kpss VATANDAŞLIK SORU Önce biz sorduk Güncellenmiş Yeni Baskı Genel Yetenek Genel Kültür 120 Soruda 83

Transkript

1 Önce biz sorduk kpss Soruda 8 SORU Güncellenmiş Yeni Baskı Genel Yetenek Genel Kültür VATANDAŞLIK Konu Anlatımı Pratik Bilgiler Sınavlara En Yakın Özgün Sorular ve Açıklamaları Çıkmış Sorular ve Açıklamaları

2 Komisyon KPSS VATANDAŞLIK KONU ANLATIMLI ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 7. Baskı: 2017, Ankara Yayın-Proje: Özge Işıkcı Redaksiyon: Özge Işıkcı Dizgi-Grafik Tasarım: Ünal Tuncel Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 SUNU Değerli Adaylar; Bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testinde önemli bir yer tutan Temel Yurttaşlık Bilgisi kapsamındaki soruları etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup; Hukukun Temel Kavramları, Devlet Biçimleri Demokrasi ve Kuvvetler Ayrılığı, Anayasa Hukukuna Giriş, Temel Kavramlar ve Türk Anayasa Tarihi, 1982 Anayasası nın Temel İlkeleri, Temel Hak ve Hürriyetler, Yasama, Yürütme, Yargı, İdare Hukuku bölümlerinden oluşmaktadır. Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim, şekil, şemalarla somutlaştırılmasına, kavram haritaları, tablolar, grafik ve etkinliklerle akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir. Kitaba ayrıca 1982 Anayasası nın en güncel metni ve yapılan anayasa değişiklikleri eklenmiştir. Her ünitenin sonunda, çözümlü testler ve çıkmış sorulara yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarımıza, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerimize teşekkürü bir borç biliriz. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS de ve meslek hayatınızda başarılar. Komisyon

4

5 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Hukukun Temel Kavramları HUKUKUN TANIMI... I. SOSYAL HAYATI DÜZENLEYEN KURALLAR...4 II. HUKUK KURALLARININ YAPTIRIMLARI...4 A. Yaptırım (Müeyyide)...4 B. Maddi Yaptırım Türleri...5 III. HUKUKUN KAYNAKLARI...7 A. Yazılı Kaynaklar (Asli Kaynaklar)...7 B. Yazısız Kaynaklar (Tali Kaynaklar)...7 C. Yardımcı Kaynaklar...7 IV. HUKUKTA BOŞLUK KAVRAMI...8 A. Kanun Boşluğu...8 B. Hukuk Boşluğu...8 V. HUKUK KURALLARININ TÜRLERİ...8 A. Emredici Hukuk Kuralları...8 B. Yedek (Emredici Olmayan) Hukuk Kuralları...8 C. Tanımlayıcı Hukuk Kuralları...8 VI. HUKUKUN ANLAMLARI...9 A. Pozitif (Yürürlükteki) Hukuk...9 B. Mevzu Hukuk...9 C. Tabii (Doğal-İdeal) Hukuk...9 D. Tarihî Hukuk...9 VII. HUKUKUN TEMEL GÖREVLERİ...9 VIII. HUKUKUN SİSTEMATİĞİ...10 IX. KAMU HUKUKU DALLARI A. Anayasa Hukuku B. İdare Hukuku C. Yargılama (Usul) Hukuku D. Ceza Hukuku...12 E. Vergi Hukuku... 1 F. İcra ve İflas Hukuku...1 G. Devletler Genel (Umumi) Hukuku...1 X. ÖZEL HUKUK DALLARI...1 A. Medeni Hukuk...14 B. Borçlar Hukuku...22 C. Ticaret Hukuku...25 D. Devletler Özel (Hususi) Hukuku...25 E. Karma Hukuk...26 Çözümlü Test...27 Çıkmış Sorular BÖLÜM Devlet Biçimleri ve Hükûmet Sistemleri I. DEVLET...45 A. Devlet Kavramı...45 B. Devletin Kurucu Unsurları...45 C. Devlet Kavramına İlişkin Ayrımlar...45 II. HÜKÛMET SİSTEMLERİ...46 A. Kuvvetler Birliği Sistemleri...47 B. Kuvvetler Ayrılığı Sistemleri...47 Çözümlü Test...49 Çıkmış Sorular...5. BÖLÜM Anayasa Hukukuna Giriş, Temel Kavramlar ve Türk Anayasa Tarihi I. ANAYASA...57 A. Anayasa Kavramına İlişkin Ayrımlar Yazılı Anayasa - Yazısız Anayasa Ayrımı Yumuşak Anayasa - Sert Anayasa Ayrımı Çerçeve Anayasa - Kazuistik Anayasa Ayrımı Maddi Anlamda Anayasa - Şeklî Anlamda Anayasa Ayrımı Normlar Hiyerarşisi...57 B. Anayasacılık Hareketleri ve Anayasanın Üstünlüğü Sorunu...58 C. Siyasi İktidar Kurucu İktidar Kurulmuş İktidar...59 D. Türk Anayasa Tarihi...59

6 vi 1. Kanunuesasi (1876) Teşkilat-ı Esasiye Kanunu Anayasası Anayasası Anayasası...65 Çözümlü Test...68 Çıkmış Sorular BÖLÜM 1982 Anayasası nın Temel İlkeleri I ANAYASASI'NA GİRİŞ VE ANAYASA NIN TEMEL İLKELERİ...77 A. Başlangıç Metni...77 B. Başlangıçta Belirtilen İlkeler...77 C. Değiştirilemeyecek Hükümler...77 D Anayasası nın Temel İlkeleri Laik Devlet Atatürk Milliyetçiliğine Bağlı Devlet Demokratik Devlet İnsan Haklarına Saygılı Devlet Hukuk Devleti Sosyal Devlet Üniter Devlet İlkesi...84 Çözümlü Test...85 Çıkmış Sorular BÖLÜM Temel Hak ve Hürriyetler I. TEMEL HAKLARIN TÜRLERİ...10 A. KİŞİNİN HAK VE ÖDEVLERİ (NEGATİF STATÜ HAKLARI)...10 Kişinin Hakları ve Ödevleri Kişinin Dokunulmazlığı, Maddi ve Manevi Varlığı Zorla Çalıştırma Yasağı Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Özel Hayatın Gizliliği ve Korunması Yerleşme ve Seyahat Hürriyeti Din ve Vicdan Hürriyeti Düşünce ve Kanaat Hürriyeti Düşünceyi Açıklama ve Yayma Hürriyeti Bilim ve Sanat Hürriyeti Basın ve Yayımla İlgili Hükümler Toplantı Hak ve Hürriyetleri Mülkiyet Hakkı Hakların Korunması İle İlgili Hükümler İspat Hakkı Temel Hak ve Hürriyetlerin Korunması B. SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE ÖDEVLER Ailenin Korunması ve Çocuk Hakları Eğitim ve Öğrenim Hakkı ve Ödevi Kamu Yararı Çalışma ve Sözleşme Hürriyeti Çalışma İle İlgili Hükümler Toplu İş Sözleşmesi, Grev Hakkı ve Lokavt Ücrette Adalet Sağlanması Sağlık, Çevre ve Konut Gençlik ve Spor Sosyal Güvenlik Hakları Tarih, Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması Sanatın ve Sanatçının Korunması Devletin İktisadi ve Sosyal Ödevlerinin Sınırları C. SİYASİ HAKLAR VE ÖDEVLER Türk Vatandaşlığı Seçme, Seçilme ve Siyasi Faaliyette Bulunma Hakları Siyasi Partilerle İlgili Hükümler Kamu Hizmetlerine Girme Hakkı Vatan Hizmeti Vergi Ödevi Dilekçe, Bilgi Edinme ve Kamu Denetçisine Başvurma Hakkı Çözümlü Test Çıkmış Sorular

7 vii 6. BÖLÜM Yasama I. YASAMA ORGANI A. Yasama Fonksiyonu B. Yasama Yetkisinin Özellikleri Yasama Yetkisinin Genelliği Yasama Yetkisinin İlk Elliği (Asliliği) Yasama Yetkisinin Devredilmezliği C. TBMM Kuruluş ve Seçimleri TBMM nin Kuruluşu Seçimler D. TBMM Üyelerinin Hukuki Statüsü Milletvekili Seçilme Yeterliliği Milletin Temsili Parlamenter Muafiyetler Milletvekilliğinin Sona Ermesi TBMM Üyeliğiyle Bağdaşmayan İşler E. TBMM İç Yapı ve Çalışma Düzeni Başkanlık Divanı Siyasi Parti Grupları Komisyonlar Meclisin Toplanması ve Tatili Danışma Kurulu Toplantı ve Karar Yeter Sayısı İç Tüzük...12 F. TBMM nin Görev ve Yetkileri Genel Yetkiler Kanunlar Savaş Hâli İlanı ve Silahlı Kuvvetlerin Kullanılmasına İzin Verme Yetkisi Parlamento Kararları...15 G. TBMM Bilgi Edinme ve Denetim Yolları (Hükûmetin Denetlenmesi) Soru Genel Görüşme Meclis Araştırması Meclis Soruşturması Gensoru...16 Çözümlü Test...17 Çıkmış Sorular BÖLÜM Yürütme I. YÜRÜTME II. CUMHURBAŞKANI A. Cumhurbaşkanı Seçimi B. Cumhurbaşkanının Tarafsızlığı C. Cumhurbaşkanının Sorumsuzluğu D. Cumhurbaşkanına Vekâlet E. Cumhurbaşkanlığı Örgütü III. BAKANLAR KURULU A. Bakanlar Kurulunun Yapısı B. Bakanlar Kurulunun Görev ve Yetkileri C. Başbakanın Görevleri D. Bakanların Sorumluluğu E. Geçici Bakanlar Kurulu F. Başbakanın Görevinin Sona Ermesi G. Bakanların Görevinin Sona Ermesi IV. YÜRÜTMENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ...16 A. Kanun Hükmünde Kararnameler...16 B. Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi C. Tüzük D. Yönetmelik V. MİLLÎ GÜVENLİK KURULU VI. OLAĞANÜSTÜ YÖNETİM USULLERİ A. Olağanüstü Hâl B. Sıkıyönetim Çözümlü Test Çıkmış Sorular...17

8 viii 8. BÖLÜM Yargı I. YARGI ORGANI...18 II. MAHKEMELERİN BAĞIMSIZLIĞI...18 III. HÂKİMLİK TEMİNATI...18 IV. HÂKİMLER VE SAVCILAR YÜKSEK KURULU...18 V. YÜKSEK MAHKEMELER VI. YARGI KOLLARI VII. ANAYASA YARGISI VE ANAYASA MAHKEMESİ A. Anayasa Mahkemesi Anayasa Yargısı Anayasa ya Uygunluk Denetimi Anayasa Mahkemesinin Çalışma ve Yargılama Usulü Anayasa Mahkemesinin Kararları Anayasa ya Uygunluk Denetim Süreci Anayasa Mahkemesinin Özellikleri VIII. İNKILAP KANUNLARI IX. ADLİ YARGI VE YARGITAY A. Hukuk Yargısı B. Ceza Yargısı C. Bölge Adliye Mahkemeleri D. Yargıtay X. İDARİ YARGI VE DANIŞTAY A. Danıştay XI. UYUŞMAZLIK MAHKEMESİ XII. SAYIŞTAY Çözümlü Test Çıkmış Sorular BÖLÜM İdare Hukuku I. İDARE (KAMU YÖNETİMİ) II. İDARE HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ III. TÜRKİYE CUMHURİYETİ İDARESİNİN GÖREVLERİ IV. İDARİ FONKSİYON V. GENEL İDARE KOLLUK MAKAMLARI VI. KOLLUK FAALİYETLERİ VII. İDARENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ VIII. KAMU HİZMETLERİNİN GENEL İLKELERİ A. Süreklilik ve Düzenlilik İlkesi B. Değişkenlik (Uyarlanma) İlkesi C. Nesnellik ve Eşitlik İlkesi D. Bedelsizlik İlkesi IX. KAMU MALLARI X. İDARİ İŞLEMLER XI. İDARENİN YETKİLERİ XII. İDARENİN MAL EDİNME YÖNTEMLERİ XIII. İDARENİN BÜTÜNLÜĞÜ İLKESİ A. Hiyerarşi B. Vesayet XIV. KAMU TÜZEL KİŞİLİĞİ XV. KAMU HİZMETLERİ XVI. TÜRKİYE NİN İDARİ TEŞKİLAT YAPISI...21 A. Merkezin Başkent Teşkilatı Merkezden Yönetim Yerinden Yönetim Merkezden ve Yerinden Yönetimin Yarar ve Sakıncaları Merkezden Yönetim Organları Yerinden Yönetim Organları XVII. KAMU GÖREVLİSİ TÜRLERİ...22 A. Sözleşmeli Personel...22 B. Geçici Personel...22 C. İşçiler...22 D. Memur...22 Çözümlü Test Çıkmış Sorular...21

9 1 PEGEM AKADEMİ HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI HUKUKUN TANIMI KAMU HUKUKU DALLARI ÖZEL HUKUK DALLARI "Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir." SOKRATES

10

11 1. BÖLÜM HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI HUKUKUN TANIMI Hukuk, sosyal hayatı düzenleyen, uyulmadığı takdirde karşılaşacağımız maddi yaptırımlar kamu gücüyle desteklenmiş kurallar bütünüdür. Tarihte devlet kavramının oluşmasıyla beraber hukuk kuralları da ortaya çıkmıştır. Binlerce yıllık insanlık tarihinde toplumların oluşturdukları örf - âdet, din, ahlak ve görgü gibi toplumsal kuralların bazılarına uyulmasının zorunlu hâle getirilmesi ve uyulmaması durumunda devlet tarafından yaptırımlar uygulanması ilk hukuk kurallarını oluşturmuştur. Hukuk kurallarının kökenini toplumsal hayatı oluşturan diğer kurallar oluşturur ve birbirinden etkilenir. Örneğin yolda karşılaştığımız birine selam vermek bir görgü kuralıyken asker kişilerin birbirlerini selamlamaları hukuk kuralıdır. Askerlikte astın üstüne selam vermemesinin cezai yaptırımı vardır.

12 4 I. SOSYAL HAYATI DÜZENLEYEN KURALLAR DİN KURALLARI Tanrı tarafından koyulan ve uyulması istenen bir takım emir ve yasaklardır. Din kurallarını içeriği itibariyle iki türlü incelemek mümkündür. Uhrevi Allah ile kul arasındaki ilişkiyi düzenler. Örn: Namaz Kılmak, Oruç Tutmak Dünyevi Kul ile kul arasındaki ilişkileri düzenler. Örn: Yoksula yardım etmek, Zina Yapmamak Yaptırımı Günahkâr Olma YAPTIRIMI MANEVİ NİTELİKTEDİR. AHLAK KURALLARI Kişilerin birbirleriyle ya da kendi vicdanlarıyla olan ilişkilerini düzenler. Ahlak kuralları kendi içinde ikiye ayrılır. Subjektif Ahlak Kuralları Kişinin kendi vicdanına karşı nasıl davranması gerektiğini düzenler. Örn: Dürüst olmak, Yalan söylememek Objektif Ahlak Kuralları Kişilerin başkalarına nasıl davranmaları gerektiğini düzenler. Örn: Yoksullara yardım etmek Yaptırımı Ayıplanma YAPTIRIMI MANEVİ NİTELİKTEDİR. ÖRF-ÂDET KURALLARI Uzun yıllardan beri sürekli yapılagelen toplumsal davranış kalıplarıdır. Bir davranışın örf - âdet kuralı olarak kabul edilebilmesi için uzun zamandan beri tekrar edilmesi, genel bir inancın olması ve geniş bir bölgede uygulanıyor olması gerekir. Örn: Nikâh öncesi sözlenmek Yaptırımı Dışlanma YAPTIRIMI MANEVİ NİTELİKTEDİR. GÖRGÜ KURALLARI Bir kişinin davranış biçimini düzenleyen kurallardır. Görgü kuralları diğer sosyal kurallara göre müeyyidesi en az olan ve hukuk kurallarını en az etkileyen kurallardır. Ama diplomatik teamüllerin kökeni görgü kurallarıdır. Örn: Bir davete temiz kıyafetlerle katılmak Yaptırımı Alay edilme YAPTIRIMI MANEVİ NİTELİKTEDİR. HUKUK KURALLARI Kişilerin birbirleriyle, toplumla veya devlet ile kurdukları ilişkilerin devlet tarafından düzenlendiği kurallar bütünüdür. Sosyal hayatı düzenleyen diğer kurallarla bire bir ilgilidir. Ancak diğer kurallardan en temel farkı maddi yaptırımı olmasıdır. Örn: Hırsızlık yapmamak Yaptırımı Ceza, Cebri İcra, Tazminat, Hükümsüzlük, İptal YAPTIRIMI MADDİ NİTELİKTEDİR. Not - Hukuk Kurallarının Temel Nitelikleri Genellik Süreklilik Soyutluk Kişilik dışı olma Yaptırıma dayalı olma II. HUKUK KURALLARININ YAPTIRIMLARI A. Yaptırım (Müeyyide) Sosyal hayatı düzenleyen normlara aykırı davrandığımızda alacağımız tepkidir. İkiye ayrılır: Manevi Yaptırım: Hukuk kuralları dışındaki kurallara uymadığımızda karşılaştığımız tepkidir. Örn: Ayıplama, küçümseme, dışlama, arkasından konuşma, lakap takma, davet etmeme, saygı göstermeme vb. Maddi Yaptırım: Hukuk kurallarına uyulmadığında karşılaştığımız tepkidir. Maddi yaptırımlar kamu gücü tarafından desteklenir.

13 5 B. Maddi Yaptırım Türleri Hukukun Yaptırımı Ceza Cebri İcra Tazminat İptal Hükümsüzlük Maddi Tazminat Manevi Tazminat Tek Taraflı Bağlamazlık Butlan Yokluk. Tazminat: Hukuka aykırı olarak başkalarına verilen zararın ödetilmesi biçimindeki yaptırımdır. Haksız fiil ve sözleşme hükümlerine aykırılık sonucu karşı tarafa zarar verilmişse maddi veya manevi tazminata hükmedilir. Aynen veya nakden ödeme zorunluluğu gelir. Herkes haksız fiiller sonucu verdiği zararı ödemekle yükümlüdür. Eğer verilen zarar ölçülebilir nitelikte ise maddi tazminat, eğer şeref, haysiyet gibi ölçülemeyen şeylere ilişkin ise manevi tazminat yaptırımı uygulanır. Tazminat 4. İptal: Hukuk kurallarına aykırı biçimde yapılmış olan "idari işlemin" ortadan kaldırılması için uygulanan müeyyidedir. Örn: Bir öğrencinin hukuka aykırı biçimde sınavlara girmesine engel olunması, bir kamu kurumu yetkilisinin memuru haksız biçimde işten çıkarması, arsasına inşaat yapacak vatandaşa inşaat izninin verilmemesi vb. durumunda dava açılarak hukuka aykırı işlemin ortadan kaldırılması. 1. Ceza: Kanunun suç işleyen kişiye uygulanmasını öngördüğü yaptırım türüdür. Örn: Para cezası, hapis cezası, müebbet hapis, ağırlaştırılmış müebbet hapis vb. Disiplin cezaları ise belli statü içinde bulunan kimselere hizmet ve iç düzenle ilgili kurallara aykırı davranışta bulundukları zaman uygulanan cezalardır. Memurlara verilen uyarma, kınama, aylıktan kesme gibi. 2. Cebri İcra: Kişilerin yapmakla yükümlü oldukları davranışları yapmamaları durumunda kişilere kamu gücü uygulanarak söz konusu davranışın zorla yaptırılmasıdır. Askerlik (yapılmadığında zorla yaptırılır) Vergi Haciz Nafaka (ödenmediğinde zorla alınır) İptal davaları idari yargıda açılır. Türk yargı sisteminde idari yargı alanında görevli yüksek mahkeme Danıştaydır. İdare mahkemelerinde açılan iptal davalarının sonuçlarına karşı temyiz için Danıştaya gidilir. 5. Hükümsüzlük: Bir hukuki işlemin hukuk kurallarının öngörüldüğü şekilde yapılmaması ya da kanuna aykırı olarak yapılması hâlinde hukuki sonuç doğurmamasıdır. Çeşitli türleri vardır: Yokluk Butlan Tek taraflı bağlamazlık 5.1. Yokluk: Yapılan bir hukuksal işlemin kurucu unsurlarında eksiklik olması durumunda yapılan işlem yok hükmündedir. İmzasız senet, İmam nikahı gibi 5.2. Butlan: Bir hukuksal iş ya da işlem şekil unsurlarına uygun olarak yapılmış olsa dahi içeriğinde yani konusunda hukuka aykırıklar, sakatlıklar olması durumudur. Mutlak Butlan (Akıl hastası bir kimsenin evlenmesi, evli birinin evlenmesi) (Tamamen sakat) Nisbi Butlan (Sarhoşluk anındaki evlilik) 5.. Tek taraflı bağlamazlık: 18 yaşından küçük bir kişiyle, reşit olan kişilerin aralarında yaptıkları sözleşmelerin hükümleri, 18 yaşından küçük kişiyi bağlamaz. Ama karşı tarafı bağlar. Ancak sözleşmeye veli onay verirse her iki tarafı da bağlar. Velisi onay vermezse her iki tarafı da bağlamaz.