ANKARA ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ YÜKSEK LĠSANS TEZĠ. Karagöl (Ankara) ün zooplanktonik organizma türleri ve mevsimsel dağılımı

Transkript

1 ANKARA ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ YÜKSEK LĠSANS TEZĠ Karagöl (Ankara) ün zooplanktonik organizma türleri ve mevsimsel dağılımı Sercan ERDOĞAN BĠYOLOJĠ ANABĠLĠM DALI ANKARA 2010 Her hakkı saklıdır

2 ÖZET Yüksek Lisans Tezi KARAGÖL (ANKARA) ÜN ZOOPLANKTONĠK ORGANĠZMA TÜRLERĠ VE MEVSĠMSEL DAĞILIMI Sercan ERDOĞAN Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Biyoloji Anabilim Dalı DanıĢman: Doç. Dr. Sibel YĠĞĠT Karagöl (Ankara) de Ekim 2008-Haziran 2009 tarihleri arasında yapılan bu çalıģmada, gölde seçilen 3 istasyondan su örnekleri alınmıģ, zooplanktonik organizma türleri ve mevsimsel dağılımı tespit edilerek gölün bazı fiziksel ve kimyasal analizleri de yapılmıģtır. AraĢtırma sonucunda Rotifera dan 78, Cladocera dan 7 ve Copepoda dan 4 olmak üzere toplam 89 tür belirlenmiģtir. Göldeki zooplanktonik organizmaların sayısal (B/m 3 ) olarak %87,78 ini Rotifera, %7,1 ini Cladocera ve %5,11 ini Copepoda türlerinin oluģturduğu belirlenmiģtir. Rotifera grubu hem tür hem de türlere ait birey sayıları bakımından zooplanktonun en önemli grubunu oluģturmuģtur. AraĢtırma sonucunda tespit edilen türlerin tamamı Karagöl (Ankara) için yeni kayıttır. Ocak 2010, 100 sayfa Anahtar Kelimeler: Karagöl, zooplankton, Ankara, mevsimsel dağılım ABSTRACT i

3 Master Thesis The zooplanktonic organism species and their seasonal distribution in Karagöl (Ankara) Sercan ERDOĞAN Ankara University Graduate School of Natural and Applied Sciences Department of Biology Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Sibel YĠĞĠT In this study, water samples were collected from three stations selected in the lake; the zooplanktonic organism species and their seasonal distribution with some physical and chemical properties of Karagöl (Ankara) were investigated between October 2008 and June At the end of the study, 78 species of Rotifera, 7 species of Cladocera, and 4 of Copepoda species, totaly 89 species were determined in the lake. It was determined that zooplanktonic organisms are composed of 87.78% Rotifera, 7.1% Cladocera and 5.11% Copepoda. Rotifera was the most important group in the zooplankton with respect to species numbers and number of individuals. All of determined species in this study were new record for Karagöl (Ankara). January 2010, 100 pages Key Words: Karagöl, zooplankton, Ankara, seasonal distribution TEġEKKÜR Yüksek Lisans öğrenimim süresince bilgi birikimi ve deneyimleri ile bana yön veren, destek ve güvenini daima hissettiren saygıdeğer danıģman hocam Doç. Dr. Sibel YĠĞĠT ii

4 (Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi) e, çalıģmalarım sırasında ilgi ve desteklerini esirgemeyen hocam sayın Prof. Dr. Ahmet ALTINDAĞ (Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Dekan Yardımcısı) a, gerek arazi çalıģmalarında gerekse örneklerin tanımlanmasında yardımlarını gördüğüm ve bilimsel görüģlerini aldığım Yrd. Doç. Dr. Murat KAYA (Aksaray Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Öğretim Üyesi) ya, arazi çalıģmaları esnasında bilhassa kıģ mevsiminde zor Ģartlarda yanımda olan ve desteklerini gördüğüm Doktora Öğrencileri Biyolog Kerem CANLI ve Biyolog Özcan ġġmġek e, yaģamım ve tüm öğrenim hayatım boyunca hem maddi hem de manevi yönden destek ve güvenlerini her konuda hissettiren aileme en içten teģekkürlerimi sunarım. Sercan ERDOĞAN Ankara, Ocak 2010 iii

5 ĠÇĠNDEKĠLER ÖZET... i ABSTRACT... i TEġEKKÜR... ii SĠMGELER DĠZĠNĠ... vi ġekġller DĠZĠNĠ... vii ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ... viii 1. GĠRĠġ Rotifera Cladocera Copepoda KAYNAK ÖZETLERĠ MATERYAL VE YÖNTEM ÇalıĢma Alanının Tanıtımı ÇalıĢma Alanında Yapılan Önceki AraĢtırmalar Zooplankton Örneklerinin Alınması Zooplankton Örneklerinin TeĢhis ve Sayımları Fiziksel ve Kimyasal Parametrelerin Ölçülmesi ARAġTIRMA BULGULARI Zooplanktonik Organizmaların Kalitatif Analizi Rotifera Cladocera Copepoda Zooplanktonik Organizmaların Kantitatif Analizi Rotifera Rotaria rotatoria (Pallas, 1766) Keratella cochlearis (Gosse, 1851) Cladocera Alona rectangula Sars, Copepoda Cyclops vicinus Uljanin, iv

6 4.3 Fiziksel ve Kimyasal Parametrelerin Analizi IĢık geçirgenliği Yüzey suyu sıcaklığı ÇözünmüĢ oksijen Elektriksel iletkenlik (EC) Hidrojen iyon konsantrasyonu (ph) TARTIġMA VE SONUÇ KAYNAKLAR EKLER EK 1 Zooplanktonik Organizma Türlerine Ait Fotoğraflar EK 2 ÇalıĢma Alanı ve Örnekleme Ġstasyonlarına Ait Fotoğraflar ÖZGEÇMĠġ v

7 SĠMGELER DĠZĠNĠ C Santigrat derece µ Mikron µm Mikrometre µs Mikrosimens B/m 3 Birey sayısı / metreküp cc Mililitre cm Santimetre dk Dakika E East (Doğu) ha Hektar km Kilometre L Litre m Metre m 3 mg ml MTA N ~ YaklaĢık % Yüzde Metreküp Miligram Mililitre Maden Tetkik ve Arama Kurumu North (Kuzey) vi

8 ġekġller DĠZĠNĠ ġekil 1.1 Rotifera nın genel yapısı... 3 ġekil 1.2 Daphnia nın (Cladocera): a. Genel yapısı, b. Efipium... 6 ġekil 1.3 Copepoda nın genel yapısı: a. Cyclopoida, b. Calanoida... 9 ġekil 3.1 Karagöl ün coğrafik konumu ve örnekleme istasyonları ġekil 4.1 Zooplankton gruplarının birey sayısına göre yüzde bolluğu ġekil 4.2 Zooplankton yoğunluğunun mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı (%) ġekil 4.3 Rotifera grubunun mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı ġekil 4.4 Rotaria rotatoria nın mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı ġekil 4.5 Keratella cochlearis in mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı ġekil 4.6 Cladocera grubunun istasyonlara ve mevsimlere göre dağılımı ġekil 4.7 Alona rectangula nın mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı ġekil 4.8 Copepoda grubunun istasyonlara ve mevsimlere göre dağılımı ġekil 4.9 Cyclops vicinus un mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı ġekil 4.10 Secchi Diski değerlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı ġekil 4.11 Yüzey suyu sıcaklığının mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı ġekil 4.12 ÇözünmüĢ oksijen miktarının mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı ġekil 4.13 EC değerlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı ġekil 4.14 ph değerlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı vii

9 ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ Çizelge 4.1 Zooplankton gruplarının sistematiği Çizelge 4.2 Rotifera türlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı Çizelge 4.3 Cladocera türlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı Çizelge 4.4 Copepoda türlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı Çizelge 4.5 Zooplankton gruplarının mevsimlere göre yoğunluk değerleri Çizelge 4.6 Zooplankton gruplarının istasyonlara göre yoğunluk değerleri Çizelge 4.7 Mevsimlere ve istasyonlara göre Secchi Diski değerleri (cm) Çizelge 4.8 Mevsimlere ve istasyonlara göre yüzey suyu sıcaklığı değerleri ( C) Çizelge 4.9 Mevsimlere ve istasyonlara göre çözünmüģ oksijen miktarı (mg/l) Çizelge 4.10 Mevsimlere ve istasyonlara göre EC değerleri (µs/cm) Çizelge 4.11 Mevsimlere ve istasyonlara göre ph değerleri viii

10 1. GĠRĠġ Sulak alanlar, sahip oldukları özellikleri ve içlerinde barındırdıkları canlı türlerinin zenginliği yönünden ekolojik açıdan büyük bir öneme sahiptirler. Faunistik, floristik, ekolojik ve ekonomik yönden oldukça önemli olan bu alanlar, tropikal ormanlardan sonra yeryüzündeki organik madde ve oksijen üretiminin en yüksek olduğu yerlerdir. Ayrıca bu bölgeler yer altı sularını da içeren bir depo iģlevi gördüğünden, sulama ve içme suyu sağlama açısından da ayrı bir önem taģırlar (Alper 2004). Birçok akuatik canlı en azından yaģamlarının belirli bir döneminde zooplanktonik organizmalarla beslenir. Bu nedenle de akuatik ortamın verimliliği ile zooplanktonik organizmalar arasında sıkı bir iliģki bulunmaktadır (Güher 2003). Bu organizmaların yoğunluğu, bulunduğu yere ve mevsime göre farklılık gösterir. Zooplankton, sucul ekosistemlerde kurulmuģ olan besin zinciri içerisinde, birincil üreticiler ile daha yüksek formlar arasındaki temel besinsel halkayı oluģturduğundan büyük öneme sahiptir. Zooplankton, yalnızca planktivor balıkların besinlerini oluģturmakla kalmaz, ekosistemde yer alan tüm balık larvalarına, sucul böceklere, böcek larvalarına ve diğer sucul hayvanlara da yem olurlar. Zooplanktonik organizmaların miktar ya da çeģit yönünden değiģikliğe uğraması besin piramidinin üst basamağındaki canlı gruplarını da etkiler (Emir 1994). Bu organizmaların bazı cins ve türleri, içinde bulundukları suların, su kalitesi, kirlilik ve trofik durumunu genel olarak belirleyici indikatör özelliği göstermeleri bakımından da önem taģımaktadırlar (Altındağ ve Yiğit 2004). Zooplanktonik organizmalar çeģitli toksikantlara karģı hassasiyetleri ve ekosistemde oynadıkları rol itibariyle antropojenik kirliliği belirlemede sıkça kullanılmaktadırlar (Özdemir ve Atamanalp 2006). 1

11 Tatlı su ekosisteminde bulunan zooplanktonik organizmalar baģlıca üç hayvan grubu ile temsil edilirler. Bunlar Rotifera Ģubesi ile Crustacea alt Ģubesinden Cladocera takımı ve Copepoda altsınıfıdır. 1.1 Rotifera Tekerlekli ya da çarklı hayvanlar olarak da bilinen bu canlılar çok hücreli hayvanların en küçüklerindendir. Büyüklükleri yaklaģık µ dur (erkeklerde), bazı türlerinde (diģiler) 3 mm olabilir (Wallace ve Snell 1991). Rotiferler; birkaç türü parazit, bir kısmı sesil, geri kalan türleri serbest yaģayan, fitoplanktonla beslenen ya da karnivor canlılardır. Birkaç türü de koloni halinde yaģar. YayılıĢ alanları oldukça geniģtir; tatlı sularda büyük miktarlarda bireyle ve aynı yerde çok sayıda türle temsil edilirler. Bazı türler tuzlu ve acı sularda görülürler. Bazıları da karayosunları arasındaki su ceplerinde yaģar ve kuraklık halinde suyunu kaybederek kist oluģturmaksızın 3-4 yıl canlılığını muhafaza edebilir. Aynı durum çok düģük ısı derecelerinde de meydana gelir. Bazı türleri sıvı helyum içinde -272 C canlı kalabilir. Çoğunlukla saydamdırlar; bununla birlikte yeģil, turuncu, kırmızı ya da kahverengi olabilirler. Sindirim sistemindeki maddelerin rengi genellikle vücut rengi olarak dıģarıya yansımaktadır (Demirsoy 2003, Salman 2006). Vücut genel olarak uzamıģ ya da yuvarlak torba Ģeklindedir (ġekil 1.1). BaĢ, gövde ve ayak olmak üzere 3 kısma ayrılır. Bazı türlerde ise kısa bir boyun belirgindir. BaĢta sillerle çevrili sil çelengi, yapısal olarak birbirinden farklı olan Trochus ve Cingulum olarak bilinen 2 halkaya ayrılmıģtır. BaĢ, ayrıca göz ve duyu kılları da taģır. Göz bir ya da iki fotoreseptör hücresinden meydana gelmiģtir ve fotik regülatör görevi yapar. Gövde vücudun orta bölgesidir. Ġç organların çoğu burada bulunur. Ayak, gövdenin arka ucundan çıkar, düz ya da iç içe geçebilen segmentli, dar bir yapıdadır. Ayak son kısmında 1 ya da 2 parmak taģır. Bazılarında sadece ayak vardır. Rotiferlerin bir kısmında gövde bölgesine ait kutikula kalınlaģarak bir zırh lorika meydana getirir. Deri yapısı kalın ise lorikat ince ise illorikat form denilir. Rotifera'ya ait türler bilateral 2

12 simetrilidir. Ġki önemli özelliği ile tanınırlar. Bunlardan birincisi baģ bölgesindeki silli kısım korona ikincisi ise mastaks denilen kaslı bir farinkstir (Kolisko 1974, Tanyolaç 2006). ġekil 1.1 Rotifera nın genel yapısı ( 2009) 1. Kıl demeti, 2. Mastaks, 3. Trofi, 4. Mide bezi, 5. Mide, 6. Vitellarium, 7. Bağırsak, 8. Yumurta, 9. Duyu almacı, 10. Sil çelengi, 11. Ağız, 12. Basit göz, 13. Alev hücresi, 14. Mide bezi, 15. Protonefridyum, 16. Ġdrar kesesi. 17. Lorika, 18. Sipin, 19. Anüs, 20. Pedal bez, 21. Ayak, 22. Parmak 3

13 BaĢta, kenarı sillerle çevrili transversal bir disk Ģeklinde olan korona, rotiferler için tipik bir organ olup, harekete ve besin almaya yarar. Vücudun ön kısmında anafor meydana getirerek su akımını ve besin alımını sağlamaya yönelik sil dizisi Ģeklindedir. En basit durumda disk tek sil çelengi ile çevrilidir. Ağız, anteriorde koronanın merkezinde periferal, subterminal ya da ventral konumlu olarak yer alır. Ağzı çevreleyen alana bukkal alan baģı çevreleyen sil çelengine sirkumapikal band denir. Sil çelenginin yapısına ve konumuna göre farklı tiplerde (Notammata tip, Brachionus tip, Asplanchna tip, Conochilus tip, Hexarthra tip, Euchlanis tip, Colletheca tip) korona bulunur (Kolisko 1974). Mastaksın asıl görevi duvarlarında bulunan tükrükbezi ile sindirime yardımcı olmaktır. Mastaksın iç kısmında karmaģık yapılı, plaka, çubuk Ģeklinde diģler vardır, bunlara trofi denir. Trofinin yapısı taksonomik ayrımda kullanılan bir özelliktir ve tür teģhisi için kullanılan en önemli kısımdır. ġekline ve beslenme tarzına bağlı olarak, 9 farklı tipi (Malleat, Virgat, Cordat, Ġnducat, Uncinat, Malleoramat, Forcipat, Ramat, Fulkral) tanımlanmıģtır (Emir 1994). Trofi; asidik mukopolisakkarit bileģiminde olan birkaç sert parçadan ve iliģkili kaslardan meydana gelir. Trofinin kısımları, bir çift ramus ve fulkrumdan oluģan incus ve bir çift manibrium ile unkustur. Unkus ve manibriumun ikisine birden malleus denir (Koste 1978). Rotifera da dikkati çeken özelliklerden biri de vücudun sabit sayıda hücreden meydana gelmiģ olmasıdır. Dünyaya yeni gelen genç fertlerin vücudundaki hücre sayısı yaģlı fertlerle aynıdır. Hatta vücut hücrelerinin Ģekli, büyüklüğü ve pozisyonu da sabittir (Salman 2006). Rotifere Ģubesinin Monogonanta, Bdelloidea ve Seisonidea olmak üzere üç önemli sınıfı vardır. Monogonanta, planktonik rotiferlerin yanında birçok yarı plankton ve planktonik olmayan sedenter rotiferleri de kapsar. Bunlar tek ovaryum taģımaları ve hem eģeyli hem de eģeysiz ya da tamamen eģeysiz evrelere sahip olmalarıyla tanınırlar. Bunların yanı sıra erkek bireylerinin az ya da çok körelmiģ erkeklik özellikleri ile de karakterize edilmektedirler. Bdelloidea üyelerinde genellikle sülük benzeri ya da dönerek 4

14 sürüklenme hareketi (spiral hareket) görülür. Bunlar kayaçlarda, çakıllı kesimlerde, çamurlarda, detrituslarda ve bitkilerde bulundukları gibi sadece plankton Ģeklinde de bulunabilirler. Nemli toprakta yüksek yoğunluklara ulaģabilirler ( B/m 3 ). Her fertte iki ovaryum bulunur ve üremeleri eģeysizdir. Erkeklerine rastlanamamıģtır. Seisonidea tek bir cins altında epizoik ve sadece denizlere özgü bir kümedir. Parazitik yaģarlar. Uzun vücutludurlar. Boyları 0,5-3 mm kadardır. Görünüm ve boyut açısından erkekler ve diģiler benzerdir. Gonadlar çift olup üreme sadece eģeyseldir (Demirsoy 2003). Rotiferlerin dağılımları kozmopolit olduğu için coğrafik engeller pek etkili olamaz. Birçok türü sınır olmadan rüzgârlar, kuģlar, otlayan hayvanlar gibi faktörlerle yumurtalarını yayabilirler. Partenogenetik üreyebilme yetenekleri, ekolojik olarak uygun biyotoplarda tek bir yumurta ile çoğalabilmelerini mümkün kılar (Kolisko 1974). Zooplanktonun büyük bir grubunu oluģturan Rotifera, besin zincirinde fitoplanktondan sonra sekonder halkayı oluģturmaktadır. Rotifera nın tatlı su ekosistemlerinde su kalitesini saptamada indikatör olarak kullanılmalarının yanı sıra birçok omurgasız ve omurgalı canlının besinlerini oluģturmaları nedeniyle önem taģımaktadır. 1.2 Cladocera Zooplanktonik organizmaların önemli bir grubunu oluģturan Cladocera, oldukça küçük (0,3-3 mm) ve çoğunlukla mikroskobik canlılar olup yaklaģık 400 kadar türü tanımlanmıģtır. Cladocera ya ait türlerin büyük çoğunluğu tatlı sularda yayılıģ gösterir. Tatlı sularda yaģayan türler planktonik olup göllerin limnetik bölgelerinde bulunurlar. Bunun yanında gölcüklerde, küçük su birikintilerinde, akarsuların durgun bölgelerinde, tuzlu göllerde ve acı su ortamlarında yayılıģ gösteren türleri de vardır. Bazı türleri ise bentik bölgede ve makrofit sucul vejetasyon arasında yaģarlar (Goldman ve Horne 1983, Demirsoy 2002, Tanyolaç 2006). 5

15 ġekil 1.2 Daphnia nın (Cladocera): a. Genel yapısı, b. Efipium (Barnes 1974) 1. Ġkinci anten, 2. BileĢik göz, 3. Kas, 4. Nauplius gözü, 5. Birinci anten, 6. Ağız, 7. Mandibul, 8. Birinci toraks bacağı, 9. Süzücü setalar, 10. Karapaks, 11. Postabdominal tırnak, 12. Anüs, 13. Postabdomen, 14. Kalp, 15. Ovaryum, 16. Embriyo, 17. Kuluçka kesesi, 18. Abdominal çıkıntılar, 19. Kaudal spin Cladocera da vücut lateralden yassılaģmıģ olup toraks bacaklarını da içine alacak biçimde iki yan parçadan oluģmuģ karapaksları mevcuttur (ġekil 1.2.a). BaĢ karapaksların dıģında kalır ve serbesttir. Kabuk vücudun dorsalinin posterior tarafında kuluçka kesesini oluģturur. Vücut çok segmentten oluģmuģtur. Toraks ve abdomen olmak üzere iki belirgin kısım ayırt edilir. BaĢ ve toraks arasında servikal sinüs adı verilen bir çukurluk bulunur. BaĢta bulunan bileģik göz oldukça büyük, lateral konumlu ve rotasyon yeteneğindedir. BileĢik gözün kaudo-ventralinde ise osellus adı verilen basit göz yer alır. BaĢ aģağı doğru kıvrıktır, karın tarafına doğru eğilmiģ olan ön kenarında bir çıkıntıya sahiptir ve bu kısma rostrum denir. BaĢta birinci ve ikinci anten olmak üzere iki anten mevcuttur. Birinci anten antenül olarak isimlendirilir ve hareket etmez. Çifttir 6

16 ve çok sayıda duyu kılı taģır. Ġkinci antende bir çifttir ve biramus (iki dallı) yapıdadır. Ġkinci anten en önemli hareket organıdır. Antenin her bir dalında bulunan setalar taksonomide önem taģır. Antenin kaidesinin üzerinde forniks denen dıģ iskelet vardır. Forniks, yüzme esnasında antenin kas hareketlerini destekler. BaĢ kısmında ayrıca pek belirgin olmayan mandibul, maksilla ve labrum gibi ağız parçaları yer alır. Vücudun geri kalan kısmı, baģın posterior kısmında ve kabuğun altındadır. Toraks bölgesi 6-9 segmentlidir. Segmentler ancak toraks bacakları sayesinde ayırt edilebilmektedir. BeĢ ya da altı çift olan toraks bacakları yassı ve setalı bir yapıdadır. Bacakların temel fonksiyonu, su akımları meydana getirerek besin ve oksijen taģınımını sağlamaktır. Vücudun posterior bölgesinde, hareketli ve segmentsiz abdomen bulunur. Abdomen, vücudun antenden sonra ikinci hareketli organıdır. Burada bulunan anüsün pozisyonu taksonomik açıdan önemlidir. Abdomenin son kısmı olan postabdomen dorsal konumlu olup iki uzun seta ve terminal konumlu bir çift tırnağa (postabdominal tırnak) sahiptir. Postabdomenin yapısı sistematikte oldukça önemlidir (Cirik ve Gökpınar 1993). Cladocera da erkek bireyler diģilere nazaran daha küçük olup büyük antenlere ve farklı ĢekillenmiĢ bir postabdomene sahiptir. Çoğu türün erkek bireylerinde birinci bacak, diģiyi tutmaya yarayan ĢiĢkin bir çengel Ģeklini almıģtır. Cladocera lar yılın uzun bir döneminde partenogenetik olarak ürerler. GeliĢmeleri doğrudan doğruyadır. Metamorfoz geçirmezler. Partenogenetik üreme sıcak mevsimlerde görülür, ancak olumsuz koģullarda eģeyli üreme neslin devamı için gereklidir. Bu durumda, partenogenetik yumurtalardan bir miktar erkek birey oluģur. Kısa bir süre sonra diģiler partenogenetik yumurtalardan (yaz yumurtaları) daha büyük olan yumurtaları üretirler. Bu özel yumurtalar (kıģ yumurtaları), erkek bireyler tarafından döllenir ve kuluçka kesesine yerleģir. Yumurtaların etrafında efipium adı verilen özel bir kılıf oluģur (ġekil 1.2.b). Efipium bir süre sonra dıģarı atılarak, ortam Ģartları iyileģene kadar dinlenme safhasına kalır. Bu durum çok soğukta ya da kuraklık Ģartlarında meydana gelir (Ġpek 2000). Cladocera sucul ekosistemlerde özellikle tatlı sularda önemli bir gruptur. Bunlar, oldukça ekstrem çevre koģullarında geliģebilmektedirler (Sarma vd. 2005). 7

17 1.3 Copepoda Copepoda grubu organizmalar tatlı su, acı su ve denizlerde oldukça yaygın ve ekolojik olarak önemli küçük canlılardır. Çoğu denizlerde yaģayan den fazla türü vardır. Parazit yaģayan türleri de mevcuttur (Tanyolaç 2006). Ġç sulardaki Copepoda ların çoğu küçüktür. Ergin bir Copepoda, furkal setası hariç yaklaģık olarak 1 mm kadardır. Denizde yaģayan serbest formlar 1 cm den daha uzundur ve bazı parazitik formlar 30 cm uzunluğa eriģebilirler. Bazı tatlı su Copepoda ları renksizdir. Fakat birçoğu mevcut pigmentleri sayesinde renklidir. Pigmentsiz olanlar ise alınan besinlerden ve/veya farklı mevsimlerde, farklı hayat evrelerinde biriktirilen maddelerden dolayı renk alırlar (Dussart ve Defaye 2001). Serbest yaģayan formlar vücut yapıları, yaģama alıģkanlıkları, hareketleri ve ekolojik rolleri bakımından 3 takıma ayrılırlar. Calanoida, Cyclopoida, Harpacticoida (Cirik ve Gökpınar 1993). Vücutları, baģ, toraks ve abdomen olmak üzere 3 kısımdan meydana gelmiģtir (ġekil 1.3). BaĢ vücudun anterior tarafında yer alır ve çeģitli çıkıntılara sahiptir. Birinci anten, Cyclopoida da 17 segmentli ve kısa; Calanoida da ise 25 segmentli ve uzundur. Harpacticoid Copepoda ların antenleri çok kısa olup 9 segmentten fazla değildir ve sefalotorakstan kısadır (Tanyolaç 2006). Bir çift olan birinci anten hem duyu organları taģır, hem de hayvanın suda hareketini sağlar. Erkeklerde birinci anten kıvrık bir yapıda olup, döllenme zamanında diģileri yakalamaya ve tutmaya yarar. Ġkinci antende bir çifttir. Bu diğerine göre oldukça kısa olup çiftin her biri iki dala ayrılmıģtır. Her iki antende de uzun ve kısa setalar bulunur. BaĢ bölgesinde ayrıca ağız parçaları olan bir çift mandibul, birinci ve ikinci maksiller ve bir çiftte maksilliped bulunur. Bu parçalar süzerek beslenen türlerde kollektör görevi yapar. Predatörlerde ise avın yakalanmasında kullanılır. Sefalik bölgede yanlız tek bir nauplius gözü vardır ve bu iki lateral bir medyan osellusdan oluģmuģtur. (Özel 1992, Cirik ve Gökpınar 1993). 8

18 ġekil 1.3 Copepoda nın genel yapısı: a. Cyclopoida, b. Calanoida (Barnes 1974) 1. Birinci anten, 2. Göz, 3. Ġkinci anten, 4. Mandibul, 5. Birinci maksil, 6. Ġkinci maksil, 7. Maksilliped. 8. Sefalotoraks, 9. Toraks, 10. Toraks bacakları, 11. Genital segment, 12. Yumurta kesesi, 13. Anal segment, 14. Furka, 15. Furkal setalar Toraks 5 segmentli olup her bir segmentte bir çift yüzme bacağı vardır. Bacaklar yüzmeye elveriģli olacak Ģekilde yassılaģmıģ ve kürek Ģeklini almıģtır. Bacaklar yarık Ģeklinde olup her bacağın içteki dalına endopod, dıģtaki dalına ise eksopod adı verilir. Her iki dal 3 segmentli olup, bunların kaidesindeki bazipod iki segmentlidir. Bazipoditin ornamentasyonu bazı zamanlarda tür teģhisinde kullanılır. Endopod ve eksopod üzerindeki spin ve setaların uzunluğu, geniģliği ve çıkıģ yerleri türden türe değiģir ve türlerin teģhisinde ayırt edici özellik olarak kullanılır. BeĢinci toraks bacağı, segmentlerin sayısında ve geniģliğinde bariz bir azalma meydana geldiğinden diğerlerine göre farklı bir Ģekil almıģtır. Erkek bireyler de bu bacak, spermatoforların diģiye aktarılmasında kullanıldığı için daha iyi geliģmiģtir. BeĢinci bacak çifti asimetrik 9

19 olarak geliģmiģtir. Türlerin taksonomik ayrımında çok büyük önem taģır (Cirik ve Gökpınar 1993, Alper 2004). Vücudun anterioründe yer alan baģ ve toraks kısmı, posteriorunda bulunan abdomenden daha geniģtir. Abdomen, erkek bireylerde 4 segmentli olup, diģi bireylerde 2-3 segmentlidir ve bacak bulunmaz. Abdomenin birinci segmenti, genital segment adını alır. Her iki eģeyde de genital açıklık, bu segmentin ventral tarafındadır. Son abdomen segmentine bitiģik duran anal segment, boģaltım açıklığı ve bir çift furkal dal taģır. Bu dalların herbiri iyi geliģmiģ furkal setalara sahiptirler. Bunların iç ve dıģ apikal setaların boyları türden türe değiģir. Lateral ve dorsal setalar her zaman kısa iken, terminal setalar oldukça uzundur. Setalar, çoğunlukla ince tüylerle bezenmiģtir. Copepoda ların hepsi ayrı eģeylidir. Bazıları yumurtalarını teker teker dıģarı bırakır. Diğerleri ise oviduktlarının son kısımlarında özel bir yapıģma bezi içerirler. Bu bezin salgıları yumurtalarla birlikte dıģarı çıkar ve donma sonucu yoğunlaģarak yumurtaların etrafında bir kese oluģturur. Bu Ģekilde yumurta kesesi diģiye yapıģık olarak kolayca taģınabilir. Cyclopoida larda iki yumurta kesesi bulunurken, Calanoida larda sadece bir yumurta kesesi vardır. Copepoda larda eģeyli üreme görülür. DöllenmiĢ ince kabuklu yumurtalar (yaz yumurtaları), hemen geliģerek serbest gezen larvaları oluģturur. Ortam Ģartları kötüleģtiğinde kalın kabuklu dayanıklı ve bir dinlenme evresi geçirecek olan kıģ yumurtaları meydana getirilir. GeliĢmelerinde baģkalaģım gözlenmez. Yumurtalardan nauplius larvaları çıkar. Larvalar, altı nauplius ve beģ kopepodit safhası geçirdikten sonra erginleģir. Planktonik Copepoda lar, suyu filtre ederek beslenen canlılardır. Copepoda grubu organizmaların çoğu herbivor olmasına karģın Cyclopoida ların büyük bir kısmı karnivor olarak yaģar. Bu canlı grubu sayıca fazla olduklarından bol miktarda detritus ve fitoplankton tüketirler (Barnes 1974, Cirik ve Gökpınar 1993, Cirik ve Cirik 1995, Tanyolaç 2006). Copepoda lar tatlı su zooplankton kommuniteleri içinde daima yer alırlar. Her türün biyotik ve abiyotik koģullara göre bir hayat döngüsü vardır. Tatlı su Copepoda larının habitatları, dayanıksızlıkları nedeni ile karakterizedir. Örneğin, iklim değiģtiğinde sınırlı 10

20 hoģgörü gösteren bir tür ortamdan uzaklaģır ve bunun yerini ortamda yaģayabilecek farklı bir tür doldurur. Copepoda lar çeģitli çevresel koģullara uyum sağlamıģlardır. Nemli kum, makrofit, vb. özel habitatlarda yaģayanları da vardır. Calanoida lar ve Cyclopoida lar genelde pelajikte yer alırlar. Harpacticoida lar ise dipte ve dibe yakın kısımlarda, bentik veya littoral alanlarda yaģarlar (Dussart ve Defaye 2001). 11

21 2. KAYNAK ÖZETLERĠ Dünya nın birçok yerinde zooplanktonik organizmaların sistematiği, populasyon dinamiği, ekolojileri, indikatör özellikleri, biyoteknolojileri üzerine çok sayıda çalıģma yapılmıģtır. Ülkemizde de içsular üzerinde zooplankton sistematiği, ekolojisi ve dağılıģı ile ilgili birçok çalıģma yapılmıģtır. Bu çalıģmalardan bazıları kronolojik olarak aģağıda belirtilmiģtir. Daday (1903) ın Apolyont ve Ġznik Gölleri nde yapmıģ olduğu çalıģma Türkiye de zooplankton üzerine yapılmıģ olan ilk çalıģma niteliğindedir. Vavra (1905) Sarıgöl ün zooplankton taksonomisini çalıģmıģtır. Mann (1940), Türkiye nin Pelajik Copepoda ları isimli eserinde 25 farklı lokaliteden tanımladığı türleri bildirmiģtir. Geldiay (1949), Çubuk Barajı ve Eymir Gölü zooplanktonunu sistematik yönden incelemiģtir. Muckle (1951), Türkiye tatlı sularındaki Cladocera lar hakkında araģtırma yapmıģtır. Kiefer (1952), Türkiye nin 19 farklı lokalitesinde yaģayan Copepoda (Calanoida) lar hakkında araģtırma yapmıģtır. Lindberg (1953), Türkiye de yapmıģ olduğu çalıģmada Ġstanbul, Ankara, Bursa, Bolu ve Zonguldak civarında, yeraltı sularının da içinde bulunduğu 26 farklı lokalitede bulunan Cyclopoid Copepoda ları tespit etmiģtir. Kiefer (1955), Türkiye de 19 farklı lokaliteden Cyclopoid ve Harpacticoid Copepoda ları araģtırmıģtır. 12

22 Lindberg (1955), Hatay, Gaziantep, Niğde, MaraĢ, Malatya ve Sivas illerinde bulunan Cyclopoid Copepoda ları araģtırmıģtır. Hauer (1957), Van Gölü nde yapmıģ olduğu çalıģmada Rotifera türlerini belirlemiģtir. Gessner (1957), Van Gölü nün limnolojisi üzerine yaptığı çalıģmada tespit ettiği Cladocera ve Copepoda türlerini bildirmiģtir. Margoritora ve Cottarelli (1970), Abant Gölü nde bulunan Cladocera ve Copepoda türlerinin listesini bildirmiģtir. Demirhindi (1972), Türkiye nin Bazı Lagün ve Acı Su Gölleri Üzerinde Ġlk Planktonik AraĢtırmalar isimli çalıģmasında Meliç, Gala, Bafa, Güllük, Köyceğiz, Apolyont, Manyas, Salda ve YarıĢlı göllerinin zooplanktonik organizmalarını mevsimsel düzeyde incelemiģtir. Geldiay ve Tareen (1972), Gölcük Gölü nün planktonunu araģtırmıģtır. Tokat (1972), Hazar Gölü nün Copepoda ve Cladocera türlerini tespit etmiģtir. Ongan vd. (1972), Burdur, YarıĢlı, KarataĢ ve BeyĢehir gölleri Cladocera türlerini tespit etmiģlerdir. Tareen (1974), Gölcük Gölü nün Limnolojik AraĢtırması konulu doktora tezinde gölün zooplankton topluluğunda Copepoda nın predominant bir durumda olduğunu, bunu Rotifera ve Cladocera nın izlediğini bildirmiģtir. Tokat (1976), Hazar Gölü nün Rotiferlerini çalıģmıģ ve bu gruba ait 7 tür belirlemiģtir. Margaritora ve Cottarelli (1977), Türkiye nin 25 farklı lokalitesinde zooplankton türlerini tespit etmiģlerdir. 13

23 Dumont (1981), Konya Krater Gölü ve Türkiye nin 19 farklı lokalitesinin Rotifera faunasını çalıģmıģ ve 79 tür içeren bir liste vermiģtir. Anonim (1982), Keban Baraj Gölü Limnolojik Etüd raporunda gölde dağılım gösteren Cladocera ve Copepoda türlerinin listesini vermiģtir. Gündüz (1984), Karamık ve Hoyran Gölleri nde zooplankton türlerinin tespiti ve kirlenmenin zooplankton üzerindeki etkisi konulu bir çalıģma yapmıģtır. Anonim (1984a, b), Eğirdir ve AkĢehir Gölü nün bazı limnolojik özellikleri üzerine yaptıkları çalıģmalarında zooplankton türlerini tespit etmiģlerdir. Gündüz (1986), Karamık ve Hoyran Gölleri nin Copepoda türlerini araģtırmıģtır. Anonim (1986), BeyĢehir Gölü nün limnolojik özelliklerinin araģtırılması çalıģmasında zooplankton türleri de çalıģılmıģtır. Ustaoğlu (1986), Karagöl (Ġzmir) de Rotifera ya ait 18 tür, Cladocera ya ait 6 tür ve Copepoda ya ait 6 tür olmak üzere toplam 30 tür belirlemiģtir. Ustaoğlu ve Balık (1986), Akgöl ün Rotifera faunasını tespit etmiģlerdir. Rahe ve Pelister (1987), Ġç Anadolu Bölgesi nde Eber, AkĢehir, BeyĢehir ve Eğirdir Göllerinde bulunan Cladocera ve Copepoda ları bildirmiģlerdir. Dumont ve De Ridder (1987), Türkiye den Rotifera lar isimli çalıģmalarında 19 bölgeden 78 Rotifera türü bildirmiģlerdir. Gündüz (1987), Karamık ve Hoyran Gölleri nin Cladocera türlerini yayınlamıģtır. Ortak ve Kırgız (1988), Gala Gölü Cladocera ve Copepoda türlerini tespit etmiģlerdir. 14

24 Ustaoğlu (1989), Marmara Gölü nün zooplanktonu üzerine araģtırmalar isimli doktora tezini hazırlamıģtır. Emir (1989a), Samsun Bafra Gölü Rotatoria türlerinin mevsimsel değiģimi üzerine ekolojik bir çalıģma yapmıģtır. Emir (1989b), Türkiye den yeni kayıt olarak dört Rotifera türünü bildirmiģtir. Güher ve Kırgız (1989), Süleoğlu Baraj Gölü ve Korucuköy, Budakdoğanca, Eskikadın göletlerinin Cladocera ve Copepoda türlerini araģtırmıģtır. Gündüz (1989), Bafra Balıkgölü nden Mesochra aestuarii Gurney,1921 türünü Türkiye Copepoda faunası için yeni kayıt olarak vermiģtir. Demirhindi (1990), Demirköprü Baraj Gölü nün planktonik organizmaları üzerinde ilk araģtırmalar isimli çalıģmasında zooplanktonik organizmaları da bildirmiģtir. Ustaoğlu ve Balık (1990a, 1990b), Gebekirse ve KuĢ Gölü nün zooplanktonunu incelemiģlerdir. Emir (1990), Samsun Bafra Gölü Rotifera faunasını taksonomik yönden incelemiģtir. Temel ve Ongan (1990), Gala Gölü zooplankton gruplarının mevsimsel değiģimlerini incelemiģlerdir. Anonim (1990), Eğirdir Gölü stok tespit projesi kapsamında yapılan araģtırmada zooplanktonik organizmalar belirlenmiģtir. Emir (1991), Türkiye den birkaç Rotifera türünü bildirmiģtir. Gündüz (1991a), Bafra Balık Gölü nün Calanoida ve Cyclopoida türleri üzerine taksonomik bir çalıģma yapmıģtır. 15

25 Gündüz (1991b), Bafra Balık Gölü nün Cladocera türleri üzerine taksonomik bir çalıģma bildirmiģtir. Demirhindi (1991), Eğirdir Gölü nün planktonik organizmaları isimli çalıģmasında zooplanktonik organizmaları da araģtırmıģtır. Segers vd. (1992), Doğu Karadeniz Bölgesi nin 41 farklı lokalitesinden, 91 Rotifera türü tespit etmiģlerdir ve bunların 42 tanesi Türkiye faunası için yeni kayıttır. Güher ve Kırgız (1992), Edirne Bölgesi Cladocera türlerini araģtırmıģlardır. Kazancı vd. (1992), Köyceğiz Gölü nün limnolojisi üzerine araģtırma yapmıģlardır. Akbay (1993), Keban Baraj Gölü nün fito ve zooplanktonun vertikal ve horizontal dağılımı üzerine bir çalıģma yapmıģtır. Balık ve Ustaoğlu (1993), Gökçeada nın tatlı su faunası üzerine ön bir çalıģma bildirmiģlerdir. Anonim (1993), Uluslararası Öneme Haiz BeĢ Sulak Alanın Biyolojik Yönden AraĢtırılması isimli çalıģmada BeyĢehir, AkĢehir, HotamıĢ, Karamuk Gölleri ve Ereğli Sazlığı nda bulunan Cladocera ve Copepoda türlerinin listesi yayınlanmıģtır. Ustaoğlu ve Akyürek (1994), AkĢehir Gölü zooplanktonunu araģtırmıģlardır. Emir (1994a), Ġç Anadolu Bölgesi ÇavuĢçu, AkĢehir, Eber ve Karamuk Gölleri Rotifera faunasının taksonomik ve ekolojik açıdan değerlendirilmesi isimli çalıģmasını doktora tezi olarak bildirmiģtir. Emir (1994b), ÇavuĢçu ve Eber Gölleri nin zooplankton komunitesini araģtırmıģtır. 16

26 Güher ve Kırgız (1994), Edirne ili tatlı su Copepoda türleri ve dağılımları üzerine araģtırma yapmıģlardır. Bekleyen ve Bilgin (1994), Dicle Üniversitesi Kampüsü Kabaklı Göleti nin Rotifera faunasını taksonomik açıdan incelemiģlerdir. Akıl ve ġen (1995), Cip Baraj Gölü nün Copepoda ve Cladocera türleri üzerine taksonomik bir araģtırma yapmıģlardır. Bekleyen (1996), Kabaklı Göleti nin Cladocera ve Copepoda faunası ve bazı ekolojik özellikleri üzerine bir çalıģma yapmıģtır. Ustaoğlu vd. (1996), Gümüldür Deresi nin Rotifera faunasını bildirmiģlerdir. Altındağ ve Sözen (1996), Seyfe Gölü (KırĢehir) Rotifera faunasını incelemiģ, toplam 12 cins ve 15 tür belirlemiģlerdir. Bunlardan 1 cinsi ve 3 türü Türkiye için yeni kayıt olarak vermiģlerdir. Gündüz (1997), Türkiye Ġçsularında yaģayan Cladocera türlerinin listesini bildirmiģtir. Altındağ (1997), AkĢehir Gölü zooplankton faunasının mevsimsel değiģimini incelemiģtir. Ustaoğlu vd. (1997), Gümüldür Deresi nin Cladocera ve Copepoda faunasını araģtırmıģlardır. Bozkurt (1997), Seyhan Baraj Gölü zooplanktonu isimli çalıģmasını yüksek lisans tezi olarak bildirmiģtir. Göksu vd. (1997), Seyhan Nehri nin Cladocera ve Rotifera türlerini tespit etmiģlerdir. Emir-Akbulut ve Demirsoy ( ), Mogan Gölü zooplanktonunu incelemiģlerdir. 17

27 Altındağ ve Özkurt (1998), Kunduzlar ve Çatören Baraj Gölleri nin (Kırka Yöresi- EskiĢehir) zooplankton faunasını tespit etmiģlerdir. Rotifera dan 8 tür, Cladocera dan 5 ve Copepoda dan 2 tür olmak üzere toplam 15 tür teģhis etmiģlerdir. Ayrıca göllerin zooplankton yoğunluğu ve bazı fiziksel ve kimyasal parametrelerini vermiģlerdir. Yalım ve Çıplak (1998), Yaman Sazlığı nda (Antalya) yaģayan Cladocera türlerinin mevsimsel populasyon yoğunluk değiģimlerini araģtırmıģlardır. Güher (1999), Mert, Erikli, Hamam ve Pedina Gölleri nin Cladocera ve Copepoda türleri üzerine taksonomik bir çalıģma yapmıģtır. Kazancı vd. (1999), Köyceğiz, BeyĢehir, Eğirdir, AkĢehir, Eber, Çorak, Kovada, YarıĢlı, Bafa, Salda, KarataĢ, ÇavuĢçu Gölleri, Küçük ve Büyük Menderes Deltası, Güllük Sazlığı, Karamuk Bataklığı nın Limnolojisi, Çevre Kalitesi ve Biyolojik ÇeĢitliliği isimli çalıģmada zooplanktonun mevsimsel dağılımı belirlenmiģtir. Altındağ ve Yiğit (1999a), AkĢehir Gölü Rotifera faunası üzerine taksonomik bir araģtırma yapmıģ ve Rotifera Ģubesine ait 32 tür ve 2 cins teģhis etmiģlerdir. Altındağ (1999), Abant Gölü Rotifera faunası taksonomik olarak incelemiģtir. Bu çalıģmada 22 Rotifera türü tespit edilmiģ olup, bu türlerin 18 i Abant Gölü ve 4 ü Türkiye için yeni kayıttır. Altındağ ve Yiğit (1999b), Yedigöller (Bolu) in zooplankton faunasını ve mevsimsel değiģimini araģtırmıģlardır. Özdemir-Mis (1999), Gölcük Gölü nün zooplanktonu üzerine araģtırmalar konulu çalıģmayı doktora tezi olarak bildirmiģtir. Balık vd. (1999) Buldan Baraj Gölü nün limnolojik yönden araģtırılması çalıģmasında zooplankton taksonlarını bildirmiģlerdir. 18

28 Gülle (1999), Kovada Gölü zooplanktonunun sistematik ve ekolojik yönden araģtırılması konusunu yüksek lisans tezinde bildirmiģtir. Anonim (1999), Uluslararası Önemi Olan Sulak Alanların Biyolojik ve Ekolojik Yönden AraĢtırılması isimli çalıģmada Seyhan Deltası, Ceyhan Deltası, Sultan Sazlığı, Seyfe Gölü ve Tuzla (Palas) Gölü nde bulunan Cladocera, Rotifera ve Copepoda türlerinin listesi yayınlanmıģtır. Altındağ (2000), Yedigöller (Bolu) Rotifera faunası üzerine bir çalıģma yapmıģ ve toplam 31 tür tespit etmiģtir. Bu türlerin tamamı Yedigöller için ve 3 ü Türkiye için yeni kayıttır. Emir (2000), AkĢehir Gölü nde yaptığı çalıģmada rotiferlerin ve kabuklulara ait zooplanktonik organizmaların mevsimsel dağılımlarını ve bolluklarını incelemiģ ve aralarında negatif bir korelasyon olduğunu saptamıģtır. Güher (2000), Trakya bölgesi tatlı su Cladocera türleri üzerine faunistik bir araģtırma yapmıģtır. Emiroğlu-Saler vd. (2000), Fırat Nehri nin Kömürhan Bölgesi Rotifera larını ve mevsimsel değiģimlerini araģtırmıģlardır. Bozkurt ve Göksu (2000), Seyhan Baraj Gölü Rotifera faunasını bildirmiģlerdir. Tellioğlu ve ġen ( ), Hazar Gölü Cladocera ve Copepoda faunası üzerine taksonomik bir çalıģma bildirilmiģtir. Ustaoğlu vd. (2001a), Ġkizgöl ün Cladocera ve Copepoda faunasını çalıģmıģlardır. Altındağ ve Yiğit (2001a), Türkiye den rotiferlerin kısa bir listesini yayınlamıģlardır. Altındağ ve Yiğit (2001b), Türkiye den kladoserlerin kısa bir listesini bildirmiģtir. 19

29 Bekleyen (2001), Devegeçidi Baraj Gölü nde (Diyarbakır) yaptığı çalıģmada Rotifera Ģubesine ait 34 tür tespit etmiģtir. Bu türlerin tamamı göl için, 3 tanesi de Türkiye için yeni kayıttır. Ustaoğlu vd. (2001b), Demirköprü Baraj Gölü nün Cladocera ve Copepoda faunasını araģtırmıģlardır. Emiroğlu-Saler ve ġen (2001), Hazar Gölü ne dökülen Zıkkım Deresi nin rotiferleri ve mevsimsel değiģimlerini çalıģmıģlardır. Altındağ ve Yiğit (2002), Burdur Gölü nün zooplankton faunası üzerine bir çalıģma yapmıģ ve Rotifera dan 10, Cladocera dan 5 ve Copepoda dan 2 olmak üzere toplam 17 zooplankton türü tespit etmiģlerdir. Akbulut ve Akbulut (2002), Mogan Gölü nün plankton kompozisyonu çalıģmasında zooplanktonik organizmaları da belirlemiģlerdir. Güher (2002), Terkos Gölü Cladocera ve Copepoda faunasını bildirmiģtir. Tellioğlu ve ġen (2002), Hazar Gölü Rotifera faunasını taksonomik yönden incelemiģlerdir. Yiğit (2002), Kesikköprü Baraj Gölü (Ankara) nde yaptığı çalıģmada, zooplankton faunası, biyomas değerleri ve mevsimsel değiģimler, gölün bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri ile birlikte araģtırılmıģtır. Bozkurt vd. (2002), Doğu Akdeniz Bölgesinin önemli bir akarsuyu olan Asi Nehri nin Hatay sınırları içinde kalan bölümündeki Rotifera faunasını 1 yıl süreyle kalitatif yönden incelemiģtir. AraĢtırmada 31 tür ve 5 alt tür olmak üzere toplam 36 Rotifera türü tanımlanmıģtır. 20

30 Saler ve ġen (2002), Tadım Göleti nde Rotifera faunası üzerine taksonomik bir çalıģma yapmıģlardır. Bekleyen (2003), Göksu Baraj Gölü (Diyarbakır) nde yaptığı çalıģmada zooplankton faunasını incelemiģ ve Cladocera ya ait 16, Copepoda ya ait 3 ve Rotifera ya ait 28 tür olmak üzere toplam 47 tür saptamıģtır. Bu türlerden bir tanesi Türkiye için yeni kayıttır. Aygen (2003), IĢıklı Gölü Crustacea Faunası üzerine araģtırmalar konulu doktora tezinde Cladocera ve Copepoda türlerini bildirmiģtir. Ustaoğlu vd. (2003), Sazlıgöl ün Mikrokrustase Faunası konulu çalıģmada 21 tür Cladocera, 8 tür ve 1 alt tür Copepoda belirlemiģlerdir. Ustaoğlu vd. (2004), Sazlıgöl ün Rotifera faunasını bildirmiģlerdir. Altındağ ve Yiğit (2004), BeyĢehir Gölü nün zooplankton faunasını tespit ederek, teģhis edilen türlerin mevsimsel değiģimlerini incelemiģlerdir. Rotifera dan 32, Cladocera dan 9 ve Copepoda dan 2 tür olmak üzere toplam 43 tür tespit etmiģlerdir. Ayrıca gölün bazı fiziksel ve kimyasal parametrelerini tespit ederek zooplankton türleri ile olan iliģkilerini ortaya koymuģlardır. Ustaoğlu (2004), Türkiye içsularında yapılmıģ olan zooplankton araģtırmalarını bir araya getirerek bir kontrol listesi hazırlamıģtır. Rotifera dan 229, Cladocera den 92 ve Copepoda lardan 106 olmak üzere toplam 427 takson listelemiģtir. Balık vd. (2004), Birgi Göletleri ve Sazlıgöl ün Sucul Faunası hakkında bir ön çalıģma isimli araģtırmada zooplanktonik organizmalar da araģtırılmıģtır. Alper (2004), Uluabat Gölü Cladocera ve Copepoda türlerinin tespiti ve mevsimsel dağılımlarının belirlenmesi konusunu yüksek lisans tezi olarak bildirmiģtir. 21

31 Güher ve Kırgız (2004), Türkiye den Edirne, Kırklareli, Tekirdağ bölgelerinde 58 farklı lokaliteden yaptıkları çalıģmada 28 Copepoda türü bildirmiģlerdir. Göksu vd. (2005), Asi Nehri Cladocera ve Copepoda faunasını belirlemiģlerdir. Yiğit ve Altındağ (2005), Hirfanlı Baraj Gölü zooplankton faunasını taksonomik olarak çalıģmıģ, toplam 32 tür belirlemiģlerdir. Bunlardan 19 tür Rotifera ya, 9 tanesi Cladocera ya ve 4 tanesi de Copepoda ya aittir. Bu çalıģma sonucunda bulunan türlerin tamamı yeni kayıt olarak verilmiģtir. Tellioğlu ve Yılmaztürk (2005), Keban Baraj Gölü, Pertek Bölgesi nin Cladocera ve Copepoda faunası üzerine taksonomik bir çalıģma bildirmiģlerdir. Yalım (2006), Akdeniz kıyısına yakın bir alanda yer alan, Yamansaz Gölü nün Rotifera faunasını incelemiģ, 13 Rotifera cinsine ait 17 tür saptanmıģtır. Türlerin tümü Yamansaz Gölü için yeni kayıttır. Ustaoğlu vd. (2006), Akgöl ün (Selçuk-Ġzmir) Cladocera ve Copepoda çalıģmasında toplam 28 takson tespit etmiģlerdir. Türkmen vd. (2006), GölbaĢı Gölü nün zooplankton tür kompozisyonu ve biyoması konulu çalıģmalarında 27 türün dağılım gösterdiğini, zooplanktonik organizmaların mevsimsel dağılımlarından dolayı mesotrofik-ötrofik karakteristiğe sahip olduğunu belirlemiģlerdir. Kaya ve Altındağ (2006), Türkiye nin 13 farklı bölgesinden Chydoridae ye ait 13 tür teģhis edilmiģtir. TeĢhis edilen türlerin el çizimleri yapılarak kısa taksonomik notlar verilmiģtir. Kaya vd. (2006), Türkiye iç sularında gerçekleģtirilen bu çalıģmada, Türkiye için 12 yeni kayıt Rotifera türü verilmiģtir. 22

32 Kaya ve Altındağ (2007a), Gelingüllü Baraj Gölü (Yozgat) nün zooplankton faunası ve mevsimsel değiģimini incelemiģ, Rotifera grubundan 54 takson, Cladocera grubundan 9 takson, Copepoda grubundan 2 takson tespit etmiģlerdir. Kaya ve Altındağ (2007b), Türkiye nin 9 farklı bölgesinde yaptıkları çalıģmada Lepadellidae ve Trichocercidae familyalarına ait 13 Rotifera türü tespit etmiģ ve bir türü yeni kayıt olarak vermiģlerdir. Kaya ve Altındağ (2007c), Türkiye nin 13 sulak alanında yaptıkları çalıģmalarında, Brachionidae familyasına ait toplam 15 tür tespit etmiģlerdir. Bunlardan bir türü yeni kayıt olarak vermiģlerdir. Kaya ve Altındağ (2007d), Türkiye iç sularındaki bazı Cladocera türleri taksonomik olarak araģtırmıģ ve 11 farklı tatlı su bölgesinden 13 Cladocera türü teģhis etmiģlerdir. Alper vd. (2007), Ġkizcetepe Baraj Gölü nün Cladocera ve Copepoda faunası üzerine araģtırma bildirmiģlerdir. Yıldız vd. (2007), Ötrofik bir göl olan Marmara Gölü nün (Manisa) zooplankton kompozisyonundaki mevsimsel değiģimleri incelemiģ ve baskın türleri belirtmiģlerdir. Güven (2007), Hatay il sınırları içerisinde yer alan üç gölde (GölbaĢı Gölü, Gölkent Gölü, Kampus Gölü) bitkili ve bitkisiz alanlardaki zooplanktonik organizmalar araģtırılmıģtır. Yapılan araģtırma sonucunda Rotifera dan 55, Cladocera dan 19 ve Copepoda dan 13 olmak üzere toplam 87 organizma tespit edilmiģtir. Akman (2007), Keban Baraj Gölü Pertek Yöresi Rotifera faunası tespit edilmiģ ve mevsimsel dağılımı saptanmıģtır. Rotifera ya ait 15 cins ve 20 tür kaydedilmiģtir. Tespit edilen türlerden 7 tanesi Keban Baraj Gölü için yeni kayıttır. 23

33 Özçalkap (2007), Küçükçekmece Gölü zooplankton gruplarının mevsimsel dağılımını incelemiģtir. AraĢtırma sonunda gölde Rotifera grubundan 13, Cladocera grubundan 2, Copepoda grubundan 3 tür belirlenmiģtir. Kaya vd. (2008), Bismil den Batman a 22. km deki bir gölcükten (Çeltikli Köyü, Bismil-Diyarbakır) toplanan Rotifera türlerini taksonomik olarak incelemiģ ve 18 Rotifera türü tespit etmiģlerdir. Bu türlerden ikisi Türkiye Rotifera faunası için yeni kayıttır. Buyurgan (2008), Asartepe Baraj Gölü (Ankara) nün zooplankton faunasının mevsimsel değiģimini ve yoğunluğunu araģtırmıģtır. ÇalıĢma sonucunda Rotifera dan 43, Cladocera dan 3 ve Copepoda dan 2 olmak üzere toplam 48 tür tespit edilmiģtir. Rotifera dan bir tür Türkiye için ve ayrıca tespit edilen türlerin tamamı Asartepe Baraj Gölü için yeni kayıt olarak verilmiģtir. Ġpek (2008), Seli Çayı (Elazığ) nın Rotifera faunasının tespitini ve mevsimsel değiģimlerini çalıģmıģtır. ÇalıĢma süresince Rotifera ya ait 13 tür kaydedilmiģtir. Ülgü (2008), Tahtaköprü Baraj Gölü (Gaziantep) nün zooplankton yoğunluğunu ve süksesyonunu araģtırmıģtır. AraĢtırma sonucunda Rotifera dan 26, Cladocera dan 10 ve Copepoda dan 8 olmak üzere toplam 44 tür belirlemiģtir. Apaydın-Yağcı (2008), Ġznik Gölü zooplankton faunasını incelemiģtir. ÇalıĢma sonunda Rotifera dan 35, Cladocera dan 14 ve Copepoda dan 5 tür tespit etmiģtir. Kaya (2008), Develi Ovası ve çevresinde (Develi, Kayseri) bulunan 8 farklı su bölgesinden Rotifera dan 32 cinse ait 84 tür teģhis etmiģtir. Bu türlerden 9 tanesi Türkiye faunası için yeni kayıt olarak verilmiģtir. Türlerin yaklaģık 50 tanesi bir kamera lusida kullanılarak çizilmiģ ve 22 tanesi de elektron mikroskobu (SEM) ile ĢekillendirilmiĢtir. 24

34 Altındağ vd. (2009), Türkiye den bazı Rotifera türlerinin trofi morfolojisi üzerine araģtırma yapmıģtır. Türkiye için yeni bir rotifer türü tanımlanmıģtır. IĢık ve taramalı elektron mikroskobu (SEM) teknikleri kullanılarak bazı türler ĢekillendirilmiĢtir. Kaya ve Altındağ (2009), Türkiye de 11 tatlı su bölgesinden 47 rotifer türü kaydetmiģtir. Bu türlerden 11 tanesi Türkiye faunası için yeni kayıttır. Kaydedilen türlerin bazıları ıģık mikroskobu kullanılarak ĢekillendirilmiĢtir. Kaya vd. (2009), Kayseri deki 6 su bölgesinden Rotifera Ģubesine ait 37 tür tespit etmiģlerdir. Bu bilgiler doğrultusunda, zooplanktonik organizmalarla ilgili birçok çalıģmanın yapıldığını ve bu çalıģmaların sucul ekosistemler için oldukça önemli olduğu görülmektedir. ÇalıĢma alanı olarak belirlenen Karagöl (Ankara) ün zooplanktonik organizma türleri üzerine henüz bir çalıģma yapılmamıģtır. Bundan dolayı bu tez çalıģması, gölün zooplanktonunu kalitatif ve kantitatif olarak belirlemeyi, mevcut zooplankton gruplarının mevsimsel olarak populasyon yoğunluklarını ve dağılımını saptamayı amaçlamıģtır. Ayrıca, çalıģma süresince gölde bazı fiziko-kimyasal parametrelerin ölçümü yapılarak zooplanktonun populasyon yoğunluğu ve dağılımı arasındaki iliģkinin belirlenmesi hedeflenmiģtir. Bu çalıģmanın, Karagöl de gelecekte yapılması muhtemel araģtırmalara yön vereceği ve Türkiye deki biyolojik kaynakların belirlenmesine katkıda bulunacağı düģünülmüģtür. 25

35 3. MATERYAL VE YÖNTEM 3.1 ÇalıĢma Alanının Tanıtımı Karagöl, Ankara iline 68 km uzaklıkta Çubuk ve Kızılcahamam ilçeleri arasında Kavak Dağı ve Yıldırım Dağı eteğinde, 40 24'44.11" N '45.59" E koordinatlarında yer alan 23,5 ha geniģlikte, derinliği ~ m olan doğal bir göldür (ġekil 3.1). Deniz seviyesinden yüksekliği 1630 m olan göl, Ġç Anadolu nun tipik karasal iklimi ile Karadeniz Bölgesi nin nemli iklimi arasında geçiģ özelliği gösterir. Bunu orman florasında görmek mümkündür. Zira meģe ve çam ağaçlarının arasında fındık ağaçlarına bile rastlanmaktadır. Karagöl den çıkan suların bir kısmı Mürted Ovası nı sulayan Ova Çayı na karıģmaktadır. Karagöl aynı zamanda mesire yeri olarak da kullanılmaktadır ve çevresinde piknik alanları mevcuttur. Ayrıca gölde sazan ve alabalık yetiģmektedir ( 2009). Bölge kıģ mevsiminde oldukça soğuk ve yağıģlıdır. Yaz mevsiminde bulunduğu yerin yükseltisi nedeniyle oldukça serin olan Karagöl de çevredeki kayaların aralarından çıkan suların yaz aylarında bile donduğu ve tepelerin yer yer karlı olduğu görülür. Sıcaklık rejiminin bir neticesi olarak kıģ ayları süresince göl yüzeyi donmaktadır. Volkanik bir göl olarak literatürlerde (DurmuĢ 1999, Ergüner 2000) yer alan Karagöl, son yapılan incelemeler neticesinde MTA tarafından volkanik domlar (tektonik yapı türü) arasında kalmıģ küçük bir göl olduğu belirtilmektedir. Volkanik domlar bölgeye günümüzden yaklaģık olarak 12 ile 21 milyon yıl öncesi zaman diliminde yerleģmiģ olup jeolojik olarak Alt-Orta Miyosen i gösterir. Gölün her iki tarafı yamaçlarla çevrili olup biyotopta Quercus sp. (MeĢe), Juniperus sp. (Ardıç), Populus sp. (Kavak), Pinus sp. (Çam), Pyrus sp. (Armut), Poa sp. (Salkım otu), Cistus sp. (Laden) gibi türler mevcuttur (DurmuĢ 1999). 26

36 ġekil 3.1 Karagöl ün coğrafik konumu ve örnekleme istasyonları 27

37 3.2 ÇalıĢma Alanında Yapılan Önceki AraĢtırmalar Ergüner (2000), Karagöl (Ankara) de döneminde haftalık olarak, göl yüzeyinden alınan fitoplankton örneklerini, klorofil-a fitoplankton kütlesi göstergesi olarak kullanarak, zamana ve yere bağlı değiģimlerini analiz etmiģtir. Bunun haricinde seçilmiģ meteorolojik parametrelerin klorofil-a değiģimi üzerine olan olası etkilerini de incelemiģtir. Yapılan çalıģma neticesinde, klorofil-a değerinin her istasyonda ayrı ve belirgin biçimde değiģim gösterdiğini tespit etmiģtir. Göldeki istasyonların klorofil-a konsantrasyonlarında zaman ve yere bağlı bir bütünlük olduğunu, göle 80 m uzaklıktaki havuzda ölçülen klorofil-a değiģimleri ile göldeki istasyonlardaki değiģimlerin birbirleri ile iliģkili olduğunu, ayrıca klorofil-a ölçümlerinin rüzgâr stresi ve yağıģ miktarı ile iliģkili olduğunu belirlemiģtir. Açıkgöz ve Baykal (2005), Karagöl (Ankara) ün planktonik, epipelik, epifitik ve epilitik alg florasını Kasım 1999-Ekim 2000 tarihleri arasında kalitatif olarak incelemiģtir. AraĢtırma sonucunda Bacillariophyta (120), Chlorophyta (41), Cyanophyta (24), Euglenophyta (9) ve Dinophyta (2) olmak üzere toplam 196 takson tespit edilmiģtir. En fazla organizma çeģidinin epipelik ve epifitik florada olduğu ayrıca gölün alg kompozisyonunun trofik düzey açısından çeģitlilik gösterdiği saptanmıģtır. Ankara ve çevresindeki bazı baraj göllerine nazaran gölün daha farklı tür çeģitliliğine sahip olduğu görülmüģtür. Ancak Bacillariophyta grubu algler ile benzerlik olduğu belirlenmiģtir. 3.3 Zooplankton Örneklerinin Alınması Örnekler, Karagöl ün tamamını temsil edecek Ģekilde belirlenen 3 istasyondan alınmıģtır (ġekil 3.1). Küçük ve derin bir göl olan Karagöl de, gölün orta bölgesine ulaģılamadığı için zooplanktonik örnekler kıyıya yakın bölgelerden alınabilmiģtir. Örnekleme Ekim 2008 ile Haziran 2009 tarihleri arasında mevsimsel olacak Ģekilde yapılmıģtır. KıĢ mevsimini temsilen Ocak ayında yapılan arazi çalıģmasında, göl yüzeyinin tamamı buzla kaplı olduğundan dolayı belirlenen istasyonlardaki buz tabakası balyoz vasıtasıyla kırılmıģ ve bu sayede yüzey alanı açılarak örnekleme yapılmıģtır. 28

38 ÇalıĢma esnasında zooplankton örnekleri, her bir istasyondan ağız çapı 25 cm ile göz açıklığı 55 μm olan Hydro-Bios Kiel marka Hensen tipi plankton kepçesi ve 2 L hacimli Hydro-Bios marka Nansen su alma kabı ile alınmıģtır. Örnekleme vertikal ve horizontal olmak üzere iki Ģekilde yapılmıģtır. Vertikal örnekler Nansen su alma kabı ile derinliği belli bölgeden 2 defa alınmıģ ve bekletilmeden plankton kepçesinden süzülerek ĢiĢelere konmuģtur. Horizontal örneklemede ise ~ 2 dk süreyle plankton kepçesiyle yüzeyden çekim yapılmıģtır. Vertikal olarak alınan örnekler zooplankton yoğunluğunun belirlenmesinde, horizontal olarak alınan örnekler ise tür teģhisinde kullanılmıģtır. Alınan örnekler 350 ml lik plastik ĢiĢelere konduktan sonra %4 lük formaldehit ile fikse edilmiģtir. 3.4 Zooplankton Örneklerinin TeĢhis ve Sayımları Zooplankton örneklerinin kalitatif ve kantitatif analizleri inverted ve stereo mikroskopta yapılmıģtır. Laboratuvara getirilen zooplankton örnekleri Leica DMIL marka inverted mikroskop altında çeģitli büyütme oranlarında incelenmiģ, daha detaylı gözlemlenmesi gereken türler ise preparat haline getirilerek Leica DMSL stereo mikroskop altında incelenmiģ ve teģhisleri yapılmıģtır. Fotoğraf çekimleri, mikroskop ile bütünleģik halde bulunan Leica DFC320 dijital kamera kullanılarak yapılmıģtır. Ölçümler Leica Suite Application görüntü analiz sistemi ile μm cinsinden alınmıģtır. Fotoğraf düzenlemeleri Photoshop CS bilgisayar yazılımı ile yapılmıģtır. Örneklerin bulunduğu 350 ml lik ĢiĢelerden homojen olacak Ģekilde 1 cc lik örnek alınarak, sayım lamında farklı gruplara göre sayım yapılmıģtır. Aynı iģlem 2 kez tekrar edilerek aritmetik ortalama alınmıģ ve 1 ml deki birey sayısı belirlenmiģtir. 1 m 3 göl suyundaki zooplankton tür yoğunluğu aģağıdaki formülle hesaplanmıģtır. 29

39 Zooplankton örneklerinin sayım iģlemi Botrell vd. (1976) a göre yapılmıģtır. Örneklerin taksonomik saptanmasında, Ward ve Whipple (1945), Edmonson (1959), Donner (1965), Kolisko (1974), Harding ve Smith (1974), Koste (1978), Nogrady vd. (1995), Segers (1995), Smirnov (1996), De Smet (1996), De Smet (1997), Bienkowskaja (2001), Wallace vd. (2006) gibi araģtırmacıların eserlerinden yararlanılmıģtır. 3.5 Fiziksel ve Kimyasal Parametrelerin Ölçülmesi Arazi çalıģması sırasında gölün bazı fiziko-kimyasal özelliklerini belirlemek amacıyla istasyonlardan ölçüm yapılmıģtır. Su sıcaklığı ve çözünmüģ oksijen miktarı YSI 51 model oksijenmetre ile hidrojen iyon konsantrasyonu (ph) ph WTW 340-A/SET-I model phmetre ile elektriksel iletkenlik ise WTW LF 92 marka konduktivitemetre ile yerinde ölçülmüģtür. Suyun ıģık geçirgenliği 20 cm çapındaki Secchi Diski ile cm cinsinden ölçülmüģtür. Gölün koordinatları ve rakımı ise Magellan Sportrak marka GPS ölçüm cihazıyla alınmıģtır. Bütün ekipmanlar Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Algoloji Laboratuvarı ndan temin edilmiģtir. 30

40 4. ARAġTIRMA BULGULARI 4.1 Zooplanktonik Organizmaların Kalitatif Analizi Karagöl de Ekim 2008-Haziran 2009 tarihleri arasında yürütülen bu çalıģma neticesinde, belirlenen 3 istasyondan toplam 89 zooplankton türü tespit edilmiģtir. Bunlardan Rotifera grubu en çok türle temsil edilirken, bunu sırasıyla Cladocera ve Copepoda grubu takip etmiģtir. Ġncelemeler sonunda Rotifera Ģubesinden 18 familyaya ait 78 tür, Cladocera takımından 3 familyaya ait 7 tür ve Copepoda altsınıfından 2 familyaya ait 4 tür belirlenmiģtir. Zooplankton tür çeģitliliği mevsimlere göre değerlendirildiğinde 59 tür ile Sonbahar dönemi ilk sırayı almıģtır. Bunu sırasıyla 50 tür ile Yaz ve 47 tür ile Ġlkbahar dönemi izlemiģtir. Zooplankton tür çeģitliliği bakımından KıĢ mevsimi 22 tür ile son sırayı almıģtır. Tespit edilen bu zooplanktonik organizmaların bazıları her mevsim, bazıları üç, bazıları iki, bazıları ise yalnızca bir mevsimde görülmüģtür. Zooplankton gruplarına ait sınıflandırma, Ustaoğlu (2004) tarafından belirlenen sistematik düzen esas alınarak yapılmıģtır (Çizelge 4.1). Çizelge 4.1 Zooplankton gruplarının sistematiği Phylum Rotifera Cuvier, 1817 Classis Bdelloidea Hudson, 1884 Ordo Philodinida Familia Philodinidae Ehrenberg, 1838 Genus Dissotrocha Bryce, 1910 Species Dissotrocha aculeata (Ehrenberg, 1832) Genus Rotaria Scopoli, 1777 Species Rotaria neptunia (Ehrenberg, 1830) Rotaria rotatoria (Pallas, 1766) Rotaria tardigrada (Ehrenberg, 1830) Genus Philodina Ehrenberg, 1830 Species Philodina citrina Ehrenberg, 1832 Philodina flaviceps Bryce, 1906 Philodina nemoralis Bryce,

41 Çizelge 4.1 Zooplankton gruplarının sistematiği (devam) Classis Monogononta Plate, 1889 Ordo Ploimia Hudson & Gosse, 1886 Familia Brachionidae Ehrenberg, 1838 Genus Platyias Harring, 1913 Species Platyias quadricornis (Ehrenberg, 1832) Genus Brachionus Pallas, 1766 Species Brachionus angularis Gosse, 1851 Brachionus calyciflorus Pallas, 1766 Brachionus quadridentatus Hermann, 1783 Genus Keratella Bory de St. Vincent, 1822 Species Keratella cochlearis (Gosse, 1851) Keratella quadrata (O. F. Müller, 1786) Keratella tecta (Gosse, 1851) Genus Anuraeopsis Lauterborn, 1900 Species Anuraeopsis fissa Gosse, 1851 Familia Euchlanidae Ehrenberg, 1838 Genus Euchlanis Ehrenberg, 1832 Species Euchlanis dilatata Ehrenberg, 1832 Euchlanis incisa Carlin, 1939 Familia Mytilinidae Harring, 1913 Genus Mytilina Bory de St. Vincent, 1826 Species Mytilina mucronata (O. F. Müller, 1773) Mytilina ventralis (Ehrenberg, 1830) Genus Lophocharis Ehrenberg, 1838 Species Lophocharis salpina (Ehrenberg, 1834) Familia Trichotriidae Harring, 1913 Genus Trichotria Bory de St. Vincent, 1827 Species Trichotria pocillum (O. F. Müller, 1776) Trichotria tetractis (Ehrenberg, 1830) Familia Lepadellidae Harring, 1913 Genus Colurella Bory de St. Vincent, 1824 Species Colurella adriatica Ehrenberg, 1831 Colurella colurus (Ehrenberg, 1830) Colurella obtusa (Gosse, 1886) Colurella uncinata (O. F. Müller, 1773) 32

42 Çizelge 4.1 Zooplankton gruplarının sistematiği (devam) Genus Squatinella Bory de St. Vincent, 1826 Species Squatinella mutica (Ehrenberg, 1832) Squatinella rostrum (Schmarda, 1846) Genus Lepadella Bory de St. Vincent, 1826 Species Lepadella acuminata (Ehrenberg, 1834) Lepadella ovalis (O. F. Müller, 1786) Lepadella patella (O. F. Müller, 1773) Lepadella quadricarinata (Stenroos, 1898) Lepadella triptera (Ehrenberg, 1832) Familia Lecanidae Remane, 1933 Genus Lecane Nitzsch, 1827 Species Lecane bulla (Gosse, 1851) Lecane closterocerca (Schmarda, 1859) Lecane furcata (Murray, 1913) Lecane hamata (Stokes, 1896) Lecane ludwigii (Eckstein, 1883) Lecane luna (O. F. Müller, 1776) Lecane lunaris (Ehrenberg, 1832) Lecane nana (Murray,1913) Familia Proalidae Harring & Myers, 1924 Genus Proales Gosse, 1886 Species Proales fallaciosa Wulfert, 1937 Proales theodora (Gosse, 1887) Familia Notommatidae Hudson & Gosse, 1886 Genus Monommata Bartsch, 1870 Species Monommata dentata Wulfert, 1940 Genus Notommata Ehrenberg, 1830 Species Notommata cyrtopus Gosse, 1886 Genus Pleurotrocha Ehrenberg, 1830 Species Pleurotrocha petromyzon (Ehrenberg, 1830) Genus Cephalodella Bory de St. Vincent, 1826 Species Cephalodella delicata Wulfert, 1937 Cephalodella forficata (Ehrenberg, 1832) Cephalodella gibba (Ehrenberg, 1830) Cephalodella gracilis (Ehrenberg, 1830) Cephalodella intuta Myers,

43 Çizelge 4.1 Zooplankton gruplarının sistematiği (devam) Species Cephalodella ventripes (Dixon-Nuttall, 1901) Familia Trichocercidae Harring, 1913 Genus Trichocerca Lamarck, 1801 Species Trichocerca bidens (Lucks, 1912) Trichocerca longiseta (Schrank, 1802) Trichocerca porcellus (Gosse, 1851) Trichocerca rattus (O. F. Müller, 1776) Trichocerca relicta Donner, 1950 Trichocerca similis (Wierzejski, 1893) Trichocerca weberi (Jennings, 1903) Familia Synchaetidae Hudson & Gosse, 1886 Genus Synchaeta Ehrenberg, 1832 Species Synchaeta oblonga Ehrenberg, 1832 Synchaeta pectinata Ehrenberg, 1832 Genus Polyarthra Ehrenberg, 1834 Species Polyarthra dolichoptera Idelson, 1925 Polyarthra remata Skorikov, 1896 Polyarthra vulgaris Carlin, 1943 Familia Asplanchnidae Eckstein, 1883 Genus Asplanchna Gosse, 1850 Species Asplanchna girodi (de Guerne,1888) Asplanchna priodonta Gosse, 1850 Familia Dicranophoridae Harring, 1913 Genus Dicranophorus Nitzsch, 1827 Species Dicranophorus grandis (Ehrenberg, 1832) Genus Encentrum Ehrenberg, 1838 Species Encentrum martes Wulfert, 1939 Encentrum uncinatum (Milne, 1886) Ordo Flosculariacea Harring, 1913 Familia Testudinellidae Harring, 1913 Genus Testudinella Bory de St. Vincent, 1826 Species Testudinella emarginula (Stenroos, 1898) Testudinella mucronata (Gosse, 1886) Testudinella patina (Hermann, 1783) 34

44 Çizelge 4.1 Zooplankton gruplarının sistematiği (devam) Genus Pompholyx Gosse, 1851 Species Pompholyx sulcata Hudson, 1885 Familia Flosculariidae Ehrenberg, 1838 Genus Ptygura Ehrenberg, 1832 Species Ptygura sp. Familia Conochilidae Harring, 1913 Genus Conochilus Ehrenberg, 1834 Species Conochilus unicornis Rousselet, 1892 Familia Filiniidae Harring & Myers, 1926 Genus Filinia Bory de St. Vincent, 1824 Species Filinia limnetica (Zacharias, 1893) Filinia terminalis (Plate, 1886) Ordo Collothecaceae Harring, 1913 Familia Collothecidae Harring, 1913 Genus Collotheca Harring, 1913 Species Collotheca mutabilis (Hudson, 1885) Phylum Arthropoda Latreille, 1829 Subphylum Crustacea Brünnich, 1772 Classis Branchiopoda Latreille, 1817 Ordo Cladocera Latreille, 1829 Familia Daphniidae Sars, 1865 Genus Simocephalus Schoedler, 1858 Species Simocephalus vetulus (O. F. Müller, 1776) Genus Ceriodaphnia Dana, 1853 Species Ceriodaphnia quadrangula (O. F. Müller, 1785) Familia Bosminidae Baird, 1845 Genus Bosmina Baird, 1845 Species Bosmina longirostris (O. F. Müller, 1785) Familia Chydoridae Stebbing, 1902 Subfamilia Chydorinae Stebbing, 1902 Genus Chydorus Leach, 1816 Species Chydorus sphaericus (O. F. Müller, 1776) 35

45 Çizelge 4.1 Zooplankton gruplarının sistematiği (devam) Subfamilia Aloninae Frey, 1967 Genus Alona Baird, 1843 Species Alona guttata Sars, 1862 Alona quadrangularis (O. F. Müller, 1785) Alona rectangula Sars, 1862 Classis Maxillopoda Dahl, 1956 Subclassis Copepoda H. Milne-Edwards, 1840 Ordo Calanoida Sars, 1930 Familia Diaptomidae G. O. Sars, 1903 Genus Arctodiaptomus Kiefer, 1932 Species Arctodiaptomus acutilobatus (G. O. Sars, 1903) Genus Eudiaptomus Kiefer, 1932 Species Eudiaptomus gracilis (G. O. Sars, 1863) Ordo Cyclopoida Sars, 1918 Familia Cyclopidae G. O. Sars, 1913 Genus Cyclops O. F. Müller, 1785 Species Cyclops strenuus Fischer, 1851 Cyclops vicinus Uljanin, Rotifera Elde edilen verilere göre Rotifera grubu 78 tür ile zooplankton tür çeģitliliği bakımından en baskın grup olmuģtur. Rotifera tür çeģitliliği maksimum seviyeye 44 tür ile Sonbahar döneminde 2. Ġstasyonda ulaģırken, minimum seviyeye ise 5 tür ile KıĢ döneminde yine 2. Ġstasyonda ulaģmıģtır. Rotifera tür kompozisyonunun mevsimlere göre dağılımına bakıldığında Sonbahar mevsimi 51 tür ile ilk sırada yer almıģ, bunu sırasıyla 43 tür ile Yaz, 40 tür ile Ġlkbahar ve 20 tür ile KıĢ mevsimi izlemiģtir. Rotifera dan belirlenen türlerin %14,1 i Lepadellidae familyasının temsilcileridir ve en fazla türle temsil edilmiģtir (11 tür). Bu familyayı, %11,5 ile Notommatidae familyasının türleri (9 tür) izlemiģtir. 36

46 Rotifera dan; Cephalodella ventripes, Keratella cochlearis, Lecane closterocerca, Lecane hamata, Lecane lunaris, Mytilina mucronata, Polyarthra dolichoptera, Rotaria rotatoria, Testudinella emarginula, Testudinella patina türlerine dört mevsim boyunca, Asplanchna girodi, Brachionus calyciflorus, Cephalodella delicata, Cephalodella forficata, Cephalodella gracilis, Colurella adriatica, Conochilus unicornis, Dicranophorus grandis, Dissotrocha aculeata, Encentrum uncinatum, Euchlanis incisa, Filinia terminalis, Keratella quadrata, Keratella tecta, Lecane bulla, Lecane furcata, Lecane ludwigii, Lecane nana, Lepadella ovalis, Lepadella triptera, Lophocharis salpina, Mytilina ventralis, Philodina citrina, Philodina flaviceps, Philodina nemoralis, Platyias quadricornis, Pleurotrocha petromyzon, Polyarthra remata, Pompholyx sulcata, Proales fallaciosa, Proales theodora, Ptygura sp., Rotaria tardigrada, Squatinella mutica, Trichocerca porcellus, Trichocerca rattus, Trichocerca similis türlerine ise sadece bir mevsim rastlanılmıģtır (Çizelge 4.2). Çizelge 4.2 Rotifera türlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı SONBAHAR KIġ ĠLKBAHAR YAZ Türler Ġstasyon Ġstasyon Ġstasyon Ġstasyon Anuraeopsis fissa Asplanchna priodonta Asplanchna girodi Brachionus angularis Brachionus calyciflorus Brachionus quadridentatus Cephalodella delicata Cephalodella forficata Cephalodella gibba Cephalodella gracilis Cephalodella intuta Cephalodella ventripes 37

47 Çizelge 4.2 Rotifera türlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı (devam) SONBAHAR KIġ ĠLKBAHAR YAZ Türler Ġstasyon Ġstasyon Ġstasyon Ġstasyon Collotheca mutabilis Colurella adriatica Colurella colurus Colurella obtusa Colurella uncinata Conochilus unicornis Dicranophorus grandis Dissotrocha aculeata Encentrum martes Encentrum uncinatum Euchlanis dilatata Euchlanis incisa Filinia limnetica Filinia terminalis Keratella cochlearis Keratella quadrata Keratella tecta Lecane bulla Lecane closterocerca Lecane furcata Lecane hamata Lecane ludwigii Lecane luna Lecane lunaris Lecane nana Lepadella acuminata Lepadella ovalis Lepadella patella Lepadella quadricarinata Lepadella triptera Lophocharis salpina Monommata dentata 38

48 Çizelge 4.2 Rotifera türlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı (devam) SONBAHAR KIġ ĠLKBAHAR YAZ Türler Ġstasyon Ġstasyon Ġstasyon Ġstasyon Mytilina mucronata Mytilina ventralis Notommata cyrtopus Philodina citrina Philodina flaviceps Philodina nemoralis Platyias quadricornis Pleurotrocha petromyzon Polyarthra dolichoptera Polyarthra remata Polyarthra vulgaris Pompholyx sulcata Proales fallaciosa Proales theodora Ptygura sp. Rotaria neptunia Rotaria rotatoria Rotaria tardigrada Squatinella mutica Squatinella rostrum Synchaeta oblonga Synchaeta pectinata Testudinella emarginula Testudinella mucronata Testudinella patina Trichocerca bidens Trichocerca longiseta Trichocerca porcellus Trichocerca rattus Trichocerca relicta Trichocerca similis Trichocerca weberi 39

49 Çizelge 4.2 Rotifera türlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı (devam) SONBAHAR KIġ ĠLKBAHAR YAZ Türler Ġstasyon Ġstasyon Ġstasyon Ġstasyon Trichotria pocillum Trichotria tetractis Cladocera ÇalıĢma süresi içerisinde Cladocera takımına ait 7 tür belirlenmiģtir. Cladocera tür çeģitliliği bakımından maksimum seviyeye 5 tür ile Ġlkbahar ve Yaz döneminde 2. Ġstasyonda ulaģırken, minimum seviyeye ise 1 tür ile KıĢ döneminde 1. ve 2. Ġstasyonda ulaģmıģtır. Cladocera tür kompozisyonunun mevsimlere göre dağılımına bakıldığında Sonbahar mevsimi 6 tür ile ilk sırada yer almıģ, bunu sırasıyla 5 tür ile Ġlkbahar ve Yaz mevsimi izlemiģtir. KıĢ mevsimi ise 2 tür ile son sırada yer almıģtır. Cladocera dan belirlenen türlerin %57,1 i Chydoridae familyasına ait 4 türden oluģmuģtur. Cladocera dan Alona rectangula ve Bosmina longirostris türlerine dört mevsim boyunca rastlanırken, Simocephalus vetulus türüne ise yalnızca Sonbahar mevsiminde rastlanılmıģtır (Çizelge 4.3). Çizelge 4.3 Cladocera türlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı SONBAHAR KIġ ĠLKBAHAR YAZ Türler Ġstasyon Ġstasyon Ġstasyon Ġstasyon Alona guttata Alona quadrangularis Alona rectangula Bosmina longirostris Ceriodaphnia quadrangula Chydorus sphaericus Simocephalus vetulus 40

50 4.1.3 Copepoda AraĢtırma sonucunda Copepoda altsınıfına ait 4 tür tespit edilmiģtir. Copepoda tür sayısı bakımından zooplankton grupları içerisinde son sırada yer almıģtır. Copepoda tür çeģitliliği bakımından değerlendirildiğinde KıĢ mevsimi hariç tüm mevsimlerde 2 tür ile temsil edilmiģtir. KıĢ mevsiminde ergin bireyler gözlemlenmemiģtir. Copepoda ya ait 4 tür Diaptomidae (2 tür) ve Cyclopidae (2 tür) familyalarında yer almıģtır. Copepoda dan Cyclops vicinus türüne Sonbahar, Ġlkbahar ve Yaz mevsiminde rastlanırken, Arctodiaptomus acutilobatus türüne Yaz, Cyclops strenuus türüne Ġlkbahar ve Eudiaptomus gracilis türüne ise sadece Sonbahar mevsiminde rastlanılmıģtır. (Çizelge 4.4). Çizelge 4.4 Copepoda türlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı SONBAHAR KIġ ĠLKBAHAR YAZ Türler Ġstasyon Ġstasyon Ġstasyon Ġstasyon Arctodiaptomus acutilobatus Cyclops strenuus Cyclops vicinus Eudiaptomus gracilis 4.2 Zooplanktonik Organizmaların Kantitatif Analizi Yapılan çalıģmalar sonucunda zooplankton gruplarının kantitatif durumu hem genel olarak hem de gruplara göre incelenmiģtir. Göl genelinde tespit edilen toplam B/m 3 zooplanktonun %87,78 ini Rotifera, %7,1 ini Cladocera ve %5,11 ini Copepoda grubuna ait organizmalar oluģturmuģtur (ġekil 4.1). Buna göre Rotifera ya ait türlerin birey sayısı bakımından gölde baskın durumda olan zooplanktonik organizmalar olduğu belirlenmiģtir (ġekil 4.2). 41

51 ġekil 4.1 Zooplankton gruplarının birey sayısına göre yüzde bolluğu Zooplankton yoğunluğunun mevsimlere göre dağılımı incelendiğinde en fazla organizmanın B/m 3 ile Yaz mevsiminde, en az organizmanın ise B/m 3 ile KıĢ mevsiminde olduğu görülmüģtür (Çizelge 4.5). Çizelge 4.5 Zooplankton gruplarının mevsimlere göre yoğunluk değerleri Mevsimler Rotifera Cladocera Copepoda Toplam Zooplankton B/m 3 % B/m 3 % B/m 3 % B/m 3 Sonbahar , , , KıĢ , , Ġlkbahar , , , Yaz , , , Ortalama Zooplankton yoğunluğunun istasyonlara göre dağılımına bakıldığında en yüksek değerin Yaz mevsiminde B/m 3 ile 3. Ġstasyonda, en az değerin ise KıĢ mevsiminde B/m 3 ile 2. Ġstasyonda olduğu görülmüģtür. Zooplanktonun toplam miktarına bakıldığında, 2. istasyon B/m 3 ile ilk sırada yer alırken, bunu 42

52 sırasıyla B/m 3 ile 3. Ġstasyon ve B/m 3 ile 1. Ġstasyon takip etmiģtir. (Çizelge 4.6). Çizelge 4.6 Zooplankton gruplarının istasyonlara göre yoğunluk değerleri Ġstasyon Rotifera Cladocera Copepoda Toplam Zooplankton B/m 3 % B/m 3 % B/m 3 % B/m , , , , , , , , , Ortalama ġekil 4.2 Zooplankton yoğunluğunun mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı (%) Rotifera Elde edilen verilere göre %87,78 lik oran ile gölde en baskın olan zooplankton grubudur. ÇalıĢma sonucunda saptanan Rotifera türlerinin toplam sayısal değeri B/m 3 tür. Rotifera grubunun göldeki ortalama değeri ise B/m 3 tür. 43

53 ÇalıĢma süresince Rotifera grubuna ait türlere her mevsim ve her istasyonda rastlanılmıģtır. Rotifera nın istasyonlara ve mevsimlere göre dağılımına bakıldığında m 3 de en fazla birey sayısı 3. Ġstasyonda ile Yaz mevsiminde, en az birey sayısı ise 2. Ġstasyonda ile KıĢ mevsiminde görülmüģtür. Ġstasyonlara göre toplam değerlere bakıldığında 2. Ġstasyon ortalama B/m 3 ile ilk sırayı alırken, bunu sırasıyla B/m 3 ile 3. Ġstasyon ve B/m 3 ile 1. Ġstasyon izlemiģtir. Mevsimlere göre bulunma sıklığı dikkate alındığında Yaz mevsimi ortalama B/m 3 ile en fazla organizmanın bulunduğu mevsim olurken, B/m 3 ile de KıĢ mevsimi en az organizmanın bulunduğu mevsim olarak kaydedilmiģtir (ġekil 4.3). ġekil 4.3 Rotifera grubunun mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı Rotaria rotatoria (Pallas, 1766) Rotifera grubu içinde türlerin dağılımına bakıldığında en yoğun tür Sonbahar mevsiminde 1. Ġstasyon hariç tüm mevsim ve istasyonlarda görülen Rotaria rotatoria olup toplam B/m 3 miktar ve %14,48 oran ile grup içinde en çok bulunan türdür. 44

54 Rotaria rotatoria nın istasyonlara ve mevsimlere göre dağılımı incelendiğinde m 3 de en fazla birey sayısı 2. Ġstasyonda ile Ġlkbahar mevsiminde görülmüģtür. Türün istasyonlara göre bulunma sıklığına bakıldığında; toplam B/m 3 değeri ile 2. Ġstasyon ilk sırayı almaktadır. Bu istasyonu sırasıyla toplam B/m 3 ile 1. Ġstasyon ve B/m 3 ile 3. Ġstasyon takip etmiģtir. Bu tür mevsimlere göre değerlendirildiğinde ise toplam B/m 3 ile Ġlkbahar mevsiminde en yüksek sayıda yer alırken, Sonbahar mevsiminde B/m 3 ile en düģük sayıda bulunmuģtur (ġekil 4.4). ġekil 4.4 Rotaria rotatoria nın mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı Keratella cochlearis (Gosse, 1851) Rotifera grubu içinde yoğun olarak saptanan diğer bir tür ise B/m 3 miktar ve %10,22 oran ile Keratella cochlearis dir. Rotifera grubunun Rotaria rotatoria dan sonra en baskın türüdür. KıĢ mevsimi 2. Ġstasyon haricinde tüm mevsim ve istasyonlarda görülmüģtür. Keratella cochlearis in istasyonlara ve mevsimlere göre dağılımı incelendiğinde m 3 de en fazla birey sayısı 1. Ġstasyonda ile Yaz mevsiminde görülmüģtür. Türün 45

55 istasyonlara göre bulunma sıklığına bakıldığında; toplam B/m 3 değeri ile 1. Ġstasyon ilk sırayı almaktadır. Bu istasyonu sırasıyla toplam B/m 3 ile 2. Ġstasyon ve B/m 3 ile 3. Ġstasyon takip etmiģtir. Bu tür mevsimlere göre değerlendirildiğinde ise toplam B/m 3 ile Yaz mevsiminde en yüksek sayıda yer alırken, KıĢ ve Ġlkbahar mevsiminde B/m 3 ile en düģük sayıda bulunmuģtur (ġekil 4.5). ġekil 4.5 Keratella cochlearis in mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı Cladocera Gölde %7,1 lik yoğunluk oranı ile Rotifera dan sonra ikinci baskın zooplankton grubudur. Cladocera grubunu oluģturan türlerin çalıģma süresi boyunca toplam değerleri B/m 3 tür. Cladocera ya ait zooplanktonik organizmaların göldeki ortalama değeri ise B/m 3 tür. ÇalıĢma süresince Cladocera grubuna ait türlere tüm mevsim ve istasyonlarda rastlanılmıģtır. Cladocera nın istasyonlara ve mevsimlere göre dağılımına bakıldığında m 3 de en fazla birey sayısı 2. Ġstasyonda ile Yaz mevsiminde görülmüģtür. 46

56 Ġstasyonlara göre toplam değerlere bakıldığında 2. Ġstasyon ortalama B/m 3 ile ilk sırayı alırken, bunu sırasıyla B/m 3 ile 3. Ġstasyon ve B/m 3 ile 1. Ġstasyon izlemiģtir. Mevsimlere göre bulunma sıklığı dikkate alındığında Yaz mevsimi ortalama B/m 3 ile en fazla organizmanın bulunduğu mevsim olurken, B/m 3 ile de KıĢ mevsimi en az organizmanın bulunduğu mevsim olarak kaydedilmiģtir (ġekil 4.6). ġekil 4.6 Cladocera grubunun istasyonlara ve mevsimlere göre dağılımı Alona rectangula Sars, 1862 Cladocera grubu içinde türlerin dağılımına bakıldığında en yoğun tür, çalıģma boyunca KıĢ mevsiminde 2. Ġstasyon ve Ġlkbahar mevsiminde 3. Ġstasyon hariç tüm mevsim ve istasyonlarda görülen Alona rectangula olup toplam B/m 3 miktar ve %43,85 oran ile grup içinde en çok bulunan türdür. Alona rectangula nın istasyonlara ve mevsimlere göre dağılımı incelendiğinde m 3 de en fazla birey sayısı 2. Ġstasyonda ile Yaz mevsiminde görülmüģtür. Türün istasyonlara göre bulunma sıklığına bakıldığında; toplam B/m 3 değeri ile 2. Ġstasyon ilk sırayı almıģtır. Ġkinci sırada toplam B/m 3 ile 1. Ġstasyon yer 47

57 almıģtır. Bunu B/m 3 ile 3. Ġstasyon izlemiģtir. Türün mevsimlere göre değerlendirilmesi yapıldığında en yüksek değerin B/m 3 ile Yaz mevsiminde, en düģük değerin ise B/m 3 ile Ġlkbahar mevsiminde olduğu belirlenmiģtir (ġekil 4.7). ġekil 4.7 Alona rectangula nın mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı Copepoda Gölde yoğunluk olarak % 5,11 lik oran ile en az bulunan zooplankton grubudur. ÇalıĢma sonucunda saptanan Copepoda türlerinin toplam sayısal değeri B/m 3 tür. Copepoda grubunun göldeki ortalama değeri ise B/m 3 tür. Copepoda ya ait ergin bireylere KıĢ mevsimi haricinde tüm mevsim ve istasyonlarda rastlanmıģtır. Copepoda nın istasyonlara ve mevsimlere göre dağılımına bakıldığında m 3 de en fazla birey sayısı 2. Ġstasyonda ile Yaz mevsiminde saptanmıģtır. Copepoda grubu istasyonlara göre bulunma sıklığı yönünden değerlendirildiğinde ortalama B/m 3 ile 2. Ġstasyon ilk sırayı alırken, bunu B/m 3 ile 1. ve 3. 48

58 Ġstasyon izlemiģtir. Copepoda türleri mevsimlere göre değerlendirildiğinde, Yaz mevsiminde ortalama B/m 3 ile en yüksek değere ulaģmıģtır (ġekil 4.8). ġekil 4.8 Copepoda grubunun istasyonlara ve mevsimlere göre dağılımı Cyclops vicinus Uljanin, 1875 Copepoda grubu içinde türlerin dağılımına bakıldığında en yoğun tür, çalıģma boyunca KıĢ mevsimi dıģında tüm mevsim ve istasyonlarda görülen Cyclops vicinus olup toplam B/m 3 miktar ve % 73,17 oran ile grup içinde en baskın türdür. Cyclops vicinus un istasyonlara ve mevsimlere göre dağılımı incelendiğinde m 3 de en fazla birey sayısı 2. Ġstasyonda ile Yaz mevsiminde görülmüģtür. Türün istasyonlara göre bulunma sıklığına bakıldığında; toplam B/m 3 değeri ile 2. Ġstasyon ilk sırayı almıģtır. Bu istasyonu sırasıyla toplam B/m 3 ile 3. Ġstasyon ve B/m 3 ile 1. Ġstasyon takip etmiģtir. Türün mevsimlere göre bulunma oranı değerlendirildiğinde ise en yüksek değerin toplam B/m 3 ile Yaz mevsiminde olduğu görülmüģtür (ġekil 4.9). 49

59 ġekil 4.9 Cyclops vicinus un mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı 4.3 Fiziksel ve Kimyasal Parametrelerin Analizi Gölün bazı fiziko-kimyasal özelliklerinin belirlenmesi amacıyla mevsimleri temsilen Ekim 2008, Ocak 2009, Nisan 2009 ve Haziran 2009 da belirlenen 3 istasyondan ıģık geçirgenliği, elektriksel iletkenlik (EC), yüzey suyu sıcaklığı, hidrojen iyon konsantrasyonu (ph) ve çözünmüģ oksijen miktarı yerinde ölçülmüģtür IĢık geçirgenliği ÇalıĢma alanında ıģık geçirgenliği Secchi Diski ile ölçülmüģtür. Yalnız Ocak ayında yapılan çalıģmada göl yüzeyinin buz tabakası ile kaplı olmasından ve çalıģma alanının elveriģsiz koģullara maruz kalmasından dolayı Secchi Diski ile ölçüm yapılamamıģtır. Gölden elde edilen değerlere göre ıģık geçirgenliği cm arasında değiģiklik göstermiģtir. Yapılan ölçümlere göre ortalama Secchi Diski değeri 144,4 cm olarak belirlenmiģtir. En yüksek ıģık geçirgenliği değeri Ekim 2008 de III. istasyonda 245 cm, en düģük ıģık geçirgenliği değeri ise Haziran 2009 da II. istasyonda 87 cm olarak 50

60 ölçülmüģtür (Çizelge 4.7). Secchi Diski değerlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı ġekil 4.10 da gösterilmiģtir. Çizelge 4.7 Mevsimlere ve istasyonlara göre Secchi Diski değerleri (cm) Ġstasyon Sonbahar KıĢ Ġlkbahar Yaz * * * Ortalama 198,6 * 130,6 104 * ElveriĢsiz iklim koģulları nedeniyle ölçüm yapılamamıģtır. ġekil 4.10 Secchi Diski değerlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı Yüzey suyu sıcaklığı AraĢtırma süresince ölçülen yüzey suyu sıcaklığı 1,1 C ile 19,6 C arasında değiģiklik göstermiģtir. Elde edilen verilere göre ortalama yüzey suyu sıcaklığı 10,6 C olarak belirlenmiģtir. En yüksek yüzey suyu sıcaklığı Haziran 2009 da II. istasyonda 19,6 C, en düģük yüzey suyu sıcaklığı ise Ocak 2009 da II. istasyonda 1,1 C olarak 51

61 ölçülmüģtür (Çizelge 4.8). Yüzey suyu sıcaklığı değerlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı ġekil 4.11 de gösterilmiģtir. Çizelge 4.8 Mevsimlere ve istasyonlara göre yüzey suyu sıcaklığı değerleri ( C) Ġstasyon Sonbahar KıĢ Ġlkbahar Yaz 1 11,4 1,2 11,7 19,1 2 10,8 1,1 10,8 19,6 3 10,4 2,2 10,2 19,5 Ortalama 10,8 1,5 10,9 19,4 ġekil 4.11 Yüzey suyu sıcaklığının mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı ÇözünmüĢ oksijen ÇalıĢma bölgesinde ölçülen çözünmüģ oksijen miktarı 7,18 mg/l ile 12,3 mg/l arasında değiģiklik göstermiģtir. Tespit edilen değerlere göre ortalama çözünmüģ oksijen miktarı 9 mg/l dir. ÇözünmüĢ oksijen miktarı bakımından en yüksek değer Ocak 2009 da III. istasyonda 12,3 mg/l olarak ölçülmüģ, en düģük değer ise Haziran 2009 da II. istasyonda 7,18 mg/l olarak belirlenmiģtir (Çizelge 4.9). ÇözünmüĢ oksijen miktarı mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı ġekil 4.12 de gösterilmiģtir. 52

62 Çizelge 4.9 Mevsimlere ve istasyonlara göre çözünmüģ oksijen miktarı (mg/l) Ġstasyon Sonbahar KıĢ Ġlkbahar Yaz 1 8,38 11,8 7,98 7,73 2 9,2 11,5 8,06 7,18 3 8,7 12,3 8,7 7,43 Ortalama 8,76 11,86 8,24 7,44 ġekil 4.12 ÇözünmüĢ oksijen miktarının mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı Elektriksel iletkenlik (EC) AraĢtırma süresince belirlenen elektriksel iletkenlik (EC) 115,6 µs/cm ile 145,1 µs/cm arasında değiģiklik göstermiģtir. Ölçümler neticesinde ortalama elektriksel iletkenlik (EC) 134,5 µs/cm olarak tespit edilmiģtir. En yüksek elektriksel iletkenlik (EC) Ekim 2008 de III. istasyonda 145,1 µs/cm olarak ölçülmüģ, en düģük elektriksel iletkenlik (EC) ise 115,6 µs/cm ile Nisan 2009 da II. istasyonda belirlenmiģtir (Çizelge 4.10). Elektriksel iletkenlik (EC) değerlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı ġekil 4.13 de gösterilmiģtir. 53

63 Çizelge 4.10 Mevsimlere ve istasyonlara göre EC değerleri (µs/cm) Ġstasyon Sonbahar KıĢ Ġlkbahar Yaz 1 144,8 132,8 132, ,5 128,3 115, ,1 126,1 134,6 136 Ortalama 144, ,5 136,6 ġekil 4.13 EC değerlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı Hidrojen iyon konsantrasyonu (ph) ÇalıĢma süresince gölün ph değeri 6,72 ile 8,83 arasında değiģiklik göstermiģtir. Yapılan ölçümlere göre ortalama ph değeri 7,78 olarak bulunmuģtur. Ölçümler neticesinde Haziran 2009 da III. istasyonda elde edilen 8,83 en yüksek ph değeri olurken, Ekim 2008 de I. istasyondan elde edilen 6,72 en düģük ph değeri olmuģtur (Çizelge 4.11). Hidrojen iyon konsantrasyonu (ph) değerlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı ġekil 4.14 de gösterilmiģtir. 54

64 Çizelge 4.11 Mevsimlere ve istasyonlara göre ph değerleri Ġstasyon Sonbahar KıĢ Ġlkbahar Yaz 1 6,72 7,2 8,48 8,35 2 7,29 7,16 8,72 8,23 3 7,01 7,1 8,3 8,83 Ortalama 7 7,15 8,5 8,47 ġekil 4.14 ph değerlerinin mevsimlere ve istasyonlara göre dağılımı 55

65 5. TARTIġMA VE SONUÇ Bu araģtırma kapsamında Karagöl (Ankara) deki zooplanktonik organizmaların tür çeģitliliği ve yoğunlukları mevsimsel değiģimleri ile birlikte incelenmiģtir. Gölde belirlenen istasyonlardan Rotifera, Cladocera ve Copepoda olmak üzere üç zooplankton grubu tespit edilmiģtir. Mevsimsel olarak yapılan bu çalıģmada Rotifera grubu 78, Cladocera grubu 7 ve Copepoda grubu 4 tür ile temsil edilmiģtir. Tespit edilen zooplankton türlerinin tamamı Karagöl için yeni kayıttır. Zooplankton gruplarının birey sayılarına (B/m 3 ) göre dağılımlarına bakıldığında Rotifera %87,78 oranı ile gölün en baskın zooplankton grubunu oluģturmuģ, bunu %7,1 oranı ile Cladocera izlemiģtir. Göldeki en az grup ise %5,11 ile Copepoda olmuģtur. Karagöl zooplanktonunun mevsimlere göre tür zenginliği değerlendirildiğinde, 59 tür Sonbahar döneminde, 22 tür KıĢ döneminde, 47 tür Ġlkbahar döneminde ve 50 tür Yaz döneminde tespit edilmiģtir. KıĢ mevsimini temsilen Ocak ayında yapılan örneklemede tespit edilen tür çeģitliliğinin, diğer mevsimlere oranla oldukça düģük çıkmasının sıcaklıkla ilgili olduğu kanısına varılabilir. Ülkemizde yapılmıģ bazı çalıģmalara bakıldığında da bu sonuca varıldığını görmek mümkündür (Kaya ve Altındağ 2007c). Zooplankton gruplarının istasyonlara göre yoğunluğuna bakıldığında, 2. Ġstasyonun %40,39 oran ile en yoğun istasyon olduğu tespit edilmiģtir. Bunun nedeni olarak, 2. Ġstasyondaki su içi bitki çeģitliğinin oldukça fazla olması, daha sığ ve yakınındaki yamaçta zengin bir floranın bulunmasına bağlı olarak, yaprak döküntüsünün fazla olması ve Karagöl ün volkanik bir göl olmasından dolayı mineral bakımından zengin irili ufaklı kayaçlarla iç içe bulunması gösterilebilir. ÇalıĢma süresince Karagöl de tespit edilen zooplankton türlerinden bazılarına sadece bir istasyondan ve bir mevsimde rastlanmıģtır. Bu türler Rotifera dan Asplanchna girodi, Brachionus calyciflorus, Cephalodella delicata, Cephalodella forficata, Cephalodella gracilis, Conochilus unicornis, Dicranophorus grandis, Dissotrocha aculeata, 56

66 Encentrum uncinatum, Euchlanis incisa, Filinia terminalis, Keratella quadrata, Keratella tecta, Lecane furcata, Lecane ludwigii, Lecane nana, Lepadella ovalis, Lepadella triptera, Lophocharis salpina, Mytilina ventralis, Philodina citrina, Philodina flaviceps, Philodina nemoralis, Platyias quadricornis, Pleurotrocha petromyzon, Polyarthra remata, Pompholyx sulcata, Proales fallaciosa, Proales theodora, Ptygura sp., Rotaria tardigrada, Squatinella mutica, Trichocerca porcellus, Trichocerca rattus ve Trichocerca similis dir. Copepoda dan ise Arctodiaptomus acutilobatus dur. Yukarıda bahsedilen zooplankton türlerine çalıģma süresince sadece bir defa rastlanması, bu türlerin ortam koģullarında görülen bazı değiģimlere karģı toleranslarının az olduğunu ortaya koymaktadır. Bu ortam koģulları da mevsimlere bağlı olarak değiģen suyun fiziko-kimyasal parametreleridir. Ortam koģullarının değiģmesine karģı toleransı düģük olan türlerin çalıģma süresince gözlenebilmesi için, örneklemelerin çok kısa sürelerde yapılması gerekmektedir (Kaya 2008). Ġç Anadolu Bölgesi nde zooplanktonik organizmalar üzerine birçok çalıģma yapılmıģtır. Bu çalıģmalar incelendiğinde örneğin; Ankara il sınırları içerisinde yer alan Kesikköprü Baraj Gölü nde Nisan 1995-Mayıs 1996 tarihleri arasında yapılan çalıģmada (Yiğit 1998), göldeki zooplanktonik organizmaların sayısal (B/m 3 ) olarak %35 ini Copepoda, %33 ünü Rotifera ve %32 sini de Cladocera türlerinin oluģturduğu saptanmıģtır. Zooplankton tür çeģitliliğine bakıldığında ise Rotifera dan 11, Cladocera dan 9, Copepoda dan da 8 tür tespit edilmiģtir. Karagöl ile Kesikköprü Baraj Gölü nün zooplankton gruplarının yoğunluk dağılımları mukayese edildiğinde bir farklılık söz konusudur. Kesikköprü Baraj Gölü nde zooplankton gruplarının sayısal (B/m 3 ) yoğunluğu hemen hemen eģit oranda dağılım göstermiģ ve Copepoda baskın grubu oluģturmuģtur. Karagöl de ise Rotifera grubunun sayısal yoğunluğu bariz bir Ģekilde üstünlük göstermiģtir. Her iki gölün zooplankton tür çeģitliliği değerlendirildiğinde Rotifera dan; Brachionus angularis, Keratella cochlearis, Keratella quadrata, Colurella adriatica, Lepadella patella, Lecane luna, Asplanchna priodonta, Polyarthra vulgaris, Cladocera dan Bosmina longirostris, Chydorus sphaericus ve Copepoda dan Cyclops vicinus, Arctodiaptomus acutilobatus türleri ortak tespit edilmiģtir. 57

67 Aynı karasal iklimde bulunan Kapulukaya Baraj Gölü (Kırıkkale) nde Haziran Ağustos 2004 tarihleri arasında gerçekleģtirilen bir diğer çalıģmada (Kök 2005), zooplankton populasyonları içinde Rotifera nın, Cladocera ve Copepoda ya oranla tür sayısı ve yoğunluğu yönünden baskın olduğu tespit edilmiģtir. Bu yönden Karagöl ile Kapulukaya Baraj Gölü benzerlik göstermektedir. Her iki gölün zooplankton tür kompozisyonu karģılaģtırıldığında Rotifera dan; Asplanchna priodonta, Asplanchna girodi, Anuraeopsis fissa, Brachionus angularis, Brachionus calyciflorus, Keratella cochlearis, Keratella quadrata, Colurella adriatica, Colurella uncinata, Lepadella patella, Lecane hamata, Lecane luna, Polyarthra dolichoptera, Polyarthra vulgaris, Synchaeta pectinata, Trichocerca bidens, Trichocerca similis, Trichotria pocillum, Pompholyx sulcata, Testudinella patina türleri ile Cladocera dan Bosmina longirostris türü her iki gölde de ortak olarak tespit edilmiģtir. Karagöl ile aynı karasal iklim bölgesinde bulunan ve Ankara-EskiĢehir yolunun 10. km sinde yer alan Beytepe Göleti (Alaplı Göleti) nde Mayıs 2004-Mayıs 2005 tarihleri arasında gerçekleģtirilen çalıģmada (Metin 2005), Rotifera dan 22, Cladocera dan 9 ve Copepoda dan 2 tür tespit edilmiģtir. Zooplanktonik organizmaların sayısal (B/m 3 ) olarak yüzde dağılımlarına bakıldığında ise, Copepoda %38 lik oran ile ilk sırayı alırken, bunu sırasıyla %34 ile Cladocera ve %28 ile Rotifera grubu izlemiģtir. Karagöl ün zooplankton gruplarının yoğunluk dağılımıyla Beytepe Göleti nin zooplankton gruplarının yoğunluk dağılımı birbirinden farklıdır. Karagöl de birey sayısı (B/m 3 ) bakımından baskın zooplankton grubu Rotifera olurken, Beytepe Göleti nde ise baskın grubu Copepoda oluģturmuģtur. Buna karģılık her iki gölün zooplankton grupları arasındaki tür çeģitliliği Rotifera>Cladocera>Copepoda Ģeklinde benzerlik göstermiģtir. Karagöl ve Beytepe Göleti zooplanktonu kalitatif olarak karģılaģtırıldığında ise Rotifera dan; Brachionus angularis, Keratella quadrata, Keratella cochlearis, Euchlanis dilatata, Lecane luna, Lecane lunaris, Synchaeta oblonga, Polyarthra vulgaris, Polyarthra dolichoptera, Asplanchna priodonta, Testudinella patina, Conochilus unicornis, Filinia terminalis, Cladocera dan Alona quadrangularis, Bosmina longirostris, Chydorus sphaericus, Ceriodaphnia quadrangula ve Copepoda dan Cyclops vicinus türleri her iki gölde de ortak olarak bulunmuģtur. 58

68 Temmuz 2004-Haziran 2005 tarihleri arasında Karagöl ile aynı karasal iklim bölgesinde yer alan Gelingüllü Baraj Gölü (Yozgat) nde yapılan çalıģmada (Kaya 2005), göldeki zooplanktonik organizmaların sayısal (B/m 3 ) olarak %92 sini Rotifera, %7 sini Cladocera ve %1 ini Copepoda türlerinin oluģturduğu belirlenmiģtir. Zooplankton tür çeģitliliğine bakıldığında ise Rotifera grubundan 54, Cladocera grubundan 9, Copepoda grubundan da 2 tür tespit edilmiģtir. Karagöl ile Gelingüllü Baraj Gölü zooplanktonu gerek kalitatif gerekse kantitatif bakımdan benzerlik göstermiģtir. Zira Rotifera grubu hem tür hem de türlere ait birey sayıları bakımından zooplankton içinde baskın grubu teģkil etmiģtir. Her iki gölde belirlenen ortak zooplankton türleri ise Rotifera dan; Anuraeopsis fissa, Asplanchna girodi, Asplanchna priodonta, Brachionus angularis, Brachionus calyciflorus, Brachionus quadridentatus, Cephalodella gibba, Collotheca mutabilis, Colurella adriatica, Colurella obtusa, Conochilus unicornis, Dicranophorus grandis, Filinia limnetica, Filinia terminalis, Keratella cochlearis, Keratella quadrata, Keratella tecta, Lecane bulla, Lecane closterocerca, Lecane hamata, Lecane luna, Lecane lunaris, Lepadella acuminata, Lepadella patella, Lophocharis salpina, Polyarthra dolichoptera, Polyarthra remata, Polyarthra vulgaris, Pompholyx sulcata, Rotaria neptunia, Synchaeta oblonga, Synchaeta pectinata, Trichocerca similis, Cladocera dan Bosmina longirostris, Ceriodaphnia quadrangula, Chydorus sphaericus, Alona quadrangularis, Alona rectangula ve Copepoda dan Cyclops vicinus tur. Gelingüllü Baraj Gölü nde teģhis edilen 65 zooplankton türünün 39 unun Karagöl de görülmesi, bu türlerin aynı karasal iklimde bulunan göllerin kozmopolit türleri olduğunu destekler niteliktedir. Ankara için rekreatif yönünün yanı sıra çeģitli kuruluģlar adına birçok bilimsel araģtırmaya ev sahipliği yapan Mogan Gölü nde, trofik statünün izlenmesi amacıyla Eylül 2006-Aralık 2007 tarihleri arasında bir çalıģma yapılmıģtır. Bu çalıģmada (Mangıt 2007), Rotifera dan 22, Cladocera dan 8 ve Copepoda dan da 2 tür tespit edilmiģtir. Kantitatif bakımdan ise göldeki zooplanktonik organizmaların sayısal (B/m 3 ) olarak %79 unu Rotifera, %14 ünü Cladocera ve %7 sini de Copepoda grubuna ait türlerin oluģturduğu belirlenmiģtir. Zooplankton gruplarının sayısal olarak yoğunluklarına bakıldığında, Karagöl de olduğu gibi aynı karasal iklim bölgesinde bulunan Mogan Gölü nde de en baskın zooplankton grubunu Rotifera oluģtururken bunu sırasıyla 59

69 Cladocera ve Copepoda izlemiģtir. Her iki gölün de zooplankton tür çeģitliliği değerlendirildiğinde Rotifera grubunun en fazla türle temsil edildiği görülmüģtür. Her iki çalıģmada da ortak görülen zooplankton türleri ise Rotifera dan; Anuraeopsis fissa, Brachionus angularis, Brachionus calyciflorus, Filinia limnetica, Keratella quadrata, Lecane bulla, Lecane luna, Lecane hamata, Polyarthra vulgaris, Trichocerca rattus, Cladocera dan Alona rectangula ve Ceriodaphnia quadrangula dır. Karagöl (Ankara) ile aynı karasal iklimde bulunan Asartepe Baraj Gölü (Ankara) nde Kasım 2007-Haziran 2008 tarihleri arasında yapılan araģtırmada (Buyurgan 2008), tüm zooplankton grupları içerisinde birey sayısı (B/m 3 ) bakımdan Rotifera nın %98, Cladocera nın %1,3 ve Copepoda nın %0,7 oranında dağılım gösterdiği belirlenmiģtir. Zooplankton tür çeģitliliğine bakıldığında ise Rotifera dan 43, Cladocera dan 3 ve Copepoda dan da 2 tür tespit edilmiģtir. Karagöl ün zooplankton türlerinin yoğunluk dağılımı ve çeģitliliği ile Asartepe Baraj Gölü nünki benzerlik göstermiģtir. Ġki gölde de Rotifera hem tür çeģitliliği hem de birey sayısı bakımından baskınlık göstermiģtir. Karagöl ün zooplanktonik organizma türleri ile Asartepe Baraj Gölü nün zooplanktonik organizma türleri kalitatif olarak karģılaģtırıldığında ise Rotifera dan; Anuraeopsis fissa, Asplanchna priodonta, Brachionus angularis, Brachionus quadridentatus, Cephalodella gibba, Cephalodella gracilis, Cephalodella intuta, Cephalodella ventripes, Collotheca mutabilis, Colurella adriatica, Colurella colurus, Dicranophorus grandis, Euchlanis dilatata, Euchlanis incisa, Filinia limnetica, Filinia terminalis, Keratella cochlearis, Keratella quadrata, Lecane bulla, Lecane closterocerca, Lecane luna, Lecane lunaris, Lepadella ovalis, Lepadella patella, Lepadella quadricarinata, Notommata cyrtopus, Polyarthra remata, Rotaria rotatoria, Synchaeta pectinata, Synchaeta oblonga, Trichocerca bidens, Trichocerca similis, Trichotria pocillum türleri, Cladocera dan Bosmina longirostris ve Chydorus sphaericus türleri her iki çalıģmada da ortak teģhis edilmiģtir. Her iki gölde de büyük oranda aynı iklim koģullarının görülmesi sebebiyle bu 35 tür ortak olarak görülmüģ olabilir. Karagöl ile karģılaģtırılan bu göller Ġç Anadolu Bölgesi nin karasal iklimine maruz kalmakta ve birbirlerine yakın mesafede bulunmaktadır. Bu faktörler göz önüne alındığında, Ġç Anadolu Bölgesi nde yer alan göllerde baskın zooplankton grubunun 60

70 genel olarak Rotifera olduğu söylenebilir. Rotifera grubu içerisinde Anuraeopsis fissa, Brachionus angularis, Keratella quadrata ve Lecane luna nın bu göller içerisinde ortak görülen kozmopolit türler olduğu belirlenmiģtir. Ancak çalıģılan bu göllerin tamamında Cladocera ve Copopoda ya ait ortak tür belirlenememiģtir. Karagöl, Kapulukaya Baraj Gölü, Gelingüllü Baraj Gölü, Asartepe Baraj Gölü ve Mogan Gölü nde yapılan çalıģmalar değerlendirildiğinde, Rotifera grubunun hem tür çeģitliliği hem de birey sayısı (B/m 3 ) bakımından diğer zooplankton gruplarına göre baskın olduğu görülmüģtür. Bu sonucu destekleyen birçok neden olabilir. Rotifera türlerinin genellikle ötrofik göllerde daha yoğun olarak bulundukları belirtilmektedir (Herzig 1987). Tatlı su ekosistemlerinde Rotifera türlerinin diğer zooplankton gruplarına göre sayısal olarak fazla olması, besin düzeyinin yüksek olmasına, Rotifera türlerinin üreme baģarısına ve en önemlisi Cladocera ve Copepoda populasyon artıģının balıklar tarafından baskı altında tutulmasına bağlıdır (Emir ve Demirsoy 1996). Karagöl de Copepoda ve Cladocera gruplarının az olmasının sebebi, balıklar için rotiferlere göre daha çok tercih edilen grup olmalarından kaynaklanmıģ olabilir. Ayrıca, Rotifera nın özellikle çevresel değiģikliklere karģı Cladocera ve Copepoda türlerine göre çok daha hızlı tepki verdikleri ve su kalitesindeki değiģimlere daha duyarlı indikatör organizmalar oldukları belirtilmektedir (Gannon ve Stremberger 1978). Karagöl ile Kesikköprü Baraj Gölü ve Beytepe Göleti nde yapılan çalıģmalar karģılaģtırıldığında ise zooplankton tür çeģitliliği bakımından Rotifera grubu üstünlük göstermiģ ancak toplam zooplankton miktarı bakımından Kesikköprü Baraj Gölü ve Beytepe Göleti nde Copepoda yüzde olarak en fazla tespit edilen grup olmuģtur. Bu durum Copepoda için, ortamdaki besin miktarının fazla olmasından ve diğer gruplara göre daha az tür ile temsil ediliyor olmasından kaynaklanabilir. Komünite yapılarında daha az türle temsil edilen grupların daha büyük populasyonlara sahip olması, beklenen bir durumdur. Herzig (1980) Copepoda türlerinin özellikle Calanoid Copepoda ların oligotrofik ortamlarda diğer zooplankton gruplarına göre daha yoğun olarak 61

71 bulunduklarını, ötrofik ortamlarda ise Rotifera ve Cladocera türlerinin populasyon yoğunluğunun daha fazla olduğunu belirtmiģtir. Bu durumda, Copepoda nın birey yoğunluğunun miktarı göz önünde alındığında Kesikköprü Baraj Gölü ve Beytepe Göleti için oligotrofik düzeydedir denilebilir. Ancak, bu durum Rotifera üzerindeki yoğun predasyon baskısı nedeni ile yanıltıcı sonuç verebilir. Daha kesin bir yorum yapabilmek için kimyasal parametrelere bakılması ve bütün biyotik ve abiyotik faktörlerin birlikte değerlendirilmesi gerekmektedir. Calanoid Copepoda ların genellikle oligotrofik Ģartlara uyum gösterdiği, Cladocera ve Cyclopoid Copepoda ların ise nispeten daha fazla ötrofik Ģartlara adapte oldukları belirtilmiģtir (Gannon ve Stremberg 1978). Blancher (1984) a göre de ötrofik karakterdeki sularda Cladocera ve Cyclopoid Copepoda lar, Calanoid Copepoda lara göre daha fazladır. Karagöl için de bu durum tespit edilmiģtir. Cyclopoid Copepoda türü olan Cyclops vicinus un, Calanoid Copepoda türlerine göre daha fazla olduğu görülmüģtür. Zooplankton komunitelerinin tür kompozisyonu ve yoğunluğu üzerinde, besin zincirindeki predatör baskısının dıģında, baģka biyolojik (besin rekabeti), fiziksel (tabakalaģma, su bekleme süresi vb.) ve kimyasal faktörler (ph, tuzluluk, askıda katı madde, nutrientler vb.) de rol oynamaktadır. Ayrıca, bu biyotik ve abiyotik faktörlerin baraj göllerindeki etkisi ve rolleri, doğal göllerde olmayan birtakım yapısal özellikleri nedeniyle temel farklılıklara sahiptir. Bunların en baģında, baraj göllerinin kendilerini besleyen nehirin yoğun akıntısıyla birlikte baraj gölünde oluģturduğu fiziksel, kimyasal ve biyolojik değiģikliklerin oldukça etkili olması gelmektedir. Özellikle nehir akıntısıyla birlikte baraj gölüne taģınan askıda katı maddeler, göl içerisindeki ıģık rejimini azaltmakta ve zooplanktonun besin olarak kullandığı fitoplanktonun tür çeģitliliği ve miktarını değiģtirmek suretiyle zooplanktonun beslenme davranıģında ve böylece kompozisyon ve miktarlarında da değiģikliğe yol açmaktadırlar. Rotiferlerin baraj göllerinde baskın zooplankton grubu olması, onların kararsız ve dinamik koģullarda baģarılı olmasına izin veren fırsatçı özellikleriyle iliģkilendirilebilir (Kök 2005). 62

72 Doğal bir göl olan Karagöl ile ülkemizdeki diğer doğal göller zooplankton tür çeģitliliği bakımından karģılaģtırıldığında, küçük bir göl olan Kovada Gölü (Isparta) nde Rotifera dan 39, Cladocera dan 11, Copepoda dan 7 tür (Gülle 1999); Marmara Gölü (Manisa) nde Rotifera dan 29, Cladocera dan 8, Copepoda dan 4 tür (Yıldız vd. 2007); Eber Gölü nde Rotifera dan 37, Cladocera dan 4, Copepoda dan 2 tür (Yasan 2007); Alıç Göleti nde Rotifera dan 60, Cladocera dan 15, Copepoda dan 12 tür (Güher ve Erdoğan 2008) bildirilmiģtir. Bu sonuçlara göre Rotifera grubu doğal göllerde tür çeģitliliği bakımından oldukça zenginlik ve baskınlık göstermiģtir. Karagöl, hem zooplankton tür çeģitliliğinin fazla olması hem de Rotifera grubunun kalitatif yönden baskın olmasından dolayı Kovada Gölü, Marmara Gölü, Eber Gölü ve Alıç Göleti gibi doğal sulak alanlarla benzerlik göstermektedir. Karagöl, çalıģma yapılan baraj göllerine kıyasla da zooplankton tür çeģitliliği bakımından oldukça zenginlik göstermiģtir. Ayrıca Karagöl gibi yüksek rakımlı göllerdeki zooplankton çalıģmalarına bakıldığında örneğin; deniz seviyesinden yüksekliği 1320 m olan Abant Gölü (Bolu) nde Rotifera dan 22 tür (Altındağ 1999) ve deniz seviyesinden yüksekliği 850 m olan Bolu Yedigöller (Seringöl, Nazlıgöl, Deringöl, Büyükgöl, Sazlıgöl, Ġncegöl) de Rotifera dan 31 tür (Altındağ 2000) tespit edilmiģtir. Rotifera bu göllerde de tür çeģitliliği bakımından zenginlik göstermiģtir. Trofik durumun belirlenmesinde indikatör olarak rotifer türleri kullanılmakta olup, bu indeks (Q B/T = Brachionus tür sayısı / Trichocerca tür sayısı) formülü ile bildirilmiģtir. Buna göre Q B/T < 1 ise göl oligotrofik karakterde, 1 < Q B/T < 2 ise göl mezotrofik karakterde, Q B/T > 2 ise göl ötrofik karakterde değerlendirilmektedir (Sládeček 1983). Karagöl de yapılan çalıģma sonunda belirlenen toplam Brachionus tür sayısı 3, Trichocerca tür sayısı 7 olduğu için Q B/T değeri 0,4 olarak bulunmuģtur. Bu durumda rotifer indeksine göre zooplankton açısından göl oligotrofik karakterdedir. Ötrofik göllerde daimi dominant rotifer türü olarak Brachionus ve Keratella türlerinin olduğu belirtilmiģtir (Tanyolaç 2006). Karagöl de Brachionus ve Keratella cinsine ait toplam 6 tür tespit edilmiģtir. Ayrıca Karagöl de tespit edilen Keratella cochlearis birey 63

73 sayısı bakımından %10,22 lik oran ile Rotifera grubunun en baskın ikinci türü olmuģtur. Bu bakımdan Karagöl ün ötrofik karakterde olduğu söylenebilir. Sucul ortamların trofi düzeyleri yükseldikçe Rotifera grubu tür sayısı ve bolluk olarak baskın hale gelir. Ancak, bazı rotifer türlerinin geniģ ekolojik hoģgörüye sahip olmaları sebebiyle tüm türler güvenilir bir gösterge organizma olmayabilir (Gülle 1999). Göllerde suyun Ģeffaflığını ve ıģık geçirgenliğini etkileyen, plankton yoğunluğu, su içindeki çözünmüģ organik ve inorganik maddeler, suyun kimyasal yapısı, ıģığın gelme açısı ve dalga boyu, su yüzeyinin durumu, bulutluluk durumu gibi birçok faktör vardır (Sezen 2008). Karagöl suyunun berraklığı ve rengi, örnekleme süresi göz önüne alındığında özellikle Ġlkbahar ve Yaz mevsiminde fitoplankton yoğunluğuna bağlı olarak mavi-yeģil ve yeģil renkte görülmüģtür. Su renginin değiģiminde yalnızca fitoplankton yoğunluğunun değil aynı zamanda organik maddelerin, toprağın ve rüzgârın da etkili olduğu bildirilmiģtir (Temponeras vd. 2000). Suyun bulanıklığı; askıda katı madde miktarı, mevsimler, gün uzunluğu ve su derinliği gibi faktörlere bağlı olarak değiģen bir parametredir. Suda bulunan askıda katı madde miktarı arttıkça, ıģık geçirgenliği ve suda çözünmüģ madde miktarı azalmaktadır (Wetzel 1983). Trofik durumun bir göstergesi olarak kullanılan Secchi Diski görünürlüğü sudaki organik ve inorganik partiküllerden ileri gelen toplam bulanıklığın (turbidite) ölçüsüdür. Görünürlük derinliği ilgili suyun verimliliği hakkında yaklaģık bir fikir verir (Gülle 1999). Rüzgârın etkisiyle oluģan bulanıklık, Secchi Diski değeri ile canlı organizmalar arasında iliģki kurmayı güçleģtirmektedir. Ayrıca bilindiği gibi ıģığın sudaki ilerleyiģi sadece suyun içindeki maddelerle değil, giriģ açısından dolayısıyla yüzey biçimi ve güneģin durumundan da etkilenmektedir. Bu nedenle Secchi derinliğinin tek baģına ötrofikasyon seviyesini belirleme kapasitesi düģüktür (Mangıt 2007). 64

74 Karagöl de yapılan ölçümlerde ortalama Secchi Diski değeri 1,44 m olarak tespit edilmiģtir. ÇalıĢma süresince ortalama 1,98 m ile Sonbahar mevsimi en yüksek Secchi Diski değerine sahip olurken, Yaz mevsimi ortalama 1 m ile en düģük Secchi Diski değerine sahip olmuģtur. KıĢ mevsimini temsilen Ocak 2009 da yapılan çalıģmada elveriģsiz iklim koģullarından dolayı yanıltıcı bir sonuç almamak için Secchi Diski ile ölçüm yapılamamıģtır. IĢık geçirgenliğinin Sonbahar mevsiminde yüksek, Ġlkbahar ve Yaz mevsiminde ise giderek azaldığı gözlenmiģtir. Zooplanktonik organizmaların Ġlkbahar ve Yaz mevsimlerinde B/m 3 olarak populasyon yoğunluklarında meydana gelen artıģ, bu durumun bir nedeni sayılabilir. Ayrıca Ġlkbahar döneminde meydana gelen fitoplankton artıģı da ıģık geçirgenliğini azaltmıģ olabilir. Trofik sınıflandırma sistemi için OECD sınır değerine göre, Secchi Derinliği 0,8-1,5 m aralığındaki göller ötrofik olarak, 1,4-2,4 m aralığındaki göller mezotrofik olarak, 3,6-5,9 m arasındaki göller ise oligotrofik olarak adlandırılmaktadır (Ryding and Rast 1989). ÇalıĢma süresi içerisinde Karagöl, Secchi Diski ortalama değerine (1,44 m) göre hem ötrofik hem de mezotrofik göl özelliği taģımaktadır. Elektriksel iletkenlik değeri sucul ortamlarda oldukça karmaģık iliģkileri olan bir değerdir. Bu değer suda çözünmüģ olarak bulunan tuzların miktarına bağlı olarak değiģir. Elektriksel iletkenlik değeri suda çözünmüģ olan iyonik formdaki mineral bileģiklerinin yani çözünmüģ toplam katı madde miktarının göstergesidir. Yüksek elektriksel iletkenlik değerinin ötrofik suların iyi bir göstergesi olduğu bilinmektedir (Gülle 1999). Karagöl de çalıģma boyunca ölçülen ortalama elektriksel iletkenlik (EC) değeri 134,5 µs/cm olarak tespit edilmiģtir. En yüksek EC değeri ortalama 144,8 µs/cm ile Sonbahar döneminde, en düģük EC değeri ise ortalama 127,5 µs/cm ile Ġlkbahar döneminde görülmüģtür. Sonbahar mevsiminden sonra düģüģe geçen EC değeri, Yaz mevsiminde tekrar yükselmeye baģlamıģtır. Bunun nedeni olarak, su sıcaklığının artmasıyla meydana gelen buharlaģmanın çözünmüģ katı madde miktarını artırmıģ olması ve bundan dolayı EC değerinin yükselmesi gösterilebilir. Tatlı sularda elektriksel iletkenlik

75 μs/cm arasında değiģiklik göstermektedir. Elektriksel iletkenlik değerlerinin yüksek olmaması suyun tuz içeriği bakımından normal olduğunun göstergesidir. Karagöl de iletkenlik; su ürünleri standartları ve yüzeysel su kaynaklarının kirlenmeye karģı korunması hakkındaki protokolde (Uslu ve Türkman 1987) belirtilen değerler (maksimum 500 μs/cm) ile uyum göstermektedir. Kling vd. (1992) ne göre birçok rotifer türü, tuzluluk oranı artıģına karģı tolerans gösteremediğinden bu sularda yaģayamamaktadır. Bundan dolayı tuzluluk artıģı rotifer tür çeģitliliğini olumsuz yönde etkilemektedir. Yine rotifer tür çeģitliliğinin tuzluluk artıģı ile azaldığı Egborge (1994) tarafından doğrulanmıģtır. Yapılan bu tez çalıģması da yukarıda bahsedilen çalıģmaları destekler niteliktedir. Gölün coğrafik konumuna, mevsimlere, derinliğine, alanına, içinde bulunan çözünmüģ madde miktarına ve soğurduğu güneģ enerjisine bağlı olarak değiģen (Tanyolaç 2006) su sıcaklığı, sucul ekosistemlerde oldukça önemli bir parametredir. Zooplanktonun hareketini ve vertikal göçünü etkilemektedir. Ayrıca ekosistemde yer alan canlıların geliģimi üzerinde de etkilidir. Her zooplanktonik organizma grubunun tercih ettiği optimum bir su sıcaklığı vardır. Göllerin su sıcaklığı mevsimsel değiģiklikler gösterir. Sıcaklık artıģıyla birlikte suda çözünmüģ halde bulunan oksijen miktarı azalmakta kimyasal ve biyokimyasal reaksiyonlar ise hızlanmaktadır (Wetzel 1983). Karagöl de yapılan ölçümlerde ortalama yüzey suyu sıcaklığı 10,6 C olarak ölçülmüģtür. ÇalıĢma süresi içerisinde en düģük yüzey suyu sıcaklığı, göl yüzeyinin tamamının buzla kaplı olduğu KıĢ döneminde 1,1 C, en yüksek yüzey suyu sıcaklığı ise 19,6 C ile Yaz döneminde ölçülmüģtür. Yaz mevsiminde su sıcaklığının ve buna bağlı olarak buharlaģmanın artmasıyla birlikte yoğunlaģan gölde, prodüktivitenin arttığı düģünülmektedir. Sıcaklık, zooplanktonik organizmaların bulunuģunda ve dağılıģında sınırlayıcı faktördür (Mikschi 1989). Ancak sadece sıcaklık genel olarak bir organizma türünün ne zaman ve nerede meydana gelip gelemeyeceğini belirleyemez. Özellikle rotiferler çok geniģ bir 66

76 sıcaklık toleransına sahiptirler (Berzins ve Pejler 1987). Karagöl de Ocak ayında yapılan örneklemede 20 rotifer türünün teģhis edilmesi ve bu türlerin birçoğunun Yaz mevsiminde de görülmesi bu görüģü destekler niteliktedir. ÇözünmüĢ oksijen sularda, özellikle göllerde, kimyasal süreçler ve canlılar için en önemli parametrelerden biridir. Bununla beraber zooplanktonik organizmaların su içindeki dağılımını ve göçünü etkilemesi bakımından önemlidir. Sudaki çözünmüģ oksijen kaynakları atmosfer ve suda gerçekleģen fotosentezdir. Ancak atmosferden gelen miktar fotosentezden gelen miktarın yanında çok düģük olduğundan, sudaki çözünmüģ oksijen miktarı doğrudan fotosentezle iliģkilendirilebilir. Sudaki oksijen çözünürlüğü, su sıcaklığı ve sudaki tuz içeriği ile ters orantılıdır (Wetzel 1983). AraĢtırma süresince Karagöl de ölçülen ortalama çözünmüģ oksijen miktarı 9,08 mg/l dir. ÇözünmüĢ oksijen miktarı en yüksek seviyesine 12,3 mg/l ile KıĢ mevsiminde, en düģük seviyesine ise 7,18 mg/l ile Yaz mevsiminde ulaģmıģtır. Tatlı su ekosistemlerinde aerobik koģullarda sucul yaģamın sürdürülebilmesi için suyun minimum çözünmüģ oksijen değerinin 5,0 mg/l den az olmaması gerekmektedir (Gülle 1999). Karagöl de ortalama çözünmüģ oksijen miktarı yaģamı sınırlayıcı bir faktör olarak bulunmamıģtır. Ayrıca elde edilen bulgular, Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yayımlanan Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (Anonim 2004) nde belirtilen su kaynaklarının sınıflarına göre kalite kriterleri ile karģılaģtırıldığında göl suyu 1. sınıf (>8 mg/l) suya sahiptir. Karagöl de ölçülen çözünmüģ oksijen değerlerinde mevsimsel farklılıklar ortaya çıkmıģtır. Yaz döneminde sıcaklığın artmasıyla çözünmüģ oksijen değeri azalmıģ, kıģ döneminde ise sıcaklığın azalmasıyla artmıģtır. Yaz döneminde çözünmüģ oksijen miktarının azalmasının nedenlerinden birisi de canlıların solunumu ve organik maddelerin parçalanması sonucunda dipte oluģan oksidasyon olaylarıdır. Sucul ekosistemin diğer önemli bir parametresi ise ph dır. ph suyun asidik ve bazik özelliğinin bir göstergesi olmasının yanında, tatlı sularda diğer birçok kimyasal 67

77 parametreyle devamlı iliģki halindedir. Bu kimyasal parametrelerle ph arasındaki iliģki, zooplankton dağılımını büyük oranda etkilemektedir. Zooplankton yoğunluğu bakımından alkali sınırın 8,5 ph değeri olduğu bildirilmektedir (Berzins ve Pejler 1987). Göllerde ph 6-9 arasında değiģir ve her canlının belli bir ph toleransı vardır. Fotosentetik aktivitenin artmasıyla birlikte CO 2 azaldığı için ph artıģ göstermekte, sediment tabakasında organik maddelerin parçalanması sonucunda CO 2 açığa çıkmakta ve ph azalmaktadır (Wetzel 1983, Tanyolaç 2006). Küçük göllerde ph günlük hatta günün çeģitli saatlerinde bile düzensizlik gösterebilir. Bu değiģimde fotosentezin, organizmaların solunumunun ve yağıģların etkisi vardır (Tanyolaç ve Karabatak 1974). Karagöl de çalıģma süresi boyunca ortalama ph değeri 7,78 olarak tespit edilmiģtir. En yüksek ph değeri 8,83 ile Yaz mevsiminde, en düģük ph değeri ise 6,72 ile Sonbahar mevsiminde ölçülmüģtür. Ortalama ph değerine göre Karagöl hafif alkali özellik göstermektedir. Ġlkbahar ve Yaz döneminde fotosentez ile kullanılan CO 2 miktarının artmasıyla yükselen ph nın, Sonbahar ve KıĢ döneminde organik madde bozunmasının artması nedeniyle düģtüğü kabul edilebilir. Karagöl de tespit edilen rotifer türlerinden, Brachionus angularis, Brachionus calyciflorus, Brachionus quadridentatus alkali karakterdeki suların yaygın kozmopolit türleridir (Koste 1978). ph ile oksijen arasında zıt bir iliģkinin olduğu, ph değerinin yükselmesi halinde ortamdaki amonyum (NH 4 ) iyonunun amonyak (NH 3 ) haline geçerek balıklar için toksik etki yapmasının muhtemel olduğu, dolayısıyla yüksek ph ve sıcaklık değerlerinde göle karıģacak organik maddelerin zararlı etkisinin daha fazla olduğu belirtilmiģtir (Sezen 2008). ÇalıĢma süresince Karagöl de ph ile oksijen arasında Yaz döneminde zıt bir iliģki tespit edilmiģtir. Bu duruma, yazın göle su gelmemesi ve su sıcaklığının yazın en yüksek olmasının neden olduğu düģünülebilir. Ülkemizdeki göllerde yapılan araģtırmalarda, toprak ve kaya yapısının genellikle kireçli olmasından 68

78 dolayı, ölçülen ph değerleri, göllerimizin genel olarak hafif alkali özellikte olduğunu göstermektedir (Anonim 2004). Bu çalıģma kapsamında bugüne kadar zooplankton üzerine herhangi bir çalıģma yapılmamıģ Karagöl de zooplanktonik organizma türleri hem kalitatif hem de kantitatif bakımdan mevsimsel olarak araģtırılmıģtır. AraĢtırma neticesinde Karagöl, zooplankton tür kompozisyonu bakımından hem Ġç Anadolu Bölgesi ndeki çalıģılan göllere göre hem de Türkiye genelinde çalıģılan göllere göre oldukça zenginlik göstermiģtir. Karagöl ün zooplankton faunasını oluģturan türlerin genel olarak kozmopolit türler olduğu görülmüģtür. Dünya rotifer faunası ve dağılımlarını tespit etmek üzere son zamanlarda çok sayıda faunistik çalıģma gerçekleģtirilmiģtir. Faunistik çalıģmaların artması ile rotiferlerde endemiklik oranının hayli azaldığı gözlenmiģtir. Rotiferler üzerine yapılan son kontrol listesine göre dünyada yaklaģık 2030 türün olduğu belirtilmiģtir. Ülkemizden Ģu ana kadar 295 tür kaydedilmiģtir. TeĢhis edilen bu türlerden 287 si Monogononta sınıfına, 8 i de Bdelloidea sınıfına aittir (Kaya 2008). GerçekleĢtirilen bu tez çalıģmasında küçük bir göl olan Karagöl de 78 rotifer türü tespit edilmiģtir. Bu sayı Türkiye Rotifera faunasının yaklaģık %27 si ve dünya rotiferlerinin de yaklaģık %4 ünü oluģturmaktadır. Deniz seviyesinden oldukça yüksek, yüzey alanının dar ve dalgalanmaların oldukça kısıtlı olduğu Karagöl de zooplankton tür kompozisyonu stabil olmayıp, tür dağılımı ve geliģimi değiģkenlik göstermiģtir. Karagöl de ölçülen bazı fiziko-kimyasal parametre değerlerine göre gölün prodüktivite düzeyi yüksek görülmemiģtir. Ancak Karagöl kıyı bölgesi, derinliği az ve daha fazla ısınan dar bir alan ile temsil edilmektedir. Ayrıca Karagöl ün mineral bakımdan zengin olduğu düģünülen volkanik kökenli irili ufaklı kayaçlarla iç içe bulunması, konumuna ve iklimsel yapısına bağlı olarak yoğun yağıģ alması, su içi bitki çeģitliliğinin fazla olması, etrafındaki yamaçlarda zengin bir floranın bulunması ve dolayısıyla yaprak döküntüleri ile birlikte bitki polenlerinin göle ciddi anlamda karıģması ve en önemlisi piknik alanı olmasından dolayı özellikle bahar ve yaz aylarında antropojenik 69

79 kirlenmeyle göle karıģan nutrient girdisi fazla olabilmektedir. Bu da zooplanktonik organizmaların çeģitlilik ve yoğunluk açısından zenginlik göstermesine sebep olmuģ olabilir. Ayrıca gölün baskın zooplankton grubunu oluģturan Rotifera da birey sayısı (B/m 3 ) bakımından en yüksek seviyede yer alan Rotaria rotatoria, ötrofik karakterli suların indikatör türü olup muhtemelen yukarıda bahsedilen faktörlerden dolayı Karagöl de baskınlık göstermiģtir. Sonuç olarak; Karagöl zooplanktonuna iliģkin bulgular literatür bilgileri ile değerlendirildiğinde gölün ötrofik karakter gösterdiği, ancak ölçülen fiziko-kimyasal parametre değerleri dikkate alındığında gölün ötrofik karakter göstermediği ve sucul yaģam için elveriģli bir ortam olduğu görülmüģtür. Gölün oldukça küçük ve hemen hemen kapalı havza niteliği taģıması, mesire alanı olmasından dolayı atıklardan kolayca etkilenmesine ve yapay ötrofikasyona maruz kalmasına olanak sağlamaktadır. Gölün ekofizyolojik karakterinin ortaya konulabilmesi ve trofik seviyesi hakkında kesin bir yorum yapılabilmesi için suyun fiziko-kimyasal özelliklerinin daha sık periyotlarla ve ayrıntılı biçimde incelenmesi gerekmektedir. 70

80 KAYNAKLAR Açıkgöz, Ġ. ve Baykal. T Karagöl (Çubuk-Ankara) Alg Florası. Süleyman Demirel Üniversitesi, Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 1 (2): Akbay, N Keban Baraj Gölü nün Ova Kısmında Fito ve Zooplanktonun Horizontal ve Vertikal Dağılımı. Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ. Akbulut, N. ve Akbulut, A The Plankton Composition of Lake Mogan in Central Anatolia, Zoology in the Middle East, 27, Akıl, A. ve ġen, D Cip Baraj Gölü nün (Elazığ-Türkiye) Copepoda ve Cladocera (Crustacea) Türleri Üzerine Taksonomik Bir ÇalıĢma, E.Ü. Su Ürünleri Fakültesi, Su Ürünleri Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 3-4, Akman, F Keban Baraj Gölü Pertek Yöresi Rotiferlerinin Tespiti ve Mevsimsel Dağılımı. Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ. Alper, A Uluabat Gölü Cladocera ve Copepoda (Crustacea) Türlerinin Tespiti ve Mevsimsel Dağılımlarının Belirlenmesi, Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 139s. Alper, A., Çelebi, E., Çam, H. ve Karaytuğ, S Cladocera and Copepoda (Crustacea) Fauna of Ġkizcetepeler Dam Lake (Balıkesir, Turkey), Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 7: Altındağ, A. ve Yiğit, S The Zooplankton Fauna of Lake Burdur, E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, Cilt: 19, Sayı: 1-2, Altındağ, A A Taxonomical Study on The Rotifer Fauna of Yedigöller (Bolu- Turkey), Tr. J. of Zoology, 24: 1-8. Altındağ, A. ve Sözen, M Seyfe (KırĢehir) Gölü Rotifera Faunasının Taksonomik Yönden Ġncelenmesi. Tr. J. of Zoology, 20: Altındağ, A. ve Yiğit, S BeyĢehir Gölü Zooplankton Faunası ve Mevsimsel DeğiĢimi. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 24, Sayı: 3; Altındağ, A. ve Yiğit, S. 1999a. AkĢehir Gölü Rotifera Faunası Üzerine Taksonomik Bir AraĢtırma, Tr. J. of Zoology, 23, Ek Sayı 1, 1-6. Altındağ, A. ve Yiğit, S. 1999b. Yedigöller (Bolu) in Zooplankton Faunası ve Mevsimsel DeğiĢimi. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 3-4,

81 Altındağ, A. ve Yiğit, S. 2001a. A short list of Rotifers From Turkey, Zoology in the Middle East, 22, Altındağ, A. ve Yiğit, S. 2001b. A short list of Cladoceran species (Crustacea) From Turkey, Zoology in the Middle East, 23, Altındağ, A AkĢehir Gölü Zooplankton Faunasının Mevsimsel DeğiĢimi. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 1-2, Altındağ, A A Taxsonomical Study on The Rotifera Fauna of Abant Lake (Bolu), Tr. J. of Zoology, 23, Altındağ, A. ve Özkurt, ġ A Study on the Zooplanktonic Fauna of the Dam Lakes Kunduzlar and Çatören (Kırka EskiĢehir). Tr. J. of Zoology, 22: Altındağ, A., Segers, H. and Kaya, M Some Turkish rotifer species studied using light and scanning electron microscopy, Turkish Journal of Zoology, 33: Anonim Keban Baraj Gölü Limnolojik Etüd Raporu, DSĠ, 90s. Anonim. 1984a. Eğirdir Gölü nün Bazı Limnolojik Özellikleri Üzerine Bir AraĢtırma, Su Ürünleri Dairesi BaĢkanlığı, Isparta Su Ürünleri Bölge Müdürlüğü Yayını, No: 3, 35s. Anonim. 1984b. AkĢehir Gölü nün Bazı Limnolojik Özellikleri Üzerine Bir AraĢtırma, Su Ürünleri Dairesi BaĢkanlığı, Isparta Su Ürünleri Bölge Müdürlüğü Yayını, No: 4, 40s. Anonim BeyĢehir Gölü nün Limnolojik Özelliklerinin AraĢtırılması Projesi Sonuç Raporu, Tarım Orman ve Köy ĠĢleri Bakanlığı Isparta Ġl Müdürlüğü, 56s. Anonim DEB-ÇAG 97/6 Eğirdir Gölü Stok Tespiti 1990 Yılı Kesin Raporu, Türkiye Bilimsel ve Teknik AraĢtırma Kurumu Deniz Bilimleri ve Çevre AraĢtırmaları Grubu, 116s. Anonim Uluslar Arası Öneme Haiz BeĢ Sulak Alanın Biyolojik Yönden AraĢtırılması (AkĢehir, BeyĢehir, HotamıĢ, Karamuk, Gölleri ve Ereğli Sazlığı). Türkiye Çevre Vakfı, 263s. Anonim Uluslar Arası Önemi Olan Sulak Alanların Biyolojik ve Ekolojik Yönden AraĢtırılması Projesi, Alt Proje I-II, Nihai Rapor, Çevre Koruma Genel Müdürlüğü Hassas Ekosistemler ve Korunan Alanlar Dairesi BaĢkanlığı, Ankara, Anonim Türkiye Çevre Atlası. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Ankara, 457s. 72

82 Anonim Web Sitesi: EriĢim Tarihi: Anonymous Web Sitesi: EriĢim Tarihi: Apaydın-Yağcı, M Ġznik Gölü nün (Bursa) Zooplanktonu Üzerine AraĢtırmalar, Doktora tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ġzmir, 272s. Aygen, C IĢıklı Gölü (Çivril-Denizli) Crustacea Faunası Üzerine AraĢtırmalar, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 211s. Balık, S. ve Ustaoğlu, M.R A Preliminary Investigation on Freshwater Fauna of Gökçeada (Imroz) Island. Biologia Gallo-helenica, 20, 1: Balık, S., Ustaoğlu, M.R, Sarı, H.M, ġipal, U., Özdemir-Mis, D., Aygen, C. ve Özbek, M Buldan Baraj Gölü nün (Buldan-Denizli) Limnolojik Yönden AraĢtırılması, Ege Üniv. Su Ürünleri Fakültesi Temel Bilimler Bölümü, Proje No:1994/ SUF/03, 68s. Balık, S., Ustaoğlu, M. R., TaĢdemir, A., Özdemir Mis, D., Aygen, C., Özbek, M., ve Topkara, E. T Birgi Göletleri (Urla, Ġzmir) ve Sazlıgöl (Karaburun, Ġzmir) ün Sucul Faunası. Barnes, R Intervertebrate zoology, W. B. Sounders Company, London, 870 p. Bekleyen, A A Taxonomical Study on the Rotifera Fauna of Devegeçidi Dam Lake (Diyarbakır-Turkey), Tr. J. of Zoology, 25, Bekleyen, A. ve Bilgin, F.H Dicle Üniversitesi Kampüsü Kabaklı Göleti nin Rotifera Faunasının Taksonomik Açıdan Ġncelenmesi, XII. Ulusal Biyoloji Kongresi, Cilt: IV, Bekleyen, A Kabaklı Göleti nin (Diyarbakır) Cladocera ve Copepoda (Crustacea) Faunası ve Bazı Ekolojik Özellikleri Üzerine Bir ÇalıĢma. XIII. Ulusal Biyoloji Kongresi, Hidrobiyoloji Seksiyonu. Ġstanbul, Cilt V, Bekleyen, A A Taxonomical Study on the Zooplankton of Göksu Dam Lake (Diyarbakır), Turk.J. Zool., 27, Berzins, B. and Pejler, B Rotifer occurence in relation to ph. Hydrobiologia, 147;

83 Bienkowskaja, M.Y Cladocera: Anomopoda; Daphniidae; genus Simocephalus Guides to the identification of the microinvertebrates of the continental waters of the world. Coordinating editor: H. J. F. Dumont. Backhuys Publishers. pp Blancher, E.C Zooplankton-trophic state relationships in some North and central Florida lakes. Hydrobiologia, 109, Botrell, H.H., Duncan, A., Gliwicz, Z.M., Grygierek, E., Herzig, A., Hillbricht- Ilkowska, A., Kurasawa, H., Larson, P. and Weglenska, T A review of some problems in plankton production studies. Norwegian Journal of Zoology, 24, Bozkurt, A. ve Göksu, M.Z.L Seyhan Baraj Gölü (Adana) Rotifera Faunası, E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 3-4, Bozkurt, A Seyhan Baraj Gölü (Adana) Zooplanktonu, Yüksek lisans tezi, Çukurova Üniv. Fen Bil. Enst. Su Ürünleri Anabilim Dalı, Adana, 58s. Bozkurt, A., Göksu, M.Z.L., Sarıhan, E. ve TaĢdemir, M Asi Nehri Rotifer Faunası (Hatay, Türkiye), E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, Cilt: 19, Sayı: (1-2), Buyurgan, Ö Asartepe Baraj Gölü (Ankara) nün Zooplankton Faunası ve Mevsimsel DeğiĢimi, Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 78s. Cirik, S. ve Cirik, ġ Limnoloji, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Yüksek Okulu Yayınları, No: 21, Ġzmir, 166s. Cirik, S. ve Gökpınar, ġ Plankton Bilgisi ve Kültürü, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayınları, no: 47, 247s, Ġzmir. Daday, E Mikroskopische Süsswasserthiere Aus Patagonien, Stz. Berk. K. Akad. Wiss. Wien. Mathem. Naturh. KI, 112, De Smet, W.H Rotifera 4: The Proalidae (Monogononta). In: H.J. Dumont and T. Nogrady, Editors, Guides to the Identification of the Microinvertebrates of the Continental Waters of the World, SPB Academic Publishing BV., Amsterdam, pp De Smet, W.H Rotifera 5: The Dicranophoridae. In: H.J. Dumont and T. Nogrady, Editors, Guides to the Identification of the Microinvertebrates of the Continental Waters of the World, SPB Academic Publishing BV., Amsterdam, pp Demirhindi, Ü Türkiye nin Bazı Lagün ve Acı Su Gölleri Üzerine Ġlk Planktonik AraĢtırmalar, Ġ.Ü. Fen Fak. Mec., 37:

84 Demirhindi, Ü Demirköprü Baraj Gölü nün Planktonik Organizmaları Üzerinde Ġlk AraĢtırmalar. Ġ.Ü. Fen Fak. Biyoloji Dergisi, 54: Demirhindi, Ü Eğirdir Gölü nün Planktonik Organizmaları. Göller Bölgesi Tatlı Su Kaynaklarının Korunması ve Çevre Sorunları Sempozyumu, Isparta, Demirsoy, A Genel Zoocoğrafya ve Türkiye Zoocoğrafyası. Meteksan A. ġ s., Ankara. Demirsoy, A YaĢamın Temel Kuralları Omurgasızlar (Böcekler dıģında). Cilt-II, Kısım-I, Meteksan A.ġ., 1210s., Ankara. Donner, J Ordnung Bdelloidea. Akademie-Verlag, Berlin. 297 pp. Dumont, H.J Kratergöl, a deep hypersaline crater-lake in the steppic zone of western-anatolia (Turkey), subject to occasional limno-meteorological perturbations. Hydrobiologia, 82, Dumont, H.J. and De Ridder, M Rotifers from Turkey. Hidrobiologia, 147: DurmuĢ, S.H Ankara ve Bursa Podarcis muralis (Sauria: Lacertidae) Populasyonlarının Taksonomik KarĢılaĢtırılması, Tr. Journal of Zoology, 23 (Ek sayı 3): s. Dussart, B.H. and Defaye, D Introduction of the Copepoda, guides to the identification of the microinvertebrates of the continental waters of the world. Dumont, H.J.F (editor), SPB Academic Publishing, Amsterdam, The Netherlands, pp Edmonson, W.T Freshwater Biology 2nd edition John Wiley& Sons Inc. London- Champman and Hall Limited p. New York, USA. Egborge, A.B.M Salinity and the distribution of rotifers in the Lagos Harbour- Badagry Creek system, Nigeria, Hydrobiologia, 272: Emir-Akbulut, N. ve Demirsoy, A Mogan Gölü (Ankara) Zooplanktonu Üzerine Ġncelemeler. S.D.Ü Eğirdir Su Ürünleri Fak. Dergisi, 6, Emir, N Community Structure of Zooplanktonic Organisms in Lake AkĢehir, Tr. J.of Zoology, 24, Emir, N. ve Demirsoy, A Karamuk Gölü Zooplanktonik Organizmalarının Mevsimsel DeğiĢimleri. Tr. J. of Zoology, 20,

85 Emir, N. 1989a. Samsun Bafra Gölü Rotatoria Türlerinin Mevsimsel DeğiĢimi Üzerine Ekolojik Bir ÇalıĢma, Doğa Tu. Zooloji D. 13, 3, Emir, N. 1989b. A Note on Four Rotifer Species New to Turkey. Biol. Jb. Dodonaea. 57: Emir, N Some Rotifers From Turkey. Doğa Tr. J. of Zoology, 15: Emir, N. 1994a. Ġç Anadolu Bölgesi ÇavuĢçu, AkĢehir, Eber ve Karamuk Gölleri Rotatoria Faunasının Taksonomik ve Ekolojik Açıdan Değerlendirilmesi, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Emir, N. 1994b. Zooplankton Community Structure of ÇavuĢçu and Eber Lakes in Central Anatolia, Acta hydrochim, hydrobiol. 22, 6: Emir, N Samsun Bafra Gölü Rotatoria Faunasının Taksonomik Yönden Ġncelenmesi. Doğa Tr. J. of Zoology, 14: Emiroğlu Saler, S. ve ġen, B Hazar Gölü ne Dökülen Zıkkım Deresi nin (Elazığ) Rotiferleri ve Mevsimsel DeğiĢimleri, XI. Su Ürünleri Sempozyumu, 4-6 Eylül, Hatay, Emiroğlu-Saler, S., ġen, D. ve ġen, B Fırat Nehri nin Kömürhan Bölgesi Rotiferleri (Rotatoria: Aschelminthes) ve Mevsimsel DeğiĢimleri, Su Ürünleri Sempozyumu, Eylül, Sinop, Ergüner, Y Temporal and spatial fluctuations of chlorophyll-a at Lake Karagöl, Yüksek Lisans Tezi, ODTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Gannon, J.E. and Stemberger, R.S Zooplankton (especially crustaceans and rotifers) as indicators of water quality. Trans. Amer. Micros.Soc. 97; Geldiay, R. ve Tareen, I.U Preliminary Survey of Gölcük, A Eutrophic Mauntain Lake in Western Turkey. Ege Üniversitesi Fen Fak., Ġlmi Raporlar Serisi, No: 138, 21s. Geldiay, R Çubuk Barajı ve Eymir Gölü nün makro ve mikrofaunasının mukayesi olarak incelenmesi, Ankara Üniversitesi Fen Fak. Mec., 2; Gessner, F Van Gölü Zur Limnologie Des Grossen Soda-Sees in Ostanatolien (Turkei). Arch. F. Hydrobiol., 53,1: Goldman, C.R. and Horne, A.J Limnology, McGraw-Hill Int. Book Comp., 464p., New York. 76

86 Göksu, M.Z.L., Bozkurt, A., TaĢdemir, M. ve Sarıhan, E Asi Nehri (Hatay- Türkiye) Cladocera ve Copepoda (Crustacea) Faunası, E.Ü Su Ürünleri Dergisi, Cilt, 22, Sayı: 1-2, Göksu, M.Z.L., Çevik, F., Bozkurt, A. ve Sarıhan, E Seyhan Nehri nin (Adana Ġl Merkezi Sınırları Ġçindeki Bölümünde) Rotifera ve Cladocera Faunası. Tr. J. of Zoology, 21: Güher, H Mert, Erikli, Hamam ve Pedina (Ġğneada, Kırklareli) Göller inin Zooplanktonik Organizmaların Kommunite Yapısı E.U. Journal of Fisheries & Aquatic Sciences 20 (1-2): Güher, H. ve Erdoğan, S Alıç Göleti Perifitik Zooplankton (Cladocera, Copepoda, Rotifera) Türleri Üzerine Bir AraĢtırma. Journal of Fisheries Sciences 2 (3): Güher, H. ve Kırgız, T Süleoğlu Baraj Gölü ve Korucuköy, Budakdoğanca, Eskikadın Göletlerinin Cladocera ve Copepoda (Crustacea) Türleri. Anadolu Üniv. Fen-Edebiyat Dergisi, 2 (1): Güher, H. ve Kırgız, T Edirne Ġli Tatlı Su Copepoda (Crustacea) Türleri ve Dağılımları, XII. Ulusal Biyoloji Kongresi, Edirne, Güher, H. and Kırgız, T The Copepoda (Crustacea) Freshwater Fauna of Turkish Thrace Region (Edirne, Kırklareli, Tekirdağ), Pakistan Journal of Biological Sciences, 7 (5): Güher, H Mert, Erikli, Hamam ve Pedina Gölleri nin (Ġğneada/Kırklareli) Cladocera ve Copepoda (Crustacea) Türleri Üzerinde Taksonomik Bir ÇalıĢma. Tr. J. of Zoology, 23, ek sayı 1: Güher, H A Faunistic Study On The Freshwater Cladocera (Crustaea) Species in Turkish Thrace (Edirne, Tekirdağ, Kırklareli), Tr. J. of Zoology, 24, Güher, H Cladocera and Copepoda (Crustacea) Fauna of Lake Terkos (Durusu), Turk. J. Zool., 26, Güher, H. ve Kırgız, T Edirne Bölgesi Cladocera (Crustacea) Türleri, Fırat Üniv., XI. Ulusal Biyoloji Kongresi, Hidrobiyoloji, Elazığ, Gülle, Ġ Kovada Gölü Zooplanktonun Sistematik ve Ekolojik Yönden AraĢtırılması, Yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 111s. Gündüz, E Türkiye Ġçsularında YaĢayan Cladocera (Crustacea) Türlerinin Listesi. Tr. J. of Zoology 21:

87 Gündüz, E Karamuk ve Hoyran Gölleri nde Zooplankton Türlerinin Tespiti ve Kirlenmenin Zooplankton Üzerindeki Etkisi, Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 83s. Gündüz, E Karamık ve Hoyran Gölleri nin Copepoda (Crustacea) Türleri. Doğa Tu. Bio. D., 10 (3): Gündüz, E Karamık ve Hoyran Göllerinin Cladocera (Crustacea) Türleri Üzerine Taksonomik Bir ÇalıĢma. Doğa Tu Zooloji D. 11, 1: Gündüz, E A New Record of Mesochra aestuarii Gurney, 1921 (Copepoda, Harpacticoida) for Turkey. Doğa Tu. J. Zoology, 13, 3: Gündüz, E. 1991a. Bafra Balık Gölü nün (Balık Gölü-Uzun Göl) Calanoida ve Cyclopoida (Copepoda) Türleri Üzerine Taksonomik Bir ÇalıĢma. Doğa-Tr. J. of Zoology 15: Gündüz, E. 1991b. Bafra Balık Gölü nün (Balık Gölü-Uzun Göl) Cladocera Türleri Üzerine Taksonomik Bir ÇalıĢma. Doğa-Tr. J. of Zoology, 15: Güven, S. E Bitkili ve Bitkisiz Su Ortamlarındaki Zooplankton Faunasının tespiti. Yüksek lisans tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Antakya, 37s. Harding, J.P. and Smith, W.A A key to the British freshwater cyclopoid and calanoid copepods. 2nd edition, Sci. Publ. Vol. 218, 54 p. Freshwater Biological Association, The ferry house, Ambleside, Westmorland. Hauer, J Rotatorien aus dem Plankton des Van Sees. Arch. f. Hydrobiol. 53 (1): Herzig, A The Analysis of Planktonic Rotifer Population: A Plea for Long-Term Investigations. Hydrobiologia, 147: Herzig, A Effect of food, predation and competition in the plankton community of a shallow lake (Neusiedlersee, Austria), Developments in Hydrobiology, 3, Ġpek, E ġanlıurfa Balıklı Gölde YaĢayan Zooplankton Gruplarının Sistematiği ve Ekolojisi, Yüksek lisans tezi, Harran Üniversitesi Fen Bil. Enst., ġanlıurfa, 65s. Ġpek, N Seli Çayı nın Rotifer Faunası ve Mevsimsel DeğiĢimleri, Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ, 40s. 78

88 Kaya, M Gelingüllü Baraj Göü (Yozgat) nün Zooplankton Faunası ve Mevsimsel DeğiĢimi, Yüksek lisans tezi Ankara Üniversitesi Fen Bil. Ens., 85s. Kaya, M Develi Ovası (Kayseri) ve Çevresinin Rotifera Faunası Üzerine Taksonomik Bir ÇalıĢma, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bil. Ens., 153s. Kaya, M. and Altındağ, A. 2007a. Zooplankton Fauna and Seasonal Changes of Gelingüllü Dam Lake (Yozgat, Turkey). Tr. J. of Zoology, 31, Kaya, M. and Altındağ, A. 2007b. A taxonomic study on the families Lepadellidae and Trichocercidae (Rotifera: Monogononta) of Turkey. Chinese Journal of Oceanology and Limnology, vol. 25, no. 4, p, Kaya, M. and Altındağ, A. 2007c. Brachionidae (Rotifera: Monogononta) species from Turkey. Asian Journal of Animal Sciences, 1 (1): Kaya, M. ve Altındağ, A. 2007d. Türkiye Ġçsularından Bazı Cladocera Türleri. S.D.Ü Fen Dergisi, 2(1): Kaya, M. and Altındağ, A New record rotifer species for the Turkish fauna. Turkish Journal of Zoology, 33: Kaya, M. ve Altındağ, A Some Cladoceran Species Recorded from Turkish Inland Waters. Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, 8 (2): Kaya, M., Altındağ A. and Sezen, G A new Genus (Sinantherina Bory de St. Vincent, 1826) for Turkish Rotifer Fauna. Tr. Journal of Zoology, 32: Kaya, M., Duman, F. ve Altındağ, A Kayseri Ġli Bazı Sulak Alanlarından (ġeker Göleti, ReĢadiye Göleti, Zincidere Göleti, Mimarsinan Parkı havuzu, Hisarcık Çayı, Kumalı Parkı Havuzu) Kaydedilen Rotifer Türleri. S. D. Ü Fen Dergisi, 4(1): Kaya, M., Yiğit, S. and Altındağ, A Rotifers in Turkish Inland Waters. Zoology in the Middle East, 40: Kazancı, N., Girgin, S., Dügel, M., Oğuzkurt, D., Mutlu, B., Dere, ġ., Barlas, M. ve Özçelik, M Köyceğiz, BeyĢehir, Eğirdir, AkĢehir, Eber, Çorak, Kovada, YarıĢlı, Bafa, Salda, KarataĢ, ÇavuĢçu Gölleri, Küçük ve Büyük Menderes Deltası, Güllük Sazlığı, Karamuk Bataklığı nın Limnolojisi, Çevre Kalitesi ve Biyolojik ÇeĢitliliği, Türkiye Ġç Suları AraĢtırma Dizisi: 1V, 371s. Kazancı, N., Plasa, R.H., Neubert, E. and Ġzbırak, A On the Limnology of Lake Köyceğiz (SW Anatolia). Zoology in the Middle East 6:

89 Kiefer, F Freilebende Ruderfusskrebse (Crustacea, Copepoda) Aus Türkischen Binnengewassern, I Calanoida, Ġ.Ü.F.F. Hidrobiyoloji AraĢtırma Enst., Yayınları, B, I (2): Kiefer, F Freilebende Ruderfusskrebse (Crustacea, Copepoda) Aus Türkischen Binnengewassern, II Cyclopoida und Harpacticoida. Ġ.Ü.F.F. Hidrobiyoloji AraĢtırma Enst., Yayınları, B, II (4): Kling, G.W., O Brien, W.J., Millerand, M.C. and Hershey, A.E The biogeochemistry and zoogeography of lakes and river sinarctic Alaska. Hydrobiologia 240: Kolisko, R Plankton Rotifers Biology and Taxonomy, E. Schweizerbart sche Verlagsbuchhandlung (Nagele u. Obermiller) Stuttgart, 974 p. Koste, W Die Radertiere Mitteleuropas, Ein Bestimmungswerk, begründet von Max Voigt, Überordnung Monogononta, II. Tafelband, Gebrüder Borntraeger. Berlin, Stuttgart, 235p. Kök, O Kapulukaya Baraj Gölü ndeki (Kırıkkale) Zooplankton Populasyonunun Mevsimsel ve Boylamsal Dağılımının Ġncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 64s. Lindberg, K Cyclopides (Crustaces copepodes) de la Turquie en Particulier Comme Habitants de Grottes. Ġ.Ü.F.F. Hidrobiyoloji AraĢtırma Enst., Seri B, I (3): Lindberg, K Cyclopoides (Crustaces copepodes) de la Turquie. Ġ.Ü.F.F. Hidrobiyoloji AraĢtırma Enst., Seri B, 2 (4): Mangıt, F Mogan Gölü Trofik Statüsünün Ġzlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 45s. Mann, A.K Über Pelagische Copepoden Turkischer Seen. Int. Revue der Gesam. Hydrobiol. 40:1-87. Margaritora, F.G. and Cottarelli, V Le biocenosi planctoniche estive del logo Abant (Turchia Asiatica, Regione del Mar Nero). Rendic., Accad. Lombardo sci., Lett., Cl. Sci B 104, Margaritora, F.G. and Cottarelli, V Contributo allo studio della fauna ad entomostraci delle acgue temporane della Turchia Asiatica, Riv. Hidrobiol, 16,

90 Metin, H Beytepe Göleti Zooplanktonik Organizmalarının Tespiti ve Mevsimsel Dağılımının Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 108s. Mikschi, E Rotifer Distributions in Relation to Temperature and Oxygen Content. Hydrobiol : Muckle, R Cladoceren aus Türkischen Binnengewassern I. I.Ü.F.F. Hidrobiyoloji, AraĢtırma Enst. Yayınları, Seri B, Cilt XVI, Sayı 4: Nogrady, T., Pourriot, R. and Segers, H Rotifera Volume 3. The Notommatidae and the Scaridiidae. Guides to the Identification of the Microinvertebrates of the Continental Waters of the World. (ed. H.J.F. Dumont). Academic Press, Amsterdam. Ongan, T., Akdağ, O., Kırgız, T. ve Kaftancıoğlu, M Burdur, YarıĢlı, KarataĢ ve BeyĢehir Gölleri Cladocera (Crustacea) Türleri. Ġ.Ü.F.F. Hidrobiyoloji AraĢtırma Enst., Yayınları, Sayı, 12: Ortak, R. ve Kırgız, T Gala Gölü Cladocera ve Copepoda (Crustacea) Türleri. IX. Ulusal Biyoloji Kongresi, Sivas, Cilt: 2, Özçalkap, S Küçükçekmece Gölü zooplankton Gruplarının Mevsimsel Dağılımı, Yüksek lisans tezi, Ġstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 110s. Özdemir-Mis, D Gölcük Gölü (ÖzdemiĢ-Ġzmir) nün Zooplanktonu Üzerine AraĢtırmalar, Doktora tezi, E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Bornova, 148s. Özdemir, N. ve Atamanalp, M Akuatik Toksikoloji Testlerinde Rotiferler, I. Balıklandırma ve Rezervuar Yönetimi Sempozyumu, Antalya, Özel, Ġ Planktonoloji Ders Kitabı. Cilt I. Ege Üniversitesi Fen Fak. Yayını No: 145, 270s. Rahe, R. and Pelister, Ö Comparative Limnological and Fisheries-Biological Investigations at Four Central-Anatolian Lakes (Eber, AkĢehir, BeyĢehir, Eğirdir). Journal of Aquatic Products, University of Ġstanbul, 1, 1: Ryding, S.O. and Rast, W The Control of Eutrophication of Lakes and Reservoirs. Man and The Biosphere Series Volume I. The Parthenon Puplishing Group Saler, S. ve ġen, D A Taxonomical Study on the Rotifera Fauna of Tadım Pond (Elazığ), E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, Cilt, 19, Sayı: (3-4):

91 Salman, S Omurgasız Hayvanlar Biyolojisi. Palme Yayınları: 295, Ankara, 501s. Sarma, S., Nandini, S. and Gulati, R.D Life History Strategies of Cladocerans: Comparisond of Tropical and Temperate Taxa, Hydrobiologia, 542: Segers, H The Lecanidae (Monogononta), Universty of Gent, Belgium, pp Segers, H., Emir, N. and Mertens, J Rotifera from North and northest Anatolia (Turkey). Hydrobiologia, 245, Sezen, G Sarımsaklı Baraj Gölü (Kayseri) Fitoplanktonu ve Su Kalitesi Özellikleri. A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 230s. Sládeček, V Rotifers as indicators of water quality. Hydrobiologia, 100: Smirnov, N.N the Chdorinae and Sayciinae (Chydoridae) of the world, SPB Academic Puplishing bv, P.O. Box 11188, 1001 GD Amsterdam, The Netherlands. Tanyolaç, J Limnoloji. Hatipoğlu Yayınevi, Ankara, 237s. Tanyolaç, J. ve Karabatak, M Mogan Gölü nün Biyolojik ve Hidrolojik Özelliklerinin Tespiti, TÜBĠTAK Proje no: VHAG-91, 50s. Tareen, I.U Gölcük (ÖdemiĢ-Türkiye) Gölü nün Limnolojik AraĢtırması, Doktora Tezi, E.Ü. Fen Fak. Zooloji Bölümü, 122s. Tellioğlu, A. ve ġen, D Hazar Gölü (Elazığ) Copepoda ve Cladocera (Crustacea) Faunası Üzerine Taksonomik Bir ÇalıĢma, S.D.Ü. Eğirdir Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 7, Tellioğlu, A. ve ġen, D Hazar Gölü (Elazığ) Rotifer Faunasının Taksonomik Yönden Ġncelenmesi, E.Ü Su Ürünleri Dergisi, 19 (1-2): Tellioğlu, A. ve Yılmaztürk, Y Keban Baraj Gölü, Pertek Bölgesi nin Cladocera ve Copepoda Faunası Üzerine Taksonomik Bir ÇalıĢma, E.Ü Su Ürünleri Dergisi, 22 (3-4): Temel, M. ve Ongan, T Gala Gölü Zooplankton Gruplarının Mevsimsel Dağılımı. Ġ.Ü. Su Ürünleri Dergisi, Cilt: 4, Sayı:2. Temponeras, M., Kristiansen, J. and Moustaka-Gouni, M Seasonal variation in phytoplankton composition and physical-chemical features of the shallow Lake Doïrani, Macedonia, Greece. Hydrobiologia, 424:

92 Tokat, M Hazar (Gölcük) Gölü nün Copepoda ve Cladocera Türleri. Ġ.Ü.F.F. Hidrobiyoloji AraĢtırma Enst., Yayınları, Seri B, Sayı 10: Tokat, M Hazar (Gölcük) Gölü Rotatorları ve YayılıĢları, Ġ.Ü.F.F. Hidrobiyoloji AraĢtırma Enstitüsü Yayınları, 18: 13s. Türkmen, M., Naz, M. ve Dinler, Z.M GölbaĢı Gölü nün Tür Kompozisyonu ve Biyoması (Hatay, Türkiye). E.Ü. Su Ürünleri Dergisi. Cilt: 23, Ek (1/1): Uslu, O. ve Türkman, A Su Kirliliği ve Kontrolü. T.C. BaĢbakanlık Çevre Genel Müdürlüğü Yayınları, Eğitim Dizisi I, Ankara, 344 s. Ustaoğlu, M.R A Check-list for Zooplankton of Turkish Inland Waters, E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, 21 (3-4): Ustaoğlu, M.R., Balık, S. ve Özdemir-Mis, D The Rotifer Fauna of Lake Sazlıgöl (Menemen-Ġzmir), Tr. J. of Zoology, 28, Ustaoğlu, M.R., Balık, S., Özdemir-Mis, D. ve Aygen, C Mikrocrustacean Fauna of Lake Sazlıgöl (Menemen-Ġzmir), Tr. J. of Zoology, 27, Ustaoğlu, M.R. ve Akyürek, M AkĢehir Gölü Zooplanktonu. XII. Ulusal Biyoloji Kongresi, Edirne, Cilt 4: Ustaoğlu, M.R. ve Balık, S Akgöl ün (Selçuk-Ġzmir) Rotifer Faunası, VIII. Ulusal Biyoloji Kongresi, Cilt II, Ustaoğlu, M.R. ve Balık, S. 1990a. Zooplankton of Lake Gebekirse (Ġzmir-Turkey). Rapp. Comm. Int. Mer. Medit., 32, 1. Ustaoğlu, M.R. ve Balık, S. 1990b. KuĢ Gölü (Bandırma) Zooplanktonu. X. Ulusal Biyoloji Kongresi, Erzurum, Ustaoğlu, M.R Zooplankton (Metazoa) of the Karagöl (Yamanlar, Ġzmir-Turkey). Biologia Gallo-hellenica, Vol., 12: Ustaoğlu, M.R Marmara Gölü nün (Salihli) Zooplanktonu Üzerine AraĢtırmalar, Doktora Tezi, E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, 162s. Ustaoğlu, M.R., Balık, S., Aygen, C. ve Özdemir-Mis, D Akgöl ün (Selçuk- Ġzmir) Kladoser ve Kopepodları. E.Ü. Su Ürünleri Dergisi, Cilt: 23, Ek (1/1):

93 Ustaoğlu, M.R., Balık, S., Aygen, C. ve Özdemir, D Gümüldür Deresi nin (Ġzmir) Rotifer Faunası. E.Ü. Su Ürünleri Fak. Su Ürünleri Dergisi Cilt: 13, Sayı: 1-2, Ustaoğlu, M.R., Balık, S., Aygen, C. ve Özdemir-Mis, D. 2001a. The Cladoceran and Copepod (Crustacea) Fauna of Ġkizgöl (Bornova-Ġzmir), Tr. J. of Zoology, 25, Ustaoğlu, M.R., Balık, S., Aygen, C. ve Özdemir-Mis, D. 2001b. Demirköprü Baraj Gölü (Manisa) nün Cladocera ve Copepoda (Crustacea) Faunası, XI. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, 4-6 Eylül, Hatay, Ustaoğlu, M.R., Balık, S., Özdemir, D. ve Aygen, C Gümüldür Deresi nin (Ġzmir) Cladocera ve Copepoda (Crustacea) Faunası. IX. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, Isparta, Cilt 1: Ülgü, M Tahtaköprü Baraj Gölü Zooplankton Süksesyonunun AraĢtırılması, Yüksek lisans tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Antakya, 43s. Vavra, V Rotatorien and Crustaceen, Ann. k.k. Medlist Hofmus, 20, Wallace, R. and Snell, T.W Rotifera, ecology and classification of North Ameican Freshwater invertebrates, Academic pres, Wallace, R.L., Snell, T.W., Ricci, C. and Nogrady, T Rotifera: Volume 1 Biology, Ecology and Systematics (2nd ed.). Guides to the Identification of the Microinvertebrates of the Continental Waters of the World, Vol. 23, (Segers, H., ed.). Kenobi Productions, Ghent, and Backhuys Publishers, Leiden. Ward, H.B. and Whipple, G.C Freshwater biology, 2nd edition, John Wiley&Sons, New York, USA, 1111p. Wetzel, R.G Limnology. Second Edition, 767p. Yalım, B.F Yamansız Gölü (Antalya) Rotifer Faunası. E. Ü. Su Ürünleri Dergisi, 23 (3-4): Yalım, B. ve Çıplak, B Yaman Sazlığı nda (Antalya) YaĢayan Cladocera (Crustacea) Türlerinin Mevsimsel Populasyon Yoğunluk DeğiĢimleri. XIV. Ulusal Biyoloji Kongresi, Samsun, Cilt III: Yasan, A.B Eber (Afyon) Gölü nün Trofik Statüsünün Tespiti, Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 62s. 84

94 Yıldız, ġ., Altındağ, A. ve Ergönül, M.B Seasonal Fluctuations in the Zooplankton Composition of a Eutrophic Lake: Lake Marmara (Manisa, Turkey), Tr. J. of Zoology, 31, Yiğit, S Kesikköprü Baraj Gölü (Ankara) Zooplanktonik Organizma Türleri ve Mevsimsel DeğiĢimi, Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 106s. Yiğit, S. ve Altındağ, A A Taxonomical Study on the Zooplankton Fauna of Hirfanlı Dam Lake (KırĢehir-Turkey), Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 18 (4): Yiğit, S Seasonal Fluctuation in the Rotifer Fauna of Kesikköprü Dam Lake, Tr. J. of Zoology, 26,

95 EKLER EK 1 Zooplanktonik Organizma Türlerine Ait Fotoğraflar EK 2 ÇalıĢma Alanı ve Örnekleme Ġstasyonlarına Ait Fotoğraflar 86

96 EK 1 Zooplanktonik Organizma Türlerine Ait Fotoğraflar ġekil 1. Asplanchna priodonta (Rotifera) ġekil 2. Brachionus quadridentatus (Rotifera) 87

97 ġekil 3. Colurella obtusa (Rotifera) ġekil 4. Colurella uncinata (Rotifera) 88

98 ġekil 5. Keratella cochlearis (Rotifera) ġekil 6. Testudinella emarginula (Rotifera) 89

99 ġekil 7. Testudinella mucronata (Rotifera) ġekil 8. Synchaeta pectinata (Rotifera) 90

100 ġekil 9. Polyarthra dolichoptera (Rotifera) ġekil 10. Lepadella quadricarinata (Rotifera) 91

101 ġekil 11. Monommata dentata (Rotifera) ġekil 12. Lecane hamata (Rotifera) 92

102 ġekil 13. Trichocerca rattus (Rotifera) ġekil 14. Lepadella triptera (Rotifera) 93

103 ġekil 15. Squatinella rostrum (Rotifera) ġekil 16. Trichotria pocillum (Rotifera) 94

104 ġekil 17. Colurella adriatica (Rotifera) ġekil 18. Alona rectangula (Cladocera) 95

105 EK 2 ÇalıĢma Alanı ve Örnekleme Ġstasyonlarına Ait Fotoğraflar ġekil 1. Karagöl Ekim 2008 ġekil 2. Karagöl 1. örnekleme istasyonu 96

106 ġekil 3. Karagöl 2. örnekleme istasyonu ġekil 4. Karagöl 3. örnekleme istasyonu 97

107 ġekil 5. Karagöl Ocak 2009 ġekil 6. Karagöl Ocak 2009 (buz tabakasının açılması) 98

108 ġekil 7. Karagöl 1. istasyon Ocak 2009 ġekil 8. Karagöl 3. istasyon Ocak