Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çukurova University Insitute of Natural and Applied Science FEN ve MÜHENDİSLİK BİLİMLERİ DERGİSİ

Transkript

1 Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çukurova University Insitute of Natural and Applied Science FEN ve MÜHENDİSLİK BİLİMLERİ DERGİSİ Journal of Science And Engineering Cilt:29 Sayı:1 Adana 2013

2 Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Çukurova University Insitute of Natural and Applied Science FEN ve MÜHENDİSLİK BİLİMLERİ DERGİSİ Journal of Science And Engineering Cilt:29 Sayı:1 Adana 2013

3 Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans ve Doktora tez çalışmaları bu dergide yayınlanır. Derginin bu sayısının yayınlanmasını sağlayan Dergi Yayın Kurulu Prof.Dr.K.Tuluhan YILMAZ Prof.Dr.Nazan KOLUMAN (Raportör) Prof.Dr.Abdurrahman POLAT Prof.Dr. Mustafa CANLI Doç.Dr.Hakan YAVUZ Yazışma Adresi : Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü ADANA

4 İÇİNDEKİLER CONTENT YALTIRIK,Y.,YÜREĞİR.H,O., Temel Yeteneklerin Belirlenmesi Ve Bir Uygulama Determination Of Core Competencies And An Application YILMAZ,S., PAKSOY,O,H., Soğutma Uygulamaları İçin Faz Değiştiren Maddelerde Termal Enerji Depolama Thermal Energy Storage İn Phase Change Materials For Cooling Applications TOPÇU,E.SEÇKİN,N., L-Momentler Ve Standart Yağış İndeksi (Syi) Yardımıyla Seyhan Havzası Kuraklık Analizi Drought Analysis Of The Seyhan Basin By Using Standart Precipitation Index (Spı) And L-Moments YILMAZ,S.,TOPAKSU,K,A., Cms Deneyi Hadronik Kalorimetresindeki Hpd lerin Gürültü Analizleri Noise Analysis Of Hpd s İn Hadronic Calorimeter Of Cms Experiment ARSLAN,Z.,TÜRKMEN,S., Ilısu Barajı Kaya Dolgu Malzeme Araştırmaları Ilısu Dam And Hepp Quarries Of Fill Material Investigations TAJADDODCHELIK,A.,TORUN,O., Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Araştırma Uygulama Çiftliğinde Yetiştirilen Etçi Tip Koyunlarda Melatonin Uygulamasının Döl Verimine Etkisi The Effect Of Melatonin Implants On Reproductive Performances Of Meat Type Ewes Raised On The Research And Implementation Farm Of The Faculty Of Agriculture/University Of Cukurova DENİZ,S., KARAKILÇIK,M Magnezyum Klorür Tabakalı Güneş Havuzunun Enerji Ve Ekserji Verimlerinin İncelenmesi The Investigation Of Energy And Exergy Efficiencies Of The Solar Pond Stratified With Magnesium Chloride GÜZELMANSUR,A.,YÜCEL,M., Amik Ovası Ve Çevresinin Sürdürülebilir Alan Kullanım Planlaması Sustainable Land Use Planning Of Amik Plain And Surrounding Area

5 ÇOBAN,F,KAYAALP,T,,G Süt Koyunculuğunda Laktasyon Eğrisi Modellerinin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi Researchıng The Lactatıon Curve Modelles Of Producıng Sheep Mılk CANAN,İ.,AĞAR,T,İ., Anamur Yöresinde Yetişen Muzların Muhafazasında Değişik Derim Sonrası Uygulamaların, Raf Ömrü, Meyve Kalitesi Ve Fizyolojisi Üzerine Etkileri Effects On Shelf Lıfe And Fruıt Qualıty And Physıology Of Different Postharvest Treatments İn Postharvest Lıfe Of Bananas Where Growıng İn Anamur ELİK,H.,ÖZGÜVEN,M,KIZIL,S., Diyarbakır Ekolojik Koşullarında Farklı Ekim Zamanlarının Dereotu (Anethum Graveolens L.) Nda Bazı Agronomik Ve Teknolojik Özellikler Üzerine Etkisi Effects Of Dıfferent Sowıng Tımes On Some Agronomıcal And Technologıcal Characterıstıcs Of Dıll (Anethum Graveolens L.) In Dıyarbakır Ecologıcal Condıtıons POURHOSSEIN,P.,DÜNDAR,C.,KARA.,F,İ Yüksek Dayanımlı Çelik Lifli Betonarme Kiriş Ve Kolonlarda Çatlamalar Göz Önüne Alınarak Deplasmanların Belirlenmesi Prediction Of Deflection Of High Strength Steel Fiber Reinforced Concrete Beams And Columns Considering The Cracking Effect AMİNİ,P.,SÖĞÜT,Z., Stenotaphrum Secundatum (Walter) Kuntze İle Kurulu Çim Alanlarda Kapak Malzemesi Olarak İçme Suyu Arıtma Çamuru Kullanımı Using Of Clean Water Treatment Sludge As Top Dressing On Turfgrass Established With Stenotaphrum Secundatum (Walter) Kuntze BAZAATI,S.,ORAL,E,. İnşaat Sektöründe Radyo Frekanslı Tanıma (Rfıd) Teknolojisinin Malzeme Yönetimi Üzerindeki Etkileri Radio Frequency Identification System (Rfid) Facilitated Construction Materials Management (Rfid-Cmm) UZUN,Y., IRMAK,S., Kesintisiz Sulu Faz Reformlama Sistemi İle Buğday Samanı Ve Kenaf Lignoselülozik Biyokütlelerinin Gazlaştırılması Wheat Straw And Kenaf Lignocellulosic Biomass By Continous Aqueous Phase Reforming Process

6 ANAMUR YÖRESİNDE YETİŞEN MUZLARIN MUHAFAZASINDA DEĞİŞİK DERİM SONRASI UYGULAMALARIN, RAF ÖMRÜ, MEYVE KALİTESİ VE FİZYOLOJİSİ ÜZERİNE ETKİLERİ * Effects on Shelf Lıfe and Fruıt Qualıty and Physıology of Different Postharvest Treatments in Postharvest Lıfe of Bananas Where Growıng in Anamur İhsan CANAN Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı İ. Tayfun AĞAR Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı ÖZET Bu çalışmada yeşil ve 3 no lu olgunluk aşamalarındaki Anamur muzu olarak bilinen muzlardan Dwarf Cavendish ve Grand Nain çeşidi muzların muhafazası üzerine 1-Methylcyclopropene, modifiye atmosfer paketi (MAP) ve potasyum permanganat uygulamaları ile bunların kombinasyonlarının etkileri araştırılmıştır. Sonuçlar 3 no lu olgunluk aşamasındaki muzlarda MAP ı tek başına veya bir başka uygulama ile birlikte kullanmanın ağırlık kayıplarını yarı yarıya azalttığını göstermiştir (kontrol %5.20, MAP %2.99). MAP tek başına kullanıldığında derim sonrası kayıpları üzerine de etkili bulunmuştur (MAP %12.67, kontrol %24.13) 1-MCP nin yeşil muzlarda tek olarak uygulandığında sarı ve yeşil kontrastını normal dışı artırarak renklenme bozuklukları oluşturduğu görülmüştür. Yeşil muzlarda da MAP uygulaması tek başına ve kombinasyonlarda kullanıldığında ağırlık kayıplarını azalttığı tespit edilmiştir (MAP %3.50, kontrol %8.08). 1000ppm imazalil kullanımı derim sonrası kayıpları azaltmak için yeterli olmuştur. Anahtar Kelimeler: Muz, derim sonrası, depolama, 1-MCP, MAP. ABSTRACT In this study, 1-Methylcyclopropene (1-MCP), (MAP) and potassium permanganate applications and their combinations were used in green and in level 3 maturated Dwarf Cavendish and Grand Nain bananas, which is known as Anamur bananas to maintain postharvest quality and quantity. The results showed that using MAP alone and with other combinations at maturity level 3 were decreased weight losses in half (Control %5.20, MAP %2.99). It was found that MAP only application was also effective on postharvest losses (MAP %12.67 Control %24.13). Using 1-MCP only application in green bananas was abnormally increased yellow and green sharp contrasts. In green bananas, it was examined that, using MAP only and MAP with other applications were decreased the weight losses (MAP %3.50, Control %8.08). It was sufficient to use 1000 ppm imazalil in order to decrease postharvest losses. Keywords: Banana, postharvest, storage, 1-MCP, MAP * Doktora Tezi-Phd. Thesis

7 Giriş Türkiye muz üretimi 1999 yılında 34 bin tondan 2009 yılında bin tona çıkarak yaklaşık %600 lük bir üretim artışı gerçekleşmiştir (Anonymous, 2012a). Ülkemizin muz üretim miktarındaki artışlarının arkasındaki nedenlerden birisi; kişi başı yıllık muz tüketiminin yılları arasında 2.38 kg dan yıllık kg düzeyine çıkmasıdır. Bu dönemde ülkemizin yıllık ortalama muz tüketimi bin tondan 2007 de 387 bin tona çıkmıştır (Anonymous, 2012) Resmi kayıtlara göre arz miktarı içerisinde kayıpların oranına bakıldığında muz meyvesinde üretim kayıpları %1.5 olarak hesaplanırken, derim sonrası kayıplar %8 olarak kabul edilmektedir. Derim sonrası kayıplar üretimdeki kayıpların yaklaşık olarak 5 katı olarak öngörülmektedir, bu durumda ülkemizde muzlarda yılda ortalama ton derim sonrası kayıp meydana gelmektedir(anonymous, 2012f). Resmi olarak verilen meyve kaybı %8 olsa da gerçekte bu rakamdan çok yüksektir. Bununla birlikte biraz irdelendiğinde bu rakamın bile ne kadar önemli olduğunu görmek mümkündür. Tüketici fiyatları açısından bakılırsa muz meyvesi ortalama 2.5 TL/kg olarak kabul edildiğinde bu kayıplar yaklaşık olarak 75 milyon TL olarak ve her yıl gerçekleşmektedir. Muz meyveleri ülkemizde üretim alanlarından yeşil olarak paketleme evi veya sarartma tesislerine gelmekte, talep durumuna göre, ya bir müddet yeşil olarak bekletilmekte veya olgunlaştırma odalarında 3 no lu olgunluk aşamasına kadar sarartılarak bu aşamada paketleme evi veya sarartma tesisinden ayrılmaktadır. Yeşil muzlara yapılacak ve kayıpları önleyecek uygulamalar işte bu bekleme aşamasında meydana gelen kalite ve miktar kayıplarını önleyecek ve paketleme evinin piyasa şartlarına göre daha rahat hareketine imkan verecektir. 3 no lu olgunluk aşamasında paketleme tesisini terk eden muz meyveleri toptancıdan sonra perakendeci raflarında müşteri tarafından kabul edilebilir görünümde ne kadar uzun süre kalır ise o kadar iyi olmaktadır. Bu süre ise genelde minimum 1, maksimum 5-6 gündür. Yeşil ve 3 no lu olgunluk aşamasındaki muz meyveleri solunum yapmakta ve bunun neticesi olarak ısınmakta, su kaybetmekte, ortamdaki O 2 i tüketmekte, ortama CO 2 vermekte ve etilen salgılamaktadır. Isınma ve etilen çıkışı, solunum hızını tetiklemekte, tetiklendikçe bu iki olay hızlanmaktadır. Sonuç olarak hızlı bir şekilde olgunlaşma ve daha sonra hücresel düzeyde aşırı su kaybı, hücre zarının erimesi ve ölüm gerçekleşmektedir. Ölü hücreler üzerinde patojenler için uygun ortam oluşmakta ve çürüme hızla tüm meyveye, tüm kasaya, tüm palete ve tüm depoya yayılmaktadır. Solunum ve su kaybı sınırlandırılabilirse, etilen çıkışı azaltılabilir, etilen reseptörleri bloke edilirse veya ortamdaki etilen absorbe edilirse teorik olarak tüm bu fizyolojik olaylar geciktirilebilecektir. Bu fikir ve yukarıda sayılan sektör ihtiyacı doğrultusunda bu araştırma tezinin konusu ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada meyvelerdeki solunum ve etilenden ileri gelen fizyolojik olaylar için başarılı bir şekilde çoğu meyvelerde uygulanan önemli derim sonrası uygulamalardan bazısı Anamur muzu için bu çalışmada denenmiştir. Bu işlemlerin uygulanması da dahil çalışmanın ana hedefi yeşil muzlarda depo ömrünü, 3 no lu

8 olgunluk aşamasındaki muzlarda da raf ömrünü kalite ve miktar kayıpları olmaksızın uzatmaktı. Çalışma ile farklı aşamalarda pratik ve uygulanabilir olan etkili yöntemi ortaya koymak amaçlanmıştır. Materyal ve Metot Materyal Bu çalışmada, materyal olarak Dwarf Cavendish ve Grand Nain muz çeşitleri kullanılmıştır. Dwarf Cavendish ve Grand Nain muz çeşitlerine ait klonlar; ülkemizde yetiştiriciliği yapılan ve Anamur Muzu adı ile meşhur olan klonlardır. Çalışma için gerekli olan materyal Alata Bahçe Kültürleri Araştırma İstasyonu Müdürlüğü muz koleksiyon parselinden temin edilmiştir. Dwarf Cavendish ülkemizde bodur muz olarak bilinmektedir. Sık dikime uygun olması, soğuklara dayanımı gibi olumlu özellikleri yanında, derim sonrası ömrünün kısa olması, beneklenmeye, çatlamaya hassasiyeti, meyvelerinin standartlardan küçük boylu olması gibi olumsuz özellikleri son yıllarda üreticileri alternatif muz çeşitlerine yönlendirmiştir. Bu alternatif çeşitler içerisinde en önemlilerinden bir tanesi Grand Nain dır. Bu çeşidin meyveleri daha iri, derim sonrası işlemlere daha dayanıklıdır. Grand Nain dünyada en yaygın yetiştiriciliği yapılan ticari Cavendish muzlarından biridir. Grand Nain aynı zamanda Çikita Muzu olarakta bilinir, uluslar arası Çikita markasının ana ürünüdür. Dwarf Cavendish (cüce Cavendish) ismi orta boylu meyveyi değil yalancı gövdenin yüksekliğini tanımlar. Cavendish grubu muzları içinde en yaygın yetiştiriciliği yapılan çeşittir ve Grand Nain ile birlikte ticareti yapılan muzların ana kaynağıdır. Metot Uygulamaların Yapılması ve Denemenin Kurulması Üretim alanında hevenklerden kesilerek kasalara alınan meyveler aynı gün Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitü soğuk hava depolarında 13 C lik depo odasına alınmıştır. Daha sonra deneme ebatlarına küçültülmüş, hasarlı olanlar ayıklanmış ve her yinelemee girecek muz meyveleri hazırlanmıştır. Deneme yinelemeleri bir arada dağılmadan ve karışmadan etiketlenmesi amacı ile plastik kaselerin içine alınmıştır. Her yineleme için kaselere beşer adet meyve alınmıştır. Burada her iki çeşit meyveler de deneme ebatına indirildikten sonra ilk ağırlıkları alınmış ve kaydedilmiştir. Olgunlaştırılacak muzlar bu aşamadan sonra olgunlaştırma odasına ayrılmıştır. Olgunlaştırma odasında 17 C de 1000 ppm etilen ile olgunlaştırma işlemi yapılmıştır. Meyveler 3 no lu olgunluk aşamasına bu şartlar altında 4. günün sonunda ulaşmış ve deneme meyvelerine daha sonra MAP, 1-MCP, KMnO 4 ile bunların kombinasyonları ve kontrol olmak üzere toplam 8 uygulama yapılmıştır. Olgunlaştırma işleminden sonra 1-MCP uygulaması 300 ppb konsantrasyonunda 24 saat ve 20 C şartlarında uygulanmıştır. Bu kısma 1-MCP uygulamasına katılacak deneme materyalleri alınmıştır. Bu aşamada yeşil muzlardan da 1-MCP uygulanacak olanlarla birlikte 1-MCP uygulanacak muzlar 1- MCP için ayrılan odaya taşınmıştır.denemenin 1. kısmını oluşturan olgun muzlara

9 yapılacak uygulamalar 1-MCP uygulamasından çıkan muzlarla birlikte uyulanarak raf ömrü için muhafaza odası raflarına yerleştirilmiştir. Muhafazasına yeşil olarak devam edecek deneme materyalleri uygulamalar yapıldıktan sonra soğuk hava deposuna, 1-MCP uygulaması yapılanlar 1-MCP odasından çıkarıldıktan sonra soğuk hava deposuna alınmışlardır. Muhafaza odalarına yerleştirilen örneklerden olgun muzlara 1. yıl 4. ve 8. günlerde, 2. yıl 2., 4., 6. ve 8. günlerde, muhafazasına yeşil olarak devam edecek muzlara ise birinci yıl 20. ve 40. gün ve 4-8. gün, ikinci yıl 10., 20. ve 30. günlerde ve bu günlere ilave 0., 2., 4. ve 6. günlerde analizleri yapılmıştır. Her ölçüm döneminde panelistler tarafından duyusal değerlendirme testleri yapılmıştır. Uygulamaların yapılması aşağıdaki şekilde olmuştur: 1. grup meyveler 13ºC de yeşil olarak muhafazaya alınmış ve şu uygulamalara tabi tutulmuştur; 1. MAP 2. 1-MCP 3. KMnO 4 4. MAP+KMnO 4 5. MAP+1-MCP 6. 1-MCP + KMnO 4 7. MAP +KMnO 4 +1-MCP 8. KONTROL 2. grup meyveler paketleme evinde kasalara alındıktan sonra yineleme ebatlarına indirilmiş ve 17 C de 1000 ppm etilen ile 4. günde 3 no lu olgunluk aşamasına kadar olgunlaştırılmıştır. Yukarıdaki uygulamalar bu gruba da uygulandıktan sonra raf ömrü süresince muhafaza yapmak amacı ile 20ºC ye alınmıştır. 2. grup meyveler toplam 8 günlük muhafaza için 4. ve 8. günde örneklemeye tabi tutulmuştur. Denemenin 1. yıl sonuçlarına göre 2. yılında olgunlaştırılarak muhafaza için raf ömrü olarak 0., 2., 4., 6. günler alınmıştır. Fiziksel ve Kimyasal Analizler Denemeye alınan muzlar değişik depolara konulmadan önce numaralandırılmış her yinelemedeki 5 meyvenin başlangıç ağırlıkları ve analiz dönemindeki ağırlıkları 0.01 g duyarlılıktaki bir dijital terazi (precisa 125 ASCS, İsviçre) ile tartılıp ağırlık kayıpları belirlenmiştir. (Dündar, Ö., ve Pekmezci, M., 1991). Muhafaza sırasında oluşan derim sonrası kayıplar her yinelemede sayılan kayıplar kaydedilerek toplam meyve sayısının yüzdesi olarak tespit edilmiştir (Dündar, Ö., ve Pekmezci, M., 1991). Suda Çözünebilir Toplam Kuru Madde (SÇKM) Miktarı bir el refraktometresi (Atago N-20 Brix 0-20 %, Japonya) ile ölçülmüştür (Dündar, Ö., ve Pekmezci, M., 1991). Titre edilebilir asit miktarı ölçümü yapılırken analiz zamanı gelen meyvelerden 10 g alınarak 50 ml su ile blenderdan geçirilmiş ve filtre edilen sudan 10 ml alınarak 0.1 N NaOH çözeltisi ile dijital büret

10 ve ph metre yardımıyla ph 8.1 e gelinceye kadar titre edilmiştir. Titre edilebilir asit miktarı seyreltme faktörü dikkate alınarak malik asit cinsinden g malik asit/100 g meyve olarak hesaplanmıştır (Dündar, Ö., ve Pekmezci, M., 1991). Çalışma tesadüf parselleri deneme desenine göre kurulmuştur. Her uygulama için 3 yineleme kullanılmış, her yineleme için 5 meyve alınmıştır. Deneme meyvelerinin yerleşimi uygulama yapılırken ve uygulamalar yapıldıktan sonra istatistik program ile randomizasyon yapılarak sağlanmıştır. Sonuçlar %5 önem seviyesinde JUMP bilgisayar programında değerlendirilmiştir. Ortalama değerlerin karşılaştırılmasında TUKEY testi kullanılmıştır. Araştırma Bulguları Ağırlık kayıpları Yeşil muzlarda ağırlık kayıpları deneme süresince %1,30 ile %11.86 arasında kayedilirken 3 no lu olgunluk aşamasındaki muzlarda %1.71 ile %13.27 arasında gerçekleşmiştir. Yeşil muzlarda yürütülen denemede Grand Nain çeşidi ortalama %4,43 ağırlık kaybederken, Dvarf Cavendish çeşidi %5,25 oranında ağırlık kaybetmiştir. Yaklaşık %1 lik bu fark Grand Nain çeşidini başka faktörlerle birlikte daha albenili göstermeye yardımcı olmaktadır. Olgun muzlarla yürütülen denemede çeşitler arasında ağırlık kaybı açısından istatiksel olarak bir fark görülmemiştir. Yeşil muzlara yapılan uygulamalar içerisinde en fazla ağırlık kaybı 1-MCP uygulamasında %8.17 ve kontrol meyvelerinde %8.08 olarak gerçekleşirken en az ağırlık kaybı MAP (%3.16) ve kombinasyonlarında MAP içerisindeki meyvelerde gerçekleştiği tespit edilmiştir. Olgun meyvelerde yapılan uygulamalara benzer şekilde MAP uygulamasının dahil olduğu bütün uygulamalar diğer uygulamalardan istatistiksel olarak farklı bulunmuştur. En fazla ağırlık kaybı kontrol (%8.41) de olarak gerçekleşirken en az ağırlık, MAP +KMnO 4 +1-MCP (%2.97), ve MAP (%2.99) uygulamalarında gerçekleştiği görülmüştür. MAP ağırlık kaybını önlemenin önemli bir yoludur. 1-MCP veya KMnO 4 uygulamaları tek başlarına ağırlık kaybı üzerine hiçbir etki yapamamaktadırlar. Bu uygulamalar MAP ile birleştirildiği taktirde etkili olabilmektedir. Bunun nedeni MAP ın ürün etrafında oluşturduğu oransal nemdir. Yeşil olarak muhafaza süresi istatiksel olarak ağırlık kaybı üzerine etki ettiği tespit edilmiştir. Denemenin 20. gününde ortalama %4.62 ağırlık kaybeden deneme meyveleri 40. güne gelindiğinde %7.51 oranında ağırlık kaybetmişlerdir. Denemenin 2. yılında 10. gününde ortalama %3.82 ağırlık kaybeden deneme meyveleri 30. güne gelindiğinde ortalama %4.07 oranında ağırlık kaybettiği görülmüştür. Yeşil muzların olgunlaştırma işleminden sonra raf ömrü ağırlık kaybı üzerine istatiksel olarak etkili bulunmuştur. 3 no lu olgunluk aşamasına gelindiğinde, başlangıca göre ortalama %5.32 olan ağırlık kaybı 4. günde %6.03, 8. günde ortalama %6.84 olarak gerçekleşmiştir. Denemenin 2. Yılında depodan çıkarıldığında başlangıca göre ortalama %3.34 olan ağırlık kaybı raf ömrünün 2. gününde %3.49, 4. günde ortalama gün %4.62 olarak gerçekleşmiştir

11 3 nolu olgunluk aşamasında yapılan uygulamalar sonucu raf ömrünün ağırlık kaybı üzerine etkisi istatiksel olarak önemlidir. Denemenin 4. gününde ortalama %3.73 ağırlık kaybeden deneme meyveleri 8. güne gelindiğinde %5.22 oranında ağırlık kaybetmişlerdir. Denemenin 2. Yılında raf ömrünün 2. gününde ortalama %3.17 ağırlık kaybeden deneme meyveleri 8. güne gelindiğinde %7.35 oranında ağırlık kaybetmişlerdir. Deneme süresince belirgin ağırlık kayıplarının 4. günden sonra başladığı görülmüştür. Karaçalı (2002) ye göre muz meyvelerindeki yüzey lekelenmelerinin birinci nedeni yüzeyden kaybedilen su ve bu olay sonucu hücrelerin ölmesi, ölü hücreler üzerinde ikincil etmenlerin enfeksiyonudur. Bu durumda MAP ürünün görselliğinin korunmasında da yardımcı olmaktadır. Derim Sonrası Kayıplar 1.yıl yeşil muzlarda derim sonrası kayıplar, deneme süresince %0 ile %66.67 (kontrol gün DC) arasında, 2.yıl %0 ile %20.00 (Kontrol gün GN DC, gün GN DC ) arasında gerçekleşmiştir. 3 no lu olgubluk aşamasındaki muzlarda raf ömründe derim sonrası kayıplar, deneme süresince %0 ile %46.67 arasında, 2. yıl %0 ile %33.33 arasında gerçekleşmiştir. 1.ve 2. yıl yeşil muzlarda derim sonrası kayıplar üzerine çeşidin etkisinin istatistiksel olarak önemli olduğu tespit edilmiştir. 1.yıl deneme süresince Dwarf Cavendish (%17.36) çeşidinde Grand Nain (%5.83) çeşidine göre yaklaşık üç kat, 2.yıl Dwarf Cavendish (%3.92) çeşidinde Grand Nain (%1.88) çeşidine göre yaklaşık iki kat daha fazla derim sonrası kayıplar meydana geldiği görülmüştür. 3 no lu olgunluk aşamasında 1.yıl raf ömrü süresince Dwarf Cavendish (%22.75) çeşidinde Grand Nain (%12.29) çeşidine göre yaklaşık iki kat daha fazla derim sonrası kaybı meydana gelirken, 2.yıl istatiksel bir fark tespit edilememiştir. 1.yıl kontrol meyveleri %22.78 derim sonrası kayıplarına uğrarken 1-MCP ve MAP kombinasyonu uygulamasında %7.22 oranında derim sonrası kaybı meydana geldiği tespit edilmiştir. Aynı süre içerisinde sadece MAP uygulaması yapılan deneme meyvelerinde %7.78 derim sonrası kaybı meydana gelmiştir. Tek başına uygulama yapıldığında en az derim sonrası kayıpların MAP uygulamasında olduğu görülmüştür. 2.yıl tüm deneme meyvelerinin temizlendiği su havuzu içerisinde fungusit (1000ppm Imazalil) uygulanması sonucunda, yeşil muzlarda kontrol meyveleri %5.69 derim sonrası kayıplarına uğrarken 1-MCP ve KMnO4 kombinasyonu uygulaması %1.85 oranında derim sonrası kayıplarına uğramıştır. Aynı süre içerisinde sadece KMnO 4 uygulaması yapılan deneme meyveleri %1.95 derim sonrası kayıplarına uğramıştır. Tek başına uygulama yapıldığında en az derim sonrası kayıplar KMnO 4 uygulamasında olmuştur. 3 no lu olgunluk aşamasında uygulamaların derim sonrası kayıplarına etkisi 1. ve 2.yıl %5 seviyesinde istatiksel olarak önemli bulunmamıştır. Muhafaza süresinin derim sonrası kayıplar üzerine etkisi 1.ve 2.yıl istatiksel olarak önemli olmuştur. 1.yıl denemenin 20. gününde ortalama %9.17, 40. güne gelindiğinde %14.03 oranında derim sonrası kaybı kaydedilirken 2.yıl denemenin 10. gününde ortalama %0.21, 20. Günde %3.19, 30. Günde %5.29 oranında derim

12 sonrası kayıpları tespit edilmiştir. Yeşil muzları 20 ve 40 gün muhafaza edip olgunlaştırıldıktan sonra raf ömrü olarak oda koşullarında bekletmenin derim sonrası kayıplar üzerine etkisi de istatiksel olarak önemli bulunmuştur. 3 no lu olgunluk aşamasına gelindiğinde başlangıca göre ortalama %2.50 derim sonrası kayıplar gerçekleşirken 4. günde %8.33, 8. günde ise %23.96 derim sonrası kayıplar meydana geldiği görülmüştür 2.yıl yeşil muzları 10, 20 ve 30 gün muhafaza edip olgunlaştırdıktan sonra oda koşullarında bekletmenin derim sonrası kayıplar üzerine etkisi de önemlidir. 3 no lu olgunluk aşamasına gelindiğinde başlangıca göre ortalama %1.54 derim sonrası kayıplar gerçekleşirken 2. günde %2.19, 4. Gün 2.45 ve 6. Günde ise %5.41 oranında derim sonrası kayıplar meydana gelmiştir. Yeşil muzlar depodan çıkarıldıktan sonra oda koşullarında 4 güne kadar bekletilmelidir. Artan süreler derim sonrası kayıplarını iki katına çıkarmaktadır.3 no lu olgunluk aşamasında yapılan uygulamalardan sonra sonra raf ömrünün derim sonrası kayıplar üzerine etkisi istatiksel olarak önemli bulunmuştur. 1.yıl Denemenin 4. gününde ortalama %6.08 derim sonrası kayıplarına uğrayan deneme meyveleri, 8. güne gelindiğinde %28.96 oranında derim sonrası kaybı gerçekleşirken 2.yıl Muhafaza süresinin derim sonrası kayıplar üzerine etkisi de istatiksel olarak önemli bulunmamıştır. Denemenin 2. gününde ortalama %0.83 derim sonrası kaybı meydana gelirken, 6. güne gelindiğinde %2.5 oranında derim sonrası kaybı oluştuğu tespit edilmiştir. Denemenin 2. Yıl sonuçlarına göre 1000 ppm Imazalil kullanımı derim sonrası kayıpları azaltmak için yeterli olmaktadır. Çürümelerin azaltılması için ilave bir uygulama yapmaya gerek olmadığı tespit edilmiştir. Ben Yehousha ve ark. (2009) na göre paket içersinde su oluşması çürümelerin artmasına sebep olabilecek büyük bir risk teşkil etmektedir. Bizim çalışmamızda kullanılan modifiye atmosfer paketleri nemin çürüme oluşturacak kadar yükselmesine müsaade etmemektedir. Bu nedenle fungusit kullanılmayan ilk yıl modifiye atmosfer paketi uygulanmış meyvelerde derim sonrası kayıpları kontrole göre yarı yarıya azaltmıştır. Suda Çözünebilir Kuru Madde (SÇKM) Miktarı 1.ve 2.yıl yeşil muzlarla yapılan denemede meydana gelen SÇKM ile ilgili veriler deneme süresince %8.35 (1-MCP + KMnO DC ) ile %39 (MAP +KMnO 4 +1-MCP, 30+6 gün, GN) arasında gerçekleşmiştir. 3 no lu olgunluk aşamasında uygulamalar yapıldıktan sonra SÇKM miktarı deneme süresince %11.25 ile %24.83 arasında gerçekleşmiştir. 1.ve 2.yıl SÇKM miktarı üzerine çeşidin ve uygulamaların etkisi istatistiki olarak önemli önemli bulunmamıştır. 1.ve 2.yıl yeşil muzlarla yapılan denemede SÇKM üzerine çeşidin ve uygulamaların etkisi istatistiksel olarak önemli bulunmazken 2.yıl depo koşullarında muhafaza süresinin önemli olduğu, 10 günlük muhafaza süresince ortalama %16.37 olan SÇKM nin 20. gün %19.17 ve 30. gün %20.16 olarak gerçekleştiği tespit edilmiştir. 1.ve 2.yıl yeşil olarak depoda muhafaza edildikten ve olgunlaştırıldıktan sonra oda koşullarında raf ömrünün SÇKM miktarlarına etkisi istatiksel olarak

13 önemli bulunmuştur. 1.yıl 3 no lu olgunluk aşamasında %13.37 olan SÇKM 4. Günde %25.85 olmuş, 8. Günde %29.41 olarak tespit edilmiştir. 2.yıl 3 no lu olgunluk aşamasında %16.98 olan SÇKM değeri, 2. günde %17.97, 4. günde %18.08, 6. günde %21.22 olarak tespit edilmiştir. 1.ve 2.yıl 3 no lu olgunluk aşamasında uygulamalar yapıldıktan sonra raf ömründe geçen sürelerin SÇKM miktarı üzerine etkisi istatistiki olarak önemlidir. 1.yıl denemenin 4. gününde %16.44 olan SÇKM miktarını 8. günde %24.77 olarak gerçekleşirken, 2.yıl denemenin 2. gününde %15.31 olan SÇKM içeriği 6. günde %18.63 olarak gerçekleşmiştir. Jiang ve ark. (2004) na göre SÇKM içeriği 1-MCP uygulanmış meyvelerde 20ºC de ilk on gün değişmemiştir. 1-MCP uygulandıktan sonra etilen uygulanan meyveler ile sadece 1-MCP uygulanan meyveler arasında SÇKM, toplam çözünür şeker ve çözünür pektin içeriği arasında fark yoktur. Bizim bulgularımıza göre de uygulamalar arasında fark yoktur. SÇKM zamanla artmıştır. Özkaya, O. ve Dündar, Ö., (2009a) SÇKM nin zamanla azaldığını bildirirlerken, Moradinezhad ve ark. (2010a) na göre ise SÇKM miktarı kontrol ile 1-MCP uygulanmış meyvelerde aynıdır. Bizim bulgularımızda bu yöndedir. Bhande ve ark. (2008) na göre SÇKM içeriği 3 no lu aşamadaki muzlarda bizim bulgularımıza benzer şekilde 17.7 dir. Titre Edilebilir Asit Miktarı Yeşil muzlarda yapılan denemede meydana gelen titre edilebilir asit ile ilgili veriler deneme süresince %0.20 (1-MCP, gün, GN) ile %3.46 (MAP+KMnO4, gün, DC) arasında gerçekleşmiştir. 3 no lu olgunluk aşamasında uygulama yapılan meyvelerde raf ömründe kaydedilen titre edilebilir asit miktarları deneme süresince %0.86 ile %3.50 arasında gerçekleşmiştir. 1.ve 2.yıl yeşil muzlarda yapılan denemede titre edilebilir asit değerleri üzerine çeşidin etkisi istatiksel olarak önemli bulunmazken, 1. yıl uygulamaların ve depo koşullarında 30. güne kadar muhafazanın etkisi de istatiksel olarak önemli bulunmamıştır. 2. yıl deneme süresince 1-MCP uygulamasının tek uygulaması ve kombinasyonlarda asitlik değerlerinin daha yüksek kalmasına neden olduğu görülmüştür. En yüksek asitlik değeri MAP+KMnO4+1-MCP uygulamasında %1.92, 1-MCP uygulaması %1.90, en düşük asitlik değeri ise kontrol uygulaması (%1.49). olarak tespit edilmiştir. 2. yıl yeşil muzlarda 30. güne kadar muhafazanın etkisi istatiksel olarak önemli bulunmuştur. Titre edilebilir asit değerleri muhafazanın 10. gününde %2.02, 20. günü 1.68 ve 30.gün 1.58 olarak tespit edilmiştir. 3 no lu olgunluk aşamasında uygulama yapılan meyvelerde titre edilebilir asit miktarı üzerine çeşidin etkisi 1.yıl istatistiksel olarak önemli bulunmuş, 2.yıl önemli bulunmamıştır. 1. yıl deneme süresince Grand Nain çeşidinin titre edilebilir asitlik değeri ortalama %1.23 iken Dvarf Cavendish çeşidi %1.12 olarak tespit edilmiştir. 1.ve 2.yıl 3 no lu olgunluk aşamasında uygulama yapılan meyvelerde titre edilebilir asit miktarı üzerine uygulamaların etkisi istatistiki olarak önemli bulunmamıştır

14 1. ve 2. yıl yeşil olarak depoda muhafaza edildikten ve olgunlaştırıldıktan sonra oda koşullarında raf ömrünün titre edilebilir asit değerleri üzerine etkisi istatistiksel olarak önemli bulunmuştur. Titre edilebilir asit değerleri 0., 4. ve 8. günde sırası ile %2.91, %1.18, %0.68 şeklinde azaldığı görülmüştür. Titre edilebilir asit değerleri 0., 2., 4. ve 6. günde zamanla sırası ile %2.32, %1.83, %1.62, %1.27 şeklinde azaldığı tespit edilmiştir. 3 no lu olgunluk aşamasında uygulama yapılan meyvelerde raf ömrünün titre edilebilir asit miktarı üzerine etkisi 1.yıl istatistiksel olarak önemli bulunmazken 2. yıl önemli bulunmuştur. Denemenin 2.yılında 4. güne kadar azalma olmamış, 4. günden sonra asitlik düşüşü belirgin bir şekilde olmuştur (% gün, % gün, % gün, % gün). Jiang ve ark. (2004) na göre 3 nolu aşamadaki muzlara 1-MCP uygulaması ile titre edilebilir asit içeriğinin düşmesi geciktirilmiştir. Araştırmacılara göre 1-MCP uygulandıktan sonra etilen uygulanan meyveler ile sadece 1-MCP uygulanan meyveler arasında titre edilebilir asit içeriği arasında fark yoktur. Bizim bulgularımıza göre 3 nolu aşamadan sonra yapılan uygulamaların titre edilebilir asit içeriği üzerine etkisi yoktur. Aynı araştırıcılara göre en iyi tat %1 den fazla titre edilebilir asit içeriğine sahip meyvelerde tespit edilmiştir. Özkaya, O. ve Dündar, Ö., (2009b) nin bildirdiğine göre titre edilebilir asitlik değerleri 1-MCP uygulaması ile korunmaktadır. Tartışma ve Sonuçlar Yeşil muzların uzun süreli muhafazası için MAP kullanılmalıdır. Başka bir uygulamaya gerek kalmaksızın MAP içerisindeki muz meyvelerinin ağırlık ve derim sonrası kayıpları yarı yarıya az olmakta, genel görünümü ve tadı daha çok beğenilmekte, yeşil sarı rengi daha iyi korunmakta, meyveler daha geç kahverengileşmektedir. 3 no lu olgunluk aşamasında yürütülen denemede de sonuçlar benzer şekildedir. Taraklara ayırma işleminden sonra, yeşil muz meyvelerinin içine bırakıldığı su içerisinde 1000 ppm Imazalil in kullanımı, derim sonrası kayıplarını 4 kat azaltmakta, buna ilave olarak tek tek veya kombine yapılan diğer uygulamalar kayıpları %50 daha azaltmaktadır. Yeşil muzlara yapılan uygulamalar Grand Nain çeşidinin muhafaza ve raf ömrü açısından avantajlı olduğunu göstermektedir. Grand Nain muz çeşidinde Dwarf Cavendish e göre daha az ağırlık ve derim sonrası kayıpları meydana gelmekte, titre edilebilir asitliği daha uzun süre muhafaza etmekte, genel görünümü, tadı ve rengi daha fazla beğenilmektedir. 3 no lu olgunluk aşamasında yürütülen denemede de sonuçlar benzer şekilde gerçekleşmiştir. Grand Nain çeşidi yeni kurulacak bahçelere, raflarında muz satışı yapan marketlere ve tüketicilere önerilebilmektedir. 1-MCP nin yeşil meyvelerde kullanımı yeşil sarı renk kontrastlarını artırdığından dolayı mevcut hali ile risklidir. 3 no lu olgunluk aşamasında yürütülen denemede de sonuçlar yeşil muzlarda yürütülen deneme sonuçlarına benzer şekilde gerçekleşmiştir. 3 no lu olgunluk aşamasındaki muzlara 1-MCP tek başına

15 uygulandığında genel görünümü ve rengi bozmaktadır. Bu nedenle 3 numaralı olgunluk aşamasındada 1-MCP tek başına uygulanmamalıdır. Ancak yeşil muzlarda 1-MCP nin kullanımı ile ilgili çalışmalar bırakılmamalıdır. Bu çalışmalar 1- MCP nin direk uygulamalarından daha çok, uygulama yapıldıktan sonra oluşturduğu etki mekanizmasının gerektiğinde kırılması veya meyvelerde oluşturduğu olumsuz semptomların giderilmesine yönelik pratik uygulamaların araştırılması şeklinde olmalıdır. Ağırlık ve çürüme kaybı risklerinden dolayı muzlarda 5-7 parmaklı tarakların fungusit ve diğer uygulamalarla birliktede olsa 30 günden fazla yeşil muhafazası önerilmemektedir. En uygun raf ömrü zamanı 3 no lu olgunluk aşamasından sonraki 2. gündür. Muzların tadı 3 no lu olgunluk aşamasından sonra 2.günden sonra artmakta, 6. günden sonra ise azalmakta, genel görünümleri bozulmaktadır. 4 ve 6. gün raf ömrü arasında önemli fizyolojik farklar olsada genel görünüm, tat ve aroma, meyve dış rengi birbirine benzemektedir. KAYNAKLAR ANONYMOUS, BEN YEHOUSHA, S., RODOV, V., PERZELAN, J., Control of water condensation and effects of perforation of the plastic film of the sealed package on spoilage of fresh produce. 10. International Controlled&Modified Atmosphere Research Conference, Abstract Books, p 22. BHANDE, S.D., RAVİNDRA, M.R., GOSWAMİ, T.K., Respiration rate of banana fruit under aerobic conditionsat different storage temperatures. Journal of Food Engineering 87 (2008) DÜNDAR, Ö., PEKMEZCİ, M., Farklı Derim Zamanları ve Depo Koşullarının Valencia ve Kozan Yerli Portakallarının Muhafazasına Etkisi Üzerinde Araştırmalar. Doğa TUR.Tar. ve Orm. Dergisi (3): JIANG, W., ZHANG, M., HE, J. AND ZHOU, L., Regulation of 1-MCP treated Banana Fruit Quality By Exogenous Ethylene and Temperature. Food Sci. Tech. Int. 2004;10(1): Sage Pub. ISSN: KARAÇALI, İ., Bahçe Ürünlerinin Muhafazası ve Pazara Hazırlanması. Ege Üniversitesi Basımevi, Bornova/İzmir, s 469.Symposium,Eds.:M.Erkan and U. Aksoy, Acta Hort.877,ISHS 2010, Volume1, p 353. MORADINEZHAD, F., KLIEBER, A., SEDGLEY, M., ABLE, A.J., 2010a. Effect of ripening Temperatures on Shelf Life and Quality of Partially Ripened 1- MCP Treated Bananas. Proc.6th International Postharvest ÖZKAYA, O., DÜNDAR, Ö., 2009a. Response of 1-methylcyclopropene (1-MCP) treatments on some quality parameters of plum during storage. Journal of Food, Agriculture & Environment JFAE, 7 (2), ÖZKAYA, O., DÜNDAR, Ö., 2009b. Influence of 1-methylcyclopropene (1-MCP) on Fuji apple quality during long-term storage, Journal of Food, Agriculture & Environment JFAE, 7 (2),