DelPat v8.0 Sert Zemin Delme-Patlatma İşlemlerinin Organizasyon ve Analizini Yapan Bilgisayar Yazılımı

Transkript

1 DelPat v8.0 Sert Zemin Delme-Patlatma İşlemlerinin Organizasyon ve Analizini Yapan Bilgisayar Yazılımı DelPat, yukarıda bahsedilmiş olan konular için bilinen en kapsamlı ve kullanıcı dostu yazılım paketlerinden birisidir.

2 Çıkış Verileri Şekil 63 Şekil 64 Ana ekran sol tarafında bulunan dikey menü sisteminde de görüleceği gibi, DelPat, alınan bilgileri kendi hesaplama sistemlerinde değerlendirerek, iki ana başlık altında ve toplam yedi adet çıkış verisi şeklinde sunmaktadır: ÇıkışVeriler-1 (Şekil 63) o Raporlar : Sonuçların istenilen şekilde raporlanması. o Karşılaştırma : Çıkış verilerinin karşılaştırılması. o Geometri : Patlatma yeri geometrik gösterimi. o Dağılımlar : Patlatma sonrası oluşan yığının tane boyu dağılım gösterimleri. o Organizasyon : Projenin delme-patlatma organizasyon yapısı. ÇıkışVeriler-2 (Şekil 64) o Plan : Patlatma yerinin planlanması. o Günlük : Delme-patlatma günlük kayıtlarının hazırlanması. o Sismik : Projede yapılan sismik ölçümlerin değerlendirilmesi. ÇıkışVeriler-1 yada ÇıkışVeriler-2 dikey menüsündeki herhangi bir butona yada Görünüm ÇıkışVeriler-1 / ÇıkışVeriler-2 menüsündeki herhangi bir kısıma tıklandığında hazırlanan Ön hesaplama formu aşağıdaki gibidir. (Şekil 65) Çıkış verilerine her gidişte çıkan bu form, aynıdır. Ancak, sağ tarafda bulunan büyük butonların üst kısmında bulunanı, gidilecek çıkış kısmının başlığındadır ve formdaki delme-patlatmaya yönelik genel bilgiler kontrol edildikten yada istenildiğinde bazı değişiklikler yapıldıktan sonra bu butona tıklanarak tercih edilen çıkış kısmı detaylarına gidilir.

3 Şekil 65

4 Ön hesaplama formu detay açıklamaları: Formun üst sol kısmında görünen büyük butonlar delik çaplarını gösterir. (Şekil 66) Bu çapların seçimi, DelPat tarafından, giriş bilgilerine göre yapılan hesaplamaların bir sonucudur. Her delik çapına ait ön bilgiler alt kısımda verilmiştir ve fare ile hangi çapın üzerine gelinirse, sonuçlar ve patlatma deliği boy kesit gösterimi, ait olan delik çapına göre değişir. Şekil 66 Delik çaplarının bulunduğu kısmın hemen altında, hesaplanmış olan Sıra mesafesi (B), m ve Delik mesafesi (S), m değerleri ile bunların meydana getirdiği alan B xs, m2 gösterilmektedir. (Şekil 67) Şekil 67 Sıra mesafesinin, uluslararası literatürdeki adı Burden (B), delik mesafesinin ise Spacing (S) dir. Bu kısımda verilen mesafeler, delik merkezleri arasındadır. Değerlerin yazılı olduğu kutular aktifdir ve içerisinde yazılı olan değerler değiştirilebilir. Bunun sebebi; DelPat ın, hesaplamalarında kullanmış olduğu fomüller, sonuç olarak matematikseldir ve uygulamada her zaman kullanılması kolay olmayan değerler elde edilmiş olabilir. Örneğin B=2,38 m yerine, 2,40 m tercih edilebilir. Yada, S=3,28 m yerine, 3,30 m gibi. Buna benzer değişiklikler yapıldığında, tercih edilen delik çapı butonu sabit kalır, diğer butonlar pasif olur ve buton üzerine tıklanarak yeni değerler için onay verilir. Tıklama yapıldığında hesaplamalar tersine çalışarak, bu kez istenilen tane boyu dağılımına geri dönülür. Başka bir değişle, B yada S değerlerinde yapılan değişiklik fazla ise, yeni bir tane boyu dağılımı elde edilir ve bu yeni değer formun alt kısmında, bu değerlerin dah önce verildiği yerde yeniden yazılır. (Şekil 68) Şekil 68

5 Şekil 69 Şekil 69 da görüldüğü gibi, veriler, kendine özgü biçimi ile verilmiştir. Bilgi girilebilecek değerlerin olduğu kutular beyaz, diğerleri koyu renktedirler. Sıkılama : Patlayıcı madde ile şarj edilmeyen kısımdır. Uzunluğu (m), delik içerisinde uzunluk olarak kapladığı % değer ve delik tabanından itibaren kümülatif uzunluk değeri (m) verilmektedir. Kolon (dökme) : Patlatma deliğinde, sıkılamanın altında ve en üstteki kolon patlayıcı kısmıdır. Başlıkta, dökme/kartuş tip patlayıcılardan hangisinin olduğu, ağırlığı (kg), ağırlığının delik içerisindeki % dağılımı, kolon uzunluğu (m), kolon uzunluğunun delik içerisindeki % dağılımı, delik tabanından itibaren kümülatif uzunluk değeri (m), şarj konsantrasyonu (kg/m) ve su direnci bilgisi verilmektedir. Taban (kartuş) : Patlatma deliğinde, kolon patlayıcının altında ve ortadaki taban patlayıcı kısmıdır. Başlıkta, dökme/kartuş tip patlayıcılardan hangisinin olduğu, ağırlığı (kg), ağırlığının delik içerisindeki % dağılımı, kolon uzunluğu (m), kolon uzunluğunun delik içerisindeki % dağılımı, delik tabanından itibaren kümülatif uzunluk değeri (m), şarj konsantrasyonu (kg/m) ve su direnci bilgisi verilmektedir. Başlatıcı (kartuş) : Patlatma deliğinde, taban patlayıcının altında ve delik tabanındaki başlatıcı tip patlayıcı kısmıdır. Başlıkta, dökme/kartuş tip patlayıcılardan hangisinin olduğu, ağırlığı (kg), ağırlığının delik içerisindeki % dağılımı, kolon uzunluğu (m), kolon uzunluğunun delik içerisindeki % dağılımı, delik tabanından itibaren kümülatif uzunluk değeri (m), şarj konsantrasyonu (kg/m) ve su direnci bilgisi verilmektedir. Toplam : Toplam ağırlık (kg), toplam ağırlığın delik içerisindeki % dağılımı, toplam kolon uzunluğu (m), toplam kolon uzunluğunun delik içerisindeki % dağılımı verilmektedir. Alt-Delme : Patlatma tabanının düzgün elde edilebilmesi için hesaplanmış olan fazla delme miktarı (m) ile delik içerisindeki uzunlukca % dağılımı verilir. Toplam delik uzunluğuna dahildir. Eğim nedeni ile artış : Verilmiş olan delik eğimine bağlı olarak hesaplanmış olan delik boyundaki uzunluk artış değeri (m) ile delik içerisindeki uzunlukca % dağılımı verilir. Toplam delik uzunluğuna dahildir. Kontrollü yüzey patlatması : Çalışılan projede, kontrollü patlatma uygulaması var ise bu kısım görünür. Kontrollü patlatmanın tipi, kullanılacak delik çapı (mm) ve delikler arası mesafe

6 (m) verilmiştir. (Şekil 70) Delikler arası mesafe, giriş bilgilerine göre DelPat tarafından hesaplanmıştır ancak istenildiğinde değiştirilebilir. Delik çapı değiştirilemez. Şekil 70 Delik kesiti : Delik boy kesiti üzerinde, sıkılama ve patlayıcı kolonlarının farklı renklerde gösterilmiş uzunlukları (m), deliğin eğimi/açısı, eğim nedeni ile artış (m) ve delik içerisindeki detonasyon hızı dağılım grafiğini açan bir buton vardır. (Şekil 71a) Eğer, delik içerisinde su varsa; görüntüde ilave olarak, mavi renkli su sütunu gösterilir ve dolum öncesi/dolum sonrası patlatma deliği içerisindeki su yüksekliği (m) bilgilerinin verildiği pencere açılır. (Şekil 71b) Bu gösterim, seçilmiş olan patlayıcı maddenin kartuş ve suya dirençli bir tip olması durumunda geçerlidir. Patlayıcı maddenin, suya direnci yok ve su ile teması olur ise, DelPat tarafından mesaj verilir ve su dirençli bir patlayıcı tipi seçmeniz önerilir. (Şekil 71c) Patlayıcı madde dökme tip ve suya dirençli ise bu durumda, delik içerisindeki su taşar. (Şekil 71d) Şekil 71a

7 Şekil 71b Şekil 71c : taban patlayıcı dökme ve su dirençli seçilmiştir, bu durumda su sütunu yükselerek suya direnci olmayan kolon sarj ile temas etmiştir.

8 Şekil 71d : Patlayıcılar dökme ve su dirençli seçilmiştir, bu durumda su sütunu yükselerek delik dışına çıkmıştır.

9 Detonasyon hızı: Delik boy kesitindeki Detonasyon hızı başlıklı butona tıklanarak açılır. (Şekil 72) Formun üst kısmındaki mevcut delik çapları üzerinde fare ile gezinerek, her çapa ait detonasyon hızı dağılımı grafiği izlenebilir. Şekil 72 Detonasyon hızının delik kolonu boyunca, zamanın bir fonksiyonu olarak grafiksel gösterimidir. Sağ tarafdaki tablo, seçilen delik çapı içerisindeki patlayıcıların, kolon uzunlukları ve kolon boyunca, kullanılan delik çapına denk gelen detonasyon hızları (VOD, mm/saniye) verilmektedir. İstenildiğinde, turuncu renkli sıkılama butonuna basılarak, grafikte sıkılama kolonu gösterimi devre dışı bırakılıp, sadece patlayıcı kolonlarındaki detonasyon hız dağılımları da görülebilir. (Şekil 73)

10 Şekil 73

11 Çıkış Veriler-1 Üst menüne, Görünüm ÇıkışVeriler ÇıkışVeriler-1 açılımından kısıma ait tüm formlara ulaşılabilir. yada dikey menüsünden bu Raporlar Üst menüne, Görünüm ÇıkışVeriler ÇıkışVeriler-1 Raporlar seçimi yapılarak yada dikey menüdeki Rapor(lar) sembolüne tıklanarak açılır. Açılan form her zaman ön bilgi formudur. (Şekil 75)

12 Şekil 75 Formun sağ tarafında üç adet buton vardır: Rapor hazırla : Çalışılan projeye ait raporların hazırlanması içindir. Ayrıntılı raporlara bakış : Yeni bir rapor hazırlanmaz, daha önce hazırlanmış olan raporların izlenmesi içindir. Özet raporlara bakış : Çalışılan projeye ait tek sayfadan oluşan özet delme ve patlatma raporlarının oluşturulması içindir. Ön hesaplama formundaki açılır. (Şekil 76) butonuna tıklandığında Raporlar başlıklı form

13 Şekil 76 Formun sol tarafında, Filtre araçları başlığı altında, 16 adet farklı değer ile raporların filtre edilmesinin sağlandığı yer vardır. Açılabilir kutularda, filtreleme için farklı matematiksel operatörler mevcuttur, bunların kullanılması sonucu yapılan elemelerin sonuçları, alt kısımdaki açık sarı pencerede gösterilir. (Şekil 77a, 77b) Şekil 77a

14 Şekil 77b Formun sağ tarafında, Rapor(lar) başlığı altında, filtre kriterlerine göre sunulabilecek 11 adet farklı rapor seçeneği vardır. İlk 7 adet rapor düzyazı, sonraki 4 adet rapor grafik formatındadır. (Şekil 78) Şekil 78 Tercih ettiğiniz rapor başlığına tıkladığınızda, rapor formu açılır. Şekil 79a Şekil 79b Şekil 79c : Örnek delme düzeni raporu : Örnek patlatma raporu : Örnek delik çapının fonksiyonu olarak özgül dolum raporu

15 Şekil 79a Şekil 79b

16 Şekil 79c Rapor sayfalarında yapabilecekleriniz: Yazıcıya göndermeden önce sayfayı inceleyebilmek. Rapordan çıktı alabilmek. Farklı dosya tiplerine çevirebilmek. Ekrana göre yakınlaşıp uzaklaştırabilmek Rapor için eleme Formun sağ alt tarafında bulunan butonuna tıklanırsa, Rapor için eleme başlıklı form açılır. (Şekil 80) Formun amacı, hazırlanmış olan tüm rapor değerlerinin, 18 farklı başlık altında sunulması ve gerektiğinde istenilen kadarının yada tümünün bir kerede silinebilmesidir. Rapor formunun her açılışında görünür.

17 Şekil 80 Not: Bütün kolonlarda, başlığa tıklanılması halinde sıralama özelliği vardır. Karşılaştırma Üst menüne, Görünüm ÇıkışVeriler ÇıkışVeriler-1 Sonuç değerlerinin karşılaştırılması seçimi yapılarak yada dikey menüdeki Karşılaştırma açılır. sembolüne tıklanarak Ön hesaplama formundaki butonuna tıklanırsa, 89 mm delik çapı için Sonuç değerlerinin karşılaştırılması başlıklı form açılır (bu istenirse diğer çaplar içinde aynıdır). (Şekil 81)

18 Şekil 81 Form dört alt kısımdan meydana gelmektedir: Filtre kriterleri : Farklı matematik operatörlerinin kullanılması ile, Sonuç bilgileri kısmındaki verilerin filtre edilebilmesi amacı ile tasarlanmıştır. Sonuç bilgileri : Projeye ait önemli bilgi başlıkları. Şimdiki veriler : Çalışılmakta olan projeye ait bilgiler. Proje, Tarih, Delik çapı : Daha önceden çalışılıp, çıkış verileri alınmış tüm projelerin; proje, tarih ve delik çapı bilgileri. Proje, Tarih, Delik çapı başlığındaki herhangi bir satıra tıklanırsa, Şimdiki başlıklı kolonun yanına seçmiş olduğunuz projenin bilgisi Seçilen başlığı ile gelir ve karşılaştırma otomatik olarak yapılıp, eşit olan bilgiler mavi renk ile boyanır. (Şekil 82)

19 Şekil 82 Filtre kriterleri kullanılarak da veri alanı daraltılabilir. Bu durumda, hem Seçilen hemde Proje, Tarih, Delik çapı başlıklı kolonlardaki bilgilerde yapılan filtrelemeye bağlı olarak değişirler. Formun sağ tarafında bulunan butonuna tıklanarak, değerlerin yazıcıya gönderilmek üzere hazırlanmış şekli ile ekrana gelmesi sağlanır. Bu formdaki kolonlar; Tanımlama, Şimdiki, Seçilen ve Şimdiki-Seçilen (projeler arasındak fark bilgileri) başlıkları ile verilmiştir. (Şekil 83)

20 Şekil 83 Formun sağ tarafında bulunan butonuna tıklanırsa Rapor için eleme başlıklı form açılır. Açılan bu formun amacı, hazırlanmış olan tüm rapor değerlerinin, 18 farklı başlık altında sunulması ve gerektiğinde istenilen kadarının yada tümünün bir kerede silinebilmesidir. Delme Geometrisi Üst menüne, Görünüm ÇıkışVeriler ÇıkışVeriler-1 Delme düzeni geometrisi seçimi yapılarak yada dikey menüdeki Rapor(lar) sembolüne tıklanarak açılır.

21 Ön hesaplama formundaki butonuna tıklanırsa, 89 mm delik çapı için Delme düzeni geometrisi başlıklı form açılır (bu istenirse diğer çaplar içinde aynıdır). Formun açılmasında, ekranın sol üst köşesinde, patlatma yerinin plan görünüşü, bu patlatma yerine ait sayısal bilgilerin listelendiği bir küçük form ve tipik bir deliğin boy kesiti ile eğim bilgileri vardır. (Şekil 81) Şekil 81 esc tuşu Sayısal değerler başlıklı formun kapanmasına yol açar butonuna tıklanarak aynı form yeniden açılabilir. Formun sağ tarafında bulunan butonuna tıklanarak, delik düzeninin 3 boyutlu görünümünün sağlandığı form açılır. (Şekil 82)

22 Şekil 82 CTRL tuşu ve fare sol tuşu birlilkte kullanılarak şeklin dönüş hareketi sağlanabilir. Ayrıca, istenirse formun alt sağ tarafında bulunan araçlar yardımı ile de şekil hareket ettirilerek incelenebilir. (Şekil 83) Şekil 83 Formun sağ tarafında, patlatma yerine yönelik özet bilgiler liste şeklinde verilmekle beraber, istenirse ulaşılabilir. butonuna tıklanarak buradan da, detay sayısal bilgi formuna

23 Tane boyu dağılımı Üst menüne, Görünüm ÇıkışVeriler ÇıkışVeriler-1 İstenilen tane boyu dağılımı seçimi yapılarak yada dikey menüdeki Dağılımlar sembolüne tıklanarak açılır. Ön bilgi formunda butonuna tıklandığında, seçilmiş olan delik çapına ait İstenilen tane boyu dağılımı başlıklı form açılır. (Şekil 84) Form üç farklı grafik dağılımı sunmaktadır: 1. Kümülatif : Formun ilk açılmasında bu grafik tipi ekrana gelir. Grafik de; patlatma sonrası oluşan parçalanmış kaya yığının tane boyu dağılımı, Tane boyu (m) ve Ağırlıkça geçen (%) değerlerinin bir fonksiyonu olarak verilmiştir. (Şekil 84) Sağ taraftaki açıklama kısmında, seçilmiş delik çapı için, %5-%90 arasındaki değerlere karşılık gelen ortalama tane boyları verilmiştir. (Şekil 84a) XC ; parçalanmanın hesaplanmasında, tüm yığının ortalama tane boyutunu ifade eder. Sayısal butonuna tıklandığında grafik dağılımının sayısal karşılığı gösterilir. (Şekil 84b)

24 Şekil 84a Şekil 84

25 Şekil 84b 2. Histogram : Bu grafik de; patlatma sonrası oluşan yığının tane boyu dağılımı, Tane boyu (m) ve Ağırlıkça geçen (%) değerlerinin fonksiyonu histogram şeklinde verilmiştir. (Şekil 85) Sağ taraftaki açıklama kısmında, 0-2 m arasındaki değerlere karşılık gelen ortalama % geçen değerler verilmiştir. (Şekil 85a) Sayısal butonuna tıklandığında grafik dağılımının sayısal karşılığı gösterilir. (Şekil 85b)

26 Şekil 85a Şekil 85

27 Şekil 85b Burada, sayısal değerlerin verildiği formda; yazıcıya göndemeden önceki durumu izleme kısmı ( Önizleme butonu ile) ve formun alt kısmında verilmiş olan toplam miktarın (m3), istenildiğinde değiştirilip Git butonuna basıldığında, dağılımın yeniden hesaplanabilmektedir 3. S50 Özgül şarj : Bu grafik; DelPat ın seçilen delik çapı için, patlatma sonrasındaki istenilen tane boyutunu ifade eden S50 (cm) değerine ulaşırken, özgül şarj (SC, kg/m3) miktarının dağılımının bir gösterimidir. (Şekil 86) Özgül şarj (kg/m) hesaplamasında, delme düzeninin (BxS) önemi vardır. Burada, B değeri azaltılıp yada çoğaltılarak istenilen tane boyu yakalanmaya çalışılır ancak, B değeri en fazla S değeri kadar olabileceğinden, böyle bir duruma gelindiğinde, bu kez S değeri bir miktar arttılarak hesaplamalara yeniden başlanır. Grafikdeki, olası ani sıçramalar bu nedenledir. Sağ taraftaki açıklama kısmında, S50 ve SC nin, seçilen çap için başlangıç ve bitiş değerleri verilmektedir. (Şekil 86a) Sayısal butonuna tıklandığında grafik dağılımının sayısal karşılığı gösterilir. (Şekil 86b)

28 Şekil 86a Şekil 86

29 Şekil 86b Formun sağ tarafında bulunan grafik için diğer çaplardaki dağılımlarda izlenebilir. yukarı aşağı butonları kullanılarak, bu

30 Organizasyon Üst menüne, Görünüm ÇıkışVeriler ÇıkışVeriler-1 Organizasyon seçimi yapılarak yada dikey menüdeki Dağılımlar sembolüne tıklanarak açılır. Ön bilgi formunda butonuna tıklandığında, seçilmiş olan delik çapına ait Organizasyon başlıklı form açılır. (Şekil 87) Şekil 87 Bu form, bir projedeki delme-patlatma yada bir kaya ocağındaki çalışmaların organize edilmesinde faydalı olacağı düşünülen çok farklı bilgiler verir. Bunlar, girilmiş olan tüm verilerin ışığında, çalışmanın ne kadar bir süre alacağından, kullanılan makine verimlerine ve delmepatlatma birim maliyetlerine kadar uzanan bir çeşitliktedir.

31 Mavi renk ile ayrılmış olan ikinci bölüm, projede varsa, kontrollü patlatma çalışmalarına yönelik verilerdir. Butonları kullanılarak, geriye dönüş yapılmadan, diğer delik çapları için organizasyon değerlerine ulaşılabilir. izlenebilir. Butonuna tıklanarak tüm verilerin yazıcıya gönderilmeden önceki durumu Butonuna tıklanarak, organizasyonda etkin olan bir patlatma yerine dair bilgilere ulaşılabilir (Delme geometrisi). Çıkış Veriler-2 Üst menüne, Görünüm ÇıkışVeriler ÇıkışVeriler-2 açılımından formlara ulaşılabilir. yada dikey menüsünden bu kısıma ait tüm Plan Üst menüne, Görünüm ÇıkışVeriler ÇıkışVeriler-2 Plan seçimi yapılarak yada dikey menüdeki Plan sembolüne tıklanarak açılır.

32 Ön bilgi formunda Plan başlıklı form açılır. (Şekil 88) butonuna tıklandığında, seçilmiş olan delik çapına ait Form dört kısımdan meydana gelmiştir: Şekil Düzen delik : Formun ilk sekmesidir, ekranında (plan penceresi), patlatma yeri sınır hattı ve tüm deliklerin plan görünüşü ile patlatma yönü belirtilmiştir. Deliklerin alt taraflarındaki bilgiler; delik no (delik için verilen numara) ve detonatör no (delikte kullanılan kapsülün numarası) dır. Bu görüntünün alt tarafında, patlatmanın yapılacağı kademe ve deliklere yönelik bilgiler vardır: (Şekil 89)

33 Şekil 89 Delik No : Patlatma yeri plan görünüşünde deliklere verilmiş olan numaralardır. Aynı numaralar planda da görünür. X Koordinat : Deliklerin X koordinat değeridir. Bu değer plandaki dikey klavuz çizgileri üst tarafında ancak daha az hassasiyet ile görünür. Y Koordinat : Deliklerin Y koordinat değeridir. Bu değer plandaki yatay klavuz çizgileri sol tarafında ancak daha az hassasiyet ile görünür. Z Koordinat : Deliklerin Z koordinat değeridir. Bu değer planda görünmez, deliğin yüzeydeki teorik kot değeridir ve yüzey düz kabul edildiğinden, değeri kademe yüksekliği ile aynıdır. Kademe dik yüksekliği, m : Seçilmiş olan kademe dik yüksekliği değeridir. Delik eğimi, derece : Seçilmiş olan delik eğimidir. Alt-delme, m : Seçilmiş olan delik eğimi nedeni ile delik uzunluğundaki artış miktarıdır. Delik derinliği, m : Alt-delme ve eğim nedeni ile olan artışlar sonucundaki delik derinliği değeridir. Listeden bir delik üzerine tıklama yapılarak seçilmesi halinde, seçilen delik plan penceresinde mavi renk ile gösterilir. Plan penceresinden fare sol tuşu ile bir delik seçilirse, bu delik seçilmiş olarak listede gösterilir. Plan penceresinde herhangi bir deliğin üzerinde sağ fare tuşu ile tıklanırsa menü açılır. Çıkan bu menünün, kullanım detayları aşağıdaki gibidir: Delik hareket : Seçildiğinde delik mavi renk alır ve farenin hareketine bağlanır, istenilen yerde tıklanınca bırakılır.

34 Artık bu deliğin X ve Y koordinat değerleri değişmiştir ve yeni değerler listeye yazılır. Delik düzen : Seçildiğinde Delik düzen XYZ başlıklı form seçilen delik için açılır. (Şekil 90) Formda, açılan deliğe ait bilgiler vardır ve sadece Z, m değeri (deliğin kademe yüzeyindeki kotudur, delik tabanı 0 kabul edilmiştir) yada altdelme, m değerleri değiştirilebilir. Herhangi bir değişik yapıldığında, Hesapla ve Kaydet butonları aktif olurlar ve yapılan değişiklerin sonucunu görmek için Hesapla butonuna basılır, eğer sonuç uygun görülürse, Kaydet butonuna basılarak yeni değerler ekranın alt tarafındaki listeye gönderilir. Şekil 90 Delik sil : Tıklandığında, seçilmiş olan delik plan penceresinden silinir, penceredeki delik numara dağılımı ve alt liste yeniden hesaplanıp yazılır. Delik kopyala : Tıklandığında, delik koyu mavi renk alır ve fare ile yeniden tıklanan her yere yeni delik ilave edilir. Yapılan her ilaveye göre penceredeki delik numara dağılımı ve alt liste yeniden hesaplanıp yazılır. (Şekil 91)

35 Şekil 91 Formun Düzen delik sekmesinde (birinci sekme), sağ tarafta kullanılabilecek bazı araçlar vardır: Bunlar sırası ile; ekranı yaklaştırmak, ekranı uzaklaştırmak, ekranı fare yardımı ile hareket ettirmek (Pan), tam ekran yapmak ve kademe planının köşelerini aktif yapmak içindir. Kademe planının köşelerindeki aktif olma durumu, kontrollü patlatma yüzeyinin yerine göre değişkenlik gösterir. Şekil 92 de görüleceği gibi; kontrollü delme kademenin gerisinde seçilmiş ise, sadece alt sağ ve sol tarafdaki köşeler aktif olur (mavi renkli kutucuklar görünür). Bunun sebebi; tercih edilen kontrollü yüzey tarafında, yüzey hattının değiştirilemeyeceğidir. Eğer her üç hat (sol, arka ve sağ) kontrollü yüzey patlatması için tercih edilmiş ise, hiçbir köşe aktif edilemez.

36 Şekil 92 Köşelerin aktif edilmesindeki amaç, mavi renkli kutucukların fare ucu ile tutularak, kademenin plan hattının değiştirilebilmesidir. (Şekil 93) Şekil 93 Hattın değiştirilmesi patlatma deliklerini dışarıda bırakacak şekilde olursa, DelPat tarafından mesaj verilerek, bu deliğin silinmek istenip istenmediği sorulur. (Şekil 94)

37 Şekil 94 Mesaja Evet denilmesi durumunda, uyarısı verilen delik silinir, plan penceresindeki ve listedeki delik numaraları yeniden hesaplanarak gösterilir. Hayır denilmesinde, aynı delik silinmez ancak gri renk olarak ekranda kalır. Bunlara ilave olarak, herhangi bir köşe, fare ile çekilerek dörtgen olma seçeneği dışına getirilemez. Böyle bir şekil denemesinde DelPat tekrar mesaj verir ve konunun düzeltilmesini ister. (Şekil 94a) Şekil 94a Formun sağ tarafında, üç başlık altında özet bilgiler vardır: (Şekil 95)

38 Hesaplanmış : Spacing (m), Burden (m), Kademe genişliği (m) ve derinliği (m) verilmiştir. Atım bilgiler : Patlatmanın üretim kısmına dair planda görülen patlatma yeri için bilgiler verilmiştir. Arka kontrollü yüzey : Kontrollü patlatmanın yeri algılanmış ve buna göre, Arka kontrollü yüzey için, kontrollü patlatmalara dair bilgiler verilmiştir. Şekil 95 Köşelerden herhangi birisi aktif edilerek kademe hattı değiştirildiğinde, düzenli Burden ve Spacing değerlerinin bir anlamı kalmayacağından bu kısmın görüntüsü değişir. Ayrıca Atım bilgi başlığı altındaki değerler, artık, yeni kademenin sınırlarına göre değişmiştir, yeniden hesaplanarak gösterilir. (Şekil 96) Şekil 96

39 Bu sekmede bulunan butonuna tıklanması halinde, topografik alımı yapılmış bir arazi üzerindeki çalışmalara gidilir. Arazi yüklemesi 2. Düzenleme editörü gecikme : Formun ikinci sekmesidir, plan penceresinde, patlatma yeri sınırı ve tüm deliklerin plan görünüşü ile patlatma yönü belirtilmiştir. Bu görüntünün alt tarafında, patlatmanın yapılacağı kademe ve deliklere yönelik bilgiler vardır: (Şekil 97) Şekil 97 Delik No : Patlatma yeri plan görünüşünde deliklere verilmiş olan numaralardır. Aynı numaralar planda da görünür. X Koordinat : Deliklerin X koordinat değeridir. Bu değer plandaki dikey klavuz çizgileri üst tarafında ancak daha az hassasiyet ile görünür. Y Koordinat : Deliklerin Y koordinat değeridir. Bu değer plandaki yatay klavuz çizgileri sol tarafında ancak daha az hassasiyet ile görünür. Grup No : Her delik, gecikmeye sahip bir detonatör ile şarj edildiğinde, detonatörlere verilecek numara ile seçilmiş olan gecikme miktarı kadar artacaktır. Bu durumda, detonasyon farklı gruplar şeklinde meydana gelecektir. Bu kolonda hangi deliğin hangi gruba denk geldiği hesaplanıp yazılmıştır. Yüzey ateşleme zamanı, msec : Yüzeydeki gecikme zamanlarıdır. Ateşleme zamanı, msec : Her deliğin ateşleme zamanıdır. Ateşleme sırası : Her deliğin ateşleme sırasıdır. Formun ilk açılışında henüz kapsül dağılımı yapılmadığından, değerler 0 olarak gelmektedir. Plan üzerinde kapsül dağılımı kısmından detonatör için numara (açılan pencereden) ve gecikme süresi (ms) (açılan pencereden) seçilir fare ile her bu numaranın/gecikme değerinin verileceği delik üzerine tıklanarak yapılır. Dağılım hatlarının sembolik gösterimi (Şekil 98) ki gibidir. Bu dağılımın karşılığı bilgiler listeye otomatik olarak yazılır. (Şekil 99)

40 Şekil 98 Şekil 99 butonuna tıklandığında, seçilmiş olan gecikme düzenine uygun olarak, deliklerin patlamasının kısa bir animasyonu yapılır (Şekil 100) Animasyon sonrası ekran eski şekline döner.

41 Şekil 100 butonuna tıklandığında, giriş bilgilerinin etkileri çerçevesinde delik başına parçalama etki alanı gösterilir, butonun üzerindeki yazı Etki alanını gösterme olur ve etki alanı sayısal değerleri alt kısma yazılır. (Şekil 101a, 101b)

42 Şekil 101a Şekil 101b Etkin alan, % : Plan görünüşteki, toplam patlatma alanı içerisindeki, delik başına parçalanmada etki alanları toplam % oranıdır. Etkin sıra mesafesi (B), m : Delik başına etkin alanda ki burden değeridir, diğer bir değiş ile etkin dairesel alan yarı çapıdır. 3. Düzenleme editörü şarj : Formun üçüncü sekmesidir, plan penceresinde, patlatma yeri sınırı ve tüm deliklerin plan görünüşü ile patlatma yönü belirtilmiştir. Bu görüntünün alt tarafında, patlatma delikleri ve deliklerdeki dolumlara yönelik bilgiler vardır: (Şekil 102)

43 Şekil 102 DelPat hesaplaması ile gelen değerler listelenmiştir. Fare ile herhangi bir delik üzerinde sol tıklanırsa, o deliğe ait Düzenleme delik editörü şarj başlıklı form açılır. (Şekil 103) Şekil 103 Formda, delik içerisindeki dolum değerleri ve delik boy kesiti verilmiştir. Eğer, patlayıcı madde dökme tip seçilmiş ise, burada miktarını değiştirme imkanı vardır. Yapılan

44 değişikliğin sonuçlarını görebilmek için, Hesapla butonuna tıklamak yeterlidir. Hesaplanan bilgilerin kydedilmesi ve listede gösterilebilmesi için Kaydet butonuna tıklanır. 4. Sismik grafik : Formun dördüncü sekmesidir, bu kez, plan penceresinde, yapılan patlatma planına göre, seçilen delik çapı için, kütle hızının (patlatma kaynaklı şok dalgasının) (mm/saniye), patlatma kaynağından olan mesafeye (m) göre dağılımını veren bir grafik vardır. Bu gösterim üç adet grafik sunum seçeneğinden birincisidir. (Şekil 104a) Ayrıca, patlatma kaynaklı şok dalgalarının sahip olacakları değerlere göre etki tanımlamaları genel gösterimi, Legant verilmiştir. (Şekil 104b, 104c) Şekil 104a

45 Şekil 104c Şekil 104b

46 Dağılımın oluşumunda, en etkin konu olan detonatörlerin gecikme dağılım düzenlemesi bilgileri formun sağ tarafında özet olarak verilmiştir. (Şekil 105a) Şekil 105a Bu kısımda verilen bilgiye göre; toplam 15 adet delik vardır, en fazla 5 adetinde aynı gecikme kullanılmıştır, bu 3 numaralı kapsüldür ve gecikme başına toplam patlayıcı miktarı 141,5 kg dır. Bu kısma ait daha detaylı bilgilere ulaşmak için; Detay başlıklı butona tıklamak gerekir. Bu durumda, ekrana Gecikme başına en fazla dolum değeri başlıklı form gelir. (Şekil 105b) Bilgiler yazıcıya gönderilebilir. Şekil 105b Butonuna tıklanırsa (ikinci buton), seçilen delik çapı için Hava şoku dalgasının mesafeye göre dağılımı grafiği ve uygulamalarda gözlenen genel etkileri legantı gösterilir. (Şekil 106a, 106b) Bu grafik aynı zamanda, patlatma kaynağından olan mesafeye göre oluşan hava şoku basınç (mbar) değerinin dağılımıdır.

47 Şekil 106b Şekil 106a

48 Butonuna tıklanırsa (üçüncü buton), Delik çaplarına göre hesaplanmış olan özgül dolum (kg/m3) karşılığı riskli taş fırlatma mesafesi grafiği ve delik çapına (mm) göre, riskli kabul edilen tahmini mesafe sayısal değeri (m) gösterilir. (Şekil 107a, 107b) Şekil 107a Şekil 107b

49 Arazi yüklemesi Yukarıda, Plan başlığı altında, DelPat tarafından hazırlanmış bir patlatma planı ve bu plan üzerinde, istenildiğinde yapılabilecek değişiklikleri ve etkilerini, dört kısım (sekme) şeklinde anlatılmıştır. Mevcut planın, topografik alımı (x,y,z koordinat değerleri) yapılmış bir arazi parçası üzerine konulması ve burada patlatılmasının gerçekleştirilmesi için formun birinci sekmesindeki butonuna tıklanması gerekir. Bu durumda, bir dosya açma kutusu ekrana gelir ve burada seçilmesi gereken *.xyz uzantılı, önceden hazırlanmış bir arazi alım dosyasıdır. (Şekil 108) Şekil 108 Buradan bir dosya seçilip açıldığındaki görüntü aşağıdaki gibidir: (Şekil 109)

50 Şekil 109 Açılan *.xyz dosyası, koordinat değerlerine göre ekrana gelmiş ve sağ alt tarafta bulunan Arazi noktaları başlıklı sekmenin altında nokta değerleri liste olarak verilmiştir. Bu liste istenildiğinde, fare sağ tuşu kullanılarak, tercih edilen başlık için sıraya konulabilir niteliktedir. Burada, hazırlanmış olan arazi topografik alım dosyasının içerik standardı Şekil 109 da görüldüğü gibidir. Dosyada, dört kolon vardır, sırası ile; No, X (m), Y (m), Z (m). Dosyanın, herhangi bir text editöründe hazırlanması ve uzantısının xyz olması yeterlidir.

51 Şekil 109 Siyah ekran üzerinde fare ile dolaşıldığında, ekran sol üst tarafında, arazi yüzey kot ve koordinat bilgileri verilir. Ekranın sağ tarafında bulunan Aç/Kapa başlıklı araç kutusundan NoktNo kapatılırsa, ekrandaki koordinat noktalarının numara gösterimi kapanır. Sağ tarafta bulunan uçuş mesafesi ölçülebilir. butonuna tıklandığında, ekrandaki herhangi iki noktanın kuş

52 Ekranın sağ tarafında Y/U başlığı altındaki kısımda bulunan araçların kullanımı, yukarıdan aşağıya sırası ile; Yaklaşma, Uzaklaşma, Bölgesel yaklaşma (fare ile seçilen), Kademe yaklaşma (ekrana bir kademe planı konulduğunda devrede olur), Tam ekran ve Ekran hareketi (pan) şeklindedir. Bu kısımdaki butonlar siyah ekrandaki arazi parçasının görünüş seçenekleri ile ilgilidir. Plan görünüş : Ekranın koordinat noktasal görüntüsüdür. Form ilk açıldığında ekran bu görüntüdedir (siyah ekran). (Şekil 109) Arazi 3B Görünüş : Arazinin üç boyut görüntüsü içindir. (Şekil 110) Bu görünüş şeklinin bir çok farklı alternetifleri olmakla beraber, şekilde kot faklarının renkli ayrımı tercih edilmiştir. Kontür hat görünüş : Arazinin kontürlü hat (eş yükseklik eğrili) görüntüsü içindir. (Şekil 111)

53 Şekil 110

54 Şekil 111 Plan görünüştedeki ekrana, sol üst köşesi referans noktası olmak üzere, hazırlanmış olan kademenin plan görünüşünü yerleştirmek için, fare ile istenilen bir noktaya tıklanması yada arazi nokta koordinat listesinden bir nokta seçip çift tıklanması gerekir. Bu durumda, ekrana Kademe alt seviyesi başlıklı form gelir. (Şekil 112) Şekil 112 Formun amacı, arazide (ekranda) seçilmiş olan referans noktasına dair kot ve koordinat bilgilerini vermek ve buna uygun bir kademe alt seviyesi (m) değeri atamaktır. Bu değer girilmeden önce, Patlatma yüzey alanı ortalama kot değeri başlıklı kısımda, arazideki, patlatma alanına en yakın noktaların kot değerleri esas alınarak hesaplanmış olan değer dikkate alınmalıdır. Bu rakam kademenin yüzey alanı ortlama kot değerini ifade eder, kademe alt

55 seviyesi ile arasındaki fark otomatik olarak hesaplanır ve DelPat kademe yüksekliği sınırları geçilirse, uyarı mesajı alınır. (Şekil 112) Şekil 113 Şekil 113 de görüldüğü gibi, kaç adet delikte derinlik sorunu olduğu bilgisi verilmektedir. Ayrıca, ekranda sorunlu deliklerin durumu kırmızı renge boyanarak belirtilir (9, 14 ve 15 numaralı delikler gibi). (Şekil 113a) Şekil 113a Uygun kademe alt seviyesi verildiğinde, ekrana kademe planı yerleşir. (Şekil 114) Şekil 114 Aynı zamanda, sağ taraftaki liste kısmına Patlatma delikleri başlığı altındaki bilgileri gelir ve bu kısım aktif olur. Burada, önemli olan, listede de görülebileceği gibi, delik derinlikleri, arazi topografyasına göre yeniden hesaplanıp yazılmıştır. Bunun bir etkisi olarak da, deliklerdeki şarj durumları değişmiştir. (Şekil 115) Bu liste istenildiğinde, fare sağ tuşu kullanılarak, tercih edilen başlık için sıraya konulabilir niteliktedir.

56 Şekil 115 Ekrana patlatma yeri yerleştirildiğinde ayrıca başka yerlerde aktif olur: Ekranın sağ tarafında bulunan Aç/Kapa başlıklı araç kutusu. Tasarım amacı; ekrandaki bazı şekillerin kapatılması yada açılmasıdır. (Şekil 116) Şekil 116 Delik No : Kapatıldığında kademedeki patlatma delik numaraları görünmez. (Şekil 116a) Şekil 116a

57 Delikler : Kapatıldığında kademedeki tüm patlatma delikleri görünmez. Şekil 116b Kademe : Kapatıldığında kademe görünmez. Şekil 116c Ekrana yeni kademe yerleştirildikten sonra, sağ tarafda, Patlatma alanı refrans bilgileri başlıklı kısım açılır. (Şekil 117) Bu kısımın tasarım amacı; ekrana yerleşmiş olan planın, sol üst referans noktasına göre, koordinat değerlerinin (X ve Y), kademe alt seviyesinin ve dönüş açısının (referans noktasına göre ekran görünüşü, 0 derecedir) değiştirilebilmesidir. Hesapla butonuna tıklandığında, kademe planının ekranda alacağı şekil görülebilir. Referans noktasına göre dönüş açısı, 35 derece yapılmış bir kademenin plan görünüşü Şekil 117a daki gibidir. Şekil 117 Şekil 117a

58 Kademenin tüm koşulları uygun ve arazide doğru yere yerleştirildiğine emin olunduktan sonra butonuna tıklanarak, kademenin patlatılması yapılır. Bu durum gerçekleştiğinde ekran görüntüsü aşağıdaki gibidir: (Şekil 118) Şekil 118 Artık, patlatma gerçekleşmiş, patlatma delikleri kaybolmuş, bunun yerine kademe sınırlarına, yeni arazi kot değerleri eklenmiştir (istenildiğinde noktaların yada değerlerinin görünüşleri kaldırılabilirler). Aynı zamanda, liste kısmına Patlatılmış başlıklı yeni bir liste gelir ve aktif olur, burada arazide yapılmış tüm patlatma yerleri verilmektedir. (Şekil 119) Şekil 119 Arazide çok miktarda patlatma yapılması halindeki ekran plan görüntüsü Şekil 120 deki gibidir. Ayrıca, aynı çoklu patlatma yapılmış arazinin, patlatılımış yerler listesi, üç boyutlu ve kontürlü hat görüntüleri (Şekil 120d ve 120e) de verilmiştir.

59 Şekil 120

60 Şekil 120a Patlatılmış yer listesi, Şekil 120a da görüldüğü gibi birden fazla olması durumunda, ekranın sağ tarafında bulunan butonları kullanılarak, son yapılmış olan patlatmadan bir geriye yada ileriye gidiş mümkündür. Bu yapıldığında, ekran görüntüsü ve liste buna göre değişir. Ayrıca, fare sağ tuşu ile açılan menüden, patlatma yerine özel bir renk verme, patlatma yerinin silinmesi (sadcece son patlatma silinebilir) ve tüm patlatma yerlerinin silinmesi gibi işlemler yapılabilir. (Şekil 120b, 120c) Bu menü; sadece Redo butonu pasif haldeyken yani, son yapılmış olan patlatma yeri bilgisi görünüyorken çalışır. Şekil 120b

61 Şekil 120c Şekil 120d

62 Şekil 120e Fare ile patlatma yeri sınırları içerinde dolaşıldığında, o yere ait patlatma numarası ekrana yazılır. Ayrıca, sağ taraftaki patlatma yerleri listesinden bir patlatmanın seçilmesinde de (fare sol bir kez tıklama) aynı etki olur. (Şekil 121) Şekil 121

63 Patlatılmış başlıklı listeden herhangi bir patlatma yeri üzerinde çift tıklandığında, o patlatmaya ait detay bilgilerin verildiği form açılır. Form, tercih edilmi olan patlatma numarası başlıklıdır ve iki kısımdan meydana gelmiştir. (Şekil 122) Şekil 122 İlk kısımda, patlatılmış kademenin plan görünüşü köşe kot ve koordinat değerleri ile kademenin taban seviyesi (m) ve kullanılmış olan delik çapı (mm) verilir. (Şekil 122a) Şekil 122a İkinci kısımda, patlatmaya yönelik daha detay bilgiler hem seçilen patlatma hemde toplam patlatmalardaki ortalama yada toplam değerler olarak verilmiştir. (Şekil 122b) Bundaki amaç; projede yapılan tüm delme-patlatma çalışmalarının ilerleme bilgilerini görmek ve seçilen patlatmadaki parametrelerin buna uyumunu kontrol edebilmektir.

64 Şekil 122b Ayrıca, formdaki butonuna tıklandığında, DelPat ın Günlük veri kaydı kısımı açılır ve bu kısım formatına göre arazi üzerinde yapılmış patlatma yerinin verileri aktarılır.

65 Günlük veri kaydı Üst menüne, Görünüm ÇıkışVeriler ÇıkışVeriler-2 Günlük veri kaydı seçimi yapılarak yada dikey menüdeki Günlük sembolüne tıklanarak açılır. Form, seçilmiş olan delik çapı için DelPatın hesaplanan değerleri ile hazırlanmış olarak gelir. (Şekil 123) Şekil 123 İki patlatma tipi veri kaydı tutulmaktadır:

66 Üretim patlatması ve Kontrollü yüzey patlatması na dair, proje yada yere ve sorumlu kişilere ait bilgilerin verildiği ve delikler ile patlayıcı maddelerin kayıt bilgilerinin olduğu kısımlar vardır. Bilgilerin çoğu DelPat tarafından hesaplanmış olanlardır ve sadece beyaz renkli kısımlarda değişiklik yada yeni bilgi girişleri yapılabilir. Ayrıca, çalışma yapılan yere yönelik yorum yazılabilecek birde pencere vardır. butonuna tıklanarak, ortalama delik derinliğinden, üretim delikleri derinlik detaylarına ulaşılabilecek Hesaplanmış ortalama delik derinliği başlıklı form açılır. (Şekil 124) Şekil 124 Bu formda, yeni delik miktarı ve derinliği ekleyip ortalama delik derinliği hesaplamak mümkündür. butonuna tıklayarak, yeni butonuna tıklandığında tüm verilerin kaydı yapılır. butonuna tıklandığında (eğer kayıt henüz yoksa, buton aktif değildir) mevcut veri kayıtlarına ulaşılır ve Patlatma raporu başlıklı form açılır. (Şekil 125) Şekil 125

67 Form farklı filtre kriterlerine sahiptir. Tarih butonuna tıklandığında kayıtların yapıldığı tarihe göre filtre edilebilmesi mümkün olur ve rapor buna göre açılır. Patlatma numarası butonuna tıklandığında, patlatmalara verilmiş olan numaralara göre filtre etmek yada kaydı silmek mümkün olur. Ayrıca formun üst tarafından, raporları iki şekilde açmak mümkündür. Detay rapor örneği Şekil 126a daki gibidir: Şekil 126a Filtre edildikten sonra açılan raporlarda aynı formattadırlar.

68 Özet rapor örneği Şekil 126b daki gibidir: Şekil 126b butonuna tıklandığında, kullanılan delici makinelerin detay kayıtlarının yapılabilmesi için Delici makine başlıklı form açılır. (Şekil 127)

69 Şekil 127 Form başlangıcında, projede kullanılan delici makinelerin, No, Model ve Kod numarası girilir. Ayrıca, kaydı yapılacak makineye ait Hidromotor çalışma saati, Kompresör motoru çalışma saati (bazı delici makine tiplerinde iki farklı motor vardır) ile makinede mevcut Yakıt, lt ve Yağ, lt miktarları girilir. Bunlar dışında, makinenin Çalışma, Bekleme, Arıza saatleri, vardiyalar (gece/gündüz) olarak girilir. Bekleme ve arıza değerlerinin girişi ile çalışma saati değeri otomatik olarak hesaplanır ve listeye yazılır. (Şekil 127a) Şekil 127a Çalışma saatleri normal yada fazla olarak kaydedilebilir. Bu kısma ilave olarak, makinenin Bekleme yada Arıza nedenlerinin yazılabileceği pencereler mevcuttur. (Şekil 127b) Şekil 127b

70 Bunun yanı sıra, Makine üzerindeki mevcut delme ekipmanları başlıklı kısma, ekipmanların adet bilgileri girilebilir. butonuna tıklanarak, girilen tüm bilgiler veri tabanına kaydedilir. butonuna tıklanarak, mevcut kayıt varsa raporları görüntülemek üzere Delme raporu (Proje adı) başlıklı form açılır. (Şekil 128) Şekil 128 Filtreleme, delici makine Kod numarası ve kaydın yapıldığı Tarih göre yapılır. Ayrıca, seçilen makine kod numarasına göre de kayıt silinebilir. (Şekil 128a) Şekil 128a Kodu DM560 olan bir delici makinenin rapor örneği Şekil 129 daki gibidir:

71 Şekil 129 Raporlar, buttonları kullanılarak da iki şekilde alınabilir. Detay rapor örneği Şekil 130, özet rapor örneği Şekil 131 deki gibidir:

72 Şekil 129 Şekil 130

73 Sismik Üst menüne, Görünüm ÇıkışVeriler ÇıkışVeriler-2 Sismik seçimi yapılarak yada dikey menüdeki Sismik sembolüne tıklanarak açılır. Form, seçilen delik çapı için DelPat tarafından hazırlanmış bazı bilgiler ile gelir. (Şekil 131) Bunlar; Maksimum Patlayıcı (kg) ve Kayaç Faktör değerleridir. Bunlar dışında, sismik kayıtların girildiği bir liste kısmı vardır. (Şekil 131a) Bu kısım, arazide ve patlatma kaynağından bilinen bir mesafede, bir sismik kayıt cihazı ile yapılmış olan kayıtlardır. Buraya, yeni bir kayıt tekrar girilebilir, mevcut kayıtlar değiştirilebilir yada silinebilir. Ayrıca, yeni kayıt bilgileri girildikten sonra, veri tabanına kayıt, listenin üst tarafında bulunan araçlar (butonlar) ile yapılır. Şekil 131

74 Şekil 131a Formun üst tarafında bulunan butonuna tıklandığında, Kütle hızının mesafeye göre dağılımı başlıklı grafik formu açılır. (Şekil 131b) Şekil 131b Grafikte; kütle hızının (mm/san) mesafeye (m) göre dağılımı, gecikme başına maksimum patlayıcı miktarı (kg) ve kayaç faktörünün bir fonksiyonu olarak sunulmuştur. Yeşil renk hat; mevcut sismik ölçümlere göre kütle hızının mesafeye karşılık gelen değeridir. Bunun yanı sıra, gecikme başına maksimum patlayıcı miktarı (kg) ve kayaç faktörü değeri (ilk değer, DelPat

75 tarafından giriş verilerine göre hesaplanmıştır) değiştirilebilir niteliktedir. Verilen yeni değerlere karşılık grafik yeniden çizilir. Örnek yeni grafik görüntüsü, Şekil 131c deki gibidir. Şekil 131c Veri listesinin üst kısmında bulunan araç butonlarının son kısmında bulunan butonuna tıklandığında, Uzaklığa bağlı mesafe değeri başlıklı form açılır ve patlatma sonucu oluşan titreşim değerleri ölçekli mesafe bileşke (kütle) partikül hızı grafiği sunulur. Grafikte üst kısmında görüldüğü gibi kararlılık (sönümlenme) katsayısı ve Standart sapma (regresyon katsayısı) belirtilmiştir. (Şekil 132) PVS (mm/san) : Bileşke partikül hızıdır, teorik förmülü grafik üzerinde verilmiştir. SD (m/kg^1/2) : Ölçekli mesafedir. Sismik kayıtların bu grafikdeki karşılıkları mavi renkli + işaretleri ile gösterilmiştir.

76 Şekil 132 Tüm grafik formlarında yazıcıya gönderme imkanı vardır.