvay-i Milliye taraftarı olarak tanınmıştır. Belediye Başkanı seçildikten sonra Belediye nin kısıtlı bütçesi ile ilk işi açıkta akan lağımları kapatmak bir Belediye fırını kurmak olmuştur. Seydişehir o günlerde büyük bir köy durumundadır. 53 Mehmet Önder a.g.e, s

62 6.1 Seydişehir de İlk Elektrik Beyşehir gölünden kanallarla Konya ovasına su götürülmesi inşasını üstlenen Alman Holzmaan firması bazı araç ve motorları Orta Karaviran köyünde kalmıştı. Odun ve mazotla çalışan iki motor işler durumdaydı. Bir dinamo satın alınacak olursa Seydişehir e elektrik verilebilecekti. Belediye Başkanı Remzi Ülker şirketin İstanbul daki temsilcileri ile anlaşarak motorları Seydişehir e getirmiş 800 liraya bir dinamo satın alarak Selektör binasının yanında ilk elektrik santralini kurmuştur. 54 Cumhuriyet in 3.yıldönümü günü (1926) Seydişehir e elektrik verilmiş, elektrik santrali sonraki yıllarda büyütülmüştür. 6.2 Seydişehir de İlk Telefon Cumhuriyet ten önce Seydişehir postanesi ve askerlik şubesinin telgrafhanesi bulunmakla birlikte Seydişehir e santral aracılığı ile manyotalı ilk telefon 1924 yılında bağlanmıştır. Kaymakam Hami Bey in çalışmaları ile Beyşehir sulama dairesi telefon santraline bir hat çekilerek komütatör bağlanmış, böylece Jandarma dairesi ve Kaymakamlık, Belediye telefona kavuşmuştur. Sonraki yıllarda postaneye bağlantılı telefon sistemi geliştirilmiştir İlk Hükümet Konağı Cumhuriyet ten önce Seydişehir Hükümet dairesi kira ile tutulan eski konaklarda yer almış devletin kendi malı bir Hükümet Konağı yaptırılamamıştır yılında Kaymakam Hilmi Bey eski depo olarak bilinen askeriyeye ait bir binayı onartarak içerisinde bölmeler yaptırmış Hükümet konağı haline getirmiştir. Daha sonra bu bina yanmış yeni hükümet konağı yaptırılmıştır. 3.4 İlk Kütüphane 1924 yılında Seydişehir Türk ocağında bir dolaba kitaplar yerleştirilmek suretiyle açılmıştır 56. Türk ocağının 1932 yılında kapanması ile kitapları halk evine verilmiştir yılında halkevi yeni binasında faaliyete geçtikten sonra burada kurulan kütüphane iki yıl faaliyet göstermiş halkevinin kapatılmasından sonra kitapları dağılmıştır. Seydişehir de ilk devlet kütüphanesi 1956 yılında açılmıştır. 3.5 Türk Ocağı Ocak 1924 tarihli Babalık Gazetesinden (Naklen) Mehmet Önder : a.g.e, s Nisan 1924tarihli Babalık Gazetesinden (Naklen) Mehmet Önder : a.g.e, s Şubat 1924tarihli Babalık Gazetesinden (Naklen) Mehmet Önder : a.g.e, s

63 10 Nisan 1923 de eski halkevi binasında açılmıştır. Türk Ocağı başkanlığına Kaymakam Hilmi idare heyeti üyeliklerine de Belediye Reisi Remzi Ülker Müdafaa-i Hukuk Reisi Hacı Nabi ve öğretmen Rüştü Ergen seçilmişlerdir. 57 GÜNÜMÜZDE SEYDİŞEHİR Eti Alüminyum Entegre Tesislerinin 1970 li yılların başında kurulması ile ilçeye büyük bir hareketlilik gelmiştir. Şehir bir anlamda yeni ve eski şehir olarak iki görünüme sahip olmuştur. Yeni kurulan lojmanlar bölgesi konutları, sosyal tesisleri, spor alanları, serası, yüzme havuzu, parkları vb yapılaşması ile çağdaş bir sanayi kenti görünümü oluşturmuştur. Yerel halk cumbalı evlerde oturmakta yaz aylarında ana bağlardaki bağ evlerine gitmekteydiler. Hızlı nüfus artışı konut sorununu beraberinde getirmiş eski şehir yıkılarak çok katlı yapılaşmaya gidilmiştir yılında Konya-Manavgat turizm yolunun açılması kent dışından geçen karayolunda trafiğin artışını sağlamıştır. Bu kentsel doku içerisinde yerel halk bazı kültürel özelliklerini popüler kültürün de etkisi ile kaybetmeye başlamıştır. Özellikle Alüminyum Tesislerinde iş bulma eğilimi kültürel üretimi sekteye uğratmıştır. Günümüzde kültürel dokuya ilişkin az sayıda cumbalı ev kalmıştır ancak ilçenin hemen hemen belde ve köylerinde geleneksel doku korunmaktadır. Diğer taraftan Konya ya en yakın Toros Dağları Seydişehir dedir. Kültürü, doğal güzellikleri, yaylaları, iklimi, tarihi ve bugüne kadar Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından çok ciddi kazı çalışmaları yapılmayan arkeolojik değerleri ile ilçe zengin bir yapıdadır. Ancak, bu turizm ürünlerinin yeterince tanıtılmadığı da bir gerçektir. Antik dönemden kalma Via Sabesta gibi yolların bilinmemesi ciddi bir kayıptır. Seydişehir bu varlıkları ile turizm hareketine geçtiğinde İç Anadolu Bölgesinin önemli bir kültür turizmi merkezi olacağı açıktır. Ülke ve dünya turizm hareketleri trendi incelendiğinde deniz-güneş-kum üçlüsüne dayalı hareketin kültür turizmine doğru kaymaya başladığını göstermektedir. Örneğin ülkemizde Mardin, Urfa, Safranbolu, Beypazarı gibi yöreler kültür turizminden önemli katma değerler elde etmektedir. Ayrıca, ilçedeki jeotermal potansiyeline yatırım yapıldığında Afyon Nisan 1923tarihli Babalık Gazetesinden (Naklen) Mehmet Önder : a.g.e, s

64 örneğindeki düzeye ulaşmak da mümkün olacaktır. Günümüzde Seydişehir eğitim, sağlık hizmetleri yönünden de iyi bir düzeydedir. 1. EĞİTİM Seydişehir İlçesi, %93,1 lik bir okur-yazar oranına sahiptir. Okuma yazma bilmeyenlerin oranı ise %6,90 lık dilimi oluşturmaktadır. Okuma yazma bilmeyen kesim ağırlıklı olarak 65 yaş ve üstünü kapsamaktadır. Tablo-7 Okur-yazar nüfusun büyük bir çoğunluğu ilkokul ve ortaöğretim mezunudur. İlkokul ve ilköğretim mezunları nüfusun % 53,08 ini oluşturmaktadır. Bir başka deyişle Seydişehir ilçesinde orta ve yükseköğretime devam %21,76 lık kesimi kapsamaktadır. Seydişehir ilçesinde nüfusun sadece %15,67 sinin ortaöğretimden mezun olduğu görülmektedir. Fakat ilköğretimden ortaöğretime geçiş süreci nüfusun %29,52 sine tekabül etmektedir. Seydişehir, eğitim düzeyi ve okullaşma oranı yüksek ilçelerimizden birisidir. İlçede yükseköğrenime devam oranı ise %6,09 dur. 60

65 Tablo-8 Seydişehir İşlenen Arazi Kullanım Durum Tablosu Seydişehir ilçesinde da işlenen arazi bulunmakta olup, %61,92 sinde buğday, %19,58 inde arpa, %10,94 ünde şeker pancarı üretilmektedir. İlçede yetiştirilen bütün ürünlerin verimleri, Konya ve Türkiye ortalama verimlerinden fazladır. KOP Eylem Planında Seydişehir ilçesinin dağlık alanlarında organik tarım faaliyetlerinin yaygınlaştırılması planlanmakta, her köye 1 milyon TL tutarında yatırım yapılması öngörülmektedir. Dağlık alanlarda yer alan köylerde, yeni gelir kaynakları oluşturulması ve çiftçileri daha fazla gelir elde etmeye başlaması yoluyla kırsalda ekonomik gelişmenin hızlanması beklenmektedir. İlçede toplam da sebze tarımı yapılan arazi bulunmakta, bu arazinin %16,32 sinde domates, %5,56 sında fasulye ve %78,13 ünde ise diğer sebzeler yetiştirilmektedir. İlçede bulunan da meyve alanında %21,89 unu elma üretimi, %22,26 sını kiraz üretimi, %23,75 inde bağcılık yapılmaktadır. Geriye kalan %32,10 unda ise farklı meyve çeşitleri yetiştirilmektedir. İlçedeki üzüm verimi (500kg/da), Konya üzüm (409,85 kg/da)veriminden yüksektir. Seydişehir de ha genişliğinde orman alanı, ha genişliğinde çayırmera alanı bulunmaktadır. İlçedeki orman varlığı, Konya orman varlığının %11,51 ini, Göller Havzası orman varlığının %12,74 ünü oluşturmaktadır. İlçedeki çayır-mera 61

66 alanı oranı çok düşük olduğundan yaylaları hayvancılık faaliyetlerinde kullanmak mümkündür. İlçede, Ortakaraören Köyü ve civarında arazi varlığı nedeniyle büyükbaş hayvancılık, diğer yerlerde ise meraya dayalı küçükbaş hayvancılık yönünde potansiyel bulunmaktadır. 2. SANAYİ 2.1 Madencilik Seydişehir ilçesinde taş kömürü, boksit, krom, mermer ve traverten ve pomza taşı madenleri çıkarılmakta, ayrıca tuz çıkarılması ile çakıl-kum ocakları işletmeciliği faaliyetleri gerçekleştirilmektedir. Bu kapsamda, taş kömüründe 1 adet, boksit ve krom madenciliğinde 2 adet, mermer ve travertende 3 ve çakıl-kum ocağı konusunda ise 2 faaliyet gerçekleştirilmektedir. Ayrıca, tuz çıkarılması ile pomza taşı madenciliği konusunda da 1 er adet faaliyet bulunmaktadır. 2.2 Tarıma Dayalı İmalat Sanayi Seydişehir ilçesinde balık ve deniz ürünleri işleme/saklama, süt işleme, hububat işleme, ekmek ve pastacılık mamulleri, ağaç işleme, doğramacılık ve marangozluk ürünleri ile diğer ağaç ürünlerin üretimi konusunda faaliyet gerçekleştirilmektedir. 2.3 Tarıma Bağlı İmalat Sanayi Seydişehir ilçesinde tarıma girdi sağlayan tarıma bağlı sanayii kollarından herhangi birine yönelik üretim faaliyeti bulunmamaktadır. 2.4 Diğer İmalat Sanayi Seydişehir ilçesinin en önemli imalat sanayi yatırımı Seydişehir Alüminyum Tesisidir. Tesisin özelleşmesi ile beraber ilçeye tesisin katkısı olan işçi çalıştırma katkısı da işçi sayısının azaltılmasıyla önemini yitirmiştir. Diğer yandan ilçede tekstil, plastik ve inşaat sektöründe faaliyetler gerçekleşmektedir. 2.5 Alüminyum Tesislerinin Kısa Tarihçesi ve Bugünkü Yapısı Türkiye'de alüminyum hammaddesi aramaları ve bir alüminyum fabrikasının kurulması düşüncesi, yıllarında İkinci Sanayi Kalkınma Planı döneminde 62

67 gündeme gelse de bunun gerçekleştirilmesi çeşitli nedenlerle mümkün olmamıştır. Türkiye'de mevcut boksit yataklarının incelenmesi ve bir alüminyum tesisi kurulması için gerekli ön çalışmalara başlanması 1960 yılı başlarından itibaren gerçekleşmiştir. Maden Tetkik Arama Kurumu (MTA) tarafından sürdürülen boksit aramaları sonucunda, 1962 yılında Seydişehir'in Mortaş ve Doğankuzu bölgelerinde, sanayi için uygun kalitede 25 milyon ton boksit rezervi tespit edilmiştir. Bu bölgedeki arama çalışmalarına 1965 yılından itibaren Etibank tarafından devam edilmiş, görünür rezerv miktarı 44 milyon tona yükselmiştir. Seydişehir'de bir alüminyum tesisi kurulması ve bulunan mevcut boksit cevherinin değerlendirilmesi amacıyla 9 Mayıs 1967 tarihinde SSCB Hükümeti adına Tiajpromexport ile Türkiye Cumhuriyeti adına Etibank Genel Müdürlüğü arasında, malzeme, teçhizat ve teknik konularda 15 yıl vadeli, yüzde 2,5 faizli 62 milyon dolarlık bir ticari anlaşma imzalandı. Anlaşmaya çerçevesinde Seydişehir'de bir alüminyum fabrikası, İskenderun'da demir-çelik fabrikası ve Aliağa'da petrol rafinerisi kuruldu. Tesisin idare binasının temeli, 5 Ağustos 1967 de, fabrika binalarının temeli de 13 Ekim 1969 tarihinde atılarak faaliyetlere başlanmıştır. Tesisler; su temin tesisleri, atık barajı gibi yardımcı işletmeler dışında, 300 bin metrekare kapalı alan olmak üzere, toplam 2 milyon 200 bin metrekare alanı kapsamaktadır. Bu ölçüleri ile Türkiye nin en büyük entegre tesisidir. Cevherden itibaren, haddeürününe kadar alüminyum üretimi gerçekleştirilen kompleks tesis niteliği taşıyan alüminyum tesisleri, yaklaşık 6 milyar TL harcama ile gerçekleştirilmiştir. Tesislerde; 1 maden işletmesi ve 4 ana üretim fabrikası, 3 yardımcı üretim tesisi ve bu ünitelere mal ve hizmet teminini sağlayan yardımcı, teknik ve idari-ticari faaliyetleri yürüten ihtisas birimler görev yapmaktadır. Fabrikanın ana ve yardımcı işletmeleri, Türk-Sovyet teknik işbirliği ve Türk müteahhit ve elemanlarının gayretleri sonucunda kısa bir sürede gerçekleştirilerek, 1972 yılından itibaren bölüm bölüm işletmeye alınmıştır. - 4 Mayıs 1973 te Türkiye de ilk Alümina, - 21 Ekim 1974 te ise ilk Birincil Alüminyum üretimi gerçekleştirilmiştir. 63

68 - 16 Şubat 1976 da Profil - 8 Şubat 1977 de Sıcak Hadde, - 13 Mart 1979 da Soğuk Hadde ve Folyo üniteleri üretime başlamıştır. Seydişehir ilçesinin kuzeyinde kurulmuş olan Alüminyum Tesisleri, her biri başlı başına birer işletme niteliğinde olan, Maden, Alümina ve Alüminyum Fabrikaları, Dökümhane ve Haddehane üniteleri ile 7 si yardımcı üretim birimi olmak üzere toplam, 22 birimden oluşmaktadır. Seydişehir ve Akseki bölgelerindeki toplam boksit cevher rezervi hali hazırda 38 milyon ton seviyesindedir. Tesisler, yılda ton boksit işlemek suretiyle ton kalsine alümina ve ton birincil alüminyum üretim kapasitesine sahiptir. Bu miktar alüminyum, Dökümhane ve Haddehanede işlenerek, çeşitli vasıf ve ebatta külçe, ingot, profil, levha, rulo ve folyo halinde piyasaya sunulmaktadır. Ayrıca, kağıt, tekstil, kimya sanayi ve su arıtma tesislerinde kullanılan, alüminyum sülfat üretimini sağlamak üzere, 1980 yılında alüminyum sülfat fabrikası, işletmeye alınmıştır. 58 Eti Alüminyum A.Ş.'de bulunan % 100 oranındaki İdare hissesinin bloksatış yöntemiyle özelleştirilmesi amacıyla, 17 Haziran 2005 tarihinden yapılan nihai pazarlık görüşmelerinde en yüksek teklifi CE-KA İnşaat MakineMadencilik Petrolcülük Turizm Nakliyat Sanayi ve Ticaret A.Ş. vermiş ve işletme özelleştirilmiştir. 3. SAĞLIK Seydişehir de sağlık hizmetlerinin yürütülebilmesi için bir hastane, 27 uzman, 8 pratisyen hekim 135 yatak mevcuttur. Ayrıca, Toplum Sağlığı Merkezi ne bağlı 18 aile hekimi görev yapmaktadır. 4. KONAKLAMA Seydişehir de 4 otel bulunmaktadır. Küçükkonak Otel- 25 oda 50 yatak, Türker Otel- 26 Oda, 56 Yatak, Sey-Han Otel de, 24 oda, 44 yatak, Mesa Otel de 25 oda 42 yatak mevcuttur. Çelmeliler Dinlenme Tesisleri, turizm belgeli günübirlik dinlenme tesisi olarak 300 kişilik hizmet kapasitesine sahiptir. 58 Seydişehir 1. Kalkınma Kurultayı (6 Aralık 1997), Devran Matbaacılık, Ankara,

69 GÜNÜMÜZDE SEYDİŞEHİR BELEDİYESİ 1. İçme Suyu Hattı Projesi Seydişehir in su sorununu kökten çözmek amacıyla, 3 milyon TL. lik içme suyu yatırımı Belediyenin öz kaynakları ile tamamlanmıştır. 12,5 km lik büyük bir alt yapı projesi tamamlanarak Seydişehir e kaliteli ve sağlıklı su ulaştırılmıştır. Bu proje ile Çaltepe Mevkii ndeki kaynaktan Seydişehir şebekesine saniyede litre su verilerek, Kuğulu daki su seviyesi özlenen haline dönmüştür. 2. Şehir Su Şebekesindeki Asbest Borular Yenilendi Su kayıplarının azaltılması ve asbest boruların halk sağlığına verdiği zararı ortadan kaldırmak amacıyla, 30 yıl önce devreye giren asbest su boruları, poliüretan su boruları ile değiştirilerek yenilenmiştir. İçme suyu deposu ile TOKİ Konutları ve lojmanlara giden içme suyu isale ve şebeke hatları tamamen değiştirilmiştir. 3. Atatürk Caddesi Projesi Prestij vevizyon projesi olarak görülen Atatürk Caddesi nde alt yapı projelerinin yanı sıra uygulamayakonulan üst yapı çalışmaları ile Seydişehir de modern şehirciliğin en önemli eserlerinden biri ortaya konmuştur. Kentsel tasarım uygulamaları kapsamında kaldırım, yol, otopark cepleri, refüj yapımı, yol ve kaldırım aydınlatmaları yapılarak, kent mobilyaları ile oturma grupları oluşturulacaktır. İller Bankası kredisi ve Seydişehir Belediyesi öz kaynakları kullanılarak alt ve üst yapılar, yeniden inşa edilmiştir. Seydişehir, Atatürk Caddesi ile modern şehirleşmenin yaşandığı bir ilçe konumuna ulaşmıştır li yıllarda drenaj ve kanalizasyonu yapılan ve o günden bugüne kadar alt yapıya özen gösterilmeyen Atatürk Caddesi nde, son yıllarda 65

70 hizmet aksamaları kendini göstermeye başlamıştır. Atatürk Caddesi Projesi ile bu sorunlar tamamen ortadan kaldırılmış, konutlara sağlıklı içme suyu ulaştırılmıştır. Bunun yanı sıra kanalizasyon ve drenaj problemleri de giderilmiştir. Atatürk Caddesi Projesi nde engelli vatandaşlar için, uluslararası standartlardaki yol uygulamalarına da yer verilmiştir. 4. Kuğulu Projesi Marka Şehir, Seydişehir oluşturma vizyonu ile başlatılan, örnek gösterilecek genişletme ve rekreasyon projesi kapsamında, Torosların etekleri Kuğulu da bölgenin en modern piknik alanını oluşturma çalışmaları başlatılmıştır. Havası ve doğası ile insana huzur veren Kuğulu da genişletme projesi ile 30 bin m² lik mevcut alan, 3 katı büyütülerek 100 bin m² ye çıkarılmıştır. Kuğulu sadece Seydişehir in değil Konya Bölgesinin cazibe merkezi haline getirilmiştir. bin m² lik Yeni Kuğulu Göleti, yürüyüş yolları, çevre düzenlemesi, ışıklandırılması ile gece, gündüz hizmet verebilecek bir yapıya kavuşturulmuştur. Kuğulu da Ferzene Mağarası na giden yolun eskiden yapılmışolan 465 m. lik kısmının devamı olarak taş kaplama yol yapımı tamamlanmış, trekking yolu olarak 66

71 hizmete açılmıştır. Yürüyüşü zorlaştıran arazi yapısı düzenlenerek, 2 m genişliğinde ve 1600 m. uzunluğunda inşa edilmiş, doğaseverlerin hizmetine sunulmuştur. 5. Kapalı Pazar Yeri Projesi 14 bin m2 lik çok amaçlı pazar yerinde alt ve üst yapı çalışmalarının yanı sıra, üzeri çelik konstrüksiyon ile kapatılarak Seydişehir e modern anlamda alışveriş mekanı kazandırılmıştır. Kapalı Pazar yeri, sağlıklı ve hijyenik koşullarda alış verişin yapıldığı, her türlü sosyal, sportif faaliyetlerin yürütüldüğü, aynı zamanda otopark olarak da kullanabilen bir sosyal donatı alanı olarak hizmet sunmaktadır. Pazar yeri, haftanın 7 günü çokamaçlı kullanıma uygun bir yapıda inşa edilmiştir. Ayrıca pazar yeri içerisinde inşa edilen AB standartlarına uygun balık halinde hijyenik, sağlıklı ve güvenli alış veriş imkanı sağlanmaktadır. Bunun yanı sıra, pazar yeri Seydişehir de sosyal ve sportif etkinliklerin de yapılabildiği aktif sosyalalanlar haline getirilmiştir. Kötü hava koşullarında bayram törenleri, kutlama, açık hava konseri ve düğün törenlerine de ev sahipliği yapabilmektedir. 6. Canlı Hayvan Pazarı Ve Kurban Kesim Merkezi Hizmete sunulan bölgemizin Canlı Hayvan Pazarı ve Kurban Kesim Merkezi nde kurbanlarımızın güvenle satılmasına, daha hızlı, kolay ve hijyenikortamda kesilebilmesine olanak sağlanmaktadır. Bölgemizin tek ve en modern tesisi olan hayvan satış ve kesim merkezinde kurbanlar güvenle satın alınabilmektedir; Kurbanlar daha, sağlıklı, hijyenik, güvenli, düzenli ortamda, belgeli kasaplar eşliğinde ve kısa sürede kesilebilmektedir. 67

72 Kurban kesim merkezinde 5000 küçükbaş ve 500 büyükbaş hayvanın satılıp, kesilebilmesi için tüm teknik donanım ve gerekli koşullar sağlamış bulunmaktadır. 7. Oto Galericiler Sitesi Projesi Hızla gelişen ve büyüyen Seydişehir de trafik sıkışıklığı ve motorlu araçların kaldırım işgalleriyle kronikleşen en önemli sorunlardan biri de kent içerisindeki oto galericilerdi. Vatandaşların yoğun şikâyetlerine neden olan bu durum; Seydişehir Belediyesi Oto Galericiler Sitesi ni inşa ederek çözümlenmiştir. Seydişehir Belediyesi Oto galericiler Sitesi, Konya yoluüzerinde 19 bin m² arsada inşa edilmiştir. 10 bloktan oluşan ikiz yapılarda 20 galeri ofisi yer almaktadır. Önümüzdeki günlerde, traktör esnafının da faaliyetini yürüteceği yeni galeri ofisleri inşa edilecektir. 8. Jeotermal Sondaj Seydişehir Belediyesi tarafından İller Bankası'na yaptırılan sondaj çalışmaları sonucunda, 120 m derinlikte, 43 derece sıcaklıkta, gaz basıncı ile beraber artezyen yapan, yüksek debili su elde edilmiştir. Sahip olunan jeotermal kaynak, önümüzdeki süreçte ülkemizin ve bölgemizin kalkınması için büyük fırsatlar yaratacaktır. Seydişehir de istihdamın, ekonomi ve turizmin gelişmesine olanak tanıyacaktır. Seydişehir i özellikle termal turizm, termal seracılık konusunda cazibe merkezi haline getirebilmek mümkün olacaktır. 9. Seydişehir Belediyesi Adile Baysal Kültür- Sanat Evi Seydişehir in kaybolmaya başlayan geleneksel cumbalı (kafesli) evlerinden bir tanesi satın alınarak, orijinaline sadık kalınarak restorasyonu tamamlanmıştır. Kültür Sanat Evi olarak hizmet verecek olan bina, Seydişehir kültürünü yaşatmak ve tanıtmak maksadıyla yapılmıştır. Bu projede etnografya müzesi özelliğinde sergi salonu, lokanta gibi bölümler yer almaktadır. 68

73 Seydişehirlilere duyuru yapılarak, kaybolmaya başlamış yerel etnografik özellikteki araç, gereçlerini bu müzeye bağışlamaları, bağışta bulunan kişinin adı yazılarak, ürünlerin sergileneceği duyurusu yapılmıştır. Seydişehirlilerin duyarlılığı sayesinde çok kıymetli el emeği, göz nuru eserler bağışlanarak, Belediye envanterine kaydedilmiştir. 10. Seydişehir Belediyesi- Şaban Cengiz Kültür Sarayı Seydişehir'in en önemli ihtiyaçlarından bir tanesi de tiyatro, konser, konferans, panel, sempozyum, film gösterimi, sergi gibi etkinliklerin yapılabileceği bir kültür merkezine sahip olmamasıdır. Kültür Sarayı Projesi inşası kapsamında Eti Alüminyum A.Ş nin yöneticileri ile yapılan görüşmelerde, eski Alüminyum Tesisleri Lokal Binası ve tesisleri ve kapsadığı 8 bin m² alan Seydişehir Belediyesi ne bağışlanmıştır. 69

74 İnşası devam eden bu tesiste tiyatro, konferans salonu, çok amaçlı toplantı salonları ile mesleki eğitim projelerinin hayata geçirileceği mesleki eğitim sınıfları bulunmaktadır. İlçenin eğitim ve kültürüne, sosyal ve entelektüel yapısına önemli katkılar sağlayacak bu tesise, Seydişehir e önemli katkıları nedeniyle, Belediye Meclisi kararıyla, Seydişehir Belediyesi Şaban Cengiz Kültür Sarayı adını verilmiştir. 11. Hanımlar Lokali Hanımlar Lokali projesi, sağlık ve sosyal yaşam merkezi olarak kısa zamanda tamamlanmıştır. Türk aile yapısının temel taşı olan hanımların sosyal, kültürel ve sportifalanda daha aktif olmalarını sağlamak ve ilçemizin sosyal hayatına canlılık kazandırmak amacı ile Hanımlar Lokali Projesi hayata geçirilmiştir. Bünyesinde kafeterya, fitness aletleri, sauna gibi pek çok ünitesi bulunduran Hanımlar Lokali, Seydişehirli hanımların sosyal yaşamına canlılık getirmiştir. 12. Engelliler ve Musiki Cemiyeti Evi Projesi Seydişehir Belediyesi tarafından engellilerin kullanımına uygun olarak inşa edilen bir bina, ilçedeki engelli yurttaşlarımız için hizmet veren Seydişehir Ümit Çocukları Derneği'ne tahsis edilmiştir. Böylece engellilerin sosyal yaşamlarına değer katacak, kendilerini daha huzur vegüvende hissedecekleri bir merkez hizmete sunulmuştur. Söz konusu binanın 2. Katı, 26 yıldır Seydişehir in kültür, sanat ve sosyal hayatını sanatsal anlamda canlı tutma gayreti içerisindeki Seydişehir Musiki Cemiyeti ne tahsis edilmiştir. 13. Ağaçlandırma Çalışmaları Daha yeşil ve yaşanabilir bir Seydişehir için, 400 bin metrekarelik alanda 150 bin ağaç toprakla buluşturulmuştur. Kuğulu, Toklupınar, Gazi İlk Öğretim Okulu nun arkası, Spor Kompleksi Projesi Sahası başta olmak üzere, ilçenin pek çok yerinde ağaçlandırma çalışmaları devam etmektedir. 70

75 14. Parklar Seydişehir de kentsel doku içerisinde, yeni yaşam alanları oluşturma çalışmaları devam etmektedir. İlçedeki mevcut parklara ilaveten, farklı mahallelerde 13 yeni park ve 70 bin m² lik yeşilalan hizmetine sunulmuştur. 1. Karakavak, 2000 m² lik bir alan 2. Melik Şah Parkı, (Değirmenci Camii karşısı) 6600 m² 3. Şehit Ord.Onb.Halil Tan Parkı, 5500m² 4. Selçuk Bey Parkı 7500 m² 5. Pınarbaşı 200 m² 6. Kılıç Arslan Parkı 4000 m² 7. Tuğrul Bey Parkı 6000 m² 8. Yıldız Kent 7000 m² 9. İsmet Şen İlköğretim (Ulukapı Mah.) 2800 m² 10. ArslanBey Parkı 3000 m² 11. Alp Arslan Parkı (Abitler Camii yanı) 4200 m² 12. Seyyid Harun Camii Arkasındaki Park 13. Adliye Lojmanlar Parkı 14. Sağlık Meslek Lisesi Parkı 15. Camiler İbadethanelerin fiziki şartlarının düzeltilmesi, çevre düzenlemelerinin yapılması iyileştirilmesi maksadıyla çalışmalarda bulunulmuştur. Bahçelievler Camii, Bahçelievler Nurhak Camii, Türbe Camii, Abitler Camii, Araplar Camii nde bu kapsamda çalışmalar yapılmıştır. 16. Ilıca Projesi Seydişehir merkezin 1 km kuzeyinde, 1190 m. rakımlı, 3 bin m² alana sahip Ilıca Tepede yeniden düzenleme ve peyzaj çalışmaları tamamlanmıştır.seydişehir'in en güzel kuşbakışı izlenebilecek noktası olmasının yanı sıra, tarihi kümbet ve termal suya sahip Ilıca Tepesi nin geçmişteki canlılığına yeniden kavuşması için peyzaj çalışmaları yapılmıştır. 17. Pınarbaşı Düzenlemesi Pınarbaşı ndaki restoran revize edilerek, modern bir lokanta haline getirilmiştir. 71

76 18. Sadi Irmak Caddesi Projesi Ord.Prof.Dr.Sadi Irmak Caddesi nin Hükümet Konağı İle Cezaevi arasındaki kısmında yeniden düzenleme çalışmaları yapılmıştır. İlçemizin en önemli ve oldukça yoğun araç trafiğine sahip olan bu caddesinde, 8500 m² lik yolun alt ve üst yapı çalışmaları yenilenerek hizmetine sunulmuştur. 19. Doğalgaz Çalışmaları Seydişehir de iki yıldır devam eden altyapı hizmetlerinden bir tanesi, konutların doğal gaza kavuşturulması projesidir. Selçuk Gaz ile yapılan işbirliği doğrultusunda doğal gaz alt yapı çalışmaları geniş kapsamlı olarak devam etmiş, 2011 sezonu itibariyle 36 km. hat döşenerek yaklaşık 1250 ye yakın yeni aboneye doğalgaz ulaştırılmıştır. Yeni Camii nin tamamı ile, Sofuhane, Seyyid Harun, Ulukapı, Hacı Seyit Ali ve Ulukapı Mahallesi nin bir bölümünden yeni doğalgaz hatları geçirilmiştir yatırım programı ile 25 km. yeni hat döşenerek, 1200 yeni aboneye hizmet götürülmesi hedeflenmiştir. Bu çalışmalarla birlikte ilçede toplam 6500 aboneye doğal faz ulaşılmış olacaktır. 20. Akçay Deresi Islah Çalışmaları Akçay Deresi ndeki ıslah çalışmalarını DSİ ile birlikte yürütülmektedir. Taş, makine ve insan gücü gibi teknik destek sağlanan 10 m. genişliğindeki Akçay Deresi nde karşılıklı olarak 350 m'lik 2,5-3 metre yüksekliğinde istinat duvarı çalışması tamamlanmıştır. Boyacıoğlu Köprüsü nden, Çevre Yolu na kadar yapılacak ıslah çalışmaları için ise DSİ ihaleye çıkacaktır. 21. Seydişehir de İlk Teşvik Uygulaması Seydişehir tarihinde ilk defa yatırımlarda kullanılmak üzere 520 bin TL. tutarında teşvik alınmıştır. Seydişehir Belediyesi bünyesine kazandırılan iş makineleri ve araçlar Devlet Malzeme Ofisi (DMO) marifeti ile satın alınmıştır. 22. Akyol Mezarlığı-Mezarlıklarda Bilgisayar Sistemi-Cenaze Hizmetleri Seydişehir mezarlıklarında adrese dayalı bilgisayar sistemine geçilecektir. Bu uygulama ile vatandaşlar ölen yakınlarının mezarlarına çok daha kolay ulaşabilecektir. Mevcut mezar yerleri parsel bazında tespit edilerek, mezarlara ait 72

77 isme dayalı bilgiler kayıt altına alınmaktadır. Planlama ve alt yapı çalışmaları ile mevcut mezarların kayıtları bilgisayar ortamına aktarılmaktadır. Ayrıca tüm defin işlemlerinde ölüm ve doğum tarihlerinin kaydı yapılarak, her mezar taşına sıra numarası verilmektedir. Ağaç ve mezarların sayısallaştırılarak envanterleri çıkarılırken, isme dayalı parselasyon çalışmaları sayesinde planlı ve düzgün bir şekilde defin işlemlerinin yapılabilmesi sağlanacaktır. Seydişehir deki bütün mezarlıkların ana kapıları yenilenmiştir. Cenaze hizmetleri ücretsiz olarak verilmektedir. Bu kapsamda mezar yeri tahsisi, mezarlık defin alanının hazırlanması, cenaze yakınlarının mezarlığa ulaşımları, tüm cenaze defin hizmetleri ve cenaze malzemeleri ücretsiz olarak Seydişehir Belediye Başkanlığı tarafından karşılanmaktadır. 23. Mezarlıklarda Yakınının Mezarına Bir Fidan da Sen Dik Uygulaması Yüce Peygamberimizin, Elinizdeki fidanı kıyamet kopsa da dikiniz. Ağaç dikmek sadakaya bedeldir. sözlerini esas alarak, bayramda yakınlarının mezarlarını ziyaret edenvatandaşlara sedir fidanı armağan edilerek, fidan dikmeleri sağlanmaktadır. 24. Çanakkale Kültür Gezileri Çanakkale yi Görmeyen Gencimiz Kalmasın gezi projesi ile üniversite sınavına girecek gençlerin motivasyonuna katkıda bulunularak Türkiye Cumhuriyeti Devleti nin bağımsızlık ve kuruluş felsefesinin temelini teşkil eden, Çanakkale Destanı nın yazıldığı Çanakkale'ye tarih yolculuğu yapmaları sağlanmıştır. Türkiye de ilk olan bu proje kapsamında, 2550 lise son sınıf ve Seydişehir Meslek Yüksek Okulu ile, farklı üniversitelerimizde okumakta olan öğrencilerimiz Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı na gönderilmiştir. Proje halen devam etmektedir. 25. Anıtkabir Kültür Gezileri Cumhuriyet Çocuklarının ATA ya Sevgi Ziyareti, Anıtkabir Gezisi projesi ile de öğrenciler Ankara ya yollanmışlardır. Cumhuriyetimizin Kurucusu Ulu Önder Atatürk ün İlke ve İnkılâpları nın takipçisi olacak gençlerin, kendilerine emanet edilen Cumhuriyet i koruyup, kollama 73

78 görevlerini yerine getireceklerinden hiç kuşku yoktur. Gençlerin Ulu Önder Atatürk e saygı ve sevgilerini göstermek amacıyla uygulanan ve miras bırakılan bu değerleri gelecek nesillere bırakma idealinin ve karlılığının ifadesi olarak gerçekleştirilen, Seydişehir Belediyesi, Anıtkabir Kültür Gezi Projesi 3 yıldır sürdürülmekte olup, devam ettirilmektedir. Bu proje ile İlçe ve beldelerdeki 8. Sınıfta okuyan 2850 öğrenci, Cumhuriyetimizin kurucusu büyük önder Atatürk ün yattığı Anıtkabir e gönderilmiştir. 26. Mevlana Kültür Gezileri Mevlana yı Görmeyen Kalmasın gezi projesi kapsamında, ilçedeki 60 yaşın üstünde 1300 kişi, yalnız Türkiye nin değil, dünyanın örnek aldığı, maneviyat büyüğü, sevgi ve hoşgörü simgesi olan Mevlana Müzesi ne gönderilmiştir. Bu yıl ise vatandaşlar Hz Mevlana'nın hoşgörüsünü, sevgisini, fikirlerini daha iyi anlamak, birlik beraberliğimize ışık tutmasını sağlamak amacıyla, Konya'ya Mevlana Kültür Merkezi nde yapılacak olan sema törenlerine gönderilecektir. 27. Eğitim Projeleri Her öğrenciye bir kitap kampanyası, eğitime yapılan yatırımın geleceğe yapılan yatırım olduğu düşüncesinden hareketle başlatılmıştır. Geleceğimizin teminatı öğrencilerimize kitapları sevdirmek ve kitap okuma alışkanlığını kazandırmak amacı ile ilköğretim okullarında, okul öncesi ve ilköğretim öğrencilerine yönelik olarak, Her Öğrenciye Bir Kitap kampanyası gerçekleştirilmiştir. Okul öncesi dâhil, ilköğretimde okuyan 7000 öğrenciye, eğitim düzeylerine uygun nitelik ve içerikte 7700 kitap dağıtılmıştır. Okul öncesi öğrencilerine, Eğitim Seti Kampanyası çerçevesinde ise, 800 Ana sınıfı öğrencisine, eğitim seti hediye edilmiştir. 28. Eğitime Destek 74

79 Eğitim hayatına katkıda bulunmak amacıyla, ilçedeki devlet okullarında fiziki koşullarının iyileştirilmesi ve ihtiyaç duyulan pek çok alanda alt yapı, araç- gereç, hizmet ve teknolojik destek verilmektedir. 2011'de kullanılan 1 milyon TL. Tutarındaki asfaltın,700 bin TL'sı okulların bahçelerinde kullanılmıştır. Asfalt kaplama çalışması yapılırken, bir kısım okul bahçelerinde çevre düzenlemesi ve kaldırım çalışmaları da yapılmıştır. Engelli öğrenciler dikkate alınarak, okullarda engelli rampası inşa edilmiştir. Okullara ayni yardımların yanı sıra, bilgisayar, projeksiyon gibi teknik yardımda bulunulmuştur. Hizmet götürülen okullarımız: 1. Seyyid Harun İlköğretim Okulu Bahçesi 2. TOKİ İlköğretim Okulu Bahçesi 3. Alüminyum İlk Öğretim Okulu 4. Mahmut Esat Anadolu Lisesi 5. İmam Hatip Lisesi 6. İsmet Şen İlk Öğretim Okulu 7. Bahçelievler İlk Öğretim Okulu 8. Gazi İlk Öğretim Okulu 9. Merkez İlk Öğretim Okulu Eğitime verilen önem çerçevesinde hayırseverlerin Seydişehir e olan vefa borçlarını ödemeleri maksadıyla, eğitime yatırım yapmaları konusunda teşvik edilmektedirler. 29. Leman- Kadir Parıltı Kız Meslek Lisesi İnşaatı Belediye Başkanı nın girişimleri ve hayırsever işadamı Kadir Parıltı nın katkıları ile, Seydişehir e 42 yıl sonra yeni kız teknik ve meslek lisesi binasına kavuşmaları için 500 bin TL tutarında yardım sağlanmıştır. Proje, yatırım programına alınmamış olup, 2013 de ivedi bir şekilde yatırım programına alınması talep edilmiştir. Seydişehir Belediyesi, hayırsever iş adamı Kadir Parıltı nın öncülüğünde yapılacak okulun temel kazı çalışmalarını tamamlamıştır. 30. Saliha-Mehmet Ulaşan Sağlık Meslek Lisesi Saliha-Mehmet Ulaşan Sağlık Meslek Lisesi'nin yeni bir binaya kavuşturulması için Ankara da yaşayan Hayırsever Seydişehirlilerle yapılan görüşmeler olumlu sonuçlanmış ve 700 bin TL'lik kaynak temin edilmiştir. 75

80 31. AB Proje Koordinatörlüğü Kuruldu ve Çalışmalarını Sürdürüyor AB Proje Koordinatörlüğü kısa zamanda Mevlana Kalkınma Ajansı Teknik Destek Programı, Mevlana Kalkınma Ajansı Hizmetler Teknik Komitesine Seydişehir Belediyesi'nin kabulü ve başkanlığı, Merkezi Finans İhale Birimi (MFİB) Demokratik ve İnsan Hakları Eğitimi Hibe Programı, Ulusal Ajans Gençlik Programları - Eurodesk Temas Noktası projeleri kabul edilmiştir. Seydişehir Belediyesi yaş arası gençlerin Avrupa fırsatlarından yararlanması için Türkiye'de 109 Eurodesk Temas Noktasından biri olarak akredite edilmiştir. Söz konusu proje kapsamında; Avrupa Gönüllü Hizmeti veya geliştirdikleri projeleri ile gençlerin Avrupa'ya gitmeleri için bilgi ağı olarak yardımcı olunmaktadır. AB Proje Koordinatörlüğü nün amacı; Ülkemiz kalkınmasının yerel kalkınma ile mümkün olabileceği gerçeğinden yola çıkılarak yerel dinamikleri harekete geçirmektir. Bu anlamda, gelecek nesillere bırakabilecek yaşanabilir bir dünya için, 76

81 yerel yönetim ve halkile el ele vermeyi, ortak çözümler üretmeyi ilke haline getirmiştir. Seydişehir Belediyesi kamu, özel sektör ve sivil toplumun bir amaç etrafında toparlanarak toplumun genel çıkarlarını da geliştirecek ve koruyacak eylemlerin yapılması konusunda ekip olarak fikir birliği içinde olmuşlardır. Belediye bu anlamda da STK' larla güçlü ve verimli işbirliği halindedir. Bu konuda Seydişehir'de sinerji yaratılmış durumdadır. 32. Kimsesizlere Hizmet Kimsesiz ve ihtiyaç sahibi vatandaşlara hizmet götürülmektedir. Her gün 120 vatandaşın evine sıcak yemek ve ekmek hizmetini düzenli ve sağlıklı bir şekilde ulaştırılmaktadır. İhtiyaç sahibi 90 aileye günlük 280 ekmeği düzenli olarak dağıtılmaktadır. 33. Seminerler KOSGEB (Küçük ve Orta İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı) Belediye İşbirliği ile girişimciliğin desteklenmesi amacına yönelik olarak, Uygulamalı Girişimcilik Eğitim Semineri verilmiştir. Aile İçi İletişim Seminerleri, üniversite sınavlarınagirecek öğrenciler İçin, Sınav Kaygısı Seminerleri gibi kurumsal sosyal sorumluluk projeleri gerçekleştirilmiştir. 34. Ramazan Etkinlikleri On bir ayın sultanı mübarek Ramazan Ayı nda, Seydişehir halkını bir araya getirilmekte, birlik beraberlik duyguları güçlendirilmektedir. Geleneksel hale getirilen Ramazan Ayı Kültür-Sanat Etkinlikleri ile yediden yetmişe herkesin ramazan akşamlarını hoş seda içerisinde geçirmelerini sağlanmakta, geleneksel değerler ve kültürümüz yaşatılmaya çalışılmaktadır. Mehteran, ilahi konserleri, tiyatro, Hacivat-Karagöz, sema gösterileri, illüzyon, ateşbaz, palyaço gösterileri ile halkın ramazan ayını dopdolu geçirmesine özen gösterilmektedir. 35. İftar Çadırları ve Evlere İftar Yemeği Yardımı 77

82 İftar çadırlarında belediye organizasyonu ve hayırseverlerin katkıları ile ramazan ayı boyunca belediye önünde her gün 1200 kişiye iftar yemeği verilerek, iftarın birlik, beraberlik ve kardeşlik duyguları ile açılması sağlanmaya çalışılmaktadır. İftar çadırına gelemeyen, rahatsız ve yaşlı 250 vatandaşların evine iftar ve sahur yemekleri ulaştırılıyor. 36. Seydişehir Belediyesi Hıdrellez Şenlikleri Doğanın uyanışını temsil eden, yüzyıllardır Türk Dünyası nda kutlanan, Seydişehir de ise unutulmaya yüz tutmuş Hıdrellez Bayramının yaşatılması sağlanmıştır. 6 Mayıs 2012 Pazar Günü ilçenin simgesi, Kuğulu MesireAlanında geleneklerimize ve Hıdrellezin ruhuna uygun olarak yarışmalar, maniler, şiirler, yöresel sanatçıların, konser, folklor gösterilerinin yanı sıra yemek vb etkinliklerle hıdrellez, binlerce vatandaşla birlik, beraberlik kardeşlik ruhu içerisinde kutlanmıştır. 37. Belediye Araç Filosu Güçlendirilmiştir Seydişehir Belediyesi araç filosu %70'ini yenilenmiş.2'si ekskavatör olmak üzere 3 iş makinesi, 4adet kamyon, 1 adet otobüs,1 adet acil kurtarma aracı,1 beton pompası, Sepetli Araba, kar kürüme aparatlı 4 kamyon, kamyonet,3 kamyon,2 fayton satın alınmıştır. İtfaiye bünyesine satın alınan, sıkışmalı kazalarda müdahaleyi kolaylaştıran, on iki parçadan oluşan kurtarma aparatları sayesinde, çok sık trafik kazasının meydana geldiği Antalya-Ankara yolu üzerinde, ilçe yakınlarında bugüne kadar 25 hayat kurtarılmıştır. 38. Yeni Atış Poligonu Eski Atış Poligonu arsasının T Tipi Bölge Cezaevine Devri Nedeniyle, yeni Atış Poligonu yapılmıştır. 39. Jeolojik-Jeoteknik Çalışmalar Seydişehir de 22 yıl önce yapılan şehir imar planlarının günümüz ihtiyaçlarına cevap verememesi ve uygulamalarda yaşanan sorunlar ve sağlıklı, güvenli yapılaşma için İller Bankası aracılığı ile şehrin imar planını revize ediliyor. 78

83 Nazım imar planına esas jeolojik- jeoteknik etüt çalışmalar İlçenin depremsellik profilinin hazırlanmasına veri oluşturacak ve imar planlaması yönünden gerekli temelverileri kapsayacak. Etüd raporlarının tamamlanmasının ardından imar planı çalışmalarına start verilecek. Seydişehir in modernleşmesine, sağlıklı ve düzenli yapılaşmasına, ıslah ve geliştirme çalışmalarının daha sağlıklı yürütülmesine de olanak sağlanacaktır. Olası depremlerde yaşanabilecek can ve mal kayıplarına karşı şimdiden önlem almamızı sağlayacak olan bu çalışmalar bizden sonraki nesillere bırakabilecek güzel bir Seydişehir i inşa etmek için temel oluşturacaktır. 40. Atık Su Arıtma Tesisi Projesi Projenin temel amacı, çevre bilinci oluşturarak gelecek nesillere daha modern, daha yaşanabilir bir şehir, daha iyi bir çevre bırakabilmektir. Halka temiz ve sağlıklı bir şehir kurmanın gayreti içerisinde çalışmalar yapılmaktadır. Bu anlamda çevresel yatırımlar konusunda makro çalışmalar gerçekleştirmek arzulanmaktadır. Çevre kirliliğini oluşturan unsurları tespit etmek ve gerekli önlemleri almak öncelikli çalışmalardan biridir. Seydişehir'deki atık suların çevreye verdiği zararlardan vatandaşların etkilenmemesi, ilçenin kaliteli, sağlıklı çevre ve alt yapıya sahip olması en baştaki çabalar içerisinde yer almaktadır. Seydişehir Belediyesi, Türkiye'de atık su arıtma tesisi hazırlanmasına yönelik teknik yardım projesi kapsamında atık su arıtma tesisi kurulacak 15 belediye içerisinde yar almaktadır. Atık su arıtma projesinin toplam bedeli 8,6 milyon Euro dur. Proje finansmanının yüzde 85 i yani 7,3 milyon Euro'luk kısmı Avrupa Birliğinden hibe, yüzde 6 sı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ndan hibe ve kalan yüzde 9 luk kısmı olan 0,8 milyon Euro'luk kısmı ise Belediye tarafından İller Bankası'ndan uzun vadeli kredi olarak sağlanacaktır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından ihale sürecindeki projenin 11 milyon 592 bin TL lik kısmı, 2013 yılı Kalkınma Bakanlığı'nın yatırım programına alınmıştır. 79

84 Atık Su Arıtma Tesisinde ileri teknoloji kullanılarak, atıkların temizlenmesinde biyolojik teknoloji kullanılması, kimyasal maddeye yer verilmemesi mümkündür. Yerleşim birimlerine koku meydana getirmeyecek olan bu sistem ile yapılan arıtmayla, tarım alanlarının da kullanılabilmesi da mümkün olacaktır. 41. Spor Kompleksi Projesi Seydişehir in çehresini değiştirecek olan 100 bin m² lik spor kompleksi projesi kapsamında otogar ile Atatürk Spor Salonu arasındaki alanda her türlü açık hava sporlarının yapılacağı tesisler ve yeşil alanlar bulunacaktır. Ağaçlandırması yapılan bu proje, Seydişehir in sosyal yapısına son derece önemli katkılar sağlayacak ve bu alandaki boşluğu dolduracaktır. 42. Her Ev Bir Atölye Projesi Her Ev Bir Atölye Projesi kapsamında Seydişehir-Antalya karayolu üzerinde oluşturulması düşünülen satış noktalarında, Seydişehir in kültür ve geleneklerini yansıtan el sanatları ile evlerde belli standartlarda, hijyenik koşullarda üretilecek ürünler sergilenip, satılabilecektir. Marangozlar Kavşağı nda karayolları bakım evi karşısında yaklaşık m² lik arsayı satın alınmıştır. Mimari projeleri çizilen ve dolgu çalışmaları yapılan bu proje için hibe projelerinden faydalandırma konusunda çalışmalar yapılmaktadır. 43. Spor Atılımı Gençleri kötü alışkanlıklardan korumak ve toplumsal barışı sağlamak için spor teşvik edilmektedir. Voleybol takımı maçları Seydişehir in sosyal ve sportif yaşamına canlılık getirmiş, voleybola olan ilgi artmıştır. Erkek Voleybol Takımı 2. ligde Seydişehir ve Bölgenin tek temsilcisi olarak başarılı bir şekilde mücadele etmektedir Karate Takımı Arzu Firdevs Koç, iki kez Türkiye Şampiyonu olduktan sonra, 16. Balkan Minikler ve Büyükler Şampiyonası nda Balkan Şampiyonu olarak altın madalya kazanmıştır. 80

85 Seydişehir Belediyesi karate takımı, 18. Uluslararası Pamukkale Karate Turnuvası nda 17 madalya alarak 3. Olmuştur. +76 kg da millikaratecimiz Ziya Yaşar Akdeniz Şampiyonu olduktan sonra, İlçeyi ve Bölgeyi temsil eden tek sporcu olarak Dünya Şampiyonası na katılmıştır. Konya İlini temsil eden tek takım olan Seydişehir Belediyesi Karate Takımı, 16 ülke ve 1200 sporcunun katıldığı 1. Uluslararası Open Karate Turnuvası nda 6 madalya kazanmışlardır. Karateciler, 2010 yılından beri Türkiye Şampiyonası ve Uluslararası yarışmalarda 1. ve 2. lik madalyalarının sahibi olmuşlardır Basketbol Takımı 2010 yılında Seydişehir Belediyesi Yıldız Kızlar Basketbol Takımı, Konya Birincisi; 2011 de Konya birincisi olduktan sonra, Kayseri de Bölge Şampiyonluğu nu elde etmişlerdir Futbol Konya 2 Amatör Küme B gurubunda mücadele veren Seydişehir Belediyesi Futbol takımı şampiyon olarak 1. Amatör Lige yükselmiştir futbol sezonunda, 1. Amatör Küme B grubunda oynamaktadır. U-16 Yıldız Erkekler Futbol Takımı hazırlıklarına devam etmektedir Şubat sonundan itibaren, U-16 Yaş Grubu Liginde mücadelelerini sürdüreceklerdir Yaz Okulları Çocukların ve gençlerin yaz tatillerini en iyi ve verimli şekilde değerlendirmelerini sağlamak, spor yapma alışkanlığı kazanarak sağlıklı yaşam sürmelerine katkıda bulunmak amacı ile düzenlenen yaz spor okulları okulların tatil olduğu dönemlerde açılmaktadır. Yaz Spor Okulları ile öğrencilerin çeşitli branşlarda kabiliyetlerini ortaya koyabilmelerine imkân sağlanırken, iyi birer sporcu olarak yetişmeleri için de Belediye tüm olanakları sunmuştur. 81

86 Yaz Spor Okulları, çocuklarımızın kötü alışkanlıklardan uzak durmalarına, yeni eğitim öğretim dönemine çok daha rahat ve kolay uyum sağmalarına imkan verirken; öğrencilerin eğitim sezonu sonunda tatillerini hem eğlenerek, hem de öğrenerek güven içerisinde geçirmeleri, ailelerinin de huzur içinde olmaları sağlanmaktadır yaş gurubunda futbol, voleybol, karatenin yanı sıra, bu yıl ilk kez ata sporu güreşve savunma sporu judo branşları da dahil olmak üzere, 5 ayrı branşta ücretsiz olarak açılan yaz okulları, profesyonel ve milli antrenörlerin eşliğinde yürütülmektedir Türkiye İlk Bedensel Engelliler Halter Şampiyonasını Bu şampiyona ile engellileri hayata daha sağlam tutunabilmeleri ve diğer insanlar gibi her türlü spor ve sosyal etkinliğe katılabileceklerini gösterilmiştir. Ayrıca Seydişehir Belediyesi bu etkinlik sayesinde ilçedeki engelli vatandaşların, yarışmaya katılan sporcuları örnek almaları ve ulusal düzeyde yapılan böyle bir şampiyonaya şehrin ev sahipliği yapması sağlanmıştır. nbarajı48 82

87 BÖLÜM II SEYDİŞEHİR DE POTANSİYEL TURİZM SEYDİŞEHİR İN TURİZM VARLIKLARI Seydişehir'de turizm sektörü yılları arasında Etibank Alüminyum Tesisleri nin (E.A.T)inşası nedeniyle altın çağını yaşamıştır yılında temeli atılan Seydişehir Alüminyum Tesislerinde üretim 21 Ekim 1974 de yılında gerçekleşmiştir. E.A.T Kompleksi inşaatında çalışan müteahhit, taşeron ve işçiler önemli bir kitle oluşturmuş, ancak konaklama ve yatak sıkıntısı ortaya çıkmıştır. Yeni oteller, hanlar inşa edilmiş ve evlerin kullanılmayan bölümleri kiraya verilerek, konaklama ihtiyacı kısmen giderilebilmiştir. E.A.T kompleks inşaatının tamamlanması ile müteahhit, taşeron ve inşaat işçileri Seydişehir'den ayrılmış, ilçedeki hareketlilik hızla azalmıştır" da Seydişehir Karabulak kavşağında Başbakan Necmettin Erbakan tarafından hizmete açılan ve Turizm Yolu diye adlandırılan Konya Manavgat Karayolu nun trafiğe açılması ile ilçenin turizm varlıklarının yurt içi ve yurt dışı turizme sunulması fırsatı doğmuştur. Ancak bu konuda yeterince organize olunamamış, ilçenin turizm potansiyeli atıl kalmıştır. Günümüzde Konya dan ve Seydişehir in yakın çevresinden gelen günübirlikçiler Seyyid Harun Veli Külliyesini ziyaret etmekte, Kuğulu Mesire alanında piknik yapmaktadırlar. Diğer taraftan Tınaztepe Mağarası, turizm yolunu kullanan ziyaretçilerin dinlenme yeri konumuna ulaşmıştır. Gidengelmez dağında av turizmi öteden beri yapılmakta, ulusal ve uluslar arası öneme sahip olan ancak hiç bilinmeyen Toros dağlarındaki antik yollarda az sayıdaki doğa sever, trecking yapmaktadır. 59 Seydişehir 1. Kalkınma Kurultayı, 6 Aralık

88 Tablo-9: Seydişehir Turizm Envanteri Tablosu 60 VARLIK ADI VARLIK TÜRÜ VARLIK YERİ SİT ALANLARI Gökhöyük Bağları Höyüğü (1. Derece Arkeolojik Sit Alanı) Arkeolojik Sit Seydişehir Gökhöyük (2. Derece Arkeolojik Sit Alanı) Arkeolojik Sit Seydişehir Höyük Arkeolojik Sit Seydişehir İncirlikaya (Kızılviran) Höyüğü(1. Derece Arkeolojik Sit Alanı) Arkeolojik Sit Seydişehir Kunduzadası Örenyeri (1. Derece Arkeolojik Sit Alanı) Arkeolojik Sit Seydişehir Nekropol Alanı(1. Derece Arkeolojik Sit Alanı) Arkeolojik Sit Seydişehir Seydişehir lı Höyüğü (1. Derece Arkeolojik Sit Alanı) Arkeolojik Sit Seydişehir Süzeklik Höyük (1. ve 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı) Arkeolojik Sit Seydişehir Toptaş Tepesi (2. Derece Arkeolojik Sit Alanı) Arkeolojik Sit Seydişehir Uzunkırtepesi Nekropol Alanı (1. Derece Arkeolojik Sit Alanı) Arkeolojik Sit Seydişehir Vasada Antik Kenti (1. Derece Arkeolojik Sit Alanı) Arkeolojik Sit Seydişehir Tınaztepe Mağara ve Düdeni (2. Derece Doğal Sit Alanı) Doğal Sit Seydişehir Derviş Ali Mezarlığı Mezarlar Seydişehir Taraşçı Beldesi Mezarlık 1 Mezarlar Seydişehir Taraşçı Beldesi Mezarlık 2 Mezarlar Seydişehir Taraşçı Beldesi Mezarlık 3 Mezarlar Seydişehir Taraşçı Beldesi Mezarlık 4 Mezarlar Seydişehir Taraşçı Beldesi Mezarlık 5 Mezarlar Seydişehir Taraşçı Beldesi Mezarlık 6 Mezarlar Seydişehir TARİHİ YAPILAR I Muallimhane (Sofuhan) Camii ve Türbesi Cami Seydişehir Bostandere Köyü Büyük (Merkez) Camii Cami Seydişehir Çavuş Köyü Büyük Camii Cami Seydişehir Hacı Beyler Camii Cami Seydişehir Taraşçı Beldesi Merkez Camii Cami Seydişehir Büyük Camii Cami Seydişehir Köyiçi Merkez Camii Cami Seydişehir Merkez Camii Cami Seydişehir Hamamönü Mescidi Mescid Seydişehir Sofuhane Mescidi Mescid Seydişehir TARİHİ YAPILAR II Memiş Efendi (Mehmed Kutsi) Türbesi Türbe Seydişehir Seyyid Harun Camii ve Türbesi (Seyyid Harun Veli Külliyesi İçinde) Türbe Seydişehir Şeyh Abdullah Türbesi (Seyyid Harun Veli Külliyesi İçinde) Türbe Seydişehir Halife Sultan Türbesi Türbe Seydişehir Rüstem Bey Türbesi Türbe Seydişehir Seyyid Harun Veli Türbesi Türbe Seydişehir Sultan Hatun Türbesi Türbe Seydişehir Şeyh Abdullah Türbesi Türbe Seydişehir Şeyh Hacı Yusuf Türbesi Türbe Seydişehir Taraşçı Beldesi Türbesi Türbe Seydişehir Çavuş Çeşmesi 1 Çeşme Seydişehir Çavuş Çeşmesi 2 Çeşme Seydişehir Şeyh Hacı Yusuf Türbesi Çeşmesi Çeşme Seydişehir Eski Kaplıca Doğal Varlık Seydişehir Bozkıriçi Köprüsü Kültürel Seydişehir Derviş Ali Ağa Çeşmesi Kültürel Seydişehir Seyyid Harun Hamamı (Seyyid Harun Veli Külliyesi İçinde) Kültürel Seydişehir Tol Köprüsü Kültürel Seydişehir İncesu Regülatörü Kültürel Seydişehir 60 Mevlana Kalkınma Ajansı: Seydişehir İlçe Raporu,

89 TABİAT ALANLARI Tınaztepe Mağarası Mağara Seydişehir Karabaş Yaylası Yayla Seydişehir İçerikışla Yaylası Yayla Seydişehir Keşlik Yaylası Yayla Seydişehir Susuz Yaylası Yayla Seydişehir Tınaztepe Yaylası Yayla Seydişehir Arvana Yaylası Yayla Seydişehir Bulamaç Kazanı Elmasut Yaylası Yayla Seydişehir Keçili Köyü Yaylası Yayla Seydişehir Mortaş Yaylası Yayla Seydişehir Susuz Şahap Yaylası Yayla Seydişehir Alacabel Yaylası Yayla Seydişehir Çataloluk Çeşmesi Yaylası Yayla Seydişehir Karakışla Yaylası Yayla Seydişehir Elmalı Yaylası Yayla Seydişehir Kuzukulağı Yaylası Yayla Seydişehir Ilıca, Pınarbaşı, Kuğulu, Magmanda, Gözpınarı, Çaybaşı, Mesire Seydişehir Beldibi,Ferzene, Bağlararası, Tınaztepe, Taraşçı Rezebeli, Oluk Alanı, Yılanlı Pınar, Küçük Oluk, Yeniceköy Asar Tepesi ve Yarpuz Oluğu Taraşçı Kocakoru Tabiat Parkı Tabiat Parkı Seydişehir TARİHİ ŞAHSİYETLER Horasanlı Seyyid Harun Veli İlçe Kurucusu Seydişehir Mahmut Esad Efendi Kadaster Seydişehir YÖRESEL DEĞERLER Eflatun renkli Killi Toprak (Çorak) Halk Kültürü Seydişehir MAĞARALAR Tınaztepe Mağarası ve buna bağlı üç yer altı gölü Mağara Seydişehir Güvercin Deliği Mağrası ve Susuz Yeraltı Deresi Mağara Seydişehir Ferzene Mağrası Mağara Seydişehir Boynuzcu Mağarası Mağara Seydişehir Gökçe Hüyük Gidengelmez Mağarası Mağara Seydişehir ANTİK KALINTILAR Seydişehir Kalesi Kale Seydişehir Bostandere Roma Şehri Antik kent Seydişehir Asartepe Roma Şehri Antik kent Seydişehir Eziktepe Hitit Şehri Antik kent Seydişehir Ketenli Kilise Duvarı Kilise Kalıntısı Seydişehir Karabulak Hüyüğü Höyük Seydişehir Vasata Antik Tiyatro Anfi Tiyatro Seydişehir Velvele Şehir Kalıntıları Antik kent Seydişehir Arvana Şehri Kalıntıları Antik kent Seydişehir Ilıca Su Kemerleri Kemer Seydişehir TAŞLAR Deve Taşı Taş Seydişehir ÇEŞMELER Derviş Ağa Çeşmesi Çeşme Seydişehir İsmail Hakkı Ağa Çeşmesi Çeşme Seydişehir Mustafa Efendi Çeşmesi Çeşme Seydişehir Alaylar Mahallesi Çeşmesi Çeşme Seydişehir Hacı Mustafa Çeşmesi Çeşme Seydişehir 85

90 Kavaklı Mustafa Çeşmesi Çeşme Seydişehir Yeni Cami Meydan Çeşmesi Çeşme Seydişehir Yeni Camii Çeşmesi Çeşme Seydişehir Tüfekçi Osman Çeşmesi Çeşme Seydişehir İzmirli Mustafa Efendi Çeşmesi Çeşme Seydişehir Şerif Ağazade Çeşmesi Çeşme Seydişehir 1. Yayla Turizmi Doğu ve Güney cephesi Toros Dağları ile çevrili olan Seydişehir, yöre halkının geçmişten günümüze kadar sürdürdükleri yaylacılık hareketleri ile bu alanda önemli bir konuma sahiptir. Geleneksel olarak bahar aylarının sonlarında yöre halkı, düzenledikleri şölenlerle özellikle Yalı Hüyük ve Ahırlı Yaylalarına çıkmakta ve serin yaylalarda yaz boyu kalmaktadırlar. Son yıllarda bu yaylalarda mekânlar çoğalmıştır. Özellikle, Almanya ve Antalya'dan gelen turistler bu mekânları kiralamaktadırlar. 86

91 2. Turizme Elverişli Alanlar Tınaztepe mağarası, doğal su kaynakları ve İlçenin çok eski bir yerleşim merkezi olması görülmeye değer özelliktedir. Kazı çalışmaları günümüze kadar başlamamış olmasına karşın antik yerleşim kalıntıları bakirliği ile ilginçliğini korumaktadır. Toros dağlarının doğal güzellikleri, yaylalar, avlaklar, iç ve dış turizmin ilgi odağı olabilecek yapıdadır. Alanya-Side-Antalya-Kemer gibi önemli turizm merkezlerinden, Kapadokya yöresine gidecek olan turistler, turizm yolu ile ilçeden geçmek durumundadır. Aynı şekilde, Anadolu'dan Güney illerimize inişte de turizm yolu tercih nedenidir araç/gün olarak hesaplanan bu yoldan, ülkede her yıl trafiğe çıkan araç sayısındaki artış dikkate alındığında önümüzdeki beş yıllık süreçte bu sayının araç/gün e ulaşması muhtemeldir. Turizm yolunu başlı başına turizme elverişli alan olarak değerlendirmek mümkündür. 3. Jeotermal Potansiyeli Seydişehir'de antik termal özellik taşıyan tek yer, hemen şehir içerisindeki Ilıca'dır. Pınarbaşı ve Kuğulu da doğal su kaynakları olarak önemlidir. Ilıca Tepesi'ndeki kaplıcaların tarihin, milattan önceye dayandığı sanılmaktadır. Deri, kemik, açık yaralar ve kadın hastalıklarına şifa bulduğu tahmin edilen kaplıcalar, biri açık ve üçü kapalı havuz olmak üzere, hizmet vermiştir. Ilıca'da kaynak sularının bahçe sulamasında kullanılması ile su rezervlerinde azalma görülmektedir. Bugün için sıcaklığı C arasında değişmekte olan Ilıca'nın debisi, yaz ve kış aylarında 90 LT/Saat olarak sabit kalmaktadır. Seydişehir de bugün Belediye Tarafından İller Bankasına yaptırılan Jeolojik- Jeoteknik çalışmalar sonucu bulunan, Jeotermal Sondaj Kuyusu nda çalışmalar Ketirağılları mevkiinde istenen parametrelerde sıcak su temin edilmiştir. Kavak Köyü nde jeotermal potansiyelinin belirlenmesine yönelik araştırma kapsamında MTA tarafındanjeolojik ve jeofizik etüt çalışmaları neticesinde, ve 87

92 m derinliğinde yapılan 2 adet kuyuda; 38, C sıcaklık ve lt/sn artezyenle üretim gerçekleşmiştir. Seydişehir ve yakın çevresindeki Seydişehir Ilıcası ve açık ılıca, Kavak Köyü, Ketirağılları, Hüyük Tepe ve Hastane sıcak ve minareli suları; ekşi, kalevi (alkalen), topraksal ekşi, demirli ve karbondioksitli sular kapsamına girmektedir. Bu özelliklerinden dolayı, mide ve barsakların peristaldik (rezorbsiyon) hareketlerini hızlandırma, idrarı artırma, karaciğer-safra kesesi, kalp, damar, gut ve şişmanlık gibi metabolizma bozukluklarında, üst solunum yolları, mide rahatsızlıkları ve kansız hastalarla, nekahet döneminde bulunanlar, termal tesislerin yapılmasıyla bu suları içmekle ve banyo şeklinde yararlanabileceklerdir. 61 Hidrotermal sistemlerde ısının korunabilmesi için, sıcak su aktifleri üzerine düşük termal iletkenliğe ve geçirimliliğe sahip bir örtü kayacın olması gerekmektedir. İnceleme alanında Seydişehir formasyonunun geçirimsiz seviyeleri örtü kayaç olarak düşünülmektedir. Seydişehir deki etüt çalışmaları Belediye nin etüt talebi üzerine Ketirağılları mevkii, Ilıca Tepe, Hastane (Devlet Hastanesi) ve Höyük Tepe civarında gerçekleştirilmektedir. 62 Jeotermal enerji elektrik üretimi, termal turizm, jeotermal seracılık, soğutma, konutların ısıtılmasına kadar pek çok alanda kullanılıyor. 4. Seydişehir Suğla Gölü (Trogitis Lucis) Çevresindeki Höyükler Süberde Höyüğü (Görüklü Tepe) şimdiki adı Gölyüzü köyü olup, Seydişehir e 12 Km uzaklıkta Suğla Gölü Trogitis Lucis in güney kenarında köyün hudutları içindedir. Günümüzde, MÖ 5500 yıllarına ait yerleşim yeri olarak bilinmektedir. Prof.Dr.J.Bordaz ın 1963 yılında bir heyet ile yaptığı arkeolojik kazılardan çıkan buluntular Konya Arkeoloji Müzesi nde sergilenmektedir Seydişehir ve Turizm, Toroslar Gazetesi Kültür Hizmeti, Ocak 2010, 62 Harun Öksüz: İlçemizin Soğuk, Sıcak Su Potansiyeli, Küpenin İncisi Seydişehir, Toroslar Gazetesi Kültür Hizmeti, Ağustos 2011, s Ali Kazankaya: Seydişehir in Dünü, a.g.d, Ocak 2010, s

93 4.1 Gökhüyük Höyüğü Gökhüyük köyünde D.S.İ tarafından Suğla sulama barajı kanalı açılması sırasında tarihi kalıntılara rastlanması sonucu, harekete geçen Kültür ve Turizm Bakanlığı Konya Müzeler Müdürlüğü kazı çalışmalarına Kazı Başkanı Arkeolog Enver Akgün ile başlanmıştır. Kazıların 9000 yıllık geçmişe sahip bölgenin kültür yapısından dolayı Bakanlığın Kurul kararıyla kurtarma ve kazı ruhsatı alınarak eserler gün ışığına kavuşturulmuştur. Neolitik (Cilalı Taş Çağı), Kalkolitik (Bakırçağ) Demirçağ ve en üst bölümlerde Yakın Çağa ait İslami mezarlıklar ortaya çıkarılmıştır. 400 envanter Konya müzesi nde korunmaktadır. Ne var ki, 4 yıl süren kazılar sonunda ortaya çıkan MÖ yılları arasına zengin bir tarihe sahip medeniyetin yaşadığı belirtilen kentin etraının surlarla çevrili olduğu görülmüştür. Türkiye de örneği çok az görülen Konya da etrafı surlar ile çevrili tek höyük olan kalıntılar defalarca basında yazılıp, itiraz edildiği halde kültür mirasına ilgililerce sahip çıkılmayarak DSİ ne ait su kanalını 50 metre yana almayıp, dozerlerle tarihi kazıp kanalı geçirmişlerdir. Höyük, Çatalhöyük ten daha önemli bir tarihe sahip olduğu halde, %40 ı Seydişehir de 9000 yıllık bir tarih yok edilmiştir Seydişehir Civarındaki Antik Kentler 5.1 Amblada-Amlada (Asar Tepe) Antik Kenti: Seydişehir in kuzeybatısı nda Yeniceköy-Kızılcaköy arasında 15 Km mesafede Bergama Krallığı döneminde tıpta kullanılan şaraplarıyla ünlü, başpiskoposluk olan antik bir Roma şehri idi (MÖ 1. ve MS 2. Yüzyıl). 5.2 Vasada Antik Kenti: Şehrin kuzeydoğusunda 13. Km mesafede Bostandere kasabasında MS 2. Yüzyıl mevcut bir Roma antik kenti olup, 1000 kişilik amphitiyatro mevcuttur. Helenistik bir şehir olan Vasada Kelkedon Konsül toplantısına 451 temsilci göndermiştir. Kestel Dağı üzerinde Roma ve Bizans Devri Akropolis i yer almaktadır. MS 2. Yüzyıl da en parlak dönemini yaşamıştır. 64 Ali Kazankaya: a.g.d, s

94 5.3 Dalisantos: Bozkır ın Belören (Sarıoğlan) Kasabası na 50 Km; Seydişehir e 86 Km uzaklıkta olan Dalisantos kenti yol ayırımında olup, önemli bir merkezdir. Isuara Antik Kentinden gelen eski yol buradan geçmekte, Laranda (Karaman), oradan da Seleukeia (Antalya) ya ulaşmakta, ikinci yol ise, Iconium (Konya) ya giden antik yol buradan ayrılmaktadır. 5.4 Kilistra: Konya-Seydişehir-Antalya yolu üzerinde, şimdiki adı Gökyurt olan Konya ya 34 Km, Seydişehir e 66 Km uzaklıkta, Devlet Karayolu ndan 15 Km sağa gidildikten sonra Kilistra Antik kenti ne gidilir. Kilistra da bir kaya içten ve dıştan haç şeklinde oyularak şapel (sandıkkaya) yapılmıştır. Paulönü mevkiinde Sümbül Kilisesi, anıtsal kaya mezarları olup, Kilistra Antik Kenti, Kral Yolu (Via Sebaste) yolu üzerinde bulunmaktadır. 5.5 Misthia (Fasıllar) : Antalya-Seydişehir-Konya yolu üzerinde Seydişehir Çavuş kasabası ndan sol tarafa 10 Km girince, Tepecik Köyü nden Misthiaya (Fasıllara) ulaşılılr. Büyükasar (Hisar) mevkii ndeki kale bir Pisidia eseridir. Misthia (Fasıllar) Kral yolu, Amblada, Vasada Antik Kenti nden Suğla Gölü (Trogitis Lucus) kuzeyinden Pala Isauria ve Leontopolis e ve oradan Akdeniz e ulaşmak için kullanılan yol üzerindedir. 5.6 Arvana: Bugünkü adı Çatmakaya dır. Seydişehir in güneydoğusu nda Suğla Gölü (Trogitis Lucus) kenarında, Süberde (Görüklü Tepe Höyüğü) den 18 Km; Seydişehir e 30 Km mesafededir. Klasik çağ yerleşimi olup, Devlet tarafından yüzeysel araştırma yapılmıştır. 5.7 Gökhüyük Dümdüm Taşı Hitit, Frik ve Bizans dönemlerine ait tapınak ve ibadet yeri olarak kullanılmıştır. Zamanında toprak altındayken erozyon ve toprak kayması ile kaya oyularak yüzeye çıkmıştır. 90

95 Düm düm taşı ilk önceleri yeraltında kaldığı, köylüler üzerinden geçerken düm düm diye ses çıkardığı için düm düm taşı olarak isimlendirilmiştir Deve Taşı Rivayete göre, Horasan Sultanı iken, ilahi bir işaretle tacını, tahtını bırakarak Küpe dağı nın doğusunda bugünkü Seydişehir in temellerini atan, yüce peygamberimizin soyundan Seyyid Harun Veli Hazretleri nin, yine Horasan dan gelen Didiği Sultan hazretlerini karşılamaya giderken üzerine bindiği Devetaşı, Seyyid Harun Veli Camii önüne yerleştirilmiştir. 66. Günümüzde ise taş yerinden kaldırılmıştır. 5.9 Antik Yollar (Via Sebaste) M.Ö. 6 da yapımına başlandığı ve M.Ö. 3 te bittiği tahmin edilmektedir. Romalıların bu bölgede yaptığı yolların tamamına Via Sebaste yolu denilmektedir. Via: yol; sebaste: Roma İmparatoru Agustus un dişil adı olan Agusta nın Helen dilindeki karşılığıdır. Yola bu adın verilmesinin nedeni, Romanın en kudretli hükümdarı Agustus u ve onun takipçilerini onurlandırmaktır. Bu yol Trogitis (Şimdiki adı Suğla Gölü-Bozkır, Seydişehir arasında) Gölü nün güneyinde, Toros dağlarının dikleştiği bölgede yaşayan Homonadların Roma ya huzur vermemesidir. Yollar, Homonadları sağlı sollu saracak şekilde yapılmıştır. Yolun yapımı ile Roma, Side ve Alanya dan ve Galatya dan bu bölgelere daha hızlı asker sevk etmişlerdir. Homonadlar, yapılan bu yolla tarihin karanlık devirlerine gömülmüşlerdir. Fakat Galatya hükümdarı Amyntas, Romalıların hesabına Homonad prensini öldürüp, kendisini Homanad prensi ilan edince öldürülen prensin intikamını karısı alır ve bir tuzak kurarak Amyntas ı öldürür. Geçen yıllara kadar Kiçi Homa ve Ulu Homa adındaki Beyşehir in Esence Köyü, Sedasa-Sedaseis(Seydişehir) ve Zomana(Yarpuz) Tınaztepe Dağı, Sadıklar daki Mindiğü Dağı, Gödene deki Kale Dağı, Madenlideki Yalancı Şehir Homonadların yerleşkeleridir. Mehmet Gültekin in, Via Sebaste Yolları Homonada Ülkesi Parkurları adlı eseri, antik yolların rotası için hazırlanmış bir araştırma kitabıdır. Antik tarihçi, coğrafyacıların başta Strabon sonra Lykianos, Pilinius gibi antik tarihçilerin ve Bilge 65 Seydişehir ve Turizm, Toroslar Gazetesi Kültür Eki, Ocak 2010, s Seydişehir Postası Gazetesi, 20 Eylül

96 Umar ve Nevzat Çevik gibi günümüz arkeologların eserleri de taranarak oluşturulmuş, tek ve ilk Homonada Tarihi ve Homanadlarla ilgili kitaptır. Seydişehir, Akseki, Gündoğmuş, Alanya hattında uzanan 2000 yıllık taş döşeli Via Sebaste Roma Yol uzantıları toplamda 200 km kadardır. Bu yollarda yapılan keşif ve haritalandırmalardan sonra gruplar halinde yürüyüşler başlatılmıştır. Keşif çalışmaları hala devam etmektedir. Bu yollar, Seydişehir, Akseki (Antalya) sınırları içerisinde büyük oranda korunmuş ve en bozulmamış parçalarını doğa ve tarih severler için burada saklamıştır. Via Sebaste antik yolu nun tanıtımı oldukça önemlidir. Bu yol ülkemizde (ve belki de dünyada) antik doğa yürüyüşü rotası olarak bir ilktir Doğa ve Doğa Sporları Seydişehir, dağ ve doğa sporları için çok özel parkurlara sahip bir ilçemizdir. Dağ yürüyüşleri, dağ bisikletçileri, yamaç paraşütü, kaya tırmanışı, mağaracılık ile ilgili önemli parkurlar şu başlık altında ele alınabilir. Yünlü Dağı (Atatürk Dağı) kar çukurları, dik yamaçları ile ünlüdür. Gökçehüyük su deposundan başlayarak Cevizlik, Avluk, Kırlangıç, Küpe gediği veya çukuruna varış. Aynı yoldan dönüş. Veya Kumluca, Eğrik yolundan dönüş. Bu bölgenin her tarafında çeşme bulunmaktadır. 67 Mehmet Gültekin: Via Sebaste (İmparator Yolu) Trekking Rotası Projesi, Bodrum-Turgutreis Edebiyat 92 Öğretmeni ( Profesyonel Dağcı, rehber)

97 Taşağıl Kale, en kısa parkurdur; Kış ve Bahar yürüyüşleri için uygundur. Beldibi, Okluk, Eşek Çukuru: aynı parkurdan gidiş, dönüş. İncesu Dede Dağı. Ortakaraören Alaca zirvesi nden gün doğumunu izlemek. Küpe Dağı zirvesine tırmanışlar farklı parkurlardan olmaktadır. Avluk seçeneği önerilir. Mor Çukur, Aferin dağları, İnsuyu, Yarımbel, Çeltek, Dağbağları, Pınarbaşı parkuru. Kuğulu, Ferzene, Kalafat, Beldibi, Raziye nin Çiftliği, Kuğulu. Gökçehüyük Göleti Kuzey yönünden gidiş, çağlayan a varış, oradan Taraşçı göletine gidiş, Göletin çevresinde tam bir turdan sonra Gökçehüyük Göleti nin Kuzey yüzünden yürüyüş. Taşağıl Şimşirli Koyak, Domuz Tokadı, Susuz Dağ yolundan Susuz a varış. Ağaç Tepesi, çatma Kaya Yaylası. Ketenli Göllerine gidiş, dönüş. Kuyucak yaylasından Çeltek ve Dağ Bağları ile Pınarbaşı na iniş. Şakir Oluğu, Küpe Çukuru, Avluk, Gökçehüyük Su Deposu. 68 Küpe Çukuru, Taraşçı kasabası nın güneydoğu istikametinde kalan ve küpe çukuru olarak adlandırılan dağlık bölge her türlü dağ turizmine elverişlidir. Seydişehir Ağaoluk Su deposu üzerinden yaya olarak 2 saatlik bir mesafededir. 6.1 Tınaztepe Mağarası Tınaztepe Mağarası, Konya-Seydişehir ve Antalya yolu üzerinde (Turizm Yolu) doğal harikadır. Aynı yerde üst üste dört farklı mağara bulunmakta ve en büyüğü olan Tınaztepe mağarasının girişi 45 m. çapında ve 60 m. derinliğindedir. Mağara tabanından akan derenin, 8 Km. daha kuzeyde bulunan Güvercinlik Mağarasında ortaya çıktığı ve bu mağarada da 1.5 Km aktıktan sonra tekrar kayaların içerisine, Susuz Köyü içerisindeki "Yağıni Kaynağı'ndan" yeryüzüne çıktığı bilinmektedir. 68 Erdal Deniz: Seydişehir de Dağ ve Doğa Sporları,a.g.d,Ağustos 2011, s.40 93

98 Bu mağaranın girişinden itibaren uzunluğunun 1015 m olduğu, ilk girişinden itibaren 200 m'si oldukça sade ve 8-10 m. genişliğinde, 4-5 m. uzunluğunda bir yarıkla ayrıldığı, bu kısımda mağaranın en güzel dikit ve sarkıtları bulunduğu bilinmektedir. Daha ileri kısımlarda mağara tabanının m. derinliğinde pırıl pırıl sularla kaplı olan göl tabanı ve göl suyunun örttüğü kısımların 1 cm kalınlığında, pamuk gibi yumuşak kalsit kristallerle kaplı olduğu, mağaranın son kısımlarına doğru eninin 8-10 m. ve yüksekliğinin de m. olduğu bilinmektedir. Mağara akarsuyu, çıkışa yakın yerlerde küçük çağlayanlar oluşturmakta ve çıkışa yakın ise, derin ve büyük bir boşluğa dökülmektedir. Üst Tınaz Mağarasında ise zemin kurudur; aynı şekilde sarkıt ve dikitlerin bulunmaktadır; 104 m. uzunluğunda, 2-3 m. eninde ve 5-3 m. yüksekliğindedir. Diğer iki mağaradan Çoban Yatağı Mağarası 74, Koyun Yatağı mağarası ise, 65 m. uzunluğundadır. 69 Tınaztepe mağarasının iç aydınlatma çalışmaları ve çevre düzenlemesi yapılarak turizme açılmıştır. 6.2 Ferzene Mağarası Seydişehir ilçesi ve Kalafat Tepe nin batısı, Kuğulu Gölü pınarlarının Güneybatısı nda, ilçeye 5 Km uzaklıkta ve denizden yüksekliği m dir. Toplam uzunluğu 346 m.; toplam derinliği -5 m dir. Mağara bütünüyle yataydır. Jura-Kretase yaşlı çok saf kireç taşları ile altta Triyas yaşlı kili, ince tabakalı ve yer yer dolamitik kireç taşları arasındaki dokanakta gelişmiştir. Fay ve çatlaklar gerek mağara içi şekillerinin oluşmasında, gerekse mağara boyutlarının artmasında önemli rol oynamıştır. Girişte yan duvarlardaki oyma şekilleri ile içeride sarkıt ve dikitlerinden yapılmış çeşitli büyüklükte su depoları (4X4 3X3 ve 3X3 m boyutlarında ve 1-3 m derinlikte) mevcuttur. Özellikle Kuzey-Güney doğrultulu fay üzerinde mağaraların 100 m kadar aşağısında yağışlı dönemlerde bol su akıtan Gürlevik kaynağı altında Kuğulu Gölü pınarları sıralanmıştır. 69 Nuri Güldallı, Lütfi Nazik: Bilim ve Teknik Dergisi, Tübitak, No: 198, Sayı: 198, Ankara,

99 Mağara; su bakımından aktif değildir. Kuğulu gölü pınarları sularının daha önceleri buradan çıktığı kesindir ve yer altı su tablasının düşmesiyle terk edilmiştir. Giriş bütünüyle toprak kaplı olup, 200 m ileriye kadar traverten oluşumu yok ve daha ileride traverten örtülü tabanlara geçilir. Buradan itibaren sarkıt, dikit, sütun ve mağara incileri çok güzel belirmişlerdir. Mağara aktif olmadığından ve tavandan sızan suların varlığından traverten oluşumu devam etmektedir. Mağara içerisi sıcaklığı dışarıya göre normal ve insan yaşamına uygundur. Belirgin bir hava dolaşımı yoktur. Ancak içerisinin soğuk havası ile dışarının sıcak havası çok yavaş olarak yer değiştirmektedir. Turistik amaçlarla, sığınak ve soğuk hava deposu olarak kullanıma uygundur. 6.3 Susuz Güvercinlik Mağarası Susuz Köyü hudutları içerisinde, köyün 1.5 Km Güneybatısında, Susuz Yaylası yolu üzerinde ve denizden yüksekliği m dir. Ulaşım köy ile mağara arasında stabilize bir yolla kolaylıkla sağlanır. Toplam uzunluğu m ve toplam derinliği -33 m dir. Tümüyle yatay olarak gelişmiş sulu bir mağaradır. Üst Kretase yaşlı kireç taşları içerisinde açılmıştır. Bölgede çok sık görünen tektonik kırıklar ve çatlak sistemleri yapıya hakimdir. Mağaranın iki girişi vardır. Ana giriş vadi tabanında yer alır (keş deliği) Blok, moloz ve toprakla tıkanmış çamurlu bir huni şeklindedir. Bu ağızdan zaman zaman su girmektedir. İkinci giriş yine aynı vadi içerisinde tabandan 37 m yukarıdaki yamaçta gelişmiş derin ve genişçe açılmış koyak (dolin) şeklindedir. Bu giriş kısmen erimelerle, kısmen de çökme ile ana galeriye açılmış baca şeklindedir. Dolinin tabanı bol miktarda toprak ve molozla kaplıdır. Mağara; adının tersine çok sulu bir mağaradır. Tınaztepe Düden Mağarası ndan giren sular büyük bir ihtimalle Susuz Güvercinlik mağarası na ulaşmakta, mağara içerisinde akışına devam ederek mağaranın bugünkü giriş ağzından yaklaşık m sonra bir sifonla son bulmaktadır. Buradan batan sular ise Suğla Gölü (ova) ne kaynak olarak açığa çıkmaktadır. Mağara içerisindeki su, mağaranın sonundaki kaynaktan çıkarak küçük bir dere şeklinde akışını sürdürmekte, çukur yerlerde 95

100 göllenmektedir. Mağara içi deformasyonların, blok göçmelerinin yoğun olduğu yerlerde ise su alttan akmaktadır Boynuzcu Mağarası Seydişehir Taşçı Kasabası nın güneyinde bulunan Küpe Dağı nın üzerinde, uzunluğu metre arası, girişi 11 metre dikey olarak inilen bir mağaradır. Sağ ve sol olmak üzere iki kola ayrılır. Sağ girişte aktif oluşumlar devam etmekte, 7-8 adet sarkıt ve dikitler mevcuttur. Sol kol ise küçük olduğunda pasif mağara durumundadır. Doğa güzeli bu mağaranın gezilip görülebilmesi için Seydişehir den Taraşçı Kasabası na kadar 10 Km asfalt yol, kasabadan güneye patika yoldan yaya olarak Güdal Piknik alanına ve buradan devam ederek güneydoğusuna düşen Boynuzcu mağarasına ulaşılır Av Turizmi Seydişehir'de Avcılık büyük ilgi görmektedir. İlçe, avlak bakımından ülkenin en zengin bölgelerinden birisidir. Güneydeki yüksek dağlarda yaban keçisi; Batıda Taraşçı Kasabası çevresinde keklik ve tavşan; Kuzeydeki Akçalar Köyü ve Gevrekli Kasabası mevkiinde çil, keklik, bıldırcın; Doğuda Gökhüyük Köyü, Karaviran Kasabası bölgesinde ise, keklik, bıldırcın, üveyik, tavşan avı yapılabilmektedir. İlçeye bağlı köy ve kasabalarda bol miktarda yaban domuzu avlanabilmektedir." 72 Antalya'ya bağlantılı olarak Toroslarda tur operatörleri tarafından turistlere av partileri düzenlenmektedir. İlçede "Avcılar ve Atıcılar Lokali" ve atış poligonu bulunmaktadır. Amatör balık avcıları, balık sezonunda yağ balığı, Suğla levreği, sazan, yayın ve alabalık avı yapabilmektedirler. 70 Mustafa Adır: Susuz Güvercinlik Mağarası, a.g.d, s Mustafa Adır: Taraşçı Boynuzcu Mağarası, a.g.d, s.35 96

101 7.1 Seydişehir de Bulunan Barajlar ve Balıklar: 1. Suğla Gölü: Sazan, Ak Balık, Sudak (Yerel adı Dişli ), İsrail Sazanı.. 2. Taraşçı Barajı: Sazan, Ak Balık, SUDAK, İsrail Sazanı, Gökkuşağı Alabalığı, Alabalık 3. Akçalar Barajı: Aynalı Sazan, Sazan, çok az Sudak, İsrail Sazanı 4. Seydişehir in çeşitli yerlerindeki derelerde: Sazan, Ak Balık, Sudak, Yağ Balığı, Kefal, İsrail Sazanı, Alabalık 7.2 Avlanma Zamanları: Resmi Gazete de yayınlanan Merkez Av Komisyonu Kararı I. grup av kuşlarımızdan bıldırcın ve üveyik avı: tarihinde kapanacak. Bıldırcın Limit 10 adet. II. grup av kuşlarımızdan kınalı keklik, kum kekliği, çil ve kaya kekliği avı Keklikte limit 2 adet'e düşürüldü. III. grup av kuşlarımız tahtalı, sakarmeke, sakarca kazı, yaban ördekleri, çulluk avı Domuz Avı haftada 4 Gün (Salı, Çarşamba, Cumartesi ve Pazar) Merkez Av Komisyonu Kararı. İç Anadolu Bölgesi av hayvanı gruplarına göre avlanma süreleri, avlanmanın başlangıç ve bitiş tarihleri: I.Grup Kuşlar: Bıldırcın ve üveyik avı, İç Anadolu II. Grup Kuşlar: Kum kekliği, kınalı keklik, çil keklik ve kaya keklik avı, Çil keklik avı sadece Erzurum, Erzincan, Yozgat, Kars, Sivas, Tunceli, Bingöl, Ağrı, Van, Iğdır, Ardahan, Elazığ, Muş, Bayburt, Gümüşhane, Tokat, Çankırı ve Bitlis illerinde yapılacaktır. 97

102 III. Grup Kuşlar: Kaya güvercini, tahtalı, sakarmeke, sakarca kazı, yaban ördekleri (yeşilbaş, bozördek, fiyu, çamurcun, macar ördeği, tepeli patka, kılkuyruk ördek, karabaş patka, elmabaş patka, kara ördek, çıkrıkçın, altıngöz, karatavuk, çulluk ve su çulluğu (bekasin) avı, İç Anadolu IV. Grup Kuşlar: Alakarga, küçük karga, ekinkargası, kara leşkargası, leşkargası, saksağan avı; İç Anadolu Memeli Av Hayvanlarının Avlanma Süreleri I. Grup Memeliler: Yaban tavşanı, adatavşanı, tilki, kaya sansarı, ağaç sansarı avı, İç Anadolu II. Grup Memeliler: Yaban domuzu ve çakal avı, İç Anadolu Kuşların Avlanma Limiti: Bıldırcın 10 adet; Üveyik 8; Karatavuk 3; Güvercin (kaya güvercini) 6; Çulluk 4; Saksağan 15Tahtalı, Sakarmeke, Sakarca Kazı 3 er; Alakarga, Suçulluğu (bekasin) 1 er; Kınalı keklik; Kum Kekliği ve Kaya Kekliği, Toplam 2; Yeşilbaş, Bozördek, Fiyu, Çamurcun, Macar Ördeği, Tepeli Patka, Karabaş Patka, Elmabaş Patka, Çıkrıkçın, Kara Ördek ve Altıngöz (Toplam avlanma limiti içinde Kara Ördek, Karabaş Pakta ve Altıngöz Kılkuyruk sayısı 1 den fazla olamaz) Toplam 6 adet; Küçük Karga, Ekin Kargası, Kara Leş Kargası ve Leşkargası Toplam 15 adet; Şehir Serçesi ve Kızılsırtlı Örümcek Kuşu (Atmaca yakalamak amacıyla, Atmacacılık sertifikası sahibi kişiler tekrar doğaya canlı olarak bırakmak kaydıyla yakalayabilir.) yılda Toplam 6 adet. 7.5 Memeli Av Hayvanları Yaban tavşanı 1; Adatavşanı, sansar (kayasansarı, ağaçsansarı toplam 2), yaban domuzu (bek ve yürüyüş avında avcı başına) 2 şer; Yaban domuzu (sürek avında avcı başına) (sürekçiler av yapamaz) 2; Çakal 1; Tilki 2 Domuz Avı haftada 4 Gün (Salı, Çarşamba, C.tesi ve Pazar). 98

103 7.6 Yaban Hayvanları ve Yaban Hayatını Koruma Sahaları Bulamaç kazanı, Maden yolu Elmasut Yaylası, Keçili Köyü, Mortaş, Susuz Şahap Yaylası, Gölyeri Mevkıi, Karakışla Yaylası, Modarhanı, Alacabeli, Ürküten Tepe, Hanife Suyu, Çataloluk Çeşmesi, Elmalı Yayla, Küçük Yayla, Döşeme Yayla. 8. Mesire Yerleri Seydişehir ve yakın çevresinde, Ilıca, Pınarbaşı, Kuğulu Mağmanda, Gözpınar, Çaybaşı, Beldibi, Ferzine, Bağlararası, Tınaztepe gibi mesire yerleri vardır. Bunlardan Ilıca, Pınarbaşı ve Kuğulu Seydişehir Belediyesi eliyle düzenlenerek halkın faydalanmasına sunulmuştur. 73 (Kuğulu da Belediye nin son yıllarda yaptığı çalışmalarla 30 bin metre karelik alan 100 bin metrekareye çıkarılmıştır.) Seydişehir in taş evlerle yapılmış köyleri, otantik yapıları ve doğal güzellikleri, konukseverliği ile görülmeye değerdir. 9. Seydişehir Kültürü, El Sanatları Ve Mutfak Kültürü Seydişehir, gerek doğal güzellikleri ve gerekse folklorik değerleri ile ülkemizin kaybolmaya yüz tutmuş yörelerinden birisidir. Yediyüz yıllık geçmişine rağmen, Seydişehir folklorü üzerine yapılmış ciddi bilimsel araştırmalar hemen hemen hiç yoktur. Bu araştırmaların olmaması nedeni ile de ninelerden, analarımızdan dinlediğimiz pek çok türkü, hikaye, efsane, el emeği göz nuru yok olup gitmiştir. Mehmet Önder in "Seydişehir Tarihi"; Bahattin Paslı nın Şiir Şiir Seydişehir ve Seydişehirliler" isimli yapıtları ile "Seydişehir Destanı"; Abdurrahman Ayaz ın Seydişehir Tarihi ve Makalatı Seyyid Harun Veli ; Sefa Koyuncu nun Seydişehir Vilayeti; Raşit Duranoğlu nun Yanan Gönül isimli şiir kitabı gibi eserleri dışında yakın zamana kadar Seydişehir üzerine kaynak kitap yazılmamışken, son yıllarda eser sayısındaki artış umut vericidir. Araştırmacı yazar Ali Kazankaya nın Seydişehir üzerine çalışmaları vardır. Seydişehir in sosyo ekonomik yapısı, Seyyid harun Veli üzerine araştırmalar yapılmakta, Seydişehir makale, yüksek lisans ve doktora tezi konusunda incelenmektedir. 73 Sefa Koyuncu: Seydişehir Vilayeti, 1994, s

104 Önümüzdeki günlerde Seydişehir üzerine basım aşamasında olan kitaplar mevcuttur. Son olarak Yrd.Doç.Dr.Şerafettin Yıldız, İz Bırakan Seydişehirliler ve Seydişehirli Hacı Abdullah Efendi isimli kitaplarını yayınlamıştır. Toroslar Gazetesi nin Küpenin İncisi Seydişehir ile Seydişehir ve Turizm, kültür ekleri arşiv değeri olan yayınlardır de kurulan ve kurumsal yapıya ulaşma başarısını gösteren, Seydişehir Okutma ve Yardım Derneği nin düzenlediği ve 6-7 Aralık 1997 de gerçekleştirilen 1. Seydişehir Kalkınma Kurultayı, ilçenin sosyo ekonomik yapısının bir döneme ait fotoğrafını yansıtan önemli bir kaynaktır. Son yıllarda özellikle gençlerin doğa fotoğrafçılığı üzerine yaptıkları çalışmalar umut vericidir. Doğasever, gezgin Hüseyin Bostancı nın Seydişehir insanı ve doğasına yönelik fotoğrafları beğeni toplamakta, gençlere örnek olmaktadır. Bostancı nın oldukça zengin bir Seydişehir de doğa ve doku fotoğrafları arşivine sahip olduğu bilinmektedir. Seydişehir imizin fotoğraflarına ulaşmada Bostancı nın yanı sıra zengin bir fotoğraf arşivi de Fatih Atalay ındır. Ayrıca marangoz Hüseyin Kasap Seydişehir simgesi haline gelen kafesli evleri üç boyutlu tablo çalışmaları halline getirmiştir. Seydişehirli ressamlar Gönül Duranoğlu ve Fatma Kırdar ın eski Seydişehir Evleri üzerine yağlı boya tablo çalışmaları, yok olan kültürel bir değeri resimle de olsa yaşatmış olmaları önemli bir kültürel hizmettir. 10. Seydişehir'in El Sanatları 74 Kadınlarımızın zekâsını, zevkini, duygusunu, yaratıcılığını, iç dünyasını, yaşadığı olayları, özlemlerini, doğa sevgisini en kolay ve en içten yansıtabildiği araçlardan biri de el sanatları ürünleridir. İnsan yaşamının üç evresinden biri olan evlenme evresinde gelişen çeyiz hazırlama geleneği, bugün Türk El Sanatları içinde özgün bir yere sahip, pek çok işleme sanat dalının da gelişmesine yol açmıştır. İğne işleri, sim işleri, oyalar (tığ, mekik oyası, boncuk oyası, firkete) vb. işleme sanatının örnekleri olarak gösterilebilir. 74 Öğr.Gör.Nuriye Nur Eginli (Duranoğlu): Emekli Öğretim Görevlisi Şahika Suluçay (Duranoğlu): Öğretmen 100

105 Türk El Sanatlarının en güzel örneklerini Seydişehirli kadınlarımız, genç kızlarımız ortaya koymaktadır. İşleme sanatında ayrı bir yere sahip olan oyalar, değişik malzeme ve teknikle üretilebilmektedir. Özelliğine göre oyalar, tığ oyası, firkete oyası, boncuk oyası, iğne oyası gibi isimler almaktadır. Oyalar, tülbent, yazma, eşarp gibi kare formlu başörtüsünün dört kenarına ve dikdörtgen formlu namaz örtüsünün ise, uzun kenarlarından birine dikildiği gibi, bazıları örülüp daha sonra dikilmek üzere şeritler halinde rulo kalın kâğıtlara veya mukavvalara sarılarak saklanmaktadır. Seydişehirli kadınlarımız oyalara, esin kaynağına, modeline, tekniğine göre çeşitli isimler vermişlerdir. Mekik oyası isimlerinden bazıları: "Zerrengade", "Afat", "Koç Boynuzu", "Yedi Dağ Çiçeği", "Mezar Taşı", "Çarkı Felek", "Bisiklet Tekeri", "Çekme Mekik", "Düz Tabur", "Hercayilli", "Sümbüllü", "Çarli'nin Melekleri", "Elti Elitye Küstü"dür. Tığ oyası isimlerinden bazıları ise, "Kanal D", "Ana Yüreği", "Papatya", "Gül Oyası", "Menekşe", "Sümbül Oya", "Domates Biber", "Zeki Müren Kirpiği"dir. Oyaların örülmesinde, beyaz ve renkli koton iplikler, bazı çeşitlerinde ise naylon iplikler tercih edilmektedir. Anadolu kadınlarının ördükleri oyalarda doğa, canlılar, nesneler esin kaynağı olurken, Seydişehirli kadınlarımız oyalarında, menekşe, karanfil, gül, sümbül, hercai, papatya gibi çiçeklerden aldıkları esinti yansıtmaktadır. Seydişehir'de örülen oyalar üzerinde bilimsel bir araştırma yapılmadığı için, değişik malzeme ve teknikle yapılmış oya sayısı bilinmemektedir. Eskiden Seydişehir'in yöresel kültüründe, genç kız çeyizlerinde "Fırkete Ahçası"nın bulunması bir gelenekti. Ortası delik yuvarlak ince metal pullar ve beyaz koton iplik kullanılarak firkete ile örülen oyaya "Firkete Ahçası" denilmektedir. "Firkete Ahçası" kare formlu beyaz tülbendin dörtkenarına dikilerek kullanılmaktadır. 101

106 Klasik kullanım alanlarının dışında oyalar, elbise ve bluz yaka süslemelerinde, dekoratif yastıkların süslenmesinde, fular kenarlarına dikilmek üzere üretilerek ev hanımlarına kazanç kaynağı olabilmektedir. Seydişehir çeyiz geleneğinin oyalar kadar önemli bir el sanatı da iğne işleridir. Halk dilinde çapraz iğne olarak tanınan ancak daha sonraları, kullanılan malzemeden dolayı adı "kanaviçe" olarak değişen işlemenin zengin örnekleri Seydişehir'de görmek mümkündür. Kanaviçe sık delikli ince, iri delikli kalın, beyaz ve krem renkli olup, modelin en ve boyundan büyük kesilerek temel malzeme olarak kullanılan patiska (hümayın) üzerine, işlemenin yapılacağı kısma teyellenmektedir. İşleme işi ise renkli koton ipliklerle yapılmaktadır. İşleme işlemi bitince kanaviçe sökülmekte ve model ortaya çıkmaktadır. Bu teknikle karyola eteği, yorgan ağzı, yastık kenarları (baş yastığı, küstüm yastık), köşe yastığı, elbise bürgüsü, ayna bürgüsü, bohça, yastık bürgüsü (kazık yastıkları için), raf örtüsü işlenmektedir. İşlenecek kısım, model ve örtünün kullanılacağı yere göre değişmektedir. İşleme işlemi ve kenar temizliği yapıldıktan sonra, işlemin olduğu iç kısma dantel (tentene) dikilir. Tüm işlemler tamamlandıktan sonra, örtüler, bohçalar içine yerleştirilerek çeyiz sandığına kaldırılır. Kanaviçe (çapraz iğne) ile yapılan işlemlerde kullanılan motiflere de değişik isimler verilmiştir. Bunlardan derlenen bazı isimler; "Gül Yaprak", "Sulu Gül", "Heryayil", "Karanfilli", "Kuyruklu Yıldız", "Pudralı Kız", "Onbir Ay", "Bir Top İnci", "Konserli", "Dört Elti, Dokuz Görümce "dir. Bazı örtülerin eski kullanım alanları günümüzde görülmemektedir. Örneğin raf örtüsü, ayna bürgüsü, elbise bürgüsü gibi. Bunların yerine mutfak ve elbise dolaplarının iç raflarında daha pratik, ütüsü ve temizliği kolay örtüler tercih edilmektedir. Bunun yansıra, çapraz iğne ile işlenen dekoratif yastıklara, oda takımlarına, masa ve yatak örtülerine ilgi duyulmaktadır. Ayrıca yelek, bluz ve elbise süslemelerinde de çapraz iğne kullanılmaktadır. Kanaviçe ile işlenen örtülerin uygun kenarlarına dantel (tentene) dikildiği belirtmişti; Dantel, beyaz koton iplik kullanılarak tığ ile örülmektedir. Örtülerin uç 102

107 kısmına dikilen dantellerin yanısıra, "ara dantel" ismi verilen danteller, karyola takımlarında kullanılmaktadır. Ara dantel 7-8 cm. eninde örülmekte, herhangi bir işleme yapılmadan kumaşın kenar temizliği tamamlanıp, kenar kısmından 6-7 cm. kadar iç kısmından dantelin eninden 3 cm. kısa olacak şekilde kumaş kesilerek, birer cm. üst ve alt kısmından kıvrılır, dantel bu boşluğa yerleştirilip dikilir. Yatak takımları, köşe yastıkları, oda takımları için örülen dantellerde 70 numara, yatak örtüsü, masa örtüsü, perde örmek için ise, daha kalın (50 numara) koton iplikler kullanılmaktadır. Eskiden kalın koton ipliklerle örülen perdelere "Priz Perde" denilmekteydi. Seydişehir'li pek çok genç kız çeyizi için en az üç adet (50 cm. eninde, 95 cm. boyunda, 10 cm. saçak uzunluğu olan) priz perde örerdi. Dantel örtüler özellikle oda takımları, masa örtüleri, yatak örtüleri günümüzde de kullanılmaktadır. Dantel örme işi ayrı bir beceriyi ve zamanı gerektirmektedir. Günümüz kadınlarının pek çoğunun evin dışında da çalıştığı dikkate alınırsa, el işlerine ayıracak zamanlarının pek olmadığı görülmektedir. Ancak, dantelin zarifliği ve güzelliği, dantel kullanma ayrıcalığından hiç bir kadını uzak tutmamaktadır. Seydişehir'in geleneksel bir başka el sanatı da, beş şişle örülen yün çoraplardır. Çoraplar koyunlardan kırkılan yünlerin halk arasında "eğiçmeç" denilen cm genişliğinde, 15 cm uzunluğunda, ortasında cm çapında deliği olan iki tahtanın artı şeklinde üst üste getirilmesi ve delikten 20 cm uzunluğunda yuvarlak tahta çubuğun geçirilmesiyle elde edilen eğirmeçler yardımıyla eğirilerek elde edilen ipliklerle örülmektedir. Yün çoraplarda koyun yünlerinin doğal renkleri tercih edilmekte ise de, değişik renklerde boyanarak elde edilen yün iplikler motif oluşturmakta kullanılmaktadır. 103

108 Seydişehir'de Türk el sanatlarının pek çok örneğinin varlığından söz edilmişti. Bunlardan bez ve kilim dokumacılığı XVI. yy'da bez ve kilim dokumacılığının yaygın olduğu, hatta saray giyiminde kullanılan kaftanların astarları için Seydişehir'de dokunan astarlık bezlerin özellikle tercih edildiği yazılı belgelerde yer almaktadır. 75 Bu dokumaların yanısıra kadın giyiminde kullanılan pamuk, yün iplik karışımı dokunan "Yollu Çitari" ve erkek giyiminde kullanılan ve iplikle dokunan "Dimi" adı verilen kumaşların yakın il ve ilçelerde oturanlar tarafından talep edildiği, Mehmet Önder'in eserinde ifade edilmektedir. Ülkemizde tekstil sanayiinin gelişmesiyle, Seydişehir'deki bez dokuma tezgahları da zaman içerisinde kullanılamaz duruma gelmiştir. Kilim dokuma tezgahları ise az da olsa kullanılmaktadır. Bu tezgâhlarda halk arasında "Çapıt Kilim" denilen kilimler dokunmaktadır. "Çapıt Kilim", giyilemeyecek hale gelen giysilerin ve kullanılamayacak kadar eskiyen örtülerin cm eninde şeritler halinde kesilip uçlarının birbirine dikilerek yumak şeklinde sarılarak tezgahlarda dokunmasıyla elde edilmektedir. Eni dar olan kilimler, kullanılacakları yere göre birbirine eklenerek kullanılmaktadır. Diğer bir kilim ise, "Karaviran Kilimi"dir. Adını dokunduğu köyden almıştır. Karaviran kilimlerinde beyaz, siyah, kırmızı bordo renklerinde yün iplikler kullanılmaktadır ve hâkim rengi siyahtır. Karaviran kilimleri zemine (odalarda) sermek, yükün üzerine örtmek amacıyla kullanılmaktadır. Kilim dokumacılığını devam ettiren diğer bir yerleşim yeri Çalmanta'dır. Çalmanta, Seydişehir'in kuzey doğusunda yer alan bir köy iken bugün belediye olan yeni adıyla Ketenli'dir. Ketenli'de bugün yalnızca 4 adet tezgahbulunmaktadır. Kasabası kilimleri görülmeye değer güzellik ve göznuru taşımaktadır. Seydişehir, Osmanlı ve Bizans motiflerinin yer aldığı kilimlerin halen dokunuyor olmasını Sayın Hatice GÖDEKOĞLU'na borçludur. Annesinden öğrendiği dokuma tekniğini Ketenli'de isteyen genç kızlara da öğreterek, bu sanat dalının yaşamasını sağlamıştır. Dokunan kilimlerin ebatları genellikle küçüktür ve geleneklerimizde kayınpedere götürmek üzere genç kızlarımızın çeyiz sandıklarında yer alır. Ketenli kilimleri seccade olarak kullanıldığı gibi, günümüz teknolojik gelişmelerinin ürünü olan otomobil koltuklarının aksesuarı olarak da, yöremize özgü bir kullanım alanı vardır. 75 Mehmet Önder: a.g.e, s

109 11. Seydişehir Mutfağı Seydişehir'in mutfak kültürüne yönelik zenginlikleri, günümüze kadar yaşayarak gelmiştir. Seydişehir'de kışlık erzak hazırlığı Ağustos ayı ortasında başlar. Kışlık erzak olarak bulgur, düğü, un tarhanası, kuskus, erişte, tatar, reçel, pekmez, sebze ve meyve kurutma işlemleri, domates salçası, turşu ve peynir kurma ve daha nicelerinin hazırlanması imece usulü ile ve şölen havasında gerçekleştirilir. Seydişehir'de mevsimsel yemeklerin lezzeti bir başka güzeldir. Kış gecelerini Arapaşı davetleri süslendirir. İşkembe, tarhana (un ve diş), heyre, çokratma (bir çeşit balık çorbası) yoğurtlu düğün çorbası, güveç, feslikanlı patlıcan, can dolması, paça, bici, mumbar, plaki (balıkla hazırlanır) saçta yağ balığı, dilme böğrülce, kabuklu fasulye, papara, tirit, huluçka, mıkla, bamya, tatar böreği, hıyar dolması, patlıcan oturtması, ilabada sarması, şehriye pilavı (yanında erik hoşafı), şaşaç böreği, su böreği, tahinli ekmek, saksağan beyni, nişasta helvası, kuymak, demir tatlisi, peynir helvası, vişne paparası, kadın kasığı (cevizli veya afyonlu), norlu ekmek, etli ekmek, kömbe (afyonlu)'yi geleneksel yemeklerimiz içerisinde sayabiliriz. Pekmezli patlıcan, bardak eriği, gül, vişne reçelleri ise Seydişehir'in vazgeçilmez tatlarıdır. 105

110 BÖLÜM III SEYDİŞEHİR YEREL DİNAMİKLER ÖN RAPORU PROJENİN AMACI Seydişehir in İç Anadolu Bölgesi ve Akdeniz Bölgesi arasındaki stratejik konumu, zengin kültürel değerleri, yerel el sanatları, yöresel yiyecek kültürü, yerel ürünler, doğal kaynaklarının yüksek düzeyde varlığı, turizm potansiyeli bağlamındaki tüm yerel dinamiklerin görünürlüğünün sağlanması, markalaşmasının gerçekleştirilmesi için öncelikle bu yerel dinamiklerin envanter çalışmasının yapılmasına gerek duyulmuştur. Bu proje; Öncelikle bu konunun paydaşlarında farkındalık yaratacak ve yerel dinamiklere ait potansiyelin ortaya çıkarılması ile Seydişehir in cazibe merkezi olmasına yardımcı olacaktır. Özellikle yerel ürünler konusunda rekabet etme, kalite anlayışının gelişmesine ait farkındalıklar oluşmuştur. Bu proje sonrasında yatırım, istihdam, kültürlerin yeni nesillere aktarımı, turizm sektörünün hareketlenmesi eksenlerinde yapılacak projelere girdi ve gerekçe oluşturulmuştur. Böylece insan kaynakları ve beşeri sermaye kapasitesi doğru yerde ve doğru gelişme eksenlerince kullanımı mümkün olacaktır. Bu proje ile Her Eve Bir Atölye projesi için ön çalışma tamamlanmıştır. Ayrıca bu proje Seydişehir Belediyesi nezdinde, Kamu(Kaymakamlık)-STK-Özel Sektör işbirliğini sergileyen vatandaş katılımını da içine alan ortak bir sinerji yaratmada başarılı olan bir uygulama olmuştur. Dokuzuncu Kalkınma Planı ( ) nda belirlenen beş gelişme ekseni; Rekabet Gücünün Artırılması, İstihdamın Artırılması, Beşeri Gelişme ve Sosyal Dayanışmanın Güçlendirilmesi, Bölgesel Gelişmenin Sağlanması, Kamu Hizmetlerinde Kalitenin ve Etkinliğin Artırılması. Olarak belirlenmiştir. 106

111 Tüm bu eksenlere bakıldığında projenin yapılmasına ait çok net gerekçelerimiz oluşmaktadır. Bu anlamda da Kalkınma Planımızın desteklediği bir projeyi gerçekleştirmiş olmanın çok yararlı olduğu düşünülmektedir. Ayrıca; Mevlana Kalkınma Ajansı Tr52 Düzey 2 Bölgesi Bölge Planı nda TR52 Düzey 2 Bölgesi Bölge Planı nın temelini, bölgenin gelecek tasavvuru, bugünkü durumu ve kaynakları ile bu kaynakların ne şekilde kalkınma amaçlarına hizmet edeceği oluşturur. Bölge Planı, stratejik bir yaklaşımla hazırlanmıştır. Bölgede ortak kalkınma bilincinin yükseltilerek, kaynakların bölgenin dinamizmini ortaya çıkaracak ve bölgeye en yüksek katma değeri sağlayacak, kısaca kalkınmayı hızlandıracak alanlara sevk edilmesi hedeflenmiştir. Strateji ve hedefler belirlenirken bölgenin mevcut durumu dikkate alınmakla birlikte, değişen şartlara göre bölgenin önündeki fırsatların değerlendirilmesi amaçlanmıştır. MEVKA harekete geçirilecek kaynakları, bölgenin doğal, beşeri ve sosyal kaynaklarının, mevcut ekonomik ve kurumsal yapılarının, kültürel varlıklarının toplamından oluşturulacak sinerji olarak algılamaktadır. denmiştir. Yine aynı planda; Bölgenin vizyonu bölgedeki paydaşların katılımlarıyla belirlenmiş olup Kaynaklarını etkin ve çevreye duyarlı kullanan, sosyo-kültürel yapısı güçlü, rekabetçilik temelinde sürekli gelişen lider bir bölge olmak biçiminde ifade edilmiştir. Genel olarak ifade edilen mevcut durum yapısı, Bölgede paydaşlarla yapılan komisyon çalışmaları ve çalıştaylar sonucunda vizyona ulaşmak adına beş temel tematik eksen belirlenmiştir. Bunlar: Bölgenin rekabetçilik düzeyinin artırılması İnsan kaynaklarının geliştirilmesi ve istihdamın artırılması Sosyo-kültürel yapının güçlendirilmesi Doğal kaynakların sürdürülebilirliğinin sağlanması Bölgenin cazibesinin artırılmasıdır. Olarak belirlenmiştir. Gerçekleştirilen projenin, ait olduğu TR52 Bölgesi Planı içinde saptanan ve öngörülen çalışmalara uygunluğu da projenin yapılmasını gerektirmiştir. 107

112 METODOLOJİ Bu çalışmada, araştırma metotlarından biri olan Survey(Tarama) Metodu öncelikli olarak kullanılmıştır. Survey araştırmasında üç metodolojik saha birlikte kullanılmıştır. Bunlar anket, soru düzenleme ve Mülakat (görüşme) teknikleridir. Surveyde bir araya getirildiğinde araştırmacının aradığı yapıları (veya ilişkileri) ifade edebilecek belirli sorular sorulur. Survey araştırması bittiğinde araştırmacı, incelediği davranış (veya fenomeni), anketten aldığı cevaplara göre analiz edebilir ve böylece anlayabilir. Survey araştırması, bir araya getirilip değerlendirildiğinde, incelenen konunun yapısını temsil eden bir görünümü ortaya çıkaracak şekilde belirlenmiş soruların sorulmasına dayalı bir metottur. İncelenen fenomen belirli unsurların parçalarına (sorulara) bölünür. Çalışmada açık nokta kalmaması, objektifliğin yeterince kullanılması amacıyla Gözlem Metodu da kullanılmıştır. Çoğu kere insan davranışları veya bir fenomen ankette olduğu gibi bir sorular zincirine dayalı olarak elde edilmiş cevapların analizinden anlaşılamaz. Bazı fenomenler, insan davranışlarının kendi tabii sosyal çevresindeki etkileşiminin gözlemlenmesiyle anlaşılabilir. Böyle bir durumda gözlem araştırması yapmak gerekmektedir. Gözlem veya saha araştırması en yalın anlamıyla bilgi toplamak demektir. Araştırmacının bir sosyal gurubun içine girerek, nasıl fonksiyonel olduğunu, kurumlarının neler olduğunu ve hangi değerlere sahip olduğunu görmesi demektir. Daha sonra bir açıklama sistemi kurarak gördüklerinibilimsel çevreye aktarır. VERİ TOPLAMA TEKNİKLERİ Alan araştırması ile ilgili veriler, TÜBİKAM yönetim kurulu üyesi akademisyenler tarafından gerçekleştirilmiştir. Anket çalışmasına, Seydişehir Belediye Başkanlığı nda çalışan Doktora aşamasındaki ve yüksek lisans sahibi araştırmacılar yardımcı olmuşlardır. 108

113 Anket soruları konuyla ilgili öğretim üyeleri ve Seydişehir i çok iyi bilen yerlileri tarafından hazırlanmıştır; Merkezi Ankara da bulunan Seydişehir Okutma ve Yardım Derneği/Vakfı üyelerinden bir gruba deneme anketi uygulanmıştır. Noksan veya anlaşılması zor sorular belirlenerek değiştirilmiştir. Ankette 20 açık uçlu soru ve alt detay sorular yer almaktadır. Sorular gerçekte, Seydişehir yerlilerinin çok iyi bildiği ancak anket yöntemiyle teyid edilmesi gereken sorulardır. Anket 5 ve 6 Şubat 2013 tarihlerinde, Mevka Projesi kapsamında belirlenen deneklerin davet edilmeleri üzerine, katılımcılara Seydişehir Belediyesi Düğün Salonu nda uygulanmıştır. Bu araştırmada Seydişehir in yerel insan gücünü temsilen metodolojinin uygulanacağı odak gruplar belirlenmiştir. Bunlar: Seydişehir Mahalle Muhtarları (16 kişi) Köy Muhtarları (31 kişi) Belde ve Kasaba Belediye Başkanları (8kişi) Belediye Çalışanları (9 kişi) Kadın Odak Grup (35 kişi) Erkek Odak Grup (33 kişi) Sivil Toplum Kuruluşları Başkanları (20 kişi) Medya (11 kişi) Olmak üzere toplamda 163 kişidir. Bu kişiler, yerel yöneticiler, sivil toplum örgütü yöneticileri, yerel medya ve konu hakkında bilgisi olan yerel insan gücünden oluşmaktadır. Ayrıca belirlenen mahalle ve adreslerde yüzyüze görüşmeler yapılmıştır. Anket Toplantısı na katıldığı halde, yanıt vermeyen veya anket değerlendirmesine alınmayacak yanıtları olan denekler vardır; Ankete yanıt veren katılımcıların 21 i kadın; 67 si erkektir. 109

114 Proje nin amaçları, hedefleri katılımcılara video projeksiyon aracılığı ile bir sunum programında tanıtılmıştır. Daha sonra aşama aşama anket doldurma yöntemi gösterilmiş; katılımcılardan dilerlerse hemen, dilerlerse 2 gün içerisinde anket formlarını doldurarak Belediye Başkanlığı na teslim etmeleri istenmiştir. Ankete katılması belirlenen 163 kişi dışında, mülakat yöntemiyle, çok sayıda kişiden bilgiler alınmıştır. Bu bilgiler öneriler kısmında anlatılacaktır. Tablo-10: Anket Katılımcıları Katılımcı Kadın Sayısı, % Erkek Sayısı % 26 ; % ; %76 Mesleklere Göre Katılımcı Sayısı Yüzde Öğretmen 26 27,66 Memur 19 20,21 Muhtar 15 15,96 Serbest meslek 12 12,77 Sivil Toplum Kuruluşu 6 6,38 Ev hanımı 7 7,45 İşçi 5 5,32 Belde Belediye Başkanı 3 3,19 Gazeteci 1 1,06 TOPLAM VERİ ANALİZİ Verilerin analizinde yüzde yöntemi kullanılmıştır. Anket sorularında deneklere yörelerine ilişkin ürünlerin varlığı sorulmuştur. Mahalli idarelerden katılan deneklerin bu sorulara yalnızca kendi yörelerinin ürünlerinin adını yazmaları nedeniyle yanıtlarda bazı ürün sayıları bir (1) olarak görünmektedir. PROJE NİN ÇIKTILARI ÖNERME 1. Bu proje, bölge ekonomisinin güçlendirilmesinde stratejik öneme sahip alanlarda kapasite geliştirmeye yönelik araştırma faaliyetlerini içermektedir. Seydişehir in turizm ürünü nedir? 110

115 Bu kapsamda: Turistik ürünler, Yöreye özgü ürünler (kavun, çilek, karpuz, nohut vb.), İşlenen ürünler (leblebi, bal, balık vb.). El sanatları (kilim, iğne oyası, semer, sepet vb) incelenmiş aşağıdaki veriler elde edilmiştir. Tablo-11: Seydişehir in El Sanatları ÜRÜN ADI SAYI YÜZDE İğne Oyası 25 26,60 Karaviran Kilimi 18 19,15 Sepetçilik, Sepet Örme 17 18,09 Makine Nakışı 6 6,38 Bakır işleri 3 3,19 Ketenli Dokuması 3 3,19 Semercilik 3 3,19 Sim İşleri 5 5,32 Sırt Torbası 2 2,13 Kanaviçe 2 2,13 Hasırcılık 1 1,06 Beşik Kilimi 1 1,06 Çuval Dokumacılığı 1 1,06 Yorgan İşleme 1 1,06 Hat Sanatı 1 1,06 Kurdela Nakışı 1 1,06 Horasan Halı ve Kilimi 1 1,06 Kalaycılık 1 1,06 Ahşap Tasarım ve Boyama 1 1,06 Yaylacık ve Dikilitaş Dokumaları 1 1,06 TOPLAM Verilerde görüldüğü gibi el sanatları konusunda oldukça zengin kültürel varlıktan söz etmemiz mümkündür. Deneklerin % 26,6 ı İğne Oyası ; % 19,15 i Karaviran Kilimi ; % 18,09 u Sepetçilik ve Sepet Örme el işlerini öncelikli el sanatları olarak belirtmişlerdir. Yaylacık ve Dikilitaş Dokumalarının % 1 olarak görülmesi Mahalli İdare yöneticilerinin yörenize özgü el sanatı var mı? Sorusuna verdikleri yanıttan kaynaklanmaktadır. 111

116 Tablo-12: Yöresel Ürünler ÜRÜN ADI SAYI YÜZDE Leblebi 26 20,00 Kavun, Karpuz 21 16,15 Bamya 17 13,08 Nohut 14 10,77 Çilek 14 10,77 Termiye 7 5,38 Bal 5 3,85 Kiraz 4 3,08 Sultan Armudu 3 2,31 Patates 3 2,31 Mısır 2 1,54 Tahin 2 1,54 Tarhana 2 1,54 Şeker Leblebi 2 1,54 Patlıcan 1 0,77 Yoğurt 1 0,77 Şeker Fasulye 1 0,77 Keçi Peyniri 1 0,77 Et Üretimi 1 0,77 Pancar 1 0,77 Bulgur 1 0,77 Kara Tahin 1 0,77 TOPLAM Günümüzde üreticisi son derece azalmış olmasına rağmen leblebicilik % 20 ile yöresel ürünlerin ilk sırasında yer almaktadır. Lezzet olarak diğer bölgelerde yetiştirilen kavun karpuza göre daha farklı bir tada sahip olan kavun, karpuz % 16,15 ile ikinci sırada yer almıştır. Sümüksü yapısı olmayan ve mutfak kültüründe önemli derecede yer alan bamya % 13,08 ile üçünde sıradadır. Seydişehir de yemiş olarak yenen termiye % 5,38 gibi gözükmesine rağmen bunun yerel halk tarafından kanıksanan bir ürün olması nedeniyle belirtme gereğinin duyulmadığı kanısındayız. 112

117 Tablo-13: Yöresel Yiyecek ve İçecekler ÜRÜN ADI SAYI YÜZDE Arapaşı 35 15,84 Çokratma 33 14,93 Norlu Ekmek 22 9,95 Norlu Papara 17 7,69 Leblebi 14 6,33 Su Böreği 9 4,07 Hıyar Dolması 9 4,07 Domates Kurusu 7 3,17 Akıtma 5 2,26 Tatar Böreği 5 2,26 Dereköyü Kömbesi 4 1,81 Bittik 4 1,81 Kıvrım 4 1,81 Holuska 3 1,36 Gözleme 3 1,36 Külçe Kömbe 3 1,36 Diş Tarhana 3 1,36 Batırık 2 0,90 Etli Ekmek 2 0,90 Saç Böreği 2 0,90 Şehriye 2 0,90 Pekmezli Un Helvası 2 0,90 Yufka Ekmek 2 0,90 Erişte 2 0,90 Çiğirdik 1 0,45 Kısır 1 0,45 Bulgur Unu Biddiği 1 0,45 Keşli Biddik 1 0,45 Accattık 1 0,45 Zülbiye 1 0,45 Kaygana 1 0,45 Guymak 1 0,45 Loğusa Şerbeti 1 0,45 Havyar Köftesi 1 0,45 Dökme Pişi 1 0,45 Keşaşı 1 0,45 Çökelek 1 0,45 Güveç 1 0,45 Meyve Pestilleri 1 0,45 Bazlama 1 0,45 Kuşburnu Çayı 1 0,45 Termiye 1 0,45 Nohut 1 0,45 Katmer 1 0,45 Pişi 1 0,45 Hegre (Un Çorbası) 1 0,45 Sulu Pilav 1 0,45 Bostandere Kömbesi 1 0,45 Soğan Paparası 1 0,45 Soğan Ekşisi 1 0,45 Pancar Boranisi 1 0,45 İşkefte Çorbası 1 0,45 TOPLAM

118 Yöresel yiyecek ve içecekler içerisinde İç Anadolu da bilinen Arapaşı % 15,84 ile en sevilen yemek olarak görülmektedir. Arapaşı arada yenen bir yemek olma özelliği taşıdığı için Araaşı olarak da isimlendirilmektedir. Avcılığın yaygın olduğu ilçede bu yemek çoğunlukla av eti ile pişirilmektedir. Diğer taraftan Konya nın ülkenin buğday ambarı olması nedeniyle bu yemekte de un kullanılmaktadır. İkinci sırada % 14,93 ile yer alan Çokratma balık ile pişirilen bir yemektir. Suğla Gölü, Beyşehir Gölü ve yöredeki çok sayıda dereden getirilen balıklar nedeniyle bu yemeğin de çok sevilen bir tür olduğu düşünülmektedir. % 9,95 ile yine Norlu Ekmek yörede yaygın olarak kullanılan un ve nor ile pişirilmektedir. Tablo-13 de görüldüğü gibi Seydişehir de geleneksel anlamda çok zengin bir yemek kültürü vardır. Tablo-14: Yayla Turizmi ALAN SAYI YÜZDE Susuz Yaylası 29 21,32 Küpe Çukuru 10 7,35 Kuğulu 7 5,15 Eşşek Çukuru 7 5,15 Arvana 6 4,41 Madenli Yaylası 5 3,68 Ağaç Tepesi 5 3,68 Sayalı Yaylası 5 3,68 Taş Ağıl 4 2,94 Keşlik Yaylası 4 2,94 Güdal Yaylası 3 2,21 Tınaztepe 3 2,21 Mor Çukuru 2 1,47 Ufacık Yaylası 2 1,47 Bostandere 2 1,47 Namza Yaylası 2 1,47 Sülüklügöl Yaylası 2 1,47 Gökçe Hüyük 2 1,47 Ferzene 2 1,47 Namza yaylası 2 1,47 Gavur Gölü 2 1,47 Çatmakaya Köyü 1 0,74 Pınarbaşı 1 0,74 Ilıca 1 0,74 Yağlı Hüyük 1 0,74 Gevrekli 1 0,74 Değirmencik 1 0,74 Kavak Yaylası 1 0,74 Taraşçı Beldesi 1 0,74 Keçili Yayla 1 0,74 Şahap Yaylası 1 0,74 Karaviran 1 0,74 Karaören 1 0,74 Yeni Köyü 1 0,74 Gevrekli Yaylası 1 0,74 114

119 Ortakaraören 1 0,74 Ortakaraviran 1 0,74 Zokırçimen Yaylası 1 0,74 Ketenli Dikilitaş Yaylası 1 0,74 Asar 1 0,74 Katır Tepesi 1 0,74 Çatal Mevkii 1 0,74 Alacadağ 1 0,74 Karakışla 1 0,74 Çatmakaya 1 0,74 Avşaören 1 0,74 Büyük Gölcük 1 0,74 Alderesi Yaylası 1 0,74 Kel Yayla 1 0,74 Sülek Yaylası 1 0,74 Nuzumlu Yaylası 1 0,74 TOPLAM Seydişehir in Toros Dağlarının eteğinde yer almasıyayla kültürünün yaygın olmasını sağlamıştır deneklerin yayla dendiğinde ilk akıllarına gelenin Susuz Yaylası olduğu % 21,32 ile görülmektedir. Çok sayıda yaylanın varlığı yüzde oranlarını düşürmektedir. İkinci sırada % 7,35 ile Küpe Çukuru ve % 5,15 ile Kuğulu yer almaktadır. Yayların hepsi aynı zamanda doğa yürüyüşü, dağ sporları ve piknik alanı olarak da kullanılmaktadır. Tablo-15: Yaylaların Özellikleri ÖZELLİK SAYI YÜZDE Doğal Güzellik 26 21,49 Doğa Yürüyüşü 24 19,83 Besicilik 21 17,36 Su Kaynakları 18 14,88 Spor Yapmaya Elverişli 10 8,26 Temiz Hava 10 8,26 Zengin Bitki Örtüsü 4 3,31 Kayak Sporuna Elverişli 2 1,65 Antik Yapılar 2 1,65 Piknik Yapmaya Uygun 2 1,65 Peynircilik 1 0,83 Çeşitli Mantarlar 1 0,83 TOPLAM Tablo-15 de yayların özellikleri sıralanmıştır. Doğal güzellik % 21,49, doğa yürüyüşü % 19,83, besicilik % 17,36 ve su kaynaklarının olması % 14,88 ile belirtilmiştir. Diğer özellikleri de göz önünde bulundurduğumuzda yayla turizmine ve dağ sporlarına çok uygun bir yapının varlığından söz edilebilir. 115

120 Tablo-16: İnanç Turizmi CAMİ/TÜRBE SAYI YÜZDE Seyyid harun Külliyesi 39 36,79 Hacı Abdullah Efendi Camii 22 20,75 Hacı Memiş Efendi Camii 19 17,92 Muallimhane Camii 12 11,32 Deve Taşı 7 6,60 Hacı Yusuf Efendi Türbesi 2 1,89 Baki Hoca Türbesi 2 1,89 Enbiya Şeyh Tekkesi 1 0,94 Bostandere Camii 1 0,94 Türbe Camii 1 0,94 TOPLAM İnanç Turizmi Tablo-16 da görülmektedir. Seyyid Harun Veli Külliyesi, Seydişehir in kurucusu ve inanç önderi olması nedeniyle % 36,79 luk bir oranla ilk sırada yer almaktadır. Abdullah Efendi Türbesi % 20,75 ve Hacı Memiş Efendi Camisi % 17,92 ile üçüncü sırada yer almaktadır. Tablo-17: Turistlerin Ziyaret Ettiği Yerler YER SAYI YÜZDE Seyyid Harun Veli Külliyesi 34 29,31 Kuğulu 22 18,97 Tınaztepe Mağarası 19 16,38 Hacı Abdullah Efendi Camii 13 11,21 Memiş Efendi Türbesi 4 3,45 Ferzene Mağarası 4 3,45 Vasada Antik Kenti 3 2,59 Pınarbaşı 2 1,72 Ilıca 2 1,72 Gölcük Mevkıi 2 1,72 Muallimhane Camii 1 0,86 Suğla Gölü 1 0,86 Susuz Yaylası 1 0,86 Mağmanda 1 0,86 Keşlik yaylası 1 0,86 Sülüklü Göl 1 0,86 Gavur Gölü 1 0,86 Elvaztepe Kaya Mezarları 1 0,86 Kızıl Asar Tepe Kalesi 1 0,86 Su Sarnıcı 1 0,86 Avşaören Mevkıi 1 0,86 TOPLAM Tablo-17 de turistlerin en çok ziyaret ettiği yerler görülmektedir. Seyyid Harun Veli Külliyesi % 29,31 ile ilk sırada yer almaktadır. Torosların eteğinde bulunan Kuğulu mesire alanı doğal güzellikleri, havası ve piknik yapmaya uygun üniteleri ile hem ilçenin hem de Konya ve yakın çevrenin uğrak yeridir. Bu nedenle % 18,97 ile ikinci sırada belirtilmiştir. Tınaztepe Mağarası yakın zamanda MEVKA destekli proje 116

121 ile ışıklandırılarak hizmete açılmıştır. Seydişehir çıkışında, Akseki yönünde turizm yoluna çok yakın bir konumda olması nedeniyle ziyaretçi akınına uğramaktadır. Denekler % 16,38 oranında üçüncü sırada mağarayı göstermektedirler. Tablo-18: Turistlerin Geldikleri Yerler GELİNEN YER SAYI YÜZDE Turizm Yolu 18 33,96 Konya ve Çevre İllerden 15 28,30 Tur İle Geliyorlar 11 20,75 İzmir 2 3,77 Japonya 2 3,77 İstanbul 1 1,89 Edirne 1 1,89 Manisa 1 1,89 Kastamonu 1 1,89 Çankırı 1 1,89 TOPLAM Seydişehir e gelen turistlerin çoğunlukla turizm yolu üzerinden geldikleri % 33,96 ile anlaşılmaktadır. Konya ve çevre illerden gelen turist sayısı da azımsanmayacak kadardır bu oran % 28,30 dur. Turizm yolu üzerinden geçen tur turistlerinin ilçeye uğramaya başladıkları % 20,75 ile belirtilmiştir. Tablo-19: Seydişehir Hangi Ürünü İle Temsil Edilmelidir? ÜRÜN SAYI YÜZDE Seyyid Harun Veli Külliyesi 40 21,74 Tınaztepe Mağarası 32 17,39 Alüminyum Fabrikası 24 13,04 Leblebi 17 9,24 Kuğulu 17 9,24 Küpe Dağı 9 4,89 Cumbalı Evleri 9 4,89 Yağ Balığı 3 1,63 Diş Tarhanası 3 1,63 Şeker Leblebi 3 1,63 İnanç Turizmi İle 2 1,09 Mağaralar 2 1,09 Nohut 2 1,09 Emdimik Türler 2 1,09 Erişte 2 1,09 Dağ Turizmi 1 0,54 Kömbe 1 0,54 Suğla Gölü 1 0,54 Tatar Böreği 1 0,54 Via Sebaste Antik Yolu 1 0,54 Güvercin Mağarası 1 0,54 Ilıca 1 0,54 Bunların Hepsi 10 5,43 TOPLAM

122 Tablo-19 da ilçede en çok tartışılan Seydişehir hangi ürünü ile temsil edilmelidir? Sorusu yer almaktadır. Seyyid Harun Veli Külliyesi ile tanıtılmalıdır diyenlerin oranı % 21,74 tür. Son yıllarda popüler olmaya başlayan Tınaztepe Mağarası % 17,39 ile ikinci sıradadır. Türkiye nin en büyükentegre tesisi olan Alüminyum Tesisleri nedeniyle ilçeye zaman zaman Alüminyum Kent lakabı da takılmaktadır. Deneklerin % 13,04 ü tanıtım aracı olarak tesislerin kullanılmasını önermektedir. Tablo-20: Arkeolojik Yapılar KALINTI SAYI YÜZDE Vasada Antik Kenti 23 37,70 Asar Tepe (Amblada) 8 13,11 Gökhüyük 7 11,48 Dümdüm Taşı 4 6,56 Dikili Taş 3 4,92 Çavuş 3 4,92 Tınaztepe 2 3,28 Elmasut Köyü 1 1,64 İçerikışla Kalesi 1 1,64 Kumluca Köyü 1 1,64 Gevrekli 1 1,64 Lukyanus Anıtı 1 1,64 Taşağıl Kalesi 1 1,64 Çatma Kaya 1 1,64 Katır Tepesi 1 1,64 Kesecik Tarihi Köprü 1 1,64 Nekropol 1 1,64 Suberde 1 1,64 TOPLAM Seydişehir ve çevresinde çok sayıda eski yerleşim yeri mevcuttur. Birçoğu toprak altında olan bu kentlerde arkeolojik kazıların yapılması ve koruma altına alınmaları gerekmektedir. Bostandere beldesinin üst kısmında 1969 yılında su deposu yapımı sırasında tespit edilen Vasada antik kenti % 37,70 oranında yer almaktadır. MÖ 1. ve MS 2. Yüzyıl a ait Yenice ve Kızılca köy arasında yer alan Asar Tepe (Amblada) Roma dönemine ait bir kenttir. % 13,11 ile denekler tarafından ikinci sırada gösterilmiştir.gökhüyük kalıntıları, Gökhüyük köyünde D.S.İ tarafından Suğla sulama barajı kanalı açılması sırasında tarihi kalıntılara rastlanması sonucu bulunmuştur. % 11,48 oranı ile belirtilmiştir. 118

123 Tablo-21: Mesire Yerleri YER SAYI YÜZDE Kuğulu 44 30,77 Pınarbaşı 19 13,29 Mağmanda 10 6,99 Susuz Yaylası 10 6,99 Taraşcı Dağları 10 6,99 Ilıca 8 5,59 Güdal Tepesi 6 4,20 Gökçehöyük Barajı 5 3,50 Beldibi 4 2,80 Rezebeli 3 2,10 Madenli Yaylası 3 2,10 Karabulak 2 1,40 Şahin Tepesi 2 1,40 Ağaç Tepesi 2 1,40 Dağ Bağları 1 0,70 Yeniköy Şenlik Alanı 1 0,70 Kef Boğazı 1 0,70 Çardak Bağları 1 0,70 Anabağlar 1 0,70 Elmasut Köyü 1 0,70 Yaylacık Köyü 1 0,70 Ufacık Yaylası 1 0,70 Arvana Yaylası 1 0,70 Alderesi Yaylası 1 0,70 Yalıhüyük Yaylası 1 0,70 Suğla Gölü 1 0,70 Küpe Çukuru 1 0,70 Sülüklü Göl-Gavur Gölü 1 0,70 Bütün Yaylalar 1 0,70 TOPLAM Tablo-21 de Seydişehir in mesire yerleri görülmektedir. Tablodan da anlaşılacağı üzere çevre köy ve yaylaların tamamı aynı zamanda mesire yeridir. Bu amaçla çevre düzenlemesi yapılarak genişletilen Kuğulu % 30,77 ile ilk uğrak yeridir. Pınarbaşı en eski mesire yerlerinden biridir. Son yıl içerisinde çevresine yapılan konutlar mesire yeri olma özelliğini kaybettirmeye başlamıştır. Ancak, yinede mesire yeri olarak yerel halkın uğrak alanıdır. % 13,29 ile belirtilmiştir. Taşağıl köyündeki Mağmanda mesire alanı % 6,99 ve Susuz Yaylası, Taraşçı Dağları yine aynı yüzde oranı ile yer almaktadırlar. 119

124 Tablo-22: Mağaralar ADI SAYI YÜZDE Tınaztepe Mağarası 45 54,22 Ferzene Mağarası 26 31,33 Boynuzcu Mağarası 3 3,61 Güvercin Mağarası 2 2,41 Tüzencik Şeytanini 2 2,41 Yaylacık Dağı Su Deliği 1 1,20 Çaltepe Mağarası 1 1,20 Mecergediği Mağarası 1 1,20 Fası Mağarası 1 1,20 İnpınarı Mağarası 1 1,20 TOPLAM Tablo-22 de Seydişehir ve çevresindeki mağaralar görülmektedir. Tınaztepe Mağarası % 54,22 ile ilk sırada, Ferzene Mağarası % 31,33 ile ve Boynuzcu Mağarası % 3,61 ile yer almaktadır. Tablo-23: Hüyükler ADI SAYI YÜZDE Büyük Küçük Hüyük 7 16,28 Gökhüyük 6 13,95 Karabulak Hüyüğü 4 9,30 Asartepe 2 4,65 Taşağıl Hüyüğü 2 4,65 Keçi Hüyüğü 2 4,65 Üstürahman Hüyüğü 2 4,65 Bağara Köyü 2 4,65 Ortakaraviran Hüyüğü 1 2,33 İkizdağı Harabeleri 1 2,33 Zokurçimen Hüyüğü 1 2,33 Gülyüzü Höyüğü 1 2,33 Hüyükler Havzası 1 2,33 Hüyüktepe 1 2,33 Hüyükbağları 1 2,33 Kıvran Köyü 1 2,33 Çavuş 1 2,33 Bazar Beleni 1 2,33 Suğla Yolu 1 2,33 Eskiköy Tepe Hüyüğü 1 2,33 Süzeklik Hüyüğü 1 2,33 Züberde 1 2,33 Kumluca Hüyüğü 1 2,33 Yalıhüyük 1 2,33 TOPLAM Seydişehir ve çevresi eski Seydişehirlilerin söyledikleri gibi aslında Hüyükler Tarlasıdır. Ciddi anlamda kazı ve koruma çalışması yapılmadığı için birçok Hüyük define hırsızlarının yağmasına uğramakta ve tahrip olmaktadır. % 16,28 ile Büyük 120

125 Küçük Hüyük; % 13,95 ile Gökhüyük; % 9,30 ile Karabulak Hüyüğü ilk belirtilen Hüyükler içerisinde yer almaktadır. Tablo-24: Tabiat Parkı ADI SAYI YÜZDE Taraşçı Kocakoru Ormanı 7 63,64 Giden Gelmez Dağları 3 27,27 Suğla Havzası 1 9,09 TOPLAM Seydişehir ve çevresinde Taraşçı kasabası Kocakoru Ormanı resmi tabiat parkıdır. Denekler bunu % 63,64 ile belirtmişlerdir. Giden Gelmez Dağları ve Suğla Havzası tabiat parkı olmamalarına rağmen belirtilmiştir. Buradan, Giden Gelmez Dağları ve Suğla Havzası nın tabiat parkı özelliğinde olduğu söylenebilir. ÖNERME 2. Bu proje, bölgedeki sosyal sorunların güçlendirilmesinde stratejik öneme sahip alanlarda kapasite geliştirmeye yönelik araştırma faaliyetlerini kapsamaktadır. Bu kapsamda: Yerel dinamik olan ancak ulaşılmasında sorun olan alanlar saptanacaktır. Örneğin arkeolojik kazı gereken alanlar, Islah edilmesi veya korumaya alınması gereken turizm varlıkları, köyden kente ulaşamayan veya ulaşmasına gerek duyulmayan ürünler vb. incelenmiş ve aşağıdaki veriler elde edilmiştir. Tablo-20 de arkeolojik yapılar, Tablo-23 de çevredeki Hüyükler gösterilmiştir. Verilerin analizinde belirtildiği gibi kazı çalışmalarının yapılması gerekmektedir. Yine yukarıda belirtildiği üzere bu tarihi doku yağmacılar tarafından tahrip edilmektedir. Ciddi koruma önlemlerinin acilen alınması gerekmektedir. 121

126 SEYDİŞEHİR HANGİ ÜRÜNÜ İLE TEMSİL EDİLMELİDİR? Bazı tarımsal ürünlerin Seydişehir in sembolü olması gerektiği önerilmektedir. Örneğin, Tosya denilince ilk akla gelen pirinçtir. Trakya bölgesi ayçiçeği ile anılır, Bursa kestanesi ile ünlüdür. Seydişehir de üretilen bazı tarımsal ürünler bunun gibi tanıtılarak ve ön plana çıkarılarak markalaşabilir ve üreticinin ekonomik girdisini artırabilir. Tablo-25: Anıt Ağaç MEVKIİ SAYI YÜZDE Çınar Ağacı (Sofuhane Mah) 6 17,65 Çınar Ağacı (Muallimhane Camii) 6 17,65 Meşe Ağacı (Karakavak Köyü) 6 17,65 Çınar, Kavak Ağacı (Konak Taksi) 2 5,88 Kavak Ağacı (Akçay Deresi) 2 5,88 Meşe Ağacı (Yeni Camii Mah) 2 5,88 Meşe Ağacı (Yaylacık Köyü, 960 Yıllık) 2 5,88 Meşe Ağacı (Anabağlar) 2 5,88 Meşe Ağacı (Muradiye Köyü 600 Yıllık) 1 2,94 Meşe Ağacı (Gözpınar Mevkıi) 1 2,94 Kavak Ağacı (Çiçci Çayı) 1 2,94 Karakavak Ağacı (Karakavak Parkı) 1 2,94 Meşe Ağacı (Gazozcu Mehmet Ali Bağı) 1 2,94 Fındık Bağları 1 2,94 TOPLAM Tablo-25 de Seydişehir deki anıt ağaç olma özelliğinde olan yüz yaşını aşkın bazı ağaçların mevkileri gösterilmektedir. Sofuhane Mahallesi ve Muallimhane Camii yanındaki çınar ağaçları % 17,65 ile ve aynı oranda Karakavak köyündeki meşe ağacı gösterilmektedir. Yaylacık köyündeki meşe ağacının 960 yıllık olduğu, yine Muradiye köyündeki meşe ağacının ise 600 yaşında olduğu belirtilmiştir. Bu ağaçların künyelendirilerek Anıt Ağaçlar Envanterine girmesi gerekmektedir. Tablo-26: Av Yaban Hayatı SORUN SAYI YÜZDE Ruhsatsız Ve Kaçak Avcılık Önlenmeli 14 43,75 Giden Gelmez Dağları Korunmalı 5 15,62 Yaban Keçisi Korumaya Alınmalı 3 9,37 Avlaklarda Sıkı Denetim Olmalı 3 9,37 Ürüne Zarar Veren Hayvanlar Avlanmalı 3 9,37 Yağ Balığı Korunmalı 2 6,25 Mağmanda da Hayvan Türleri Yok Oluyor 1 3,12 Avcılar Eğitilmeli 1 3,12 TOPLAM

127 Seydişehir in geleneksel yapısı içerisinde avcılık bir kültür olarak yerleşmiştir. Günümüzde bilinçsiz avcılık av ve yaban hayatına zarar vermektedir. Deneklerin % 43,75 i ruhsatsız ve kaçak avcılığın önlenmesi gerektiğini söylemektedirler. % 15 Giden Gelmez Dağlarındaki avlakların korunması gerektiğini belirtmektedirler. % 9, ise yaban keçisinin korumaya alınmasını önermektedirler. Seydişehir e özgü yağ balığının son yıllarda neslinin hızla tükendiği görülmektedir. Bu konuda da gereken tedbirlerin alınması istenmektedir. Tablo:27- Korunması Gereken Tabiat Alanları ADI SAYI YÜZDE Giden Gelmez Dağları Korunmalı 3 20,00 Kocakoru Ormanı Tabiat Parkı Daha İyi Korunmalı 2 13,33 Küpe Dağı Korunmalı 2 13,33 Yeniceköy Cennet Dağı Korunmalı 1 6,67 Madenli Köyü Korunmalı 1 6,67 Tınaztepe den Atatürk Dağı na Kadar Korunmalı 1 6,67 Kuğulu Korunmalı 1 6,67 Ilıca Korunmalı 1 6,67 Dağbağları Korunmalı 1 6,67 Çaltepe Korunmalı 1 6,67 Suğla Havzası Korunmalı 1 6,67 TOPLAM Tablo-27 de korunması gereken tabiat alanları gösterilmektedir. Tabiat alanlarının hor kullanıldığı ifade edilmektedir. Deneklerin % 20 si Giden Gelmez Dağlarının % 13,33 ü ise Kocakoru Ormanı Tabiat Parkı ile Küpe Dağı nın koruma altına alınmasını istemektedirler. Tablo-28: Jeotermal MEVKIİ SAYI YÜZDE Kavakköyü Çevresi 43 47,25 Ilıca 32 35,16 Ketirağılları 13 14,29 İnlice Tepesi 1 1,10 Devlet Hastanesi 1 1,10 Karabudak Hüyüğü Civarı 1 1,10 TOPLAM Ülkemizdeki Roma dönemi kalıntıları incelendiğinde Romalıların dünyada suyu en iyi kullanan bir kavim olduğu görülür. Seydişehir deki antik Roma kalıntıları bu bölgenin sulak ve verimli olmasından ötürü çok eskiden beri yerleşim merkezi olduğunu göstermektedir. Ilıca Romalılar döneminde termal amaçlı kullanılmıştır. 123

128 Kavak köyü çevresi jeotermal potansiyeli ile denekler tarafından % 47,25 ile ilk sırada, Ilıca % 35,16 ile ikinci sırada, Ketirağılları % 14,29 ile yer almaktadır. Tablo-29: Ayrıca Tanıtılması İstenenler ÜRÜNLER SAYI YÜZDE Termiye Tanıtılmalı 8 32 Doğa Yürüyüşü/Tırmanışı 2 8 Meyvelerimiz 2 8 Yağ Balığı Tanıtılmalı 2 8 Aynalı Sazan 2 8 Dağ Bisikletçiliği 1 4 Hüyüklerimiz Tanıtılmalı 1 4 Kuğulu Park Tanıtılmalı 1 4 Pınarbaşı Tanıtılmalı 1 4 Kesecik de Kazı Çalışmaları Yapılmalı 1 4 Şeker Leblebi Tanıtılmalı 1 4 Ferzene Tanıtılmalı 1 4 Gökhöyük de Kazı Çalışmaları Yapılmalı 1 4 Sülüklü Göl Ve Gavur Gölü Tanıtılmalı 1 4 TOPLAM Tablo-29 da Seydişehir e özgü ayrıca tanıtılması gereken ürünler sıralanmıştır. Bu tabloya göre % 32 ile Termiyenin tanıtılması yer alırken % 8 ile doğa yürüyüşü/tırmanışı, meyvelerimiz ve Yağ Balığı ve aynalı Sazan sıralanmaktadır. ÖNERME 3. Bölgedeki sosyal sorunların ortaya konmasına yönelik araştırma faaliyetleri nelerdir? Bu kapsamda: Gençlerin potansiyel iş becerileri,mesleki becerileri konusunda beklenti ve gereksinimleri,mesleki becerilerinin geliştirilmesine yönelik talepleri belirlenecektir. Seydişehir e özgü ürünlerin üretimine yönelik işgücünün geliştirilmesi için veriler elde edilmiştir. 124

129 Tablo-30: Seydişehir in El Sanatları ÜRÜN ADI SAYI YÜZDE İğne Oyası 22 25,58 Karaviran Kilimi 17 19,77 Sepetçilik, Sepet Örme 17 19,77 Makine Nakışı 6 6,98 Bakır işleri 3 3,49 Ketenli Dokuması 3 3,49 Semercilik 3 3,49 Sim İşleri 3 3,49 Sırt Torbası 2 2,33 Hasırcılık 1 1,16 Beşik Kilimi 1 1,16 Çuval Dokumacılığı 1 1,16 Yorgan İşleme 1 1,16 Kanaviçe 1 1,16 Hat Sanatı 1 1,16 Kurdela Nakışı 1 1,16 Horasan Halı ve Kilimi 1 1,16 Kalaycılık 1 1,16 Ahşap Tasarım ve Boyama 1 1,16 TOPLAM Tablo-30 da Seydişehir in el sanatları görülmektedir. Tabloda yer alan bütün ürünlerin yöredeki usta elleri yapılan anket sonucunda belirlenerek kayda alınmışlardır. Seydişehir turizm potansiyelinin harekete geçirilmesinde bu kişiler Tablo-31 de yöresel yiyecek içecek usta ellerinin de eğitici olarak kullanılması ile aile ekonomisine katkı sağlayabileceklerdir. 125

130 126 Tablo-31: Yöresel Yiyecek ve İçecekler ÜRÜN ADI SAYI YÜZDE Arapaşı 34 17,09 Çokratma 29 14,57 Norlu Ekmek 22 11,06 Papara 15 7,54 Leblebi 14 7,04 Su Böreği 8 4,02 Hıyar Dolması 7 3,52 Domates Kurusu 4 2,01 Akıtma 4 2,01 Dereköyü Kömbesi 4 2,01 Bittik 4 2,01 Balık Çokratması 3 1,51 Tatar Böreği 3 1,51 Holuska 3 1,51 Gözleme 3 1,51 Batırık 2 1,01 Külçe Kömbe 2 1,01 Etli Ekmek 2 1,01 Saç Böreği 2 1,01 Diş Tarhana 2 1,01 Pekmezli Un Helvası 2 1,01 Yufka Ekmek 2 1,01 Erişte 1 0,50 Çiğirdik 1 0,50 Kısır 1 0,50 Bulgur Unu Biddiği 1 0,50 Keşli Biddik 1 0,50 Accattık 1 0,50 Kıvrım 1 0,50 Zülbiye 1 0,50 Kaygana 1 0,50 Guymak 1 0,50 Loğusa Şerbeti 1 0,50 Şehriye 1 0,50 Havyar Köftesi 1 0,50 Dökme Pişi 1 0,50 Keşaşı 1 0,50 Çökelek 1 0,50 Güveç 1 0,50 Meyve Pestilleri 1 0,50 Bazlama 1 0,50 Kuşburnu Çayı 1 0,50 Termiye 1 0,50 Nohut 1 0,50 Katmer 1 0,50 Pişi 1 0,50 Hegre (Un Çorbası) 1 0,50 Sulu Pilav 1 0,50 Bostandere Kömbesi 1 0,50 Soğan Paparası 1 0,50 TOPLAM

131 SONUÇ VE ÖNERİLER Seydişehir yapılan Yerel Dinamikler Ön Raporunun hazırlanması sırasında da görüldüğü gibi coğrafi konumu, doğal güzellikleri, tarihi ve antik kalıntıları, kültürü, yaylaları, köyleri ve potansiyel ürünleri ile turizm kenti olmaya da değer bir yapıdadır. Bu yapının harekete geçirilebilmesi için aşağıdaki önerilerin projelendirilerek yaşam bulması gerekmektedir. 1. Yakın zamanlarda Ketirağılları bölgesinde bulunan ve Seydişehir Belediyesi tarafından İller Bankası'na yaptırılan sondaj çalışmaları sonucunda, 120 m derinlikte, 43 derece sıcaklıkta, gaz basıncı ile beraber artezyen yapan, yüksek debili su elde edilmiştir. Ilıca, Kavak köyü jeotermal alanları ve diğerleri ile birlikte Seydişehir in zengin bir jeotermal kaynağa sahip olduğu görülmektedir. Bu potansiyelin başta kaplıca turizmi ve seracılıkta kullanılması ilçede yeni iş olanakları yaratması bakımından önemlidir. Bu konuda yatırımcılar alana davet edilmelidir. 2. Seydişehir kültürel yapısı ve ürünleri ile Safranbolu, Beypazarı örneklerindeki yapıya kavuşturulabilir. İlçe ve yakın çevresindeki köylerdeki yerel konutlar restore edilerek potansiyel elde edilebilir. Seydişehir deki işletmeciler, meslek örgütleri ve kanaat önderleri bu iki turistik bölgeye götürülerek örnek almaları sağlanabilir. 3. Seydişehir Belediyesinin Her Ev Bir Atölye projesi kapsamında Seydişehir-Antalya karayolu üzerinde oluşturulması düşünülen satış noktalarında, Seydişehir in kültür ve geleneklerini yansıtan el sanatları ile evlerde belli standartlarda, hijyenik koşullarda üretilecek ürünler sergilenip, satılabilecektir. Bu kapsamda uygulanan ankette de ortaya çıkan Seydişehir e özgü el sanatları ve yiyecek içecek ürünleri konusunda eğitim çalışması başlatılması ve kursiyerlerin ürünlerinin adı geçen proje kapsamında satışının sağlanması gerekmektedir. 127

132 4. Kuğulu çevresine yapılacak kamping karavan alanı ile turizm yolu üzerinden geçmekte olan kamping ve karavancıların geceleme yapması sağlanmalıdır. 5. Küpe Dağı üzerine kurulacak rüzgâr enerjisi ile elektrik üretimi tesisi ile bu enerjiden yararlanılabileceği resmi raporlarla da (Resmi Rüzgâr Haritaları) kanıtlanmıştır. 6. Toroslar, doğa sporları, yürüyüş, yamaç paraşütü, oryantring, dağ kampçılığı, mağaracılık ve üzerinde bulunan Via Sebasta antik yolu ile tracking yapmaya elverişlidir. Via Sebasta antik yol yürüyüşü yapan doğaseverlerin keşfetmesi gereken uluslararası bir yapıdadır. 7. Pınarbaşı eski bir mesire yeri olmasına rağmen bu özelliğini kaybetmeye başlamıştır. Bu alanın yeniden düzenlenmesi ile yaz aylarında Kuğulu da meydana gelen yoğunluk azaltılabilir. 8. Seydişehir ve çevresi av turizmine uygun yapıdadır. Ancak bilinçsiz ve ruhsatsız avcılık bu değeri yok etmek üzeredir. Acilen önlem alınarak denetimlerin sıklaştırılması gerekir. 9. Yağ balığı Seydişehir in geleneksel mutfağının bir ürünüdür. Tatlı su, göl ve göletlere bırakılan yörenin türü olmayan balıklar yerel türleri yok etmiştir. Balık çiftlikleri kurularak bu türlerin korunması sağlanabilir. Bu konuda Hibe otoritelerinin teşvikleri de mevcuttur (TKDK, MEVKA). 10. Toros Dağları zengin bitki örtüsü ve endemik bitki türleri bakımından önemlidir. Göbek Mantarı, Yılan Yastığı, Orkide Soğanı, Peygamber Çiçeği gibi türlerin koruma altına alınması gerekmektedir. 11. Zengin Seydişehir mutfağı, Seyyid Harun Veli üzerine araştırmalar yapılıp bu konuda kitap hazırlanması önerilebilir. 12. Seydişehir in sahip olduğu zenginlikleri içeren internet bloğu kurularak öncelikle bölge, Türkiye ve sonrasında da dünyada tanınırlığı sağlanabilir. 128

133 Tablo-32: Anket Katılımcılarının Önerileri 1. Kapari, Lavanta ve organik tarım üretimi teşvik edilmelidir. Hayvancılık geliştirilmelidir. Alüminyum Tesisleri Yan Sanayi kurulmalıdır. Alüminyum fuarı düzenlenmelidir. Alüminyum Sempozyumu yapılmalıdır. Rüzgâr Enerji sistemi kurulmalıdır. Fotosafari düzenlenmelidir. Jeotermal değerlendirilmelidir. Kuğulu ya teleferik yapılmalıdır. Kilim dokumacılığının teşvik edilmelidir. Termiye tanıtılmalıdır. Asar Tepe de yağmacılık önlenmelidir. Mağara Turizmi Tanıtımı yapılmalıdır. Leblebicilik Geliştirilmeli ve tanıtımı yapılmalıdır. Göbek mantarı, orkide çiçeği soğanı korumaya alınmalıdır. Seyyid Harun Türbesi Çevresi, evler kafesli ev görünümüne kavuşturulmalıdır. Yön levhaları yerleştirilmeli. Tınaztepe tanıtılmalı. Seydişehir tanıtılmalı. Peygamber çiçeği tanıtılmalı. Turizm danışma bürosu ilçede açılmalı. Turizm yolu üzerindeki sahte bal satıcıları denetlenmeli, arıcılığın teşvik edilmelidir. Salep soğanı korumaya alınmalıdır. Arıcılık geliştirilmelidir. Dağ sporları ve yürüyüş teşvik edilmelidir. Sosyal hayatın güçlenmesi sağlanmalıdır. Ev hanımları yerel ürün üretimi için desteklenmelidir. Çocukların sosyal yaşamda ileri duruma gelmeleri sağlanmalıdır. Balık çiftlikleri kurulmalı. Organik tarım ürünleri yapılmalı. Kesecik in tarımsal ürünlerinin tanıtımı ve soğuk hava deposu, meyve suyu fabrikasının yapılması sağlanmalıdır. Kesecik hali yapılmalıdır. Hayvancılığın geliştirilmesi ve teşviki sağlanmalıdır. Suğla gölünde organik tarım yapılmalıdır. Suğla gölünde balıkların çeşitlendirilmesi sağlanmalıdır. Daha çok sayıda eski ev korunmalıdır. İnternet den Seydişehir kültürü tanıtılmalıdır. Bostandere içindeki kafesli evlerin restorasyonu yapılmalı. Bostandere Vasada tanıtılmalı. Bostandere içinde geçmişi bilinmeyen bir mezar vardır araştırılmalı. Giden-Gelmez Dağları av beklenmektedir. Eşek Çukuruna yapılacak iyi bir av tesisi hem av turizmine hem de doğa yürüyüşüne hizmet verir. Sahasının %60 ı Seydişehir bölgesine ait olmasına rağmen Antalyalı bir av şirketi tarafından kullanılmaktadır. Alacabel deki Konya Antalya sınırını gösteren levha sökülerek 5-6 Kilometre Konya tarafına dikilerek av sahası genişletilmektedir. Kaymakamlık ve Valilikten destek 129

134 EKLER 1. Anket 130

135 Bu anket formu Seydişehir in daha güzel, daha yaşanır bir kent olması amacıyla hazırlanan ve Mevlana Kalkınma Ajansı tarafından desteklenen projeye aittir. Başka bir amaçla kullanılmayacak, verilen bilgiler saklanacaktır. TÜBİKAM KİMLİK BİLGİLERİ: Adınız Soyadınız Göreviniz Mahalleniz/Köyünüz Cep Tel. Tel. Adresi ANKET SORULARI 1. El Sanatları: Bulunduğunuz mahalle/köyde sadece Seydişehir e ait bir el sanatı var mı? (Karaviran kilimi, semercilik, sepetçilik, bakır işleri, iğne oyası, sim işleri ve benzeri.) Evet ( ) Hayır ( ) a. Cevabınız evet ise el sanatının adını aşağıya yazınız: b. Bu el sanatını yapan kişilerin iletişim bilgilerini yazınız. c. Yukarda belirtilmeyen sizin bildiğiniz bir el sanatı varsa adlarını, ustalarının adlarını, iletişim bilgilerini yazınız. 131

136 d. El sanatları üzerine çalışan fakat ekonomik imkânsızlık içinde bulunan ustalar varsa adlarını ve iletişim bilgilerini yazınız. 2. Yöresel Ürünler: Bulunduğunuz mahalle/köyde sadece Seydişehir e ait bir yöresel ürün var mı? (Leblebi, kara tahin, bamya, nohut, kiraz, çilek, bal, karpuz, kavun ve benzeri) Evet ( ) Hayır ( ) a. Cevabınız evet ise ürünlerin adlarını ve özelliklerini aşağıya yazınız: 3. Yöresel Yiyecek ve İçecekler: Bulunduğunuz mahalle/köyde sadece Seydişehir e ait bir yöresel yiyecek ve içecekler var mı? (Leblebi, arabaşı, çokratma, papara, norlu ekmek ve benzeri.) Evet ( ) Hayır ( ) a. Cevabınız evet ise yöresel yiyecek ve içecek adlarını aşağıya yazınız: b. Bu yöresel yiyecek ve içecekler konusunda usta kişilerin adlarını ve iletişim bilgilerini yazınız. c. Yukarda belirtilmeyen, sizin bildiğiniz yöresel yiyecek ve içecek varsa adlarını, ustalarının adlarını ve iletişim bilgilerini yazınız. d. Yöresel yiyecek ve içecekler üzerine çalışan fakat ekonomik imkânsızlık içinde bulunan ustalar varsa adlarını ve iletişim bilgilerini yazınız. 132

137 4. Yayla Turizmi: a. Yörenizde yayla turizmine elverişli yerlerin adlarını ve mevkilerini yazınız. b. Bu yaylalar hangi özellikleri nedeniyle yayla turizmine elverişlidir? (Besicilik, su kaynakları, doğal güzellikleri, yürüyüş ve spor, iklim ve benzeri.) 5. İnanç Turizmi: a. Yörenizde inanç turizmine elverişli yerlerin adlarını ve mevkilerini yazınız. (Cami, külliye, türbe, yatır, ağaç, taş ve benzeri.) b. Bunlarla ilgili efsane, keramet, hikâye biliyor musunuz? Evet ( ) Hayır ( ) c. Biliyorsanız, lütfen anlatır mısınız? 133

138 d. Eğer bilmiyorsanız, bilen kişilerin adlarını ve iletişim bilgilerini yazar mısınız? 6. Yörenizi yerli veya yabancı turistler ziyaret ediyorlar mı? Evet ( ) Hayır ( ) a. Cevabınız evet ise, ziyaret ettikleri yerleri lütfen belirtiniz. b. Yörenizi ziyaret eden turistler daha çok nereden geliyor? (Turizm yolu, Konya, turla gelenler ve benzeri) 7. Sizce Seydişehir en iyi hangi ürünü ile temsil edilmelidir? (Seyit Harun Camii, Kuğulu, Alüminyum Fabrikası, Küpe Dağı, Cumbalı(kafesli) Evleri, Tınaztepe Mağarası, leblebi, nohut ve benzeri) 8. Arkeolojik Yapılar: a. Yörenizde arkeolojik yapılar var mı? Evet ( ) Hayır ( ) 134

139 b. Cevabınız evet ise isimleri ve mevki nedir? c. Bu yapılarda Kültür ve Turizm Bakanlığı nın tamir, bakım çalışması yapması gerekmekte midir? Evet ( ) Hayır ( ) 9. Mesire Yerleri: a. Yörenizde mesire yerleri varsa, adlarını ve mevkilerini yazınız. 10. Mağaralar: a. Yörenizde doğal mağaralar varsa, mağaraların adları nelerdir? (100 metreden derin, göl veya akarsuyu bulunan ve benzeri.) 11. Höyükler: a. Yörenizde yığma tepeler var mı? Evet ( ) Hayır ( ) b. Cevabınız evet ise isimlerini ve mevkilerini yazınız. 12. Tabiat Parkı: (Milli Parklar Yönetmeliğince ilan edilen) a. Yörenizde tabiat parkı var ise, adlarını ve mevkiini yazınız. 13. Anıt Ağaç: c. Yörenizde anıt ağaç var mı? Evet ( ) Hayır ( ) 135

140 d. Cevabınız evet ise mevkilerini ve muhtemel yaşlarını yazınız. 14. Yaban Hayatı: a. Yörenizde yaban hayatı var mıdır? Evet ( ) Hayır ( ) b. Yaban hayatı koruma altında mıdır? Evet ( ) Hayır () c. Cevabınız hayır ise, ne tür tedbirler alınmalıdır? 15. Tabiatı Koruma Alanı: (Milli veya milletlerarası seviyede tipik, emsalsiz, nadir, tehlikeye maruz veya kaybolmaya yüz tutmuş ekosistemler, türler ve tabii olayların meydana getirdiği veya gizlediği tabii ve geleneksel arazi kullanım şekillerine ait örnekleri barındırmalıdır.) a. Yörenizde tabiatı koruma alanı var mıdır? Evet ( ) Hayır ( ) b. Cevabınız evet ise, adı ve mevki nedir? 16. Av Alanları: a. Yörenizde avlaklar var mıdır? Evet () Hayır ( ) b. Avlaklar kontrol altında mıdır? Evet ( ) Hayır ( ) c. Cevabınız hayır ise, ne tür tedbirler alınmalıdır? 136

141 17. Jeotermal Kaynaklar: a. Yörenizde bilinen veya bulunan jeotermal alanlar var mıdır? Evet ( ) Hayır ( ) b. Jeotermal kaynaklarınız varsa mevkiini belirtiniz. Bu kaynakların nasıl değerlendirileceği konusunda görüşlerinizi yazınız. 18. Burada belirtilmeyen ancak sizin bildiğiniz yörenize ait tanıtılması gereken unsurlar varsa, isim, mevki ve özelliklerini yazınız. a. b. Bu unsur bir el sanatı, yöresel ürün veya yiyecek ve içecek ise ustasının adını ve iletişim bilgilerini yazınız. 19. Burada belirtilmeyen ancak sizin bildiğiniz, yöreye ait yerel dinamikleri hayata geçirecek ancak destek göremeyen kimseler var mıdır? Evet ( ) Hayır ( ) a. Bu kişilerin adlarını ve iletişim bilgilerini yazınız. 137

142 20. Seydişehir i ülkemize ve yurt dışına tanıtacak, iş ve imkân yaratacak, şehrin zenginliğine katkıda bulunacak, yöreye ait bilgi ve görüşlerinizi yazınız. Teşekkür Ediyoruz TÜBİKAM 138

143 2. Harita 139

144 3. Yön Levhası 140