Otolarengoloji. Endoskopik Sinüs Cerrahisi Sonuçlar m z. Girifl. Türk. Arflivi. S. Ceylan, U. Köro lu, M.F. Yaz c, G. Güvener, B. Serin, F.

Transkript

1 TKBBV 2004 Düzelti sonras kabul tarihi / Accepted after revision: fiubat / February 25, 2004 Türk Otolarengoloji Turkish Archives of Otolaryngology Arflivi Endoskopik Sinüs Cerrahisi Sonuçlar m z S. Ceylan, U. Köro lu, M.F. Yaz c, G. Güvener, B. Serin, F. Güder Outcomes of endoscopic sinus surgery One hundred three patients underwent endoscopic sinus surgery between December 1996 and April 1999 in the ENT clinic of SSK Istanbul Education Hospital. The present study included 61 patients, who had their post-operative checks made regularly. It has been shown that complete recovery rate was 75%, whereas partial recovery and recurrence rate was 25%. There were no complications with the exception of bleeding, which was successfully stopped, and a lamina papyracea defect. Functional endoscopic sinus surgery is a surgical method, which prevents anatomical structure and function from being damaged in chronic sinusitis, mucocele and polyps. Success depends on the characteristics of the disease, the right choice of patients, pre- and post-operative follow up and treatment. Therefore, it highly depends on patience and experience. Key Words: Endoscopic sinus surgery, osteomeatal complex. Özet SSK stanbul E itim Hastanesi, Kulak Burun Bo az Klini i nde Aral k Nisan 1999 tarihleri aras nda 103 olguya endoskopik sinüs cerrahisi uyguland. Kontrollerine düzenli olarak gelen 61 hasta çal flmaya al nd. Operasyon sonras hastalar n semptom ve endoskopik muayenelerine göre düzelme oranlar ; tam düzelme oran %75, k smi düzelme ve nüks oran %25 olarak bulundu. Ameliyat edilen olgularda operasyon esnas nda durdurulan kanama ve lamina papirasea defekti haricinde komplikasyon olmam flt r. Endoskopik sinüs cerrahisi kronik sinüs hastal, mukosel ve polipli hastal klarda anatomik bütünlü ü ve fonksiyonu koruyan bir cerrahi yöntemdir. Baflar oran hastal n karakteri, hasta seçimi ve ameliyat öncesi ve sonras takip ve tedavisine ba l oldu u bir cerrahidir. Baflar için sab r ve tecrübe gerekmektedir. Anahtar Sözcükler: Endoskopik sinüs cerrahisi, osteomeatal kompleks. Turk Arch Otolaryngol, 2004; 42(2): Türk Otolarengoloji Arflivi, 2004; 42(2): Dr. Serdar ceylan, Dr. Ufuk Köro lu, Dr. M. Faz l Yaz c, Dr. Gökhan Güvener, Dr. Bilge Serin, Dr. Fuat Güder SSK stanbul E itim Hastanesi, Kulak Burun Bo az Klini i, stanbul Girifl Toplumumuzda sinüzit s k rastlanan kronik inflamatuar hastal klardan birisidir. Çok çeflitli etiyolojik nedenlere sahip olmakla birlikte, görülen en yayg n fizyopatolojik neden osteomeatal kompleks hastal d r. 1 Sinüzit tan s konulan hastalar n büyük ço unlu u medikal tedavi ile düzelme gösterirler. Uygun medikal tedavi ile iyileflmeyen ve semptomlar devam eden kronik veya reküren sinüzitli hastalarda cerrahi müdahale gerekli olmaktad r li y llarda Messerklinger 8,9 ve Wigand n 10 endoskopik sinüs cerrahisini (ESC) ve osteomeatal kompleksi (OMK) tan mlamalar yla sinüzit tedavisinde radikal de ifliklikler bafllam flt r. nflamatuar 93

2 Ceylan S ve ark. paranazal sinüs hastal klar nda, Stammberger ve Posawetz 9 ile Kennedy ve ark. n n 11 çal flmalar yla geliflen endoskopik sinüs cerrahisi, Caldwell-Luc ve di er sinüzit operasyonlar n n yerini alm flt r. Endoskopik sinüs cerrahisi, normal nazal fizyoloji ve anatomiyi koruyarak osteomeatal kompleks patolojisini ve hastal kl etmoid kompartmanlar temizleyip, büyük sinüslerin ventilasyon ve drenaj n n normal fizyolojik yollardan tekrar düzelmesini sa layan cerrahi bir yöntemdir. 4 Gereç ve Yöntem SSK stanbul E itim Hastanesi, Kulak Burun Bo az Klini i nde Aral k Nisan 1999 tarihleri aras nda 103 olguya endoskopik sinüs cerrahisi uyguland. Kontrollerine düzenli olarak gelen 61 hasta çal flmaya al nd. Poliklini imize baflvuran bafl a r s, burun t kan kl, nazal ve post-nazal ak nt s olan hastalara öncelikle tam bir KBB muayenesi yap ld. Bu muayenelere ek olarak yap lan konvansiyonel radyolojik tetkiklerle birlikte sinüzit teflhisi konan hastalara 4 haftal k medikal tedavi uyguland. Medikal tedaviden fayda görmeyen veya ilk muayenelerinde nazal polibi olan veya konka bülloza gibi osteomeatal komplekse etki eden anatomik de ifliklikleri olan hastalara paranazal sinüs bilgisayarl tomografi tetkiki yap ld ve endoskopik muayene ile de erlendirildi. Bunun sonucunda polipli pansinüzit olgular, OMK bozukluklar ve kronik sinüzit olgular na endoskopik sinüs cerrahisi uyguland. Polipli allerjik rinit olgular nda operasyondan önce kapsaml alerji testleri uyguland. Kullan m nda kontrendikasyon bulunmayan masif polipli hastalarda operasyondan 20 gün önce günde 1 mg/kg dan bafllayan ve giderek azalan dozlarda prednisolon tedavisi uyguland. Operasyondan önce bütün hastalar m za preoperatif hastal n durumu ve yay l m n daha kolay de erlendirmek için bilgisayarl tomografi ve muayeneye dayanan evrelendirme sistemi afla daki flekilde yap ld. CT bulgular ve muayeneye göre de erlendirme (evreler) Evre 0 = Normal - bulgu yok Evre 1 = Minimal - OMK de s n rl hastal k Evre 2 = Orta - Bir veya daha fazla büyük sinüslerde (frontal, maksiller, sfenoid) tam olmayan tutulum. Evre 3 = leri - Bir ya da daha fazla sinüste tam olmayan tutulum Evre 4 = fiiddetli - Tüm sinüslerde tam tutulum Hastalar n takibini kolaylaflt rmak amac ile ameliyat öncesi semptomlar n ve hastal n derecelerinin yaz ld hasta takip formlar her hasta için düzenlendi. Operasyonlar genel anestezi alt nda Messerklinger tekni i ile yap ld. Polipli hastalarda mikrodebriderden faydalan ld. Ameliyatlar m zda temel olarak hastal kl dokulara müdahale ön planda tutuldu. Hastalardaki patolojiye göre de iflen, OMK aç l m, maksiller sinüs ostium geniflletilmesi, anterior etmoidektomi, posterior etmoidektomi, sfenoidektomi, frontal sinüs infindibulotomisi, septoplasti, türbinektomi, konka bülloza rezeksiyonu, frontal sinüs trepanasyonu yöntemleri uyguland. 2 Bulgular Olgular n 31 i (%50.8) kad n, 30 u (%49.2) erkekti. En yafll hasta 64, en genç hasta ise 13 yafl ndayd. Yafl ortalamas 33.9 olarak hesapland. Postoperatif takip süreleri 5 ay ile 19 ay aras nda de ifliyor. Hastalar n ameliyat öncesi ve sonras flikayetleri ve klinik bulgular, say lar ile Tablo 1 de gösterilmifltir. Hastalar n en s k olan flikayeti burun t kan kl (%85.2), bafl a r s (%81.9) ve burun ak nt s (%67.2) olarak saptand. Cerrahi tedaviye ald m z hastalar 4 evrede incelendi. Evrelere göre hastalar n da l m afla da gösterilmektedir (Tablo 2). Hastalarda hastal n bulundu u yer ve yayg nl na göre tek tarafl, iki tarafl veya sadece hastal n oldu u sinüs ameliyat edildi. Uygulanan cerrahi müdahalelerin tipleri Tablo 3 de gösterilmifltir. Hastalar n 11 inde anatomik bozukluk (konka bülloza, parodoksal konka, septum deviasyonu gibi), 31 inde kronik enfeksiyon, 34 ünde polip ve 19 unda mukosel saptand. Hastalar n tümü göz önüne al nd nda tam düzelme %75, k smi düzelme %25 olarak bulundu. Düzelme oranlar Tablo 4 de verilmifltir. 94 Türk Otolarengoloji Arflivi / Turkish Archives of Otolaryngology, Cilt / Volume 42, Say / Number 2, 2004

3 Endoskopik Sinüs Cerrahisi Sonuçlar m z Tablo 1. Preoperatif ve postoperatif flikayet ve bulgular. Semptomlar Pre-op Post-op Semptomlar Pre-op Post-op Burun t kan kl 52 6 Gözlerde flifllik 11 6 Postnazal ak nt Göz yaflarmas 21 6 Burun ak nt s Göz hiperemisi 9 4 Burun kanamas 3 0 Bo az kafl nt s 9 3 Burunda dolgunluk 40 4 Bo az a r s 3 2 Burun kafl nt s Ses k s kl 6 1 Aks rma S k bo az temizleme 17 6 A z kokusu 23 3 Kronik öksürük 12 3 Koku almada zorluk 27 3 Fasiyal a r 12 0 Difl a r s 4 1 Kulaklarda bas nç 7 2 Bafl a r s 55 7 Halsizlik 12 3 Diziness 7 1 Di erleri 0 Tablo 2. Tablo 3. Evrelere göre hasta da l m. Evreler Hasta say s Evre 1 2 Evre 2 32 Evre 3 12 Evre 4 13 Hastalara uygulanan cerrahi müdahaleler. Hastal k tekrar en fazla polipli pansinüzitli hastalarda bulundu. Polipli 34 hastan n 18 i tekrar etti (%52) ve revizyon ameliyat yap ld. Mukosel olan 19 hastan n 2 si tekrar etti (%11). Bu hastalara revizyon cerrahisi yap ld. Tablo 4. Operasyon sonras hastalar n semptom ve endoskopik muayenelerine göre düzelme oranlar. Hasta say s Oran (%) Yap lan ameliyat Hasta say s Tam düzelme K smi düzelme Turbinektomi 18 Anterior OMK aç l m 61 Maksiller antrum geniflletilmesi 61 Agger nasi aç l m 1 Etmoidektomi (anteriyor-posteriyor) 43 Sfenoidektomi 10 Mini-Caldwell-Luc 3 Frontal sinüs kanülasyon 9 Frontal sinüs osteoplasti 1 Evrelere göre, evre I de 1 tam iyileflme; evre 2 de 2 k smi iyileflme; 30 tam iyileflme; evre 3 te 4 k smi iyileflme, 8 tam iyileflme; evre 4 te 12 k smi iyileflme, 1 tam iyileflme saptand. Ameliyat edilen olgularda operasyon esnas nda durdurulan kanama ve bir olguda da lamina papirasea defekti haricinde komplikasyon olmam flt r. Ameliyat sonras ise sinefli ve bir hastada maksiller sinüs ostiumunda daralma saptand ve lokal anestezi alt nda düzeltildi. Tart flma Sinüs hastal n n oluflmas nda en s k neden osteometal kompleksin oblitere olmas d r. Endoskopik sinüs cerrahisinin amac bu bölgedeki hastal klar n ortadan kald r lmas ve sinüslerin aç lmas ile normal drenaj ve havalanman n sa lanmas d r. 2,3 Endoskopik sinüs cerrahisinin de erlendirilmesinde ve karfl laflt r lmas nda güçlükler vard r. Dinamik seyri olan bu hastal k grubunun ve pek çok endikasyondan dolay yap lan ESC nin bugün için en geçerli de erlendirilmesi hastan n post-operatif olarak asemptomatik kalmas ile sübjektif yak nmalar - n n geçmesi ile ölçülmektedir. 4-7 Fonksiyonel sonuçlar n n de erlendirilmesinde pre-operatif hastal n özelli i önemlidir. Ast ml, ASA triad olanlar polipli olgularda baflar oran düflük ve tekrar etme olas l yüksektir. 2 Sogg 12 sinüs Türk Otolarengoloji Arflivi / Turkish Archives of Otolaryngology, Cilt / Volume 42, Say / Number 2,

4 Ceylan S ve ark. Tablo 5. Yazarlar n endoskopik sinüs cerrahisi sonuçlar. Cerrahi tipi Hasta say s Takip süresi Baflar oran (%) Geleneksel cerrahi Sogg y l 69 Lawson y l 73 Friedman ve Katsantonis prosedür 6 ay-11 y l 85 Stevens ve Blair 15 75/87 90 Endoskopik sinüs cerrahisi Wigand ve Hosemann / ay Kennedy ve ark /75 92 Schaefer ve ark / ay 93 Toffel ve ark /170 6 ay 100 Rice 8 100/100 2 y l 99 Vleming ve ark / ay 73 Stammberger ve Posawetz 7 500/ ay 95 Matthews ve ark /155 ortalama ay 91 Lazar ve ark. 1,21 103/ ay 84 Levine 2 221/ ay May ve ark. 2 91/ ay 98 hastal olanlar, polip ve allerjisi olan, polipli ancak allerjisi olmayan ve polip ve alerjisi olmayan diye ay rm fl ve bunlar n konvansiyonel sinüs cerrahisi sonras baflar oranlar n de erlendirmifltir; bu gruplarda, allerji ve polip olan olgularda baflar oran %51 kadar düflmektedir. Sinüs cerrahisini uygulayan yazarlar n baflar sonuçlar Tablo 5 te gösterilmifltir. Stammberger ve Posawetz polipli ve allerjik hastalarda ESC nin baflar oran n n düflük oldu unu ifade etmifllerdir. 7 Sinüs cerrahisinde baflar n n hastal n derecesi ile iliflkili oldu u Levine ve May in sonuçlar nda ifade edilmifltir. Buna göre evre yükseldikçe ve allerjik polipli hastalarda baflar oran düflmektedir. 2 Bizim çal flmam zda da alerjisi olan polipli olgularda tekrar etme oran %52 gibi yüksek saptand. Anatomik bozuklu a ve sadece osteomeatal kompleks darl na ba l geliflen kronik sinüzitlerde tekrar etme oran n (%11) düflük saptad k. Sonuç Endoskopik sinüs cerrahisi kronik sinüs hastal -, mukosel ve polipli hastal klarda anatomik bütünlü ü ve fonksiyonu koruyan bir cerrahi yöntemdir. Baflar oran n n hastal n karakteri, hasta seçimi ve ameliyat öncesi ve sonras takip ve tedavisine ba l oldu u bir cerrahidir. Çok dar bir alanda çal fl ld ndan ve komplikasyonlar aç s ndan ciddi bir cerrahi olup sab r ve tecrübe gerektirmektedir. Kaynaklar 1. Lazar RH, Younis RT, Long TE. Functional endonasal sinus surgery in adults and children. Laryngoscope 1993; 103: Levine HL, May M. Endoscopic sinus surgery. New York: Thieme Medical Publishers Inc; p Josephson JS. Update on diagnosis and treatment of sinus disease: the functional sinus surgery approach. Med Clin North Am 1991; 75: Kennedy DW. First-line management of sinusitis? Overview. Otolaryngol Head Neck Surg 1990; 103: McCaffrey TV. Functional endoscopic sinus surgery: an overview. Mayo Clin Proc 1993; 68: Rice DH. Endoscopic sinus surgery: results at 2-year follow up. Otolaryngol Head Neck Surg 1989; 101: Stammberger H, Posawetz W. Functional endoscopic sinus surgery. Concept, indications and results of the Messerklinger technique. Eur Arch Otorhinolaryngol 1990; 247: Messerklinger W. On the drainage of the normal frontal sinus of man. Acta Otolaryngol (Stockh) 1967; 63: Messerklinger W. Endoscopy of nose. Baltimore: Urban and Schwarzenberg; Wigand ME. Transnasal ethmoidectomy under endoscopic control. Rhinology 1981; 19: Kennedy DW, Zinreich SJ, Rosenbaum AE, Johns ME. Functional endoscopic sinus surgery. Theory and diagnostic evaluation. Arc Otolaryngol 1985; 111: Türk Otolarengoloji Arflivi / Turkish Archives of Otolaryngology, Cilt / Volume 42, Say / Number 2, 2004

5 Endoskopik Sinüs Cerrahisi Sonuçlar m z 12. Sogg A. Long-term results of ethmoid surgery. Ann Otol Rhinol Laryngol 1989; 98: Lawson W. The intranasal ethmoidectomy: an experience with procedures. Laryngoscope 1991; 101: Friedman WH, Katsantonis GP. The role of standard technique in modern sinus surgery. Otolaryngol Clin North Am 1989; 22: Stevens HE, Blair NJ. Intranasal sphenoethmoidectomy: 10-year experience and literature review. J Otolaryngol 1988; 17: Wigand ME, Hosemann WG. Results of endoscopic surgery of the paranasal sinuses and anterior skull base. J Otolaryngol 1991; 20: Schaefer SD, Manning S, Close LG. Endoscopic paranasal sinus surgery: indication and considerations. Laryngoscope 1989; 99: Toffel PH, Aroesty DJ, Weinmann RH. Secure endoscopic sinus surgery as an adjunct to functional nasal surgery. Arch Otolaryngol Head Neck Surg 1989; 115: Vleming M, Middelweerd RJ, de Vries N. Complications of endoscopic sinus surgery. Arch Otolaryngol Head Neck Surg 1992; 118: Matthews BL, Smith LE, Jones R, Miller C, Brookschmidt JK. Endoscopic sinus surgery: outcome in 155 cases. Otolaryngol Head Neck Surg 1991; 104: Lazar RH, Younis RT, Gross CW. Pediatric functional endonasal sinus surgery: review of 210 cases. Head Neck 1992; 14: letiflim Adresi: Dr. Serdar Ceylan SSK stanbul E itim Hastanesi, Kuluk Burun Bo az Klini i Samatya- STANBUL Tel: (0212) Faks: (0212) e-posta: serceylan@yahoo.com Türk Otolarengoloji Arflivi / Turkish Archives of Otolaryngology, Cilt / Volume 42, Say / Number 2,