SUNUCU MİMARİLERİ GİRİŞ LİNUX SİSTEMLERE. Öğr.Gör. Mehmet Can HANAYLI

Transkript

1 SUNUCU MİMARİLERİ LİNUX SİSTEMLERE GİRİŞ Öğr.Gör. Mehmet Can HANAYLI

2 İşletim Sistemi ve Linux Mimarileri Genel Kamu Lisansı Hangi Linux? Linux Paket Yöneticileri Linux Disk Bölümleri a) MBR, Önyükleme Sektörleri ve Bölümleme Tablosu b) Aygıt Dosyaları ve Disk Bölümleri c) Diski Bölümleme ve Biçimlendirme

3 Elektromekanik olarak çalışan bilgisayarlarımızın son kullanıcılar tarafından donanımlarını rahat kullanılabilmesini sağlayan yazılımdır.

4 Linux işletim sisteminin geliştiricisi ve proje yöneticisidir. (1991)

5 Linux tamamen özgürce dağıtılıp kopyalanabiliyordu. Fakat bu durum Linux kodlarının ticari bir üründe kullanılıp gizleme tehlikesi oluşturdu. Buna karşılık Linus 0.12 sürümünü Genel Kamu Lisansı (GPL) lisansı ile dağıttı. Sonraki bütün Linux sistemleri de açık kaynak kodlu olarak geliştirilmeye devam edildi.

6 Hardware, Kernel, Shell, Gui nedir? Hardware : Bilgisayarın elektronik/elektromekanik ve mekanik aksamına verilen genel isimdir. Kernel : Çekirdek, bilgisayarda donanım (hardware) ve yazılım (software) arasındaki bağlantıyı sağlayan arabirime verilen isimdir. Shell ( Kabuk ): İşletim sisteminin kerneli ile kullanıcı arasında iletişimi sağlayan arayüzdür, Basitçe Kernelin söylediklerini insan anlayabileceği dile,insanın söylediklerini de kernelin anlayabileceği duruma getiren komut çevirmenidir diyebilriz.

7 Program ( Uygulama ) : Bilgisayarın belirli görevler ve işlemleri yapması için yazılmış parçacıklardır. Görevler Kullanıcı ile Bilgisayar arasındaki görevleri olduğu kadar bilgisayar içerisinde diğer uygulamaların birbiri ile haberleşmesi amacıda güdebilir. GUI ( Graphical User Interface / Kullanıcı Grafik arayüzü ) : Klavyeden komut yazmak yerine, görsel olarak işlemleri görüp kullanabilmemiz için dizayn edilmiş arayüzdür. Örneğn yazmış olduğumuz yazıyı kayıt etmek için komut vermek yerine Disket Resmine basmak gibi. Görsel olarak yapmış olduğumuz işlem Uygunsa Shell ( Kabuk ) 'e Değilse direk olarak kernele komut olarak tercüme edilerek iletilir

8 Açık kaynak işletim sistemi Linux un yüzlerce sayıda farklı sürümü (dağıtımı) vardır. Bütün Linux sürümleri, işletim sisteminin temeli olan ortak çekirdeği kullanmaktadır. Fakat farklı firma ve kuruluşlar, açık kaynak kodlu olan çekirdek üzerine kendi değişikliklerini ekleyerek işletim sistemini yapılandırmaktadırlar.

9 SUN (Oracle) Solaris e destek veriyor. Open Suse ye destek veriyor.

10 Benzer şekilde Linux sürümlerinde kullanılan temel programların büyük bir kısmı da açık kaynak kodlu olduğu için ortak programlar farklı uyarlamalarla sürümlerde yer almaktadır. Açık kaynak kodlu yazılımların getirdiği bu avantajdan dolayı Internet ortamında pek çok Linux sürümü yer almaktadır.

11 Modern işletim sistemlerinin tümü, yeni yazılımların sistem üzerine birer paket olarak yüklenmesine imkan veren düzenekler içermektedirler. Bir paket, yazılım ile ilgili tüm dosyaların hangi dizinlere ne biçimde yerleştirileceğini ve mevcut sistem ayarlarında ne gibi değişiklikler yapılması gerektiğine ilişkin bilgileri içerir.

12 Yeni nesil UNIX/Linux'ların hemen hepsi bir paket yöneticisi içermektedir. Paket yöneticisi temel olarak yeni yazılımların kolayca yüklenmesini, kurulu paketlerin bütünlüğünün sınanmasını ve artık gereksinim duyulmayan paketlerin sistemden silinmesini ve güncellenmelerini kolaylaştıracak bir yazılımdır.

13 Bir sisteme paket halinde kurulacak yazılımların büyük bir bölümü /usr dizinine kurulmak isteyecektir. Bu nedenle paket yöneticisinin sistem yöneticisi dışında bir kullanıcı tarafından kullanılması ve yazılım kurulması genellikle mümkün olmaz.

14 Genel linux dağıtımları, paket yöneticileri ve dosya uzantıları.

15 Bir sabit disk çeşitli bölümlere (partition) ayrılabilir. Bu şekilde her bölüm ayrı bir sabit disk gibi faaliyet gösterebilir. Bir sabit disk üzerinde iki adet işletim sistemine sahip olmak istediğinizde, onu ikiye bölmeniz gerekecektir. Her işletim sistemi kendi bölümünü kullanır ve diğerininkine dokunmaz.

16 Bir sabit diskin nasıl bölümlendiğine ait bilgi, birinci plakanın birinci izinin içindeki birinci sektörde yer alır. Makine ilk açıldığında BIOS'un okuyup çalıştırdığı 512 bayt lık bu ilk sektöre Ana Önyükleme Kaydı (MBR - Master Boot Record) adı verilir. MBR içerisinde bölümleme tabloları yer alır ve hangi bölümün etkin olduğunu belirten küçük bir program bulunur.

17 Sistemin anakartında bulunan BIOS'un yükleme prosedürü bu MBR kaydını okuyarak buradaki kodu çalıştırır. Bu kayıt da veri alanında belirtilmiş olan disk bölümlerinden hangisi "boot" olarak işaretlenmiş ise o bölümün belirtilen adresindeki açılış kaydını okuyarak çalıştırır.

18 Adresi MBR'de kayıtlı olan bölümlere birincil bölüm (primary partition), yine adresi MBR'da kayıtlı ancak içinde başka bölümler olan bölümlere uzatılmış bölüm (extended partition) ve adresi MBR'da bulunmayan ve uzatılmış bölüm içindeki bölümlere mantıksal bölüm (logical partition) adı verilir.

19

20 Her birincil ve mantıksal bölüm kendi aygıt dosyasına sahiptir. Geleneksel aygıt isimlendirmede 1-4 arası numaralar kaç adet olduğuna bakılmaksızın birincil bölümlere ayrılır. 5 ve daha sonrakiler ise mantıksal bölümlere aittir. Buradaki önemli nokta sistemde kaç adet birincil veya mantıksal bölüm olduğunun dikkate alınmamasıdır. Örneğin /dev/hda1 birinci IDE sabit diskteki ilk birincil bölümdür. /dev/sdb7 ikinci SCSI sabit diskteki üçüncü mantıksal bölümdür.

21

22 Linux sistemlerin dosya sistemi, DOS/Windows sistemlerdeki dosya sisteminden farklıdır. Örneğin Windows XP, FAT32 ya da NTFS dosya sistemlerini kullanırken, Linux sistemler ext2 ve ext3 olarak isimlendirilen dosya sistemlerini kullanırlar. Dolayısıyla, kurulumdan önce Linux kuracağınız bölümdeki bilgilerin tümüyle silineceğini bilmelisiniz.

23 Linux; FAT32, NTFS gibi diğer dosya sistemlerini tanır ve bu şekilde biçimlendirilmiş ortamlara erişimi destekler. Fakat Windows işletim sistemleri, Linux dosya sistemleri olan ext2 ve ext3 ile biçimlendirilmiş disk bölümlerini tanımazlar.

24 En çok kullanılan Linux çeşitleri Linux Dağıtımlarının Kronolojisi Linux temel yapısı Oracle Vm Virtualbox Kurulumu Gnu/Linux Ubuntu Kurulumu

25 1. Mint: Aslında Ubuntu tabanlı bir dağıtım ancak özel masaüstü ve menüler, yapılandırma araçları ve web tabanlı bir yükleme arayüzü sunuyor. 2. Ubuntu: Masaüstü Linux'u dikkat çekici hale ilk getiren Ubuntu, uzun zamandır tercih ediliyor. Ubuntu, şüphesiz hala çok iyi bir dağıtım, ancak bazı kullanıcılar, onun mobil arayüzlere benzer bir arayüze sahip olmasından yakınıyor. 3. Fedora: Red Hat Enterprise Linux'un ücretsiz sürümü olan dağıtım, kurumsal özellikleriyle öne çıkıyor. Fedora, iyi güvenlik özelliklerine ve çeşitli masaüstü seçeneklerine sahip. 4. opensuse: Novell tarafından desteklenen opensuse, öncelikle "herkes için sağlanması en kolay Linux ve en yaygın Linux olmak" amacını güdüyor.

26 5. Debian: Tarihi 1993'lere dayanan Debian, en sorunsuz dağıtımlardan. Kullanımı Mint ve Ubuntu kadar kolay olmasa da Linux hayranları arasında oldukça popüler. 6. Arch: 7. PCLinuxOS 8. CentOS: CentOS bugün web sunucularında sıklıkla kullanııyor. 9. Puppy 10. Mandriva

27

28

29 Dağıtım kavramı, özgür yazılım felsefesinin çok alternatifli dünyasının bir sonucu olarak ortaya çıkmış, Linux'a özgü bir terimdir. Linux Dağıtımı ile vurgulanan aslında tam bir işletim sistemi olarak çalışır hale gelmiş bir özgür yazılım projeleri topluluğudur.

30 Bir Linux sistemi bilgisayara kurulmadan CD-ROM veya USB Bellek üzerinden çalışabilecek şekilde de tasarlanabilmektedir. Bir dağıtımın bu şekilde kullanılabilen sürümüne "Çalışan sürüm" (İngilizce: live version ), kullanıldığı medyalara göre de "Çalışan CD" (Live CD) veya "Çalışan USB" (Live USB) denilmektedir. Bazı dağıtımlar ise sadece çalışan sürümü ile yayınlanmaktadır. Bu alanda en çok bilinen dağıtım Debian temel alınarak hazırlanan Knoppix ve bir dağıtımı temel almamış olan Slax'dır. Ayrıca Mandrake temel alınarak hazırlanan Turkix (yerli) sayılabilir.

31 Yüzlerce işletim sisteminin yer aldığı günümüzde bu yazılım ile birlikte adeta bir uygulama cihaza kurulur gibi işletim sistemi kurulmasına olanak sağlanıyor. Buda özelliklerini merak ettiğiniz işletim sistemlerini hiçbir zorluk çekmeden kolayca tek bir cihaz üzerinde denemenize olanak sağlıyor.

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

49

50 Bu bölümdeki bilgileri kişisel istekleriniz üzerine doldurduktan sonra devam ediyoruz