TÜRKİYE VI.ULUSAL BAHÇE BİTKİLERİ KONGRESİ

Transkript

1 TÜRKİYE VI.ULUSAL BAHÇE BİTKİLERİ KONGRESİ 4-8 Ekim 2011, Şanlıurfa Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü

2 Braeburn Elma Çeşidinin Fiziko-Mekanik Özelikleri Üzerine Naftalen Asetik Asit Uygulamasının Etkisi Yakup Özkan 1, Ebubekir Altuntaş 2, Burhan Özturk 1, Kenan Yıldız 1 1 Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, 2 Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Biyosistem Mühendisliği Bölümü Özet Bu çalışmada, Braeburn elma çeşidinin fiziko-mekanik özellikleri üzerine NAA uygulamasının etkisi incelenmiştir. Denemede, elma ağaçlarına 20 mg.l -1 olacak şekilde naftalen asetik asit uygulanmıştır. Elmanın fiziko-mekanik özellikleri olarak uzunluğu, genişliği, kalınlığı, geometrik ortalama çapı, meyve ağırlığı, küreselliği, yığın hacim ağırlığı, yüzey alanı, statik sürtünme katsayısı, kabuk ve et sertliği değerleri belirlenmiştir. Naftalen asetik asit uygulanan elmalarda geometrik ortalama çap, küresellik, meyve ağırlığı ve yüzey alanı sırasıyla, mm, 1.066, g ve cm 2 olarak bulunmuştur. Elmanın lastik yüzey üzerindeki statik sürtünme katsayısı, olarak tespit edilmiştir. Meyve kabuk sertliği kg, et sertliği ise 8.86 kg olarak bulunmuştur. Elmanın fiziko-mekanik özellikleri üzerine naftalen asetik asit uygulamasının etkisi olduğu görülmüştür. Anahtar sözcükler: Elma, Naftalen Asetik Asit, Fiziko-Mekanik Özellikler The effect of naphthalene acetic acid treatment on physicomechanical properties of Braeburn apple Abstract In this study, the effect of NAA (naphthalene acetic acid) on physico-mechanical properties of Braeburn apple cultivar were studied. The experimental trees were treated with NAA applied the rate of 20 mg L -1. Physico-mechanical properties such as lenght, width, thickness, geometric mean diameter, fruit mass, sphericity, bulk density, surface area, static coefficient of friction and skin and flesh firmnesses were investigated. For naphthalene acetic acid applied apple, the geometric mean diameter, sphericity, fruit mass, fruit density, surface area of fruit were found as mm, 1.066, g and cm 2, respectively. Static coefficient of friction on rubber surface of apple was found as 0.287, also skin and flesh firmnesses of apple were as 10,99 kg and 8.86 kg for NAA treatment for Braeburn apple. The physico-mechanical properties of apple was affected by naphthalene acetic acid treatment. Key words: Apple, naphthalene acetic acid, physico-mechanical properties Giriş Sentetik bir oksin olan naftalen asetik asit (NAA) elma yetiştiriciliğinde pek çok amaç için kullanılmaktadır. Naftalen asetik asit bitkilerde çoğaltma aşamasında (Feucht ve Dausend, 1979; Demiral ve Ülger, 2008; Zenginbal ve ark., 2006), meyve seyreltmesinde (Coşkun ve Özgüven, 2000; Çağlar ve Balcı, 2003) ve hasat öncesinde meyve dökümünün engellenmesinde (Greene ve Schupp, 2004) yoğun olarak üreticiler tarafından kullanılmaktadır. Meyvelerde hücre bölünmesini artırarak meyvenin büyüklüğüne olumlu bir etki göstermektedir (Davis, 2004). Ayrıca, bitkide çiçeklenmenin düzenlemesi ve vejetatif büyümenin kontrol altına alınması gibi fizyolojik etkilerede sahiptir (Drake ve ark., 2002). Hasat öncesi uygulanan bazı bitki büyümeyi düzenleyici maddeler meyvenin fiziko-mekanik özellikleri üzerine önemli derecede etki edebilmektedir. Elmanın fiziko-mekanik özellikleri hem yetiştiricilik aşamasında hem de hasat sonrası aşamada önem taşımaktadır. Özellikle fizikomekanik özelliklerin bilinmesi meyvenin sınıflandırılması, taşınması, depolanması ve paketleme makinelerinin tasarımı aşamasında önem arz etmektedir (Ozturk ve ark., 2009). Meyvenin boyutsal özellikleri sınıflandırma, taşıma ve depolama aşamasında önemli iken, hacim ağırlığı ve sürtünme katsayısı taşıma ve depolama sistemlerinin tasarımında önemlidir. 349

3 Farklı meyve türlerinin fiziko-mekanik özelliklerinin incelenmesi üzerine pek çok araştırma yapılmıştır. Topuz ve ark. (2005) portakalda, Ertekin ve ark. (2006) erikte, Chen ve ark. (2006) armutta, Kabas ve ark. (2006) kaktus armudunda, Hacıseferoğulları ve ark. (2007) kayısıda ve Altuntas ve ark. (2011) Trabzon hurmasında yaptığı çalışmalar bunlardan bazılarıdır. Yaptığımız bu çalışma ile hasat öncesi uygulanan NAA nın Braeburn elma çeşidinde, bazı fiziko-mekanik özellikler üzerine etkisi incelenmiştir. Materyal ve Yöntem Materyal Araştırma, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi ne ait Araştırma ve Uygulama Bahçesi içerisindeki bodur elma bahçesinde yürütülmüştür. Denemede 4 yaşlı Braeburn (Malus domestica Borkh.) / MM106 çeşit anaç kombinasyonu kullanılmıştır. Ağaçlar, 3.5 x 2.0 m aralıklı dikilmiş olup modifiye lider terbiye sistemi ile terbiye edilmiştir. Araştırma, 20 mg.l -1 dozunda NAA (Sigma-Aldrich) uygulamasına ilave olarak kontrol uygulaması (O doz) da içermektedir. NAA uygulaması, tahmini hasat tarihinden 2 hafta önce (2 Ekim 2010) uygulanmıştır. Uygulanan materyalin etkinliğini artırmak için % 0.05 oranında Sylgard 309 organosilikon yayıcı yapıştırıcı (Wilbur-Ellis, Fresno, Calif.) kullanılmıştır. NAA+yayıcı yapıştırıcı+su (ph=6.48) solüsyonu plastik bir el pompası ile havanın rüzgârsız ve serin olduğu dönemde yapılmıştır. Kontrol olarak kullanılan ağaçlara yalnızca su+yayıcı yapıştırıcı uygulanmıştır. Meyveler 16 Ekim 2010 tarihinde hasat edilmiştir. Hasat edilen meyveler, hasat sonrası su kaybını en düşük düzeyde tutmak için kilitli plastik poşetler içerisinde muhafaza edilmiştir. Poşetler analizler yapılmak üzere, Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Biyosistem Mühendisliği Bölümü ne ait Biyolojik Malzeme Laboratuarına transfer edilmiştir. Yöntem Braeburn çeşidinin boyutsal özelliklerinin belirlenmesi için 45 adet meyve örneği rastgele seçilmiştir. Boyutsal özelliklere (uzunluk, genişlik ve kalınlık) ait değerler 0.01 mm hassasiyete sahip dijital kumpas (Model No: CD-6 CSX, Mitutoyo, Japan) ile ölçülmüştür. Meyvelerin geometrik ortalama çapının (GOÇ), küresellik değerinin (KD) ve yüzey alanlarının (YA) belirlenmesi için aşağıdaki eşitlikler kullanılmıştır (Mohsenin, 1970): GOÇ UGK 1/ 3. ( 1) GOÇ KD 100 U... (2) 2 YA (GOÇ) (3) Eşitliklerde; U: uzunluğu (mm), G: genişliği (mm) ve K: kalınlığı (mm) ifade etmektedir. Elmaların meyve ağırlıkları g hassasiyete sahip elektronik terazi (Radvag PS 4500/C/1, Poland) ile ölçülürken, hacim ağırlıkları için hektolitre kabı kullanılmıştır. Elma örneklerinin statik sürtünme katsayısı lastik yüzey üzerinde ayarlanabilir eğimli masa kullanılarak belirlenmiştir. Meyve örneklerinin eğimli masadaki ilk hareketinde, yatay ve düşey yükseklikler kaydedilerek, eğimli masanın eğim açısı hesaplanmıştır (Alayunt, 2000). Meyvenin kabuk ve et sertliği 11.1 mm uca sahip Effegi penetrometre (model FT 327; MoCormick Fruit Tech, Yakima, WA) ile ölçülmüştür (Watkins ve Harman, 1981). Bulgular ve Tartışma Bu çalışmada, Braeburn elma çeşidine ait meyvelerin fiziko-mekanik özellikleri üzerine NAA ve kontrol uygulamalarının etkisi belirlenmiştir. Uygulamaların fiziko-mekanik özelliklerine ait ortalama ve standart sapma değerleri Çizelge 1 de verilmiştir. NAA uygulamasına ait uzunluk, genişlik, kalınlık ve meyve ağırlığı değerleri sırasıyla, mm, mm ve mm ve g olarak bulunmuştur. Kontrol uygulamasında ise bu değerler sırasıyla, mm, mm, mm ve g olarak bulunmuştur. NAA uygulamasında, elma boyutlarında kontrol uygulamasına göre artan düzeyde farklılık görülmüştür. Bu durum, NAA uygulamasının meyvenin boyutsal özelliklerine olumlu katkıda 350

4 bulunduğunu ve meyvenin pazarlama değerini artırdığı anlamına gelmektedir. NAA ve kontrol uygulamasına ait geometrik ortalama çap ve küresellik değerleri sırasıyla mm, ve mm, olarak bulunmuştur. NAA uygulamasının boyutsal özellikler üzerine olduğu gibi, geometrik ortalama çap ve küresellik değerleri üzerine de olumlu bir etkiye sahip olduğu görülmektedir. Küresellik, meyvenin paketlenmesi aşamasında dizilişine ve ağırlık başına düşen meyve sayısının artışına neden olduğu söylenebilir. NAA ve kontrol uygulamaları için hacim ağırlıkları sırasıyla, kg m -3 ve kg m -3 olarak tespit edilmiştir. Meyvenin hacim ağırlığı üzerine NAA uygulamasının olumlu bir etkisi olduğu görülmektedir. Hacim ağırlığını artması ile meyvenin pazarlama değeri artmaktadır. NAA ve kontrol uygulamasına ait meyvelerin yüzey alanları ise, sırasıyla cm 2 ve cm 2 olarak belirlenmiştir. Kheiralipour ve ark. (2008) yapmış oldukları çalışmada Redspar ve Delbarstival elma çeşitleri için geometrik ortalama çap, uzunluk, genişlik ve kalınlık değerlerini sırasıyla mm, mm, mm, mm (Redspar için) ve mm, mm, mm mm (Delbarstival için) olarak bulduklarını ifade etmişlerdir. Elde ettiğimiz sonuçlar araştırıcıların bildirdikleri sonuçlara göre daha yüksek bulunmuştur. Statik sürtünme katsayısındaki değişim lastik yüzey üzerinde belirlenmiştir. NAA ve kontrol uygulamasından sırasıyla ve değerleri elde edilmiştir. Elmalar, lastik yüzeyde diğer kaygan yüzeylere göre daha fazla tutunma eğilimi göstermektedir. Benzer sonuçlar farklı araştırıcılar tarafından da teyit edilmektedir (Topuz ve ark., 2005; Kabas ve ark., 2006). NAA ve kontrol uygulamalarına ait meyvelerin kabuk ve et yüzeylerine ait sertlik değerleri sırasıyla, kg ve kg olarak tespit edilmiştir. Meyve sertlikleri bakımından uygulamalar arsında farklılık tespit edilmiştir. NAA uygulaması hem kabuk hem de meyve eti sertliğini artırmıştır. Schupp and Greene (2004) elmada yaptıkları bir çalışmada, 20 mg. L -1 NAA uygulaması için meyve eti sertliğini 5.59 kg bulmuştur. Çalışmamızda elde ettiğimiz meyve eti sertliği değerlerine bakıldığında hem NAA hem de kontrol uygulaması araştırıcıların bildirdiğine göre daha yüksek tespit edilmiştir. Meyve eti sertliği çeşide, ağacın beslenme durumuna, hasat dönemine ve meyvenin yetiştiği ekolojiye göre değişiklik göstermektedir. Sonuç Naftalen asetik asit meyvelerde hasat öncesi dönemde, meyve dökümünün engellenmesine yönelik yoğun olarak kullanılmaktadır. Ancak NAA nın olgunlaşmayı hızlandırması meyvenin boyut, şekil ve hacimsel artışlarına neden olmaktadır. Tarımsal materyallerin fiziko-mekanik özelliklerinin incelenmesi, hem hasada yönelik parametrelerin hem de hasat sonrası sınıflandırma, taşıma, depolama, paketleme ve pazarlama uygulamalarında kullanılacak sistemlerin tasarımında etkili parametrelerdir. Bu parametrelerin dikkate alınması hasat sonrası ürünün kalitesinin korunması ve daha yüksek ticari değer kazanması açısından dikkate alınmalıdır. Elmanın yıl boyunca bulunan ve tüketilen önemli bir meyve olması, ayrıca insan sağlığı açısından vazgeçilmez bir ürün olması, meyvenin hem yetiştiriciliği kadar, hasat sonrası kullanımı ve korunumu açısından önemini artırmaktadır. Yapılan bu çalışma ile elmanın fizikomekanik özellikleri açısından NAA ve kontrol uygulamaları karşılaştırılmıştır. NAA uygulaması, elmanın fiziko-mekanik özellikleri üzerine olumlu bir etki göstermiştir. Benzer çalışmalar hem hasat hem de hasat sonrası fizyolojisi açısından farklı elma çeşitlerinde ve meyve türlerinde kapsamlı olarak değerlendirilmesi önem arz etmektedir. Kaynaklar Alayunt, F. Z., Biyolojik Malzeme Bilgisi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Tarım Makinaları Bölümü Ders Kitabı No: 541: 132, Bornova/İzmir. Altuntas, E., Cangi, R., Kaya, C., Some Physico-Chemical and Mechanical Characteristics of Persimmon Fruit cv Fuyu. International Agrophysics 25(1): Coskun, M., Özgüven, A. I., Kaysılarda Bazı Büyümeyi Düzenleyici Maddelerin Meyve Seyreltmesi Üzerine Etkileri. Turkısh Journal of Agrıculture and Forestry 24: Chen, J. L., Yan, S., Feng, Z., Xiao, L., Hu, X. S., Changes In The Volatile Compounds and 351

5 Chemical and Physical Properties of Yali Pear (Pyrus Bertschneideri Reld) During Storage. Food Chemistry, 97: Çağlar, S., Balcı, S., Elma Yetiştiriciliğinde Uygulanan Meyve Seyreltme Yöntemleri Üzerine Bir İnceleme. Kahramanmaraş Sütçü imam Üniversitesi Fen ve Mühendislik Dergisi 6(1): Greene, D. W., Schupp, J. R., Effect of Aminoethoxyvinylglycine (AVG) on Preharvest Drop, Fruit Quality, and Maturation of Mcıntosh Apples. II. Effect of Timing and Concentration Relationships and Spray Volume. Hortscience 39: Davis, P. J., The Plant Hormones: Their Nature, Occurrence and Functions. In: Davis, P.J. (Ed.), Plant Hormones. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, the Netherlands pp: Demiral, S., Ülger, S., Gisela 5 Kiraz Anacının Doku Kültürü ile Çoğaltılması Üzerine Bir Araştırma. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 21(1): Drake, S. R., Elfving, D. C., Eisele, T. A., Harvesting Maturity and Storage Affect Quality of Cripps Pink (Pink Lady ) Apples. HortTechnology 12: Feucht, W. and Dausend, B., Root Induction in Vitro of Easy-to-Root Prunus Pseudocerasus and Difficult-to-Root Prunus Avium. Scientia Horticulturae 4(1): apples. I. concentration and timing of dilute applications of AVG. HortScience 39: Topuz A., Topakçı M., Çanakçı M., Akıncı, I., Özdemir F., Physical and Nutritional Properties of Four Orange Varieties. Journal of Food Engineering 66: Zenginbal, H., Özcan, M., Haznedar, A., Kivi (Actinidia deliciosa, A. Chev.) Odun Çeliklerinin Köklenmesi Üzerine IBA Uygulamalarının Etkisi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 21(1): Watkins, C. B., Harman, J. E., Use Of Penetrometer To Measure Flesh Firmness, Associated Physio-Chemicel Changes of Chinese Goosoberry fruit. Actinidia chinensis Agricultural Research 10: Ertekin, C., Gozlekci, S., Kabas. O., Sonmez S., Akinci, I., Some Physical, Pomological and Nutritional Properties of Two Plum (Prunus domestica L.) Cultivars. Journal of Food Engineering 75: Haciseferogullari, H., Gezer, İ., Ozcan, M. M., Muratasma, B., Post Harvest Chemical and Physical-Mechanical Properties of Some Apricot Varieties Cultivated in Turkey. Journal of Food Engineering 79: Kabas, O., Ozmerzi, A., Akinci, I., Physical Properties of Cactus Pear (Opuntia ficus india L.) Grown Wild in Turkey. Journal of Food Engineerin 73: Kheiralipour, K., Tabatabaeefar, A., Mobli, H., Rafiee, S., Sharifi, M., Jafari, A., Rajabipour, A., Some Physical and Hydrodynamic Properties of Two Varieties of Apple (Malus domestica Borkh L.). International Agrophysics 22: Mohsenin. N. N., Physical Properties of Plant and Animal Materials. Gordon and Breach Science Publishers, New York. Ozturk, I., Ercisli, S., Kalkan, F., Demir, B., Some Chemical and Physico-Mechanical Properties of Pear Cultivars. African Journal of Biotechnology 8(4): Schupp, J. R., Greene, D. W., Effect of aminoethoxyvinylglycine (AVG) on preharvest drop, fruit quality, and maturation of McIntosh 352

6 Çizelgeler ve Şekiller Çizelge 1. NAA uygulamasının fiziko-mekanik özellikler üzerine etkisi Fiziko-mekanik özellikler NAA (naftalen asetik asit) Kontrol Ort. S. D. Maks. Min. Ort. S. D. Maks. Min. Uzunluk. U (mm) Genişlik. G (mm) Kalınlık. K (mm) Geometrik ortalama çap (mm) Küresellik. KD (%) Yüzey alanı. (YA) (cm 2 ) Meyve ağırlığı (g) Hacim ağırlığı (HA) (kg m -3 ) Sürtünme katsayısı (Lastik yüzey) Kabuk sertliği, (kg) Et sertliği, (kg) Ort: Ortalama, S.D.: Standart sapma, Maks. ve Min.: Maksimum ve minimum değeri ifade etmektedir. 353