Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş

Transkript

1

2 Özgür Yazılım ve GNU/Linux'a Giriş Adil Güneş AKBAŞ adil.akbas [at] linux.org.tr 7 Nisan 2016 Turgut Özal Üniversitesi

3 Özgür Yazılım Nedir? İngilizce: Free Software Free as in free speech, not as in free beer. Richard Stallman Bir yazılımın özgür yazılım olabilmesi için 4 temel özgürlüğe sahip olması gerekir.

4 Özgür Yazılım Nedir? Özgürlük 0: Yazılım, her türlü ihtiyaç için herhangi bir engel olmadan çalıştırılabilmeli Özgürlük 1: Yazılım, her türlü ihtiyaç için herhangi bir engel olmadan değiştirilebilmeli Özgürlük 2: Yazılım, istediğiniz herkesle herhangi bir engel olmadan paylaşılabilmeli Özgürlük 3: Yazılım, üzerinde değişiklik yapıldıktan sonra da özgürce dağıtılabilmeli

5 Richard Stallman? 1953 doğumlu MIT / Yapay zeka laboratuvarında araştırma görevlisi > Xerox marka yazıcı ile ilgili sürücü sorunu > GNU Projesi'nin duyurulması > Özgür Yazılım Vakfı (FSF Free Software Foundation)

6 GNU: GNU's Not Unix Unix mimarisini temel alan fakat Unix olmayan, tamamıyla özgür bir işletim sistemi oluşturulmak için başlatılan bir proje yılına gelindiğinde, bir işletim sisteminin gerektirdiği hemen hemen tüm yazılımlara sahip olan GNU'nun bir tek eksiği vardır: Çekirdek (Kernel)

7 GNU: GNU's Not Unix GNU projesi dahilinde bir işletim sistemi çekirdeği geliştirilmektedir: GNU Hurd. GNU Hurd projesi ihtiyaçları karşılayacak düzeye gelemeden, 1991 yılında Finlandiya'da bir üniversite öğrencisi başka bir projeye başlamıştır. Minix kullanıcısı olan ve kullandığı sistemden memnun olmayan bu öğrenci, geliştirmeye başladığı projeyi Minix e-posta listesinde duyurur.

8 Linux Nedir? Linus Torvalds, 1991 yılında 0.01 sürümünü duyurduğu projesiyle, GNU'nun en önemli eksiği olan çekirdeğin tamamlanması için adım atmış olur. Linux, Linus'tan türetilmiş bir isim. Proje, birçok geliştirici tarafından büyük bir ilgi ve heyecanla karşılanır.

9 Linux Nedir? 1991'de diğer geliştiricilerin de katkılarıyla 0.02 sürümü çıkartılır. 1992'de yayınlanan 0.12 sürümünden itibaren Genel Kamu Lisansı ile lisanslanır yılında GNU ve Linux kullanılarak oluşturulan ilk dağıtım lar ortaya çıkmaya başlar: Slackware, Debian...

10 Linux Nedir? Linux, günümüzde yüzlerce geliştiricinin yaptığı katkılarla ilerliyor. Güncel kararlı sürüm: 4.5 Birçok gönüllü geliştiricinin yanında, çeşitli yazılım/donanım firmaları da Linux'un geliştirilmesine katkı sağlıyor.

11 Dağıtım (Distribution) GNU ve Linux kullanılarak oluşturulan sistemlere dağıtım adı veriliyor. Günümüzde yüzlerce farklı GNU/Linux dağıtımı bulunuyor. Bu dağıtımların her biri farklı işlemci mimarilerini, farklı dilleri destekleyebiliyor. Kimi dağıtımlar uzman kullanıcıları, kimileri ise son kullanıcıları hedefleyerek geliştiriliyor.

12 Dağıtım (Distribution) Bazı popüler dağıtımlar: Ubuntu, Fedora, Debian, Slackware, Arch, Gentoo, Pardus...

13 Yazılım Nasıl Özgür Olur? Bir yazılımı özgür yapan, yazılımın lisansıdır. Genel Kamu Lisansı (General Public License GPL), Özgür Yazılım Vakfı(FSF) tarafından duyurulan ilk özgür yazılım lisansı GPLv1 : 1989 GPLv2 : 1991 GPLv3 : 2007

14 Yazılım Nasıl Özgür Olur? Yazılımın sahip olması gereken 4 temel özgürlüğü sağlayan lisanslar, özgür yazılım lisansları olarak kabul edilirler. Genel Kamu Lisansı(GPL) dışında da çeşitli özgür yazılım lisansları bulunmaktadır: Lesser General Public License (LGPL) Affero General Public License (LGPL) Apache License, Version 2.0 Modified BSD License FreeBSD License...

15 Neden Özgür Yazılım? Özel mülk yazılımlar yerine özgür yazılımları tercih etmek için birçok pratik sebep vardır. Bunların birkaç tanesini kabaca şöyle sıralayabiliriz: Güvenlik: Virüssüz bir dünya Kararlılık: Bilgisayarınızı sürekli yeniden başlatmaya gerek yok Kişiselleştirilebilirlik: Görmek isteyeceğinizden daha çok seçenek Kolay güncelleştirme: Tek bir merkezden tüm sisteminizi ve uygulamalarınızı güncel tutmak mümkün

16 Neden Özgür Yazılım? Özel mülk yazılımlar yerine özgür yazılımları tercih etmek için birçok pratik sebep vardır. Bunların birkaç tanesini kabaca şöyle sıralayabiliriz: Yeni bir yazılım için onlarca site gezmeye gerek yok Yardımseverlik: Özgür yazılım kullanıcıları yardımseverdir; en ufak sorununuzda yardımcı olmak isteyecek onlarca kişi internette bekliyor İşletim sistemi ve uygulamalar için servet harcamaya gerek yok Daha onlarcası sayılabilecek pratik sebeplerin ötesinde, çok önemli bir sebebimiz var.

17 Neden Özgür Yazılım? Özgürlük İçin!

18 Özgür Yazılımın Önemi Öğrenme, geliştirme, kullanma özgürlüğü Tekerleğin tekrar tekrar icat edilmemesi / daha hızlı gelişim Toplumsal barış ve dayanışmayı artırması, beraber üretme kültürünün hatırlanması İnsanlığın bilgisinin korunması: Yazılımlar özgür olmazsa, ürettikleri/sakladıkları veriler de özgür olmaz Diğer alanlara örnek olması: Wikipedia, Creative Commons...

19 Açık Kaynak = Özgür Yazılım?? Açık Kaynak, İngilizcedeki Open Source teriminin karşılığıdır. Bu terimle ifade edilen, yazılımın kaynak kodlarının açık ve erişilebilir olmasıdır. Öte yandan, yazılımın özgürlüğünü garanti eden bir terim değildir. Tüm özgür yazılımlar aynı zamanda açık kaynak kodlu yazılımlardır. Ancak tüm açık kaynak kodlu yazılımların aynı zamanda özgür olduklarını söylemek mümkün değildir.

20 Açık Kaynak = Özgür Yazılım?? Açık kaynak kodlu bir yazılım, 4 temel özgürlükten bir tanesini bile ihlal ediyorsa, özgür yazılım değildir.

21 Türkiye'de Özgür Yazılım 1993: listesinde toplanma 1995: Türkiye'de İnternet Konferansı, Linux Kullanıcıları Grubu 1996: web sitesi 1997: Turkuaz GNU/Linux dağıtımı 1999: Gelecek Linux 2000: Linux Kullanıcıları Derneği 2004: Pardus Projesi

22 Türkiye'de Özgür Yazılım Linux Kullanıcıları Derneği, 2000 yılından bu yana Türkiye'nin dört bir yanında özgür yazılımı tanıtmak ve yaygınlaştırmak için çalışmalar yapıyor. 2002'de Ankara'da ilk Özgür Yazılım ve Linux Şenliği Her yıl nisan ayında İstanbul Bilgi Üniversitesi'nde Özgür Yazılım ve Linux Günleri Her yıl ekim ayında Yeditepe Üniversitesi'nde Özgür Web Teknolojileri Günleri

23 Türkiye'de Özgür Yazılım LKD'nin bir genel merkezi, şubesi bulunmuyor Dernek çalışmalarını yürüten üyelerin birçoğu farklı şehirlerde yaşıyor Derneğin yürüttüğü çalışmaların tamamına yakını internet ortamında planlanıp takip ediliyor İnternet ortamında dernek çalışmalarının yürütülmesinde tamamen özgür ve açık kaynak kodlu uygulamalardan yararlanılıyor

24 Türkiye'de Özgür Yazılım Pardus'un yanı sıra, birçok farklı GNU/Linux dağıtımının ve özgür yazılımların kullanıcı toplulukları internette çeşitli e-posta listeleri, web siteleri ve forumlarda bir araya geliyor. Kurumsal ve bireysel kullanıma yönelik özgür uygulamalar, gönüllü bireyler ve özgür yazılım destekçisi firmalar tarafından geliştiriliyor. Ayrıca son yıllarda sayısı oldukça artan birçok firma, özgür yazılımlar ve GNU/Linux dağıtımları için kurumsal destek sağlıyor.

25 Nereden Başlamalı? Herhangi bir GNU/Linux dağıtımını kullanmak için, bilgisayarınızda kurulu olan işletim sistemini kaldırmanıza gerek yok GNU/Linux dağıtımlarını sisteminize kurmadan da denemeniz mümkün Özgür olmayan işletim sisteminizde özgür yazılımları kullanmaya başlayarak da özgür yazılım dünyasına adım atabilirsiniz: Firefox, LibreOffice, Pidgin, Thunderbird, VLC...

26 Nasıl Katkı Verilir? Özgür yazılımlara katkı vermek için ilk akla gelen yol; bir özgür yazılımın geliştirilmesine katkı sağlamak, yani kod katkısı Ancak kod yazmanın dışında da özgür yazılımlara katkı vermenin birçok yolu var ve bunların hepsi özgür yazılımlar için çok değerli: Yerelleştirme Belgelendirme Tanıtım/Yaygınlaştırma Kullanmak!...

27 Nereden Yardım Alınabilir? Özgür yazılım kullanıcıları, bu yazılımları kullanmak ve bunlara katkı sağlamak isteyenlere destek vermekten keyif alırlar. Birçok farklı GNU/Linux dağıtımının ve özgür yazılımın kullanıcı toplulukları oluşmuştur. Bu topluluklar çeşitli ortamlarda bir araya gelir ve birbirlerine yardımcı olurlar: E-posta listeleri Web siteleri Forumlar Wiki sayfaları Bloglar...

28 İlk Olarak Nereye Bakmalı?

29 Sorular?

30