BORSA İSTANBUL ANONİM ŞİRKETİ KIYMETLİ MADENLER PİYASASI MÜŞTERİ EMİRLERİNE VE İŞLEMLERİNE İLİŞKİN ESASLAR GENELGESİ. BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler

Transkript

1

2 Genelge No : Yayım Tarihi: BORSA İSTANBUL ANONİM ŞİRKETİ KIYMETLİ MADENLER PİYASASI MÜŞTERİ EMİRLERİNE VE İŞLEMLERİNE İLİŞKİN ESASLAR GENELGESİ BİRİNCİ BÖLÜM Genel Hükümler Amaç ve kapsam MADDE 1- (1) Bu Genelge nin amacı, Borsa İstanbul A.Ş. Kıymetli Madenler Piyasasında işlem yapma yetkisi olanların müşteri nam ve hesabına yapacakları işlemlere ilişkin esasların belirlenmesidir. Kısaltmalar ve tanımlar MADDE 2- (1) Bu Genelge de geçen; a) Aracı kuruluş, üye: Borsa da faaliyet gösteren ve 11/08/1989 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar da tanımlanan Kıymetli Maden Aracı Kuruluşlarını, b) Genel Müdür: Borsa İstanbul A.Ş. Genel Müdürünü c) Takas merkezi: Parasal işlemler için İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. yi (Takasbank), kıymetli madenlerin fiziki takası için Borsa takas merkezini, ç) Yönetim Kurulu: Borsa İstanbul A.Ş. Yönetim Kurulunu, d) Yönetmelik: 30/06/1999 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan İstanbul Altın Borsası Yönetmeliği ni ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM Müşteri Emirleri, İşlemler ve Diğer Esaslar Emir iletimi MADDE 3 (1) Kıymetli maden alım satımına ilişkin emirler, üyeler tarafından Elektronik Borsa Sistemine intikal ettirilmek suretiyle gerçekleştirilir. Üyelerin müşterileri, Borsada işlem yapmak istemeleri halinde, bu isteklerini üyelere alım veya satım emirleriyle iletirler. 1

3 (2) Müşteriler alım satım emirlerini yazılı, sözlü, telefon, veya diğer iletişim araçlarıyla Borsa üyelerine ya da elektronik ortamda Borsa üyeleri üzerinden doğrudan Borsaya iletebilirler. (3) Emri veren müşteri, emrin Borsaya intikal ettirilmesinden önce emri değiştirebilir veya geri alabilir. Emirlerin geçerlilik süresi MADDE 4 (1) Müşteri, emrin geçerlilik süresini istediği gibi belirleyebilir. Emrin belirlenen süre içinde yerine getirilmemesi halinde emir geçerliliğini yitirir. (2) Süresi belirlenmemiş olan emirler seans esnasında verilmiş ise o seansta veya o gün, aksi takdirde emri takip eden ilk seans veya o gün sonu için geçerlidir. Müşteri bu şekildeki emirler için emrin verildiği tarihten başlamak şartıyla, sonradan süre belirleyebilir. Süresi belirlenmiş emirde süre doldukça süreyi uzatabilir. Emirlerde bulunacak bilgiler MADDE 5- (1) Bir müşteri emrinde Yönetmeliğin 21 inci maddesinde belirtilen bilgiler ile müşteri numarası bilgisinin bulunması gerekir. (2) Müşteri emirleri en az iki nüsha olarak düzenlenir, bir nüshası emri veren müşteriye verilir. (3) Sözlü emir istisnası dışında bu maddenin 1 inci fıkrasında belirtilen bilgileri içermeyen müşteri emirleri işleme konulmaz. (4) Telefon ile alınan müşteri emirlerine ilişkin ses kayıtlarının; faks yoluyla alınan emirlere ilişkin talimatın ve gün içinde faks ile iletilen tüm emirlerin üyelere ulaştığı tarih ve zaman bilgilerini içeren toplu dökümün; internet üzerinden alınan emirlerde tarih, zaman ve müşteri bazında olmak üzere emri ileten müşterilere ilişkin IP (Internet Protokol) numaraları kayıtlarının; her ne türlü olursa olsun elektronik ortamda diğer şekillerde alınan emirlerde emri veren kaynağı gösterecek şekilde gerekli elektronik log kayıtlarının üyelerce tutulması zorunludur. Fiyat belirleme şekilleri MADDE 6 (1) Müşteriler, Borsa üyesine verdikleri emirlerde alım veya satım fiyatlarını belirleyebilecekleri gibi, fiyat belirleme konusunda üyeyi serbest de bırakabilirler. Müşterinin serbest fiyatlı emrini alan Borsa üyesi müşterisinin menfaatini gözetmek konusunda azami gayreti gösterir. Müşterilerin emir Borsaya intikal ettirilmeden önceki yükümlülükleri MADDE 7 (1) Borsa üyeleri, alım emri verenlerden kapora ya da teminat veya satın almak istenen kıymetli madenin bedelinin tamamının makbuz karşılığında ödenmesini; satım emri verenlerden satmak istedikleri kıymetli madenin kendilerine veya temsilcilerine tesellüm belgesi karşılığında teslimini, müşteri emrini Borsaya intikal ettirmenin ön şartı olarak isteyebilirler. (2) Kapora, peşin tahsil edilen bedel veya teslim alınan kıymetli maden, işlem gerçekleşmediği takdirde en geç 24 saat içinde müşteriye iade edilir. İşlem gerçekleştiği takdirde kapora veya peşin tahsil edilen bedel alış bedelinden mahsup edilir. Aracı kuruluşların yükümlülükleri MADDE 8 - (1) Aracı kuruluşlar, müşterilerin verecekleri alım ve satım emirlerini, kısmen veya tamamen kabul etmeme hakkına sahip olup, nedenini açıklamak zorunluluğu 2

4 olmaksızın bu durumu müşterilerine veya onların temsilcilerine hemen bildirmekle yükümlüdürler. (2) Aracı kuruluşlar işlemlerini gerçekleştirirken müşterilerinin çıkarını ve piyasanın bütünlüğünü gözeterek dürüst ve şeffaf davranmak, müşterileriyle çıkar çatışmalarını doğuracak işlemlerden kaçınmak ve buna uygun bir organizasyon oluşturmak, herhangi bir çıkar çatışması olduğunda, öncelikle müşterilerinin menfaatini gözetmek ve adil davranmakla yükümlüdürler. (3) Müşterilerin üye nezdinde gerçekleştirecekleri işlemlerde Borsaya ve takas merkezine karşı üye sorumludur. (4) Bu Genelge nin 7 nci maddesi kapsamında kapora veya teminat alınmaması, satın alınması istenen kıymetli madenin bedelinin önceden tahsil edilmemesi ya da satılması istenen kıymetli madenin önceden teslim alınmaması halinde müşterinin üyeye olan yükümlülüklerini zamanında yerine getirmemesi nedeniyle Borsaya veya takas merkezine karşı oluşacak temerrütlerde, temerrüt hükümleri üyeye uygulanır. (5) Aracı kuruluşlar müşterileriyle olan ilişkilerinde müşteri ismine saklama uygulaması ve yatırımcıyı korumaya ilişkin diğer düzenlemeler ile müşteriyi ilgilendiren tüm konularda yeterli bilgilendirme ve şeffaflığı sağlamak zorundadırlar. (6) Aracı kuruluşlar müşterileriyle işlem yapmaya başlamadan önce, aracı kuruluşla müşterisi arasındaki ilişkiyi genel olarak düzenleyen, başlangıçta bir kez akdedilen ve münferit işlemlerin esasını oluşturan çerçeve anlaşma niteliğinde olan ve zorunlu unsurları Ek te yer alan bir yazılı sözleşme yapmak zorundadırlar. (7) Müşterilerle yapılacak sözleşmelere konulacak hükümlerle Borsa üyelerinin sorumlulukları kaldırılamaz. İşlem teminatı MADDE 9 (1) Borsa, üyenin gerek portföyüne gerekse müşterileri adına yapacağı işlemler için üyenin yatırdığı teminatlar üzerinden üyeye işlem yetkisi tanımlar. Müşterilerin işlem yetkileri, işlem yaptıkları üye tarafından belirlenir ve üye toplam yetkisinden kullanılır. (2) Üye kasasında bulunan kıymetli madenler, müşteri kasasına virman yapıldığı andan itibaren üye yetkisi virmana konu olan miktar kadar düşürülür. Müşteri tanımlama MADDE 10 (1) Müşteri tanımlama ekranında gerekli bilgilerin üye tarafından girilmesi ile müşteri tanımı yapılır. (2) Tanımlamadaki bilgiler Borsa tarafından kontrol edildikten ve kimlik doğrulaması yapıldıktan sonra müşteri hesabı aktif hale getirilir ve müşteri numarası verilerek, müşteri saklama hesabı oluşturulur. Ancak müşteri hesabı aktif edildikten sonra müşteri adına işlem ve saklama yapılabilir. Kimlik doğrulama MADDE 11 - (1) - Borsa üyesi tarafından Elektronik Borsa Sistemine tanımlanan müşterilerin kimlik doğrulama işlemi; a) Gerçek kişilerde Türk uyruklular için nüfus cüzdanı veya sürücü belgesi veya pasaport, Türk uyruklu olmayanlar için pasaport veya ikamet belgesi veya İçişleri Bakanlığınca uygun görülen kimlik belgesi, tüzel kişilerde tüzel kişiliğinin tescil edildiği Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ve vergi levhası belgelerinin fotokopileri ile 3

5 b) Üyelerin müşterileri ile imzalayacakları çerçeve sözleşme fotokopisinin üyelerce Borsa ya iletilmesini müteakip yapılır. Müşteri hesap numarası MADDE 12 - (1) Aracılık çerçeve sözleşmesi yapılan her müşteriye ayrı bir hesap numarası verilir. Bir müşteriye verilmiş olan hesap numarası, alım satıma aracılık çerçeve sözleşmesinin sona erme tarihi üzerinden 10 yıl geçmedikçe bir başka müşteriye verilemez. Müşteri adına teklif verme MADDE 13 (1) Müşteri adına teklif verilebilmesi, işlem ve saklama yapılabilmesi için üyeler kendi gerçek veya tüzel müşterilerini sisteme tanımlamalıdır. (2) Teklif aşamasında müşteri teklifi olduğunu belirten kısım işaretlenmeli ve müşteri seçimi yapılmalıdır. Müşteri hesabına saklama MADDE 14 - (1) Üyelerin müşterileri hesabına yapacakları saklama hizmetleri, üyeler adına ve müşterileri hesabına münhasıran Borsa saklama merkezinde yerine getirilir. (2) Müşteri işlemlerine konu kıymetli madenler Borsa takas sistemi esasları dahilinde müşterinin saklama kasasına üyenin teyidi alınması sonrasında Borsa tarafından virman yapılır. Müşteri teslimatları MADDE 15 (1) Üyeler müşterilerine Borsa işlemleri nedeniyle Takas Merkezi dışındaki stoklarından her zaman teslimat yapabilirler. Müşteri bedelini ödediği ve alımın gerçekleştiği durumlarda üyeler, müşterilerine kıymetli madenin teslimini en geç mahsup işlemlerinden sonraki iş günü içinde yapmak zorundadırlar. (2) Takas yükümlülüklerinin tamamlanmasından sonra üye yetkilisi tarafından üye kasası üzerinden üye veya müşterisine ait kıymetli madenlerin çıkışı yapılır. Virmana ve çekmeye ilişkin diğer hususlar MADDE 16 (1) Borsa takas sistemi esasları dahilinde, üyenin müşterisi adına yaptığı alım işleminden sonra üyenin hesabına blokeli olarak kıymetli madenler aktarılır, parasal takas yükümlülüğünün yerine getirilmesi akabinde önce üye hesabındaki bloke kaldırılır ve daha sonra üyenin alt hesabında yer alan müşteri hesabına virman yapılır. (2) Üye kasasından üyenin müşterilerinin hesabına virman yapılabilmesi için ilgili işlemde müşteri bilgilerinin yer alması zorunludur. (3) Müşteri hesaplarına ancak bir işleme bağlı olarak virman yoluyla giriş çıkış yapılabilir. (4) Müşterinin talimatı olmadan üye, müşteri hesabından kıymetli madeni çekemez veya kendi hesabına virman yaptıramaz. Müşteri hesabındaki, kıymetli madeni çekmek isterse, çekme talimatını bağlı bulunduğu üyeye gönderir ve ilgili üye temsilcisi bu talimat ile çekme talebinde bulunur. Çekme talimatının incelenmesinden ve takas yükümlülüklerinin olmadığının tespit edilmesinden sonra müşteri hesabındaki kıymetli madenin üye kasası üzerinden çıkışı yapılır. 4

6 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Kurtaj ve Komisyonlar Kurtaj MADDE 17- (1) Müşteriler tarafından Borsa üyelerine, gerçekleşen işlem tutarı üzerinden ödenecek kurtaj ücretinin azami sınırı 0,0025 (binde iki buçuk) olarak tespit edilip Sermaye Piyasası Kurulu tarafından onaylanmıştır. Saklama komisyonu MADDE 18 - (1) Aylık müşteri saklama komisyon hesabı üye üzerinden gerçekleştirilir ve üyeler için geçerli olan aylık saklama komisyonu oranı uygulanır. (2) Müşteri kasasında bulunan kıymetli madenlerin saklama komisyonu bağlı bulunduğu üyeye yansıtılır. Bu nedenle müşteri saklama komisyonları, adına saklama yapan üyeye tahakkuk ettirilir. (3) Üye kasasından müşteri kasasına virman yapılmış olan kıymetli madenlerde, müşteri kasasına virman yapılıp yapılmamasına bakılmaksızın, mevcut üye kasasında saklama komisyonu hesabına devam edilir. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Çeşitli ve Son Hükümler Genel esaslar MADDE 19- (1) Bu Genelgede yer almayan Kıymetli Madenler Piyasasıyla ilgili diğer tüm genel esaslar ve düzenlemeler müşteri emir ve işlemlerini için de geçerlidir. Yürürlük MADDE 20- (1) Bu Genelge yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 21- (1) Bu Genelge hükümlerini Genel Müdür yürütür. 5

7 EK Çerçeve Sözleşmede Bulunması Zorunlu Unsurlar Kıymetli madenler aracı kuruluşları müşterileriyle işlem yapmaya başlamadan önce yazılı bir sözleşme yapmak zorundadırlar. Bu sözleşme, aracı kuruluşla müşterisi arasındaki ilişkiyi genel olarak düzenleyen, başlangıçta bir kez akdedilen ve münferit işlemlerin esasını oluşturan bir çerçeve anlaşmasıdır. Müşteri tanıma kuralı ve ilgili mevzuat hükümleri uyarınca hesap açmadan önce müşterinin kimlik bilgilerinin tespit edilmesi zorunlu olup, aracı kuruluşun müşteri kimliğinin tespitinde herhangi bir sorumluluğunun bulunmadığına ilişkin hüküm konamaz. Çerçeve sözleşmede; - Müşteri tarafından verilen alım satım emirlerinin sonuçlarından Borsa düzenlemelerine uygun olarak müşterilerin bilgilendirilmesine ilişkin hükümlerin yer alması, - Gerçekleşen müşteri işlemleri sonucunda müşterilerin takas yükümlülüğünü sonuçlandırmak üzere kıymetli maden ve nakdin teslimatına ilişkin yöntem ve esaslar konusunda hükümlerin yer alması, - Müşteri emirlerinin Borsa ya gönderilmeden önce üye tarafından istenecek kapora ya da teminata ilişkin ödeme şartlarının belirtilmesi, - Çerçeve sözleşmeye Borsa İstanbul Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası Saklama Kasasına kıymetli maden teslim edilmesi ve Borsa Kasasından kıymetli maden teslim alınması işlemleri ile Borsa nezdindeki saklama hesaplarındaki kıymetli maden hareketleri Borsa üyesi tarafından yapılacaktır. Kıymetli maden alım satım işlemlerine ait bedellerin ve teminatların Borsaya ve/veya Borsanın anlaşmalı olduğu kuruluşa teslimi ile Borsadan ve/veya Borsanın anlaşmalı olduğu kuruluştan tahsili Borsa üyesi tarafından yerine getirilecek olup, temerrüt halinde Borsaya karşı Borsa üyesi sorumludur. şeklinde bir maddenin konulması zorunludur. Diğer taraftan, aracı kuruluşa ödenecek ücret veya komisyonun tespitinde uygulanacak hesaplama yöntemi ile ödeme esaslarına ve varsa konuya ilişkin düzenlemeler ile getirilen sınırlara sözleşmede yer verilir. Bu oran Yönetmeliğin 49 uncu maddesine göre belirlenen azami orandan (0, binde iki buçuk) yüksek olamaz. 6