T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI

Transkript

1 T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI ANKARA 2007

2 İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM SAĞLIK HİZMETLERİNİN ORGANİZASYONU, ÖZELLİKLERİ VE ÖRGÜTLENMESİ I. 1. Sağlık Hizmetleri I. 2. Türkiye de Sağlık Hizmetlerinin Gelişimi I. 3. Türkiye de Sağlık Hizmetlerinin Örgütlenmesi I. 4. Uluslararası Sağlık Kuruluşları I. 5. Sağlık Bakanlığı nda Örgütlenme I. 5. I. Ana Hizmet Birimler I. 5. I. I. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü I. 5. I. 2. Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü I. 5. I. 3. İlaç ve Eczacılık Genel Müdürlüğü I. 5. I. 4. Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü I. 5. I. 5. Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü I. 5. I. 6. Sıtma Savaş Daire Başkanlığı I. 5. I. 7. Verem Savaş Dairesi Başkanlığı I. 5. I. 8. Kanser Savaş Dairesi Başkanlığı I. 5. I. 9. Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı I. 5. I. 10. Avrupa Birliği Koordinasyon Dairesi Başkanlığı I. 5. I. 11. Kamu Özel Ortaklığı Daire Başkanlığı I. 5. I. 12. İnşaat ve Onarım Daire Başkanlığı I Danışma ve Denetim Birimleri I Teftiş Kurulu Başkanlığı I Strateji Geliştirme Başkanlığı I Hukuk Müşavirliği I Bakanlık Müşavirleri I Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği I Proje Yönetimi Destek Birimi I Proje Uygulama Birimi I Yardımcı Birimler I Personel Genel Müdürlüğü I İdari Mali İşler Dairesi Başkanlığı I Savunma Sekreterliği I Özel Kalem Müdürlüğü I Yüksek Sağlık Şurası I Bilgi İşlem Daire Başkanlığı I Sağlık Bakanlığı na Bağlı Kuruluşlar I Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü I Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı I Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü I Sağlık Bakanlığı Taşra Örgütü

3 İKİNCİ BÖLÜM I. Kalite, Sağlık Hizmetlerinde Kalite ve Toplam Kalite Yönetimi II. Toplum Katılımı III. Etik Ve Hasta Hakları IV. İş Disiplini Ve Zaman Yönetimi V. Sağlık Hizmetlerinde Afet ve Kriz Yönetimi VI. Ayniyat İşleri ÜÇÜNCÜ BÖLÜM MEVZUATLAR I. Sağlık Bakanlığı Atama ve Nakil Yönetmeliği II. İzin Yönergesi III. Sağlık Bakanlığı Görevde Yükselme Yönetmeliği IV. Resmi Mühür Yönetmeliği V. Bayrak Yasası Kaynaklar Değerlendirme Soruları VI. Sağlık Bakanlığı Disiplin Amirleri Yönetmeliği VII. Sağlık Bakanlığı Sicil Amirleri Yönetmeliği Ders Saatleri Ve Soru Sayıları Çizelgesi

4 I. 1. Sağlık Hizmetleri BİRİNCİ BÖLÜM SAĞLIK HİZMETLERİNİN ORGANİZASYONU, ÖZELLİKLERİ VE ÖRGÜTLENMESİ Kişilerin ve toplumların sağlığını korumak, hastalandıklarında tedavilerini yapmak, sakat kalanların başkalarına bağımlı olmadan yaşayabilmelerini sağlamak ve toplumların sağlık düzeyini yükseltmek için yapılan planlı çalışmaların tümüne sağlık hizmetleri denir. Sağlık hizmetlerinin temel amacı, kişilerin hasta olmamalarını sağlamak yani onları hastalıklardan korumaktır. Tedavi hizmetleri ise hastalığın veya yaralanmanın etkilerini azaltmak ya da tamamen ortadan kaldırmak için yapılan faaliyetlerdir. Rehabilitasyon hizmetleri tedavilerinden sonra hastanın normal yaşama dönmesini kolaylaştırmak için sunulan fizik tedavi gibi hizmetlerdir. Ülkemizde koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerini yürütmek Sağlık Bakanlığının temel görevidir. Ancak tedavi edici hizmetlere tıp fakülteleri, Askeri hastaneler(m.s. B ne Bağlı), vakıflar ve özel sağlık kuruluşları da katılmaktadır. Koruyucu sağlık hizmetlerine ilişkin faaliyetler ise genel olarak Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülür. Sağlık hizmetlerinin amaçlarına göre daha başka biçimlerde sınıflandırılması da mümkündür. Nitekim sağlık hizmetlerini, önleyici hizmetler, teşhis edici hizmetler, iyileştirici hizmetler, koruyucu hizmetler, dinlendirici hizmetler, araştırma hizmetleri, tıbbı eğitim hizmetleri, destekleyen hizmetler şeklinde sınıflandırıldığını görürüz. İkinci bir görüşle sağlık hizmetlerini yine amaçlarına göre belirlemiş ve amaçlara ulaşabilmek için gerekli hizmetleri tıbbi hizmetler, idare hizmetler, mali hizmetler, teknik hizmetler, eğitim ve araştırma hizmetleri ve sosyal hizmetler şeklinde bölümlendirmiştir. Hizmet: Tanım Özellikleri Ürün ve Hizmetlerin Sınıflandırılması, Hizmet bir kişi veya kuruluşun bir diğer kişi veya kuruluşa sunduğu elle tutulamaz bir faaliyet veya yarar olarak tanımlanabilir. Hizmet elle tutulamaz olduğu için bir mülkiyet devride mümkün değildir. Sağlık kuruluşları çok hizmetli işletmelerdir. Teşhis ve tedavi birimleri tamamlayan bir çok hizmetin bir arada sunulmasını gerektirmektedir. Ancak bu özellik hizmet sunumunda önemli bir koordinasyon sorununa da yol açar. Hizmetlerin Dört Önemli Özelliği : Hizmetlerin, onları el ile tutabilir ürünlerden farklı kılan dört önemli özelliği vardır: 1. Hizmet elle tutulamaz, göz ile görülemez. Hizmet satın alınmadıkça ne oldukları bilinemez. Üreticiden tüketiciye doğrudan aktarılırlar, taşınamaz ve depolanamazlar. Kullanmadıkları takdirde hemen yok olurlar. Bir çamaşır makinesi aldığınızda ne satın aldığınızı hemen görebilirsiniz.halbuki cerrahi kliniği nde ameliyat olmak için bir sağlık kuruluşuna başvuran hasta, sonucu ancak ameliyattan sonra görür hizmet çatısında müşteri için belirsizlik daha fazladır. Hizmetlerin elle tutulup gözle görülememesi yani maddesel olmaması çok iyi bir açıklama yapabilme ve ikna etme zorunluluğunu da beraberinde getirir. Hekim hastasını, uygulayacağı tıbbi tedavinin kendisine fayda sağlayacağına inandırmalıdır. Bu nedenle sağlık hizmetlerinin tasviri sağlık hizmeti sunumunda büyük önem taşır. Sağlık hizmetlerinde tüketiciler görmedikleri hizmeti değerleyebilmek için görülebilir ipuçları ararlar. Sunulan sağlık hizmetinin kalitesini, kliniğin genel görünümü,orada

5 karşılaştıkları personelin davranışları, kullanılan tıbbi ve büro araç gereçlerinin modern olup olmadığı ve benzeri faktörlere göre değerlendirirler. 2. Hizmet kaynağından ayrılmaz. Hizmetler onları üretenden ayrılmaz. Hakim ve /veya tanı için kullanılan cihaz olmaksızın teşhis yapılamaz.ayrıca teşhisisin kullanılabilmesi veya müdahalenin yapılabilmesi için hastanın da orada bulunması zorunludur. Başka bir ifade ile hizmetlerde satıcı ile alıcının, sunan ile alanın bir arada bulunması gerekir. Halbuki bir evi vekalet verme yolu ile satar veya alabilirsiniz. Hizmetler bir makarna veya deterjan gibi market rafına yerleştirilemez. Raflarda sunulan tüketim mallarının kendi kendisini satması mümkündür. Hizmeti kişi yada kuruluşlar pasif olarak bekleyemez. Profesyonel hizmetlerde müşteriler hizmetin kimin sunduğuna büyük önem verirler. Bu nedenle kendilerine hizmet sunan hekimin değişmesini istemezler. Çünkü hekimlerin sunduğu sağlık hizmetinin kalitesi onlar için adeta özdeşleşmiştir. 3. Hizmet Kalitesinin Değişkenliği; Hizmet kalitesi onu sunan kişiye göre değiştiği gibi, zaman içinde aynı kişi düzeyinde de sabit kalmaz. Bir hekim gün boyunca yaptığı ameliyatların hepsinde aynı oranda başarı sağlamayabilir. Hizmet üretiminde insan emeğinin oranı artıkça kalite farkı doğru orantılı bir şekilde artar. Hizmetlerde kalite kontrolü son derece zordur. Ancak dikkatli personel seçimi ve eğitimle, hizmet kalitesini bir ölçüde standartlaştırmak mümkün olabilir. Nitekim bu nedenle hizmet işletmeleri hizmet için eğitime üretici işletmelere oranla daha fazla önem verirler. Sağlık çalışanlarının işlerinden duydukları tatmin ile sunulan sağlık hizmetleri kalitesi arasında istatistiki olarak bir ilişki saptanmıştır. Yani personelin işini severek güler yüzle yapması sunduğu hizmetin kalitesini olumlu yönde etkilemektedir. Hizmet için teknik kalite ve algılanan kalite olmak üzere iki tür kaliteden söz etmek mümkündür. Hastalar ve /veya yakınları bir operasyonun kalitesini sadece onun teknik kalitesine (operasyonun başarısı) göre değil,algıladıkları kaliteye göre değerlendirirler. Hastalar, cinsiyet, yaş, gelir düzeyi ve benzeri sosyo ekonomik özellikleline göre farklı beklentilere sahip olduklarına göre tümü için geçerli bir kalitenin ne olduğunu araştırmak yerine, bunları nasıl daha fazla tatmin edebiliriz diye sormak daha mantıklı bir yaklaşımdır. Konuyu özetlersek, hastanın sağlık kuruluşlarının kalitesi hakkındaki düşünceleri, başka bir ifade ile algılanan kalite teknik kaliteye göre daha sübjektiftir. Dolayısı ile hastadan hastaya değişir. Teknik kalite daha objektiftir ve kolay tanımlanabilir. Örneğin Sağlık Kuruluşlarının Sağlık Bakanlığı veya bunları denetlemekle sorumlu diğer yetkili kurumlarca denetimleri sırasında dikkate alınan öncelikleri teknik kalitelerine ilişkin boyutlardır. Ancak bu denetim açısından yeterli, ancak hasta tatmini açısından yetersiz olabilir. Diğer bir anlatımla sağlık kurumlarında kalite yönetimi teknik kalitenin yanında algılanan kaliteyi de kapsar. Bir hizmet işletmesi kendini aynı dalda faaliyet gösteren diğer işletmelerden üç şekilde farklılaştırabilir ve hizmet kalitesi yönünden özel bir konuma sahip olur. Bunlardan birincisi müşteri ye daha candan davranan personel kullanmak, ikincisi fiziki koşulları mükemmel hale getirmek, üçüncüsü ise daha hızlı hizmet sunmaktır. Örneğin bekleme süresinin azaltılması hastaların sağlık kuruluşunun kalitesi hakkında düşüncelerini olumlu yönde etkiler.

6 4.Hizmet Depolanamaz: Elle tutulabilen mallar önce üretilip, sonra depolanır, satılır ve nihayet son tüketici tarafından tüketilir. Hâlbuki hizmetler ise zaman ve yer içinde taşınma yeteneğine sahip değildir. Hizmet, ancak, alıcının talep edebileceği zaman ve yerde sunulabilir. Çünkü hizmetin üretimi ile sunumu arasında bir zaman süresi bulunmamaktadır. Hizmet, satışı sırasında üretilir. Bu durum hizmet işletmelerini oldukça önemli bir risk karşısında bırakır.. Yukarıda sıralanan nedenlerden dolayı sağlık kuruluşu kapasitesini talebin en yüksek olduğu düzeye göre belirlemek zorundadır. Yani hizmetlerini devamlı olarak alıcılarının kullanımına hazır bulundurmak zorundadır. Bu da çok yüksek maliyetler olarak karşımıza çıkmaktadır. Arz ve talep arasında bir denge oluşturabilmek için ya arzı talebe ya da talebi arza uydurmak zorundadır. Mevsimsel olarak talepte olası artış ve azalışları sağlık yöneticisinin göz önüne alması (talebin yüksek olduğu dönemde part-time eleman çalıştırması, izin ayarlaması ve benzeri yöntemler) gerekmektedir. Sosyal Hizmetlerin Konularına Göre Bölümlendirilmesi Sağlık hizmetleri, acil, alerji, anestezi ve reanimasyon, astım, bulaşıcı hastalıklar, çene cerrahi, çocuk hastalıkları, çocuk şirürji, deri ve zührevi hastalıklar, endokrinoloji, metabolizma, fizik tedavi ve iyileştirme, gastroenteroloji, Gastroenteroloji şirürji, genel şirürji, göğüs şirürji göz hastalıkları, hematoloji, iç hastalıkları, kadın hastalıkları ve doğum, kardiyoloji, kulak-burun-boğaz, nöroloji, nöroşirürji onkoloji ve röntgen tedavi,ortopedi ve travmatoloji, plastik şirürji, ruh hastalıkları, üroloji, yoğun bakım gibi konularına (uzmanlık dallarına) göre bölümlendirilebilir. Ancak her hastanede yukarıda sayılan servislerin hepsi bulunmaz. Aşağıda görüleceği gibi bazı hastanelerin hizmet birleşimi çok daha dar, üniversite ve genel ihtisas hastaneleri gibi diğerlerinin ise çok geniştir. Sağlık Hizmetlerinin Kademlerine Göre Sınıflandırılması; Sağlık Hizmetleri, kademelerine göre bir kaç değişik şekilde sınıflandırılsa da genel kabul görmüş olan; birinci, ikinci ve üçüncü kademe sağlık hizmetleri ve Rehabilitasyon hizmetleri şeklinde bölümlendirilmedir. Birinci kademe sağlık hizmetleri; Birinci kademe sağlık hizmetleri (primary care) sağlık hizmetleri sürecinin ilk basamağını oluşturur. Hastalanan veya sağlığından şüphe duyan kişinin ilk başvurduğu kişi, aile, semt hekimi, sağlık ocağı veya kendine coğrafi olarak en yakın sağlık kurumudur. Hastaya ilk teşhis burada konulur, tedavisi mümkünse gerçekleştirilir. Birinci kademe sağlık hizmetleri muayene, teşhis, tedavi veya iyileştirme çalışmaları şeklinde olabilir. Birinci kademe sağlık hizmetleri veren hekim ve kuruluşlar, koruyucu sağlık hizmetleri sağlamakla da sorumludur. Birinci kademe sağlık hizmetlerine toplumun her gün ihtiyaç duyduğu sağlık hizmetleri de diyebiliriz. Bu hizmetler geniş bir bina, araçgereç, personel kadrosu ve donanımı gerektirir. Birinci kademe sağlık hizmetleri sunan sağlık personelinin, örneğin sağlık ocakları, hekim ve sağlık memurlarının en önemli görevi hastayı doğru yönlendirmek, teşhis ve tedavisini mevcut olanaklar içinde yapmak,mümkün değilse daha üst sağlık kuruluşlarına sevk etmektir. Birinci kademe sağlık hizmetleri dağıtım zincirinde hastaya en yakın olan noktadır. Hastanın sağlık sektörü ile ilk ilişkisi burada başlar. Bu noktadaki doğru teşhis ve tedavi hasta ve sağlık hizmetlerinin etkinliği ve tedavinin maliyeti açısından büyük önem taşır. Hastanın acil sorunları kadar uzun dönemdeki sağlıklı yaşamı da bu kademede sunulan hizmetin niteliği ile yakından ilgilidir. Aile hekimleri sağlık ocaklarında çalışan hekimler ve diğer sağlık personeli hastanın öğretmenidir. Hasta bu kişi ve kuruluşlarla uzun süreli bir ilişki kurar, onlara güvenir ve tedavilerine göre hareket eder. Bu nedenle birinci

7 kademe sağlık hizmetleri çalışanları, sağlık hizmetleri dağıtım kanalını aşağıdan yukarı doğru kontrol ederler. İkinci ve Üçüncü Kademe Sağlık Hizmetleri: İkinci ve üçüncü kademe sağlık hizmetleri, birinci kademe sağlık hizmetleri sağlayan hekim ve kuruluşlarca sunulmayan daha ileri teşhis ve tedavilerdir. Bu tür hizmetlere hastalar doğrudan başvuramazlar. Hastanın hangi uzman hekime gitmesi gerektiğini ilk başvurduğu aile hekimi veya sağlık ocağı hekimi söyleyecektir. Uzman hekim hastalığı tam teşhis etmek için hastadan bir takım testler talep eder. Bu incelemeler eğer uzman hekimin çalıştığı klinik veya hastanede yapılabiliyorsa orada yapılır. İleri teknoloji ve bilgiyi gerektirmeyen operasyonlar ikinci kademedeki uzman hekimler, klinikler ve hastaneler tarafından gerçekleştirilebilir. Açık kalp ameliyatları, beyin cerrahisi, tropikal hastalıklarla ilgili incelemeler, kanser kemoterapisi, yoğun bakım,vb. üçüncü kademe sağlık hizmetleri için verebileceğimiz örneklerdir. Başka bir ifade ile üçüncü kademe sağlık hizmetleri donanım, personel, bilgi ve tecrübe bakımından geniş olanlara sahip hastaneler tarafından sunulan, özelliği olan hizmetlerdir. Üçüncü kademe sağlık hizmetlerinin bir diğer sınıflandırma ölçütü olarak, hastanın eğitim hastanesi olara çalışması alınmaktadır. Buna göre Eğitim ve Araştırma hastaneleri ile Tıp fakülteleri hastaneleri üçüncü kademe sağlık hizmeti veren kurumlar olarak tanımlanmaktadır. Sağlık kuruluşlarının yukarıda sıralanan sınıflandırmalarına ek olarak 1. Hastaneler verdikleri tedavi hizmetlerinin türüne göre iki grupta toplanmaktadır. Genel ve özel dal hastaneleri, Genel hastaneler her türlü acil vaka ile yaş cinsiyet, farkı gözetilmeksizin, bünyesindeki mevcut uzmanlık dallarıyla ilgili hastaların kabul edildiği hastanelerdir. Özel dal hastaneleri ise belirli bir yaş veya türde hastaların kabul edildiği hastanelerdir. Örneğin çocuk hastaneleri ve doğumevleri bu guruba girmektedir. 2. Diğer bir sınıflandırma da ise Hastaların hastanede kalış süreleri esas alınmaktadır. Buna göre hastaneler kısa süreli hastaneler ve uzun süreli hastaneler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Kısa süreli hastaneler hastalarının % 50 den fazlasının 30 günden az hastanede kaldığı hastanelerdir. Türkiye deki devlet hastaneleri bu guruba örnek olarak gösterilebilir. Uzun süreli hastaneler ise hastalarının yarıdan fazlasının bir aydan daha fazla hastanede kaldığı hastanelerdir. Örneğin psikiyatri ve tüberküloz hastaneleri bu gruba girmektedir. 3. Organizasyon açısından diğer bir önemli sınıflandırma da hastanelerin büyüklüklerine (yatak kapasitelerine) göre sınıflandırılmasıdır. Çünkü hastane büyüdükçe bazı yeni hizmet birilerine ihtiyaç duyulacağı gibi diğer bazı birimler de yeterli büyüklüğe ulaşacaklarında organizasyonlarında değişiklikler olacak, böylece hastane içindeki idari kademelerin ve pozisyonların sayısında artışlar olabilecektir. Büyüklülüklerine göre hastaneler 25,50,100,200,400,600,800 ve üstü yatak kapasiteli hastaneler olarak sınıflandırılmaktadır. Hastanelerin bu temel işlevlerine ek olarak idari ve mali,teknik ve otelcilik işleride diğer hizmet işletmelerinde olduğu gibi olmaktadır. Organizasyon nedir: Resmi rolleri yerine getiren veya ortak bir amacı güden, iki veya daha fazla kişi ya da bireyin sistematik olarak düzenlenmiş halidir. Organizasyonların üç ortak özelliği vardır;

8 -Amaç veya misyon -insanlardan oluşmuş -Resmi rollerini belirleyen sistematik yapı. Hastanelerin çoğu bürokratik organizasyonlar olarak yapılandırılmıştır. Piramitsel bir hiyerarşi ile bireysel pozisyon yada pozisyonlar olarak organize edilirler. Hastane organizasyonlarında kontrol aralığı olarak en fazla 5-10 kişinin etkinliğine ulaşmada ideal rakam olduğu belirlenmiştir. Sağlık Hizmetlerinin ve Hastanelerin Özellikleri Hastaneler birer hizmet işletmesi olmalarına rağmen, diğer tüm işletmelerden ayrılan bir çok özellikleri vardır. Bunlar; a. Sağlık hizmetleri piyasasının şeffaf olmaması,. Belirsizlik ve Risk: Hastanelerin en önemli özelliği, hastaların kendilerine verilen sağlık hizmetlerinin türünü, kalitesini ve niteliğini belirleme ve değerlendirme durumunda olmamalarıdır. Yani, sağlık hizmetlerinde tüketici ne zaman, nerede, ne miktarda ve nasıl bir sağlık hizmetine ihtiyaç duyacağını,talep edeceğini ve tıbbi tedavinin etkisini önceden bilemez. Çoğu sağlık hizmetlerinin tüketiminin ani ve/veya beklenmedik olması, çok pahalı olması gibi nedenlerden dolayı sağlık hizmetleri ihtiyacı, talebi ve tüketilmesi noktasında belirsizlikler vardır. b. Yapının Karmaşıklığı; Hastaneler karmaşık yapıda örgütlerdir ve benzer büyüklükteki diğer örgülerin en karmaşık olanlarıdır. Bunun çeşitli nedenleri vardır. Bunlar; 1. Çok sayıda farklı hastalıklardan sorunları olanların hastaneye gelmesi ve bu gelişlerin düzensiz olması, donanım ve personel açısından hastanenin her zaman kullanıma hazır tutulmasını gerektirmektedir. Bu durum çok sayıda aşırı uzmanlaşmış personelin istihdam edilmesi ve karmaşık bir teknolojik donanımında her an kullanıma hazır tutulmasını gerektirmektedir. c. Matriks Organizasyon;Hastane örgütleri matriks proje örgütlerinin en güzel örneklerini oluşturmaktadırlar. Matriks örgütler birer proje örgüt çeşididirler. Proje tipi örgüt yapısı içinde,belirli amaçları gerçekleştirmek üzere proje ekiplerinin teşkili öngörülmektedir. Proje ekipleri, gerçekleştirilecek amaçlara bağlı olarak örgütün çeşitli düzey ve bölümlerinden bir araya gelen örgüt üyelerinden oluşmaktadır. Örneğin; üroloji kliniğinde yatan bir hastanın tedavisi bir projedir. Çünkü hastalara verilen tedavi kişiselleştirilmiş tedavidir. Bir üroloji hastasının tedavisinde uygulanan usuller ve tedaviye katılan personel başka bir üroloji hastasından farklı olabilmekle bu nedenle de farklı proje ekipleri devreye girmektedir. d. Bilgi Asimetrisi ; Bir çok mal ve hizmet için tüketicinin kalite ve hizmetin uygunluğu konusunda bir fikir vardır. Ancak sağlık hizmetlerinde tüketicinin kendisine uygulanan tedavi yönteminin uygunluğu ve kalitesi konusunda çok az bilgisi vardır. Bu noktada tüketici hekime hemen hemen tam anlamıyla bağlıdır. Tüketicilerin sağlık hizmetleri ihtiyacının belirlenmesi veya ne tür sağlık hizmetinin ne miktarda ve kalitede tüketileceği noktasında bilgisinin kıt olması nedeni ile hekim bir vekil olarak devreye girip hasta için danışmanlık yapmakta ve tüketimi şekillendirmektedir. Bu durum hekimi hem bir hizmet sunucu hem de bir hizmet talep eden/belirleyen eşsiz bir pozisyona sokmaktadır. Hekimin bu pozisyonu literatürde Arzın yarattığı talep olarak adlandırmaktadır. Azın talep yaratmasından kaynaklanan sorunların neden olduğu olaylarda ahlaki tehlike olarak adlandırılmaktadır.

9 e. Sağlık hizmetlerinin yaşam ve ölüm meselesi olması; Bozuk çıkan bir mal satana veya üreticisini iade edilebilir Müşterinin zararının telafisi mümkündür. Ancak sağlık hizmetlerinde hatalı teşhis ve tedavisinin geriye dönüşü her zaman mümkün olmamaktadır. Bu nedenle sağlık kuruluşları ve hekimler bu görevlerini yerine getirirken azami dikkat ve özeni göstermek zorundadır. Yukarıda sıralanan özelliklerine ek olarak, Sağlık işletmelerinin 24 saat kesintisiz hizmet vermesi kamu malı olması, dışsallıkların olması, devlet müdahalesine ihtiyaç duyması, tüketici egemenliğinin olmaması, bayan personelin çokluğu, etkinlik amacı vs. şeklinde sıralayabiliriz.

10 I. 2. Türkiye de Sağlık Hizmetlerinin Gelişimi Kuruluş Yılları ve Dr. Refik Saydam Dönemi Osmanlı İmparatorluğu nun son dönemlerinde sağlık hizmetleri İçişleri Bakanlığı na bağlı bir genel müdürlük tarafından yürütülüyordu. Sağlık Bakanlığı 3 Mayıs 1920 tarihinde, 3 sayılı Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti Yasası ile kurulmuştur. 3 Mayıs 1920 de yapılan ilk Bakanlar Kurulu toplantısına Dr. Adnan Adıvar ilk sağlık bakanı olarak katılmıştır. 10 Mart 1921 de bakanlıktan ayrılan Dr. Adnan Adıvar ın yerine Dr. Refik Saydam bakan olmuştur. Refik Saydam döneminde koruyucu ve tedavi edici hekimlik hizmetlerinin birbirinden ayrı ele alınması ilkesi benimsenmiştir. Bu dönemde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı nın esas görevinin koruyucu hekimlik olduğu kabul edilmiş ve örgütlenme buna göre yapılmış, genel bütçe olanakları bu yöne aktarılmıştır. Yerel yönetimler hastane açmaya özendirilmiş, bu idarelere örnek olmak üzere Ankara, İstanbul, Sivas, Erzurum ve Diyarbakır gibi büyük illerde Bakanlığa bağlı numune hastaneleri açılmıştır. Her ilçede hükümet tabipliği kurulmuş, o gün için sağlık sorunu olan sıtma, verem, trahom, cüzzam gibi bulaşıcı hastalıklarla mücadele için dikey programlar başlatılmıştır yılında İstanbul ve Sivas ta sağlık memurları okulları ile 1925 te İstanbul da Kızılay Hemşirelik Okulu açılmış, tüm sağlık personelinin atama ve terfileri Sağlık Bakanlığı nın yetkisine verilerek, sağlık personelinin yönetimi tek elde ve merkezde toplanmıştır yılında 1912 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Yasa çıkartılarak sağlık personelinin yetki ve sorumlulukları belirlenmiştir yılında çıkarılan 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Yasası ile sağlık hizmetlerinin politikasının esasları belirlenmiştir yılında ise 3017 sayılı Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Teşkilat ve Memurin Yasası çıkarılmış sağlık örgütünün temel çatısı kurulmuştur Sonrası ve Dr. Behçet Uz Dönemi 1938 sonrası dönemde Türkiye, savaşın getirdiği sıkıntıları yaşamıştır. Bu dönemde sıtma, tifüs ve çiçek salgınları olmuştur yılında Olağanüstü Sıtma Savaş Yasası çıkarılması zorunlu görülmüştür. Aynı yıl önemli bir gelişme de Sosyal Sigortalar Kurumu nun kurulmasıdır. Bu kuruma sigortalı işçiler için sağlık örgütü kurma, işletme ve sağlık personeli atama yetkisi verilmiştir yılları arasında bakanlık yapan Dr. Behçet Uz tarafından hazırlanan 1. On Yıllık Milli Sağlık Planı, 1946 yılında toplanan 9. Milli Tıp Kongresi ne sunulmuştur. Bu plana göre ülke 7 sağlık bölgesine ayrılacak ve her bölgenin örgütlenmesi kendine yeterli hale getirilecekti. Bu bölgelerde, her 40 köy için 10 yataklı bir sağlık merkezi kurulacak ve merkezlerde iki hekim, bir ebe, bir sağlık memuru, bir ziyaretçi hemşire bulunacaktı. Buna ek olarak, her 10 köy için bir ebe ve bir sağlık memuru öngörülmüştü. Bu merkezler koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerini birlikte yürüteceklerdi. Koruyucu ve iyileştirici hizmetleri ayrı ayrı ele alan, yataklı tedavi hizmetlerini yerel idarelere bırakan anlayıştan vazgeçilerek sağlık hizmetlerinin tümü merkezi hükümet görevi ve sorumluluğu haline getirilmiş oluyordu. Behçet UZ un bakanlıktan ayrılmasından sonra bu plan gereği gibi uygulanmamış, her ilçeye bir sağlık merkezi yapma biçimine dönüşmüştür Dönemi 1954 yılında, 6134 sayılı yasa ile il özel İdarelerine, belediyelere ve vakıflara bağlı hastaneler Sağlık Bakanlığı na bağlanarak hastane hizmetleri tek elde toplanmış (SSK ve Üniversite hastaneleri hariç), tamamen merkezi hükümetin görev ve sorumluluğu haline getirilmiştir. Bu dönemde özel sektörün geliştirilmesi düşüncesi ağırlık kazanmış ve bu sektör sağlık yatırımları için özendirilmiştir. Uluslararası kuruluşlarla, özellikle Dünya Sağlık Örgütü ve UNICEF ile işbirliğine önem verilmiş, bu kuruluşlardan ana-çocuk sağlığı ve tüberkülozla savaş gibi koruyucu sağlık hizmetlerine destek sağlanmıştır.

11 1961 den Sonra Olan Gelişmeler Bu dönemde tedavi edici hizmetler, koruyucu hizmetleri tamamlayan bir öğe olarak görülmüş; hastanecilik hizmetleri iki. plana itilerek evde ve ayakta tedaviyi sağlayan, küçük topluluklara kadar yayılan bir sağlık örgütünün kurulması öngörülmüştür yılında Sağlık Bakanlığı müsteşarı Dr. Nusret Fişek in önderliğinde hazırlanan 224 sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkındaki Yasa kabul edilmiştir. Uygulanmasına 1963 yılında Muş ta başlanan sosyalleştirilmiş sağlık hizmetlerinin, 1977 yılında tüm illere yaygınlaştırılması amaçlanmıştı. Bu yasa ancak 1 Ocak 1984 tarihinden itibaren Türkiye genelinde uygulanmaya başlanmıştır. Bu Yasasın kabul ettiği başlıca ilkeler şunlardır: Eşit, sürekli, entegre, kademeli, öncelikli, katılımlı, ekip ile, denetlenen, uygun ve nüfusa göre hizmet. Yasaya göre sağlık hizmetleri il içinde bir bütündür ve sağlık hizmetlerini ildeki amiri validir. Sağlık müdürü, vali adına hizmeti yürütür. İl içindeki bütün sağlık kuruluşları, sağlık müdürlüğüne bağlıdır. İl içinde örgütlenme iki basamaklı bir model olarak kurulmuştur. Birinci basamak evde ve ayakta hizmetleri ile koruyucu hizmetlerin sunulduğu sağlık ocaklarıdır. İkinci basamak ise sağlık ocaklarından sevk edilen hastaların bakılacağı hastanelerdir.

12 I.3. Türkiye de Sağlık Hizmetlerinin Örgütlenmesi Ülkemizdeki sağlık hizmetlerinin örgütlenişi karmaşık bir yapıya sahiptir. Nüfusun tamamına hizmet vermekle yükümlü olan Sağlık Bakanlığı nın yanı sıra, Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK), üniversiteler, birçok bakanlık, kamu kuruluşları, belediyeler ve özel kuruluşlar sağlık hizmeti vermekteydiler. Sağlıkta dönüşüm programı çerçevesinde son yıllarda sağlık hizmeti sunumundaki iyileşmeler ve değişim,sağlık Bakanlığına bağlı sağlık hizmeti sunulan tüm birimlerde hissedilir biçimde arttırılmıştır. Bu değişim ve gelişim sürecinin bir devamı olarak 2005 yılı içerisinde SSK ve diğer kamu kurumları hastanelerinin Sağlık Bakanlığına devri ile sağlık hizmetlerinin örgütlenişi üzerindeki karmaşık yapı sonlandırılmıştır.diğer yandan,sunulan sağlık hizmetinin kalitesi ve ulaşılabilirliğini arttırmayı hedefleyen çalışmalarla birlikte özel sektörün önündeki bürokratik engellerin kaldırılması ve teşvik edilmesiyle atıl durumdaki kurumlar daha verimli kullanılmaya başlanmış,bazı hastaneler birbiri ile enteğre edilmiş,bazıları da Özel dal hastanelerine dönüştürülmüştür. Sağlık Hizmeti Sunan Başlıca Kurumlar Sağlık Bakanlığı: Sağlık Bakanlığı, kendisine bağlı yataklı ve yataksız sağlık kuruluşlarının yapımı, onarımı, işletilmesi, personel ihtiyacı, hizmetlerin planlanması ve denetimi gibi işleri ya doğrudan merkezden ya da taşra teşkilatı aracılığı ile yürütmektedir. Diğer kurumlara bağlı olan sağlık kuruluşlarının kurulması ve işletilmesinde de standartları belirleme ve denetim yetkilerine sahiptir. Üniversiteler: Tıp fakültesi bulunan üniversiteler, mezuniyet öncesi ve uzmanlık eğitimlerini sürdürebilmek amacıyla hastaneler işletirler. Asıl amaçları eğitim olmakla birlikte, bu hastanelerde hasta bakımı hizmetleri de sürdürülür. Üniversite hastaneleri doğrudan rektörlere bağlıdır. Devlet bütçesinin yanı sıra döner sermaye gelirleri de vardır. Üniversite hastanelerini iki. basamak sağlık kuruluşları saymak gerekir. Ancak, bazı branşları oldukça gelişen bazı üniversite hastaneleri üç. basamak (özel dal) sağlık kuruluşları olarak da sayılabilir. Askeri Sağlık Kuruluşları: Silahlı kuvvetlerin kendi ihtiyacına cevap veren özel bir sağlık örgütlenmesi vardır. Ankara da bulunan ve aynı zamanda bir tıp fakültesi olan Gülhane Askeri Tıp Akademisi (GATA) ve diğer askeri hastaneler kapasitelerinin yüzde 5 ini sivil hastaların bakımına ayırmışlardır. Özel Sektör: Özel olarak sağlık hizmeti verilmesinin kurallarını belirleyen başlıca yasalar 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarz-ı İcrasına Dair Yasa ve Hususi Hastaneler Yasası dır. Özel laboratuvarların açılmasının ve işletilmesinin esasları şu iki yasayla belirlenmiştir: 992 sayılı Serin ve Gıdai Taharriyat ve Tahlilat Yapılan ve Masli Teamüller Aranılan Umuma Mahsus Bakteryoloji ve Kimya Laboratuvarları Yasası ve 3153 sayılı Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi ve Diğer Fizyoterapi Müesseseleri Hakkında Yasa. Eczanelerin açılması ve işletilmesi ise 6197 sayılı Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Yasa da belirtilen esaslar dahilinde yürütülür. Özel olarak çalışan sağlık mensuplarının ve hastanelerin denetimleri Sağlık Bakanlığı tarafından yapılır. Ayrıca meslek birliklerinin de deontolojik yönden denetim yetkileri vardır.

13 I.4.. Uluslararası Sağlık Kuruluşları 1948 yılında yayımlanan İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, sağlık hizmetlerinden yararlanmayı bir insan hakkı olarak görmektedir yılında geliştirilen bildirge, bu hakkın herkese sağlanabilmesi için ülkelerde sağlık örgütlerinin etkinliğinin artırılmasının önemini ortaya koymuştur. Ancak ülkelerin sağlık örgütlerinin çabaları, çoğu sağlık sorunlarını çözmede yeterli olmamış; bu durum sağlık alanında uluslararası işbirliğinin yapılması gerektiğini ortaya koymuştur. Böylece çeşitli alanlarda uluslararası sağlık hizmeti yapan kuruluşlar ortaya çıkmıştır. IPHO ( INTERNATIONAL PUBLIC HEALTH ORGANIZATION- Uluslararası Halk Sağlığı Örgütü ) Sağlıkla ilgili ilk uluslararası örgüttür. Kuruluşu ile ilgili olarak yapılan Roma Sözleşmesi uluslararası alanda yapılan ilk sözleşme olarak bilinir yılında kurulmuştur ve merkezi Paris tir yılında kurucu üyelerin istifası ile kapanmıştır. WHO (WORLD HEALTH ORGANIZATION-Dünya Sağlık Örgütü ) II.Dünya Savaşı ndan sonra kurulmuştur. Birleşmiş Milletler sağlık sorunlarının çözümünün gereğine inanarak bu örgütü kurmuştur. Irk, milliyet, din ve cinsiyet ayrımı gözetmeksizin tüm insanları ve ulusları, en yüksek sağlık düzeyine ulaştırmak bu kuruluşun ilkelerinden birisi ve en önemlisidir. WHO nun anayasa taslağı 1946 da yapılırken resmi kuruluşu da 7 Nisan 1948 dir. Merkezi Cenevre olup 200 ü aşkın üyesi bulunmaktadır. Ayrıca Avrupa, Güneydoğu Asya, Afrika, Doğu Akdeniz, Amerika ve Pasifik ülkeleri için bölgesel konseyleri ve kuruluşları vardır. WHO nun Görevleri: Ülkelerin sağlık kuruluşlarını güçlendirmek Bulaşıcı hastalıklarla savaşmak, aşı, serum ve ilaçlar sağlamak Ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması konularında çalışmalar yapmak Ruh sağlığına önem vermek Temiz su kaynaklarından yaralanma konusunda planlar geliştirmek ve ülkelere destek vermek Halk sağlığı eğitimi programları oluşturmak ve geliştirmek Sağlıkla ilgili bilimsel araştırmalar planlamak, geliştirmek ve araştırmaları desteklemek Epidemiyoloji ve istatistik hizmetleri geliştirmek UNICEF (UNITED NATIONS INTERNATIONAL CHILDRENS EMERGENCY FUND ( Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu ) UNICEF, çocukların sağlık, beslenme, eğitim ve genel esenlik düzeyini yükseltmeye yönelik ulusal çabalara destek olmak amacıyla 11 Aralık 1945 tarihinde kurulmuştur. Merkezi New York tadır. UNICEF in Görevleri: Kırsal bölgelere götürülecek ana-çocuk sağlığı programlarını hazırlamak Köylerde sağlık personelini eğitmek, köylüyü sağlık tesislerini korumaya teşvik etmek Doğum öncesi, sonrası beslenme ve aşılama konularında eğitimler yapmak Öğretmenlerin yetiştirilmesine yönelik eğitimleri düzenlemek ve bu eğitimleri desteklemek Okul yapımına ve ders kitaplarının basımına destek vermek Aile planlaması programları düzenlemek Beslenmeyle ilgili programları desteklemek ve yaygınlaştırmak

14 1951 yılında Türkiye ile teknik yardım esas sözleşmesi yapılmış ve 1960 yılında ülkemiz bu kuruluşun idari heyetine üye olmuştur. UNESCO (UNITED NATIONS EDUCATION SCIENTIFIC AND CULTURAL ORGANIZATIONS- Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Organizasyonu) UNESCO, 1946 yılında eğitim, bilim ve kültür alanında uluslararası işbirliği sağlayarak dünya barışına katkıda bulunmak üzere kurulmuştur. Merkezi Paris tedir. UNESCO nun Görevleri: Dünyada okur-yazar oranını yükseltmek Ülkelerin eğitim düzeylerini yükseltmek, uluslararası barışı gerçekleştirmek Temel ve teknik eğitimde görev alacak öğretmenleri eğitmek Önemli sanat olaylarını desteklemek.( Tiyatro, sinema, televizyon ve basın gibi sanatla ilgili iletişim araçlarının gelişmesi hakkındaki araştırmalara yardım etmek gibi). Var olan kültür varlıklarını korumak FAO (FOOD AND AGRICULTURAL ORGANIZATION OF THE UNITED NATIONS) (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü) FAO, 1945 yılında kurulmuştur. Merkezi Cenevre dedir. İnsanların açlığına çare bulmak, beslenme düzeylerini yükseltmek, yeterli gıda üretilmesine katkıda bulunmak, gereksinimi olan ülkelere yardımda bulunmak amacı ile kurulmuştur. Türk Milli Gıda ve Tarım Örgütü 1949 da kurulmuştur. Bu kuruluşla işbirliği yaparak çok sayıda proje desteklemiştir. FAO nun Görevleri: Gıda ve tarım ürünlerini etkileyen çevre kirliliği ile diğer uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapmak Daha iyi ürün toplama ve depolama, tohum geliştirme konularında rehberlik etmek Gelişmekte olan ülkelerdeki tarımla ilgili projeleri desteklemek Tarım ve hayvancılık sektörüne zarar veren unsurlarla savaşmak Dünyadaki balık üretimini artırmak için projeler hazırlamak ILO (INTERNATIONAL LABOUR ORGANIZATION- Uluslararası Çalışma Örgütü) ILO, bütün dünyada işçilerin çalışma koşulları ve yaşam düzeylerini geliştirmeyi amaçlar. ILO, ülkelerin çalışma yasalarında ve bu alana ilişkin uygulamalarda standartları geliştirmeye çalışır. Bu amaçla sosyal politikalar, iş gücü eğitimi ve kullanımı konularında teknik yardım sağlar. UNEP ( UNITED NATIONS ENVIORNMENT PROGRAMME) ( Birleşmiş Milletler Çevre Programı ) UNEP, Birleşmiş Milletler kapsamındaki çevre koruma çalışmalarına yön veren ve bu çalışmalarda eş güdüm sağlamak için oluşturulmuştur (1973). Oluşturulan uluslararası gözlem sistemi, üye ülkelerin önemli çevre tehlikeleri konusunda bilgilenmesine ve gereken önlemleri almasına olanak sağlar.

15 UNDRO (OFFICE OF THE UNITED NATIONS DISEASTER RELIEF COORDINATOR) ( Birleşmiş Milletler Afetzedelere Yardım Kuruluşu ) UNDRO, doğal afetlere ve başka felaketlere uğrayan ülkelere yönelik uluslar arası yardım çalışmalarında eş güdüm sağlar. Doğal afetlere uğrama olasılığı bulunan bölgelerde stok oluşturarak ve doğal kaynakların etkin biçimde kullanılmasını sağlayarak üye ülkelerin afetlerle avaştaki etkinliğini artırmaya çalışır. UNDP (UNITED NATION DEVELEPING PROGRAMME) ( Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı ) Amacı ülkenin sosyal, ekonomik ve kültürel bakımdan kalkınmasına yardım etmektir. RED CROSS (Kızıl Haç) Amacı toplumun sağlık ve refahını yükseltmek ve onları mutlu kılmak ilkesini taşır yılında Kızıl Haç dernekler birliği şeklinde kurulmuştur. Bu derneklerin kapanmasıyla birlikte 1982 de de Kızıl Haç olarak devam etmiştir. Sel, deprem, yangın gibi afetlere yardım eli uzatır. Kızılay ile aynı amacı taşır. UNFPA (UNITED NATION FUND FOR POPULATION ACTIVITIES) ( Birleşmiş Milletler Nüfus Etkinlikleri Fonu) UNFPA, nüfus ve aile planlaması gereksinimlerini karşılayacak kapasiteyi yaratmak, hükümetlere nüfus politika ve programları geliştirmede yardımcı olmak ve uygulamada mali yardımda bulunmak amacı ile kurulmuştur. UNFPA nın Görevleri: Temel nüfus verilerinin derlenmesi ve değerlendirilmesi Nüfus dinamiklerinin incelenmesi Nüfus politikalarının belirlenmesi ve değerlendirilmesi Nüfus politikalarının uygulanması Aile planlaması İletişim ve eğitim Özel programlar Birden çok alanı ilgilendiren etkinlikler. KIZILAY 1877 de Marko Paşa nın başkanlığında Yaralı ve Hasta Askerlere Muavenet Cemiyeti adı altında bugünkü Kızılay Cemiyeti çalışmaya başlamıştır. Padişah Abdülhamit daha sonraları bu cemiyetin adını Osmanlı Hilali Ahmer Cemiyeti olarak değiştirmiştir de Londra Toplantısı nda Kızılay Cemiyeti nin üyeliği kabul edilmiştir. Cumhuriyet in ilanından sonra da adı Türkiye Cumhuriyeti Kızılay Cemiyeti olarak kabul edilmiştir. Merkezi Ankara dadır. Amaçları: Savaş halinde gerekli personel ve araçları sağlayarak, gereken yerlere göndermek üzere yardım etmek, Ani felaketler karşısında (yangın, deprem v.s.) gerek yurt içinde ve gerek yurt dışında yardım uğraşısında bulunmak, Savaş ve barışta yardım edecek personeli yetiştirmek, Ülkenin sağlık davası ile ilgilenmek ve bu alanda yardım etmek, Kızılhaç a üye devletlere gereksinmeleri oranında yardım etmektir.

16 I. 5. Sağlık Bakanlığı nda Örgütlenme Sağlık hizmetlerinin bir bakanlık düzeyinde örgütlenmesi ilk kez 1920 yılında olmuştur. Halen Sağlık Bakanlığı, 1981 yılında çıkartılan 181 sayılı Yasa Hükmündeki Kararnameye (KHK) ve bu kararnamede bazı değişiklikler yapan 210 sayılı KHK ve 5450 sayılı kanuna göre hizmet vermektedir. Sağlık Bakanlığı nın Görevleri: Sağlık Bakanlığı nın teşkilat ve görevleri hakkındaki 181 sayılı yasa Hükmündeki Kararnameye göre görevleri şunlardır: 1. Herkesin yaşamını bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam bir iyilik hali içinde sürdürmesini sağlamak için fert ve toplum sağlığını korumak ve bu amaçla ülkeyi kapsayan plan ve programlar yapmak, bunları uygulamak ve uygulatmak, bu konularla ilgili her türlü önlemi almak, gerekli örgütü kurmak ve kurdurtmak 2. Bulaşıcı, salgın ve sosyal hastalıklarla savaşmak 3. Koruyucu, tedavi edici ve rehabilitasyon hizmetlerini sağlamak 4. Ana ve çocuk sağlığının korunması ve aile planlaması hizmetlerini yapmak 5. Aşı, serum, kan ürünleri, ilaç, uyuşturucu ve psikotrop maddelerin ithal ve üretimlerini yapmak, yaptırtmak, bu işleri ve bu maddelerin tüketimlerini her safhada kontrol etmek 6. Tarım Bakanlığı ve mahalli idarelerle işbirliği yaparak gıda maddelerinin ve bunları üreten yerlerin sağlık açısından kontrol hizmetlerini yürütmek 7. Mahalli idareler ve ilgili diğer kuruluşlarla işbirliği yaparak çevre sağlığını ilgilendiren önlemleri almak ve aldırtmak 8. Bulaşıcı, salgın insan hastalıklarına karşı kara hudut kapıları, deniz ve hava limanlarında koruyucu önlemler almak 9. Kanser, verem ve sıtma ile savaş hizmetlerini yürütmek ve bu alanda hizmet veren kurum ve kuruluşların çalışmalarının koordinasyonunu ve denetimini sağlamak 10. Bu görevlerin yerine getirilmesi için gerekli tesisleri kurmak ve işletmek, insan gücünü yetiştirmek ve sağlamak 11. Sağlık hizmetleriyle ilgili olarak uluslararası ve yurt içindeki kurum ve kuruluşlarla işbirliğinde bulunmak Sağlık Bakanlığı nın Merkez Örgütü: Her bakanlıkta olduğu gibi Sağlık Bakanlığı nın merkez örgütünde de ana hizmet birimleri, danışma ve denetleme birimleri ve yardımcı birimler vardır. Sağlık Bakanlığı nın ana hizmet birimleri; Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, İlaç Ve Eczacılık Genel Müdürlüğü, Sağlık Eğitimi Genel Müdürlüğü, Ana-Çocuk Sağlığı Ve Ailesi Planlaması Genel Müdürlüğü, Sıtma Savaşı Dairesi Başkanlığı, Verem Savaşı Dairesi Başkanlığı, Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı, Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı, Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi Başkanlığı dır. Danışma ve denetleme birimleri; Teftiş Kurulu Başkanlığı, Araştırma, Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, Bakanlık Müşavirleri, Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği dir. Yardımcı birimler ise; Personel Müdürlüğü, İdari ve Mali İşler Dairesi Başkanlığı, Savunma Sekreterliği, Özel Kalem Müdürlüğü dür. Bakan: Bakan kuruluşun en üst amiridir. Bakanlık hizmetlerini mevzuata, hükümetin genel siyasetine, milli güvenlik siyasetine, kalkınma planlarına ve yıllık programlara uygun olarak yürütmekle ve Sağlık Bakanlığı nın etkinlik alanına giren konularda diğer bakanlıklarla işbirliği ve koordinasyonu sağlamakla görevli ve başbakana karşı sorumludur.

17 Müsteşar: Bakanlık hizmetlerini bakan adına ve bakanın emirleri yönünde, Sağlık Bakanlığı nın amaç ve politikalarına, kalkınma planlarına ve yıllık programlara, mevzuat hükümlerine uygun olarak düzenler ve yürütür. Müsteşar Yardımcıları: Bakanlık ana hizmet birimleri ve danışma ve yardımcı birimlerin yönetim ve koordinasyonunda müsteşara yardımcı olurlar. Sayıları beştir.

18 SAĞLIK BAKANLIĞI MERKEZ TEŞKİLAT ŞEMASI

19 I. 5. I. ANA HİZMET BİRİMLERİ Sağlık Bakanlığı nın amaçlarını gerçekleştirebilmek için kurulan genel müdürlükler ve bağımsız daire başkanlıklarından oluşur. Bakanlıkta oniki adet ana hizmet birimi vardır. I. 5. I. Ana Hizmet Birimleri I. 5. I. I. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü 1947 yılında hazırlanan Birinci On Yıllık Milli Sağlık Planı'nda koruyucu ve tedavi edici sağlık hizmetlerinde karşılaşılan sorunların çözümlenmesi ele alınmış ve özellikle hizmetin kırsal kesimlere yöneltilmesi gerektiği belirtilmiştir yılından itibaren planlı döneme girildiğinde; sağlık hizmetlerine ve özellikle koruyucu sağlık hizmetlerine gereken önemin verilerek, hizmetin nüfus çoğunluğunun bulunduğu kırsal bölgelere götürülmesi konusunun ele alınması ile sağlık düzeyinin yükseltilmesi için olumlu ve kararlı bir adım atılmıştır. Atılan bu adım ile; toplumun her kesiminin sağlık hizmetlerinden eşit olarak ve yeterince faydalanması amacıyla, 224 Sayılı "Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun" 1961 yılında çıkarılmış ve sağlık hizmetlerinin yurdun en ücra köşesindeki vatandaşın ayağına kadar götürülmesini hedef tutan yeni bir hizmet anlayışı ve uygulaması getirilmiştir. Bu Kanun un uygulanması için Sosyalleştirme Daire Başkanlığı kurulmuştur. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünün hizmet alanına giren faaliyetler 1920 yılında kurulan Sağlık Bakanlığı nın ilk bütçe tasarısında Hıfzısıhha Dairesi olarak adlandırılan birim tarafından yürütülmüştür. Daha sonra, 1936 yılında çıkarılan 3017 Sayılı Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Teşkilat ve Memurin Kanunu nda "Hıfzısıhha İşleri Umum Müdürlüğü" adını almıştır. Umum Müdürlüğün görev alanı, 3017 Sayılı Kanunla belirlenmiş ve 1963 yılında çıkarılan 4862 Sayılı Kanunla da "Sağlık İşleri Genel Müdürlüğü" adını almıştır gün ve sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan, Bakanlıkların yeniden düzenlenmesi ve çalışma esasları hakkında kararname ile yapılan reorganizasyonla Sağlık İşleri Genel Müdürlüğü Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü adını almıştır. 224 Sayılı Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun un uygulanması amacıyla, Sağlık Bakanlığı bünyesinde kurulmuş bulunan Sosyalleştirme Daire Başkanlığı 1983 yılına kadar hizmet verdikten sonra, 1982 yılında yapılan reorganizasyon sonrasında kurulan Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesine alınmıştır. Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, oluşan bu yapı ve hizmet anlayışı ile görevini sürdürmektedir. Sağlık Bakanlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde tarih ve 181 Sayılı Kararname doğrultusunda hizmetlerini yürütmektedir. Kamuda yeniden yapılanma sağlık hizmetinin daha etkin, hızlı ve verimli yürütülebilmesi gibi nedenlerden dolayı Bakanlığın diğer birimlerinde olduğu gibi Genel Müdürlüğün görev tanımları zamanla güncellenmiş ve yeniden belirlenmiştir. Görevleri (210 sayılı KHK ile değişik bent) Toplum sağlığını ilgilendiren her türlü koruyucu sağlık hizmetlerinin verilmesini sağlamak, bu hizmetlere halkın katkı ve iştirakini temin etmek, Bulaşıcı, salgın, sosyal ve dejeneratif hastalıklarla mücadele ile aşılama ve bağışıklık hizmetlerini yürütmek, (210 sayılı KHK ile değişik bent) Sağlıklı çevre temin etmek amacıyla çevre sağlığını ilgilendiren her türlü tedbiri almak ve aldırmak ve gayri sıhhi müesseselerin halkın sağlığına zarar vermesini engellemek ve gerekli denetimlerini yapmak, İçilecek ve kullanılacak nitelikte su temini, sıcak ve soğuk hamamlar ile içmeceler tesisi, mezbaha inşaatı, mezarlıklar tesisatı ölü defni ve nakli işleri ve lağım ve tesisatı ile ilgili sağlık düzenlemeleri yapmak ve denetlemek, insan sağlığını tehlikeye düşürecek amillerle mücadele etmek,

20 Zehirli ve uyuşturucu maddelerle tıbbı ve hayati müstahzarları, insan sağlığında kullanılan her cins serum ve bunların yapıldığı ve satıldığı yerleri denetlemek, Sağlık hizmetlerinin yaygınlaştırılması çalışmalarını yürütmek, sağlık ocaklarını yataklı tedavi kurumları ile işbirliğini düzenlemek, Aile Hekimliğine geçişi sağlamak, Sanatlarını serbest olarak icra eden tabip ve tababet mensuplarının özel laboratuar ve optisyenlik ruhsatlarını düzenlemek, Toplumda yeterli ve dengeli besin tüketme alışkanlığının geliştirilmesi, yanlış ve olumsuz beslenme alışkanlığının ortadan kaldırılması, besinlerin sağlık bozucu duruma gelmesinin önlenmesi, besin kaynaklarının daha etkin ve daha ekonomik kullanılması ile toplumun beslenme durumunu düzeltmek, Doğal afet ve olağan dışı durumlarda yürütülmesi gereken sağlık hizmetlerini planlamak İlk yardım ve 112 sağlık hizmetlerini ülke genelinde yaygınlaştırılmasını sağlamak, Bakanlıkça verilen benzeri görevleri yapmak,

21 Teşkilat Yapısı Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklar Daire Başkanlığı Bulaşıcı Hast. Şb.Mdl Zoonotik ve Paraziter Hast. Şb. Mdl Lojistik Hizmetler Şb. Mdl. Zührevi Hastalıklar Şb. Mdl. Genişletilmiş Bağışıklama Şb. Mdl. Salgın ve Surveyans Şb. Mdl Çevre Sağlığı Daire Başkanlığı Su Güvenliği Şube Mdl İçme ve Kullanma Suları şb. Mdl. Pestisit ve Vektör Kontrol Şb. Mdl. Çevresel Etkileri Değ. Ve İzleme Şb. Mdl. Piyasa Gözetim-Den. Tem. Ürünleri Şb.Mdl. Tıp Meslekleri Daire Başkanlığı Mesleki Kuruluşlar ve Uygulama Şb. Mdl Öz. Teşhis ve Tedavi Müessesesi Şb. Mdl. Tıp Meslekleri Mevz. Geliştirme Şb. Mdl. Çalışanların Sağl. Ve Güvenliği Şb. Mdl. Optisyenlik ve Optik Ürünler Şb. Mdl. Aile Hekimliği Daire Başkanlığı Acil Sağlık Hizmetleri Daire Başkanlığı Kalite, Eğitim ve Koordinasyon Birimi Aile Hekimliği Uygulama Şb. Mdl. Acil Sağlık Hizmetleri Şb. Mdl. Eğitim ve Lojistik Şb. Mdl. Afet ve Kriz Yönetimi Şb. Mdl. Mev., Standard. Şb.Mdl. İlk Yardım Şb. Mdl. İzleme ve Değerlen. Şb. Mdl. Projeler Şube Mdl. Kalite Şb. Mdl. Koordinasyon Şb.Mdl İletişim Şb. Mdl. Eğiti,m Şb. Mdl. İletişim Şb. Mdl. Lojistik Şube Mdl. İdari İşler Daire Başkanlığı Personel Şb. Mdl. Evrak Şb. Mdl Plan İkmal Şb. Mdl. Arşiv ve Doküman Şb. Mdl. Tem.Sağ. İst.ve Epidemiyoloji Daire Başkanlığı İstatistik Şb. Mdl. Epidemiyoloji Şb. Mdl. Bilgi İşlem Şb. Mdl. İstihdam Planlama Şb. Mdl. Ruh Sağlığı Daire Başkanlığı Koruyucu Ruh Sağlığı Şb. Mdl Madde Bağımlılığı Şb. Mdl. Kronik Ruhsal Boz. Şb. Mdl. Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Şb. Mdl Sağlık Ocakları Daire Başkanlığı Sağ. Ocağı Planlama Şb. Mdl. İnsan Hakları ve Adli Hekimlik Şb.Mdl. Sağlık Ocakları Programlar Şb. Mdl. Mali İşler Daire Başkanlığı Bütçe Şube Müdürlüğü Satın Alma Şube Mdl. Taahhuk Şb. Mdl. Beslenme ve Fiziksel Aktiviteler Daire Başkanlığı Toplum Bes. Ve Bes. İlişkili Hast. Şb. Mdl. Obezitenin Önlenm. Fiziksel Akt.Şb.Mdl. Beslenme Araştırma. Şb. Mdl. Afetlerde Sağlık Organizasyon Daire Başkanlığı. Afet Yönetimi Şb. Mdl. Lojistik Şb. Mdl. Ulusal Medikal Kurtarma Ekip. Şb. Mdl. Tütün ve Bağımlılık Yapıcı Madde. Mücadele Daire Başkanlığı Tütün ve Tütün Ürünleri İle Müc. Şb. Mdl. Alkol ile Mücadele ve Kontrol Şb. Mdl. Alkol Dışı Mad. Bağım. Müc.Kont. Şb. Mdl. Trafik Hizmetleri Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü Fatura Tahsil ve Takibi Şb. Mdl. İdari İş, Raportörlük, Fatura Düz. Şb. Mdl. Hukuk Bürosu Araştırma, Geliştirme Birimi Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğünden Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğüne devredilen şubeler : Özel Teşhis ve Tedavi Müessesi Şube Müdürlüğü Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğünden Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğüne devredilen şubeler Özürlüler Şube Müdürlüğü, Kronik Hastalıklar Şube Müdürlüğü

22 I. 5. I. 2. Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü Bakanlığa bağlı yataklı tedavi kurumlarını açmak, işlemlerini düzenlemek, işleri takip etmek, kan ve kan ürünlerini sağlamak, bu amaçla kan merkezi açmak, açtırtmak, buraları denetlemek gibi görevleri vardır. Özel hastanelerin ruhsat ve denetim işleri ve ağız sağlığı programlarının yürütülmesi de bu genel müdürlüğün sorumluluklarındandır. Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü'nün görevleri 181 sayılı Sağlık Bakanlığı'nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Yasa Hükmünde Kararname'nin 10 uncu maddesi ile belirlenmiştir. Görevleri a) Bakanlığa bağlı yataklı tedavi kurumları ile bu kurumlara bağlı sağlık kuruluşlarını açmak, kapasitelerini artırmak, malî, idarî ve teknik her türlü işlemleri düzenlemek, bu işlemleri takip etmek, yürütmek ve gerektiğinde bu kurumları kapatmak, b) Milli Savunma Bakanlığı'na bağlı yataklı tedavi kurumları dışında kalan genel ve katma bütçeli kamu kuruluşlarına, özel sektöre, yabancılara ve azınlıklara ait yataklı tedavi kurumlarına açılış ruhsatı vermek, gerekenlerin yatak ve tedavi ücret tarifelerini tespit ve tasdik etmek, bu kurumların fiziki yapılarını tetkik etmek ve gerektiğinde çalışmalarını yasaklamak, c) Memleketin ihtiyacı olan kan ve kan ürünlerini sağlamak için kan merkezleri ve istasyonları açmak, açtırmak, bunları denetlemek ve gerektiğinde kapatmak, d) Bakanlıkça verilen benzeri görevleri yapmaktır. GENEL MÜDÜR Genel Müdür Yardımcısı Genel Müdür Yardımcısı Genel Müdür Yardımcısı Genel Müdür Yardımcısı (Tıp Hizmetleri Daire Başk. Tıbbi Hizmetler Şb. Kan Merkezleri Şb. Organ ve Doku Nakli Dai.Bşk Diyaliz Hizm.ve Den.Şb. Diyaliz Eğitimi ve Sert.Şb. Organ Nakli Hizmetleri Şb. Doku ve Hücre Nakli Hizm.Şb. Eğitim,Tanıtım ve Ulusal Koordinasyon Şb. (Biyomedikal Mühendislik Hizm. Daire Başk. Tıbbi Cihaz Planlama Şb. Vücut Dışında Kul. Tıbbi Tanı Cih. Şb. Tıbbi Cihaz ve Sarf Malzemeleri Belg. Şb. Piyasa Gözetimi ve Denetimi Şubesi Daire Başkanı Tahakkuk Şubesi (Hastane Hizm.Dai.Başk Kamu Hastane Hizm.Şb Denetim ve Değer.Şb Yatırımlar Şubesi Eğitim ve Özel Dal Hastaneleri Koor.Şb. (Özel Sağlık İşlet. Dai. Başk. Özel Hastane Hizm. Şb. Özel Teşhis ve Tedavi Müesseseleri Şb. (Ağız ve Diş Sağ. Dai Başk. Etüt ve Organizasyon Şb. Değerlendirme ve Koor.Şb. Program ve Uygulama Şb (İdari İşler Dairesi Başk. Personel ve Eğitim Şb. İdari Hizmetler Şubesi Yazı İşleri ve Evrak Şb. Standart ve Mevzuat Gel.Şb. Daire Başkanlığı Arşiv Şubesi Sosyal Güvencesi Olmayanlar Şb Sağlık Pers. Plan.ve İzl.Şb. İstatistik ve Dok. Şb. Daire Başkanlığı Satınalma Şubesi Bütçe Şubesi Yönetim Hizm.Dai.Başk. Maliyet Şube Müdürlüğü Sağlık Dön. Proje ve Uyg.Şb Kalite Yönetim Şubesi Hemşirelik Hizm. Dai. Bşk Değerlendirme ve Koor.Şubesi Hizmet İçi Eğitim Şubesi Program Geliştirme Şubesi Hasta Hakları Şubesi Daire Başkanlığı Sağlık Kurumları İzleme Şb. Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı ndan 24/10/2007 tarih ve 9286 sayılı Makam Onayı ile Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğüne devredilen ; Performans Yönetimi ve Kalite Ölçütleri Geliştirme Daire Başkanlığı 1- Performans Yönetimi Şube Müdürlüğü 2- Kalite Ölçütleri Geliştirme Şube Müdürlüğü 3- Analiz ve Verimlilik Şube Müdürlüğü