Revizyon: 26 Şubat 2003 KIBRIS SORUNUNA KAPSAMLI ÇÖZÜM TEMELİ

Transkript

1 Revizyon: 26 Şubat 2003 KIBRIS SORUNUNA KAPSAMLI ÇÖZÜM TEMELİ

2 KIBRIS SORUNUNA KAPSAMLI BİR ÇÖZÜM BULMAK AMACIYLA KURULUŞ ANLAŞMASINI ONAYLAMAK ÜZERE EŞZAMANLI AYRI REFERANDUMLARA SUNMAK İÇİN TAAHHÜT Bizler, Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türklerin demokratik olarak seçilmiş liderleri Birleşmiş Milletler Genel Sekreterinin himayelerinde yürütülen ve her bir tarafın bir diğerinin siyasi eşiti olarak sadece kendisini temsil ettiği ve başkasını temsil etmediği görüşmeleri müteakip ekteki [...] 2003 tarihli Kuruluş Anlaşması nı 25 Mart 2003 e kadar ortaklaşa mutabık kalacağımız değişiklikler dahil olmak üzere ilişik ve ekleri ile birlikte onay için ayrı ve eşzamanlı 30 Mart 2003 te referandumlara sunmaya karar verdik, özellikle (i) (ii) (iii) Halen yürütülmekte olan bayrak ve marş yarışmaları prosedürüne uygun olarak seçilmiş olan Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti bayrağı ve marşı; Teknik Komiteler tarafından müzakere edilen Federal Yasalar, İşbirliği Anlaşmaları, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti ni bağlayıcı olan Uluslararası Anlaşmalar Listesi ve Anayasa Nitelikli Yasalar ın metinleri; ve Özellikle geçici Yüksek Mahkeme ye ve Merkez Bankası geçici Yönetim Kurulu na gösterilen adaylar ile ilgili olarak, Aşağıdaki maddeleri içeren Taslak Kuruluş Anlaşması ile uyumlu Oluşturucu Devlet Anayasa sı ile birlikte ilişiklerin 25 Mart 2003 e kadar (veya atananlarla ilgili olarak 10 Mart 2003) tamamlanmaması halinde ilişiklerin tamamlanabilmesi için Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri nin vazgeçilemez önerileri ile birlikte; i) kabul edilen ve bir hüküm gereği referanduma sunulan Oluşturucu Devlet yasaları, bu Anayasa ve Kuruluş Anlaşması ile birlikte, Kuruluş Anlaşmasının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren, söz konusu Oluşturucu Devlette, Kuruluş Anlaşması ve Oluşturucu Devlet Anayasası na uyumlu hale gelmesi için yapılacak gerekli değişiklikler ile birlikte uygulanacaktır. ii) Kuruluş Anlaşması veya bu Anayasanın herhangi bir hükmüyle çelişen veya buna aykırı olan herhangi bir yasanın herhangi bir iii) hükmü yürürlükte olmaya devam etmeyecektir. Yukarıdaki paragraflarda yer alan değişiklik tanımı, yasa değişikliğini, kabulünü veya yürürlükten kaldırılmasını içerir. Söz konusu yasaların her bir oluşturucu devletin mevzuatı olacağını belirten bir hükmü, aşağıdaki soruyu sorarak: Tüm ekleri ile Kuruluş Anlaşmasını bunun yanısıra Kıbrıs Rum/ Kıbrıs Türk Oluşturucu Devletleri Anayasalarını ve bununla yürürlüğe konacak hükümleri ve Kıbrıs ın Avrupa Birliği ne birleşmiş olarak katılacağı yeni bir düzenin oluşmasını onaylıyor musunuz? Evet/Hayır 2

3 ve bu Belgenin ekinde belirtildiği üzere Güvenlik Konseyi ni kararlar alması için Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri ni talepte bulunmaya davet ederiz. Bizler, Avrupa Komisyonu nun uluslararası bağışçılar konferansı düzenleme yönündeki istekliliğini ve uluslararası topluluğun tam desteğinin sağlanması yönündeki talebini memnuniyetle karşılarız yılının [ ]ayının, [ ]gününde, [ ] da imzalanmış, İngilizce olarak dört kopya halinde hazırlanmıştır. İmza Kıbrıs Rum tarafı için İmza Kıbrıs Türk tarafı için *** Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık ın Beyanı Helen Cumhuriyeti, Türkiye Cumhuriyeti, ve Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı böylelikle onaylar ki: (i) (ii) Kuruluş Anlaşması nın bu şekliyle ayrı ayrı, eşzamanlı referanduma sunulacağını kabul eder; ve Kuruluş Anlaşması nın ayrı eşzamanlı referandumlarda onaylanması üzerine, Kıbrıs ta kurulacak yeni düzen ile ilgili Kuruluş Anlaşmasına eklenmiş, ve Birleşmiş Milletler Anayasası nın 102 nci maddesi uyarınca uluslararası antlaşma olarak kaydedilecek Antlaşmayı, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti ile birlikte imzalamayı taahhüt eder yılının [ ]ayının, [ ]gününde, [ ] da imzalanmış, İngilizce olarak dört kopya halinde hazırlanmıştır. İmza İmza İmza Helen Cumhuriyeti Büyük Britanya Türkiye Cumhuriyeti ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı Şahit Kofi A. Annan Birleşmiş Milletler Genel-Sekreteri 3

4 Ekler: Kuruluş Anlaşması Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyine Karar İçin Sunulacak Hususlar 4

5 KURULUŞ ANLAŞMASI İşaretler üzerine bilgi: yapılan tüm değişiklikler, eklenen metinler veya yeniden yapılandırılanlar gölgelendirilmiştir (Anayasanın 1 inci maddesinin 1 inci fıkrasından kaynaklanan istisnalar dışında). Silinen ve yeni metinle değiştirilmemiş olan metin (çizilmiş) ile belirtilmiştir. Önemli değişiklikler daha sonra koyu ile gölgelendirilmiştir. 5

6 İçerik ANA MADDELER Taslak İlave I: Kıbrıs Anayasası İlişik 1: Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti nin ve oluşturucu devletlerinin Haritası İlişik 2: Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti nin Bayrağı İlişik 3: Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti nin Milli Marşı İlişik 4: Federal Mallar Taslak İlave II: Anayasal Nitelikli Yasalar İlişik 1: Anayasal nitelikli yasaların geliştirilmesi ve uyarlanmasına ilişkin anayasal hukuk İlişik 2: Polisle ilgili hususlar ve Ortak Soruşturma Örgütü nün oluşumu ve fonksiyonları hakkında Anayasal nitelikli yasalar İlişik 3: oluşturucu devlet iç vatandaşlık statüsüne ve oluşturucu devlette ikamet hakları hakkında Anayasal nitelikli yasa Taslak İlave III:Federal Yasalar İlişik 1: Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti nin milli marşı, bayrağı, nişanları ve madalyaları (ve bunların kullanımlarına) hakkında federal yasa İlişik 2: Dış ilişkilerin yürütülmesi hakkında federal yasa İlişik 3: Avrupa Birliği ilişkilerinin yürütülmesi hakkında federal yasa İlişik 4: Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti vatandaşlığı hakkında federal yasa İlişik 5: Yabancılar, muhaceret ve iltica hakkında federal yasa İlişik 6: Merkez Bankası hakkında federal yasa İlişik 7: Vergi ve maliye hakkında federal yasa İlişik 8: Bütçe hakkında federal yasa İlişik 9: Uluslararası ticaret, gümrük ve rüsumat hakkında federal yasa İlişik 10: Havacılık ve hava sahası idaresi hakkında federal yasa İlişik 11: Uluslararası denizcilik, kara suları ve kıta sahanlığı hakkında federal yasalar İlişik 12: Su kaynakları hakkında federal yasa İlişik 13: Doğal kaynaklar hakkında federal yasa İlişik 14: Federal yasaların uygulanması hakkında federal yasalar Posta hizmetleri yasası İlişik 15: İletişim hakkında federal yasalar İlişik 16: Meteoroloji hakkında federal yasa İlişik 17: Ağırlıklar ve ölçü birimleri standartlarının metrik sisteme göre düzenlenmesi ve ilişkili konuların sağlanması hakkında federal yasa İlişik 18: Telif hakları hakkında federal yasalar İlişik 19: Eski eserler hakkında federal yasalar İlişik 20: Seçimler hakkında federal yasalar, İlişik 21: Federal hükümetin dokunulmazlık ve muafiyetleri hakkında federal yasa İlişik 22: İdare hakkında federal yasalar İlişik 23: Resmi diller hakkında federal yasa İlişik 24: Federal polis ve Ortak Soruşturma Örgütü hakkında federal yasa İlişik 25: Yasama usulü ve anayasa tadilatlarında takip edilecek usul hakkında federal yasa İlişik 26: Adli hukuk hakkında federal yasa İlişik 27: Federal suçlara hakkında federal yasalar İlişik 28: İtham hakkında federal yasa Taslak İlave IV: Federal hükümet ve oluşturucu devletler arasındaki İşbirliği Anlaşmaları İlişik 1: Dış ilişkiler hakkında işbirliği anlaşması 6

7 İlişik 2: Avrupa Birliği ilişkileri hakkında işbirliği anlaşması İlişik 3: Polis hakkında işbirliği anlaşması Taslak İlave V: Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti için bağlayıcı olan Uluslararası Antlaşmaların listesi Taslak İlave VI: Toprak Düzenlemeleri İlişik 1: Oluşturucu Devletler arasındaki sınırın detaylı açıklaması İlişik 2:Toprak ayarlamalarını içeren haritalar İlişik 3: Toprak ayarlamalarını belirleyen hatların detaylı açıklaması Taslak İlave VII: 1963 Olaylarından etkilenen Mülkiyetin ele alınması İlişik 1: Tanımlar İlişik 2: Kıbrıs Mülkiyet Kurulu ve tazminat düzenlemeleri İlişik 3: Mevcut kullanıcılar lehine tedbirler İlişik 4: Toprak ayarlamasına tabi bölgelerdeki mülkiyet Taslak İlave VIII: Uzlaştırma Komisyonu Taslak İlave IX: Kurulacak Yeni Düzenin Yürürlüğe Girmesi İlişik 1: Kıbrıs ta kurulacak yeni düzene ilişkin konularda Kıbrıs, Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık arasındaki Antlaşma İlişik 2: Kıbrıs ın Avrupa Birliği ne Katılımına ilişkin Antlaşmaya Ek te sunulması istenilen Protokol Taslak İlave X: Uygulama Takvimi İlave XI: Geçici Yüksek Mahkeme ve geçici Merkez Bankası na atananlar EK B: SONUÇLANDIRMA SÜRECİNE EŞLİK VE YARDIM EDECEK TEDBİRLER EK C: KIBRIS TA KURULACAK YENİ DÜZENLE İLGİLİ HUSUSLARA İLİŞKİN KIBRIS, YUNANİSTAN, TÜRKİYE VE BİRLEŞİK KRALLIK ARASINDAKİ ANTLAŞMA Taslak İlave I: Kuruluş Anlaşması Taslak İlave II: Garanti Antlaşması na Ek Protokol Taslak İlave III: İttifak Antlaşması na Ek Protokol İlişik 1: Yunan ve Türk birliklerinin oluşumu, teçhizatı, konumu ve faaliyetleri Taslak İlave IV: Geçici Güvenlik Düzenlemeleri EK D: BİRLEŞMİŞ MİLLETLER GÜVENLİK KONSEYİ NİN KARARINA SUNULACAK HUSUSLAR EK E: KIBRIS IN AVRUPA BİRLİĞİ NE KATILIMIYLA İLGİLİ TALEPLER Kıbrıs ın Avrupa Birliği ne katılım şartlarını belirleyen Anlaşmaya eklenmesi istenen Protokol Kopenhag Avrupa Konseyi nin kararlarına dahil edilmesi talep edilen paragraf 7

8 EK A KURULUŞ ANLAŞMASI ANA MADDELER i. Kıbrıs ın ortak vatanımız olduğunu teyit ederek ve 1960 yılında kurulan Cumhuriyet in ortak oluşturucuları olduğumuzu hatırlayan ii. iii. iv. Geçmişte yaşanan trajik olayların hiçbir zaman tekrarlanmaması azmiyle tehdit ve güç kullanımından veya herhangi bir tarafın diğer bir tarafa hükmetmekten feragat eden Tarafların kendine özgü kimliğini ve bütünlüğünü, ilişkimizin bir çoğunluk ve azınlık ilişkisi değil siyasi eşitliğe dayalı bir ilişki olduğunu kabul eden Ortaklığımızı bu zeminde yenilemeye karar vererek ve bu yeni iki bölgeli ortaklığın birleşik ve bağımsız bir Kıbrıs ta dostluk, barış, güvenlik ve refahı güvence altına alacak ortak bir gelecek konusunda kararlılık gösteren v. Uluslararası hukuk ve Birleşmiş Milletler in ilke ve amaçlarına bağlılığımızın altını çizen vi. vii. viii. ix. Demokratik ilkeler, bireysel insan hakları ve temel özgürlüklerle birlikte bir tarafın diğer bir tarafın kültürel, dini, siyasi ve sosyal kimliğine ve diline saygı göstermeye adayan Doğu Akdeniz de barışçıl bir ortamda Yunanistan ve Türkiye ile özel dostluk bağlarımızı devam ettirmeye ve Yunanistan ve Türkiye arasındaki dengeye saygı göstermeye kararlı olan Avrupa Birliği ne katılmayı ve Türkiye nin de katılacağı güne ümitle bakan Demokratik bir şekilde seçilen liderlerimizin, Kıbrıs Sorununun tüm öğeleri üzerinde özgürce anlaşmaya vardıkları Kapsamlı Çözümü ve bunun Yunanistan ve Türkiye ile Birleşik Krallık tarafından onaylanmasını memnuniyetle karşılayan Bizler, Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türkler, asli oluşturucu yetkimizi kullanarak özgür, demokratik ve ayrı ayrı ifade edilen ortak irademizle işbu Kuruluş Anlaşması nı kabul ederiz. Madde 1 Kurulacak Yeni Düzen 1. İşbu Anlaşma Kıbrıs ta yeni bir düzen kurar. 8

9 2. Anlaşma da listelenen antlaşmalar Kıbrıs üzerinde bağlayıcı olur ve ilişikte sunulan <ortak devlet>in federal hükümetin işleyişi için vazgeçilmez olan mevzuat işbu Anlaşma nın yürürlüğe girmesiyle uygulanır. 3. Kuruluş Antlaşması, Garanti Antlaşması ve İttifak Antlaşması yürürlükte kalır ve mutatis mutandis yeni düzene uygulanır. İşbu Anlaşma nın yürürlüğe girmesiyle birlikte Kıbrıs, Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık ile Kuruluş, Garanti ve İttifak Antlaşmaları na ek protokollerin yanısıra Kıbrıs taki yeni düzenle ilgili hususlara ilişkin bir Antlaşma imzalar. 4. Kıbrıs, Avrupa Birliği Katılım Antlaşması nı imzalar ve onaylar. 5. Kıbrıs, Yunanistan ve Türkiye ile olan özel dostluk bağlarını sürdürür, Garanti ve İttifak Antlaşmaları ile işbu Anlaşma nın oluşturduğu dengeye saygı göstererek bir Avrupa Birliği üyesi ülke olarak Türkiye'nin de Avrupa Birliği'ne katılımını destekler. 6. İşbu Anlaşma ile kurulan düzene yapılacak tek taraflı herhangi bir değişiklik, Kıbrıs ın özellikle bir bütün veya kısmi olarak başka diğer bir ülke ile birleşmesi veya herhangi bir şekilde taksimi veya ayrılması, yasaklanır. İşbu Anlaşma daki hiçbir husus, bu yasakla çelişir biçimde yorumlanamaz. Madde 2 Kıbrıs Devleti, <ortak devlet> hükümeti ve <parça devletleri> Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti, federal hükümeti ve oluşturucu devletleri 1. Kıbrıs Devleti ni oluşturan <ortak devlet> hükümeti Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti ni oluşturan federal hükümet, ve <parça oluşturucu devletlerin statüsü ve birbirleriyle olan ilişkisi, İsviçre nin federal hükümeti ve kantonları ile olan ilişkisi ve bunların statüsü esas alınarak oluşturulur. Buna göre: a. Kıbrıs, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti <ortak devlet> federal hükümeti ile, biri Kıbrıs Rum Devleti diğeri ise Kıbrıs Türk Devleti olan iki eşit parça oluşturucu devletten oluşan, fesh edilemez bir ortaklık yapısı olan, bağımsız bir devlettir. Kıbrıs ın tek bir uluslararası kimliği ve egemenliği vardır ve Birleşmiş Milletler üyesidir. Kıbrıs, Anayasa sı uyarınca hukukun üstünlüğü, demokrasi, temsili cumhuriyet hükümeti, siyasi eşitlik, iki bölgelilik ve oluşturucu devletlerin eşit statüsü temel ilkeleri çerçevesinde yapılandırılır. b. <ortak devlet> Federal hükümet, Kıbrıs ın uluslararası alanda ve Avrupa Birliği nde tek sesle konuşmasını ve hareket etmesini, bir Avrupa Birliği üye ülkesi olarak yükümlülüklerini yerine getirmesini, bütünlüğünü, sınırlarını, kaynaklarını ve tarihi mirasını korumasını sağlayan Anayasa da belirtilen yetkilerini egemence kullanır. 9

10 c. <parça devletler> Oluşturucu devletler eşit statüdedirler. Anayasa nın koyduğu sınırlar çerçevesinde ve Anayasa nın <ortak devlet> federal hükümetine verdiği tüm yetkilerden arta kalan yetkileri egemence kullanarak kendi Anayasaları altında kendilerini özgürce yapılandırırlar. 2. <Parça Oluşturucu devletler, İşbirliği Anlaşmaları nın yanısıra hem <ortak devlet>federal parlamento hem de <parça oluşturucu devlet yasama organlarınca kabul edilen Anayasal Nitelikli Yasalar aracılığıyla gerek kendi aralarında gerekse <ortak federal devlet ile işbirliği ve koordinasyonu sağlar. Özellikle <parça oluşturucu devletler, kendi yetki alanlarına giren hususlara ilişkin dış ilişkiler ve Avrupa Birliği ile ilişkilerle ilgili siyaset oluşturulması ve uygulanması sürecinde Belçika örneğindeki İşbirliği Anlaşmaları uyarınca yer alır. <Parça Oluşturucu devletler Anayasa ya uyumlu olarak dış dünya ile ticari ve kültürel ilişkiler kurabilirler. 3. <ortak devlet> Federal hükümet ve <parça oluşturucu devletler, birbirlerinin yetki ve işlevlerine tam saygı gösterir ve birbirlerinin yetki ve işlevlerini ihlal etmez. <Ortak devlet Federal hükümet in ve <parça oluşturucu devletlerin yasaları arasında herhangi bir hiyerarşi yoktur. Anayasaya aykırı herhangi bir işlem hükümsüz ve geçersizdir. 4. Kıbrıs Birleşik Kıbrıs Cumhuriyet inin Anayasası, Anayasa da özel olarak belirtilen hükümler uyarınca her <parça oluşturucu devlet in seçmenlerinin ayrı ayrı çoğunluğu ile tadil edilebilir. Madde 3 Vatandaşlık 1. Tek bir Kıbrıs vatandaşlığı vardır. Kıbrıs vatandaşlığına uygunluğu özel çoğunlukla kabul edilen <ortak devlet federal hükümet yasası düzenler. 2. Tüm Kıbrıs vatandaşları aynı zamanda <parça oluşturucu devlet iç vatandaşlığından yararlanır. Bu statü, Avrupa Birliği vatandaşlığında olduğu gibi Kıbrıs vatandaşlığını tamamlayıcı özelliktedir ve onun yerine geçmez. 3. <Ortak devlet> Federal hükümet düzeyindeki siyasal haklar, <parça oluşturucu devlet iç vatandaşlık statüsüne dayalı olarak uygulanır. Bir <parça devlet>, işbu Anlaşma çerçevesinde yetkisi düzeyindeki siyasal hakların kullanımını, kendi bölgesinde iç vatandaş olunması koşuluna bağlayabilir. Oluşturucu devlet ve yerel düzeydeki siyasi haklar daimi ikametgah yerinde kullanılır. 4. Bir <parça devlet>, işbu Anlaşma nın yürürlüğe girmesini müteakip dört yıl içerisinde ilgili <parça devlet> iç vatandaşlık statüsüne haiz olmayan şahısların ikametine ilişkin moratoryum koyabilir. Müteakiben, bir <parça devlet>, diğer 10

11 <parça devlet>ten gelen ikamet edenlerin sayısının 5. ve 9. yıllar arasında bir köy veya kasaba nüfusunun %8 ine ve 10. ve 15. yıllar arasında da %18 ine ulaşması durumunda, Anayasal nitelikli yasaya uygun olarak kendi iç vatandaşlık statüsüne haiz olmayan şahısların ikametine kısıtlama getirebilir. Bunu müteakip, ancak diğer <parça devlet>ten gelenlerin ilgili <parça devlet>in nüfusunun %28 ine ulaşması durumunda kısıtlama getirilmesine müsaade edilir. Bu Anlaşma nın yürürlüğe girmesini müteakip 25 yıldan geç olmamak kaydıyla, <ortak devlet> ve <parça devletler> deneyimler ışığında ilgili Anayasal nitelikli yasayı gözden geçirir. 4. Türkiye nin Avrupa Birliği ne katılımına kadar, bir oluşturucu devlet diğer oluşturucu devletten gelecek kişilerin ikametini kısıtlayabilir. Bu bağlamda, altıncı yılın sonuna kadar bir moratoryum koyabilir, ve bu süreden sonra eğer diğer oluşturucu devletten gelen kişilerin sayısı herhangi bir köyün veya belediyenin 7 inci ve 10 uncu yıllar arasında nüfusunun %7 sine, ve 11 inci ve 15 inci yıllar arasında %14 üne, ve bundan sonraki yıllar için ilgili oluşturucu devletin nüfusunun %21 ine ulaşmışsa kısıtlamalara müsaade edilebilir. İkinci yıldan sonra böyle kısıtlamalar bir eş veya çocuklarından veya kardeşlerinden biri refakatindeki 65 yaş üzerinde olan önceki sakinlere uygulanamayacağı gibi, belirlenmiş köylerin önceki sakinlerine de uygulanamaz. Madde 4 Temel hak ve özgürlükler 1. İnsan hakları ve temel özgürlükler Anayasada güvence altına alınır. Hiçbir şahsa cinsiyeti, etnik kökeni, dini kimliği, veya <parça oluşturucu devlet vatandaşlığı statüsü nedeniyle ayrımcılık yapılamaz. Dolaşım ve yerleşim özgürlüğü sadece işbu Anlaşmada belirtildiği şekilde kısıtlanabilir. 2. Diğer <parça oluşturucu devletin sınırları içerisinde kalan belirlenmiş köylerde yaşayan Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türkler kendi kültürel, dini, ve eğitim haklarına sahip olur ve ilgili <parça oluşturucu devletin yasama organında temsil edilir. 3. Maronit, Latin ve Ermeni gibi dini azınlıkların hakları federal parlamentoda ve oluşturucu devlet yasama organlarında temsiliyet de dahil kültürel, eğitim ve dini hakları da ihtiva edecek şekilde uluslararası standartlara göre korunacaktır. Madde 5 <Ortak devlet>federal hükümet 1. Yasama yetkisini, Senato ve Temsilciler Meclisi olmak üzere iki meclisten oluşan <ortak devlet federal hükümet parlamento kullanır: a. Her meclisin 48 üyesi bulunur. Senato, her iki <parça oluşturucu devletten eşit sayıda senatörden oluşur. Temsilciler Meclisi nüfus her <parça oluşturucu devletin iç vatandaşlık statüsüne haiz şahısların oranına göre, herhangi bir parça oluşturucu devlete düşen sandalye sayısı 11

12 toplam sandalye sayısının dörtte birinden az olmamak kaydıyla oluşturulur. b. Parlamento kararları, her iki meclisin basit çoğunluk onayına bağlı olup, her <parça oluşturucu devletten senatör sayısının dörtte birinin oyunu kullanması da gerekir. Belirlenen hususlarda ise, oylamaya her <parça oluşturucu devletten katılan senatörlerin beşte iki özel çoğunluğu aranacaktır. 2. Devlet Başkanlığı makamına sahip olan Başkanlık Konseyi yürütme erkini kullanır. a. Başkanlık Konseyi, tek liste içinden Senatoda özel çoğunlukla seçilen ve Temsilciler Meclisinde çoğunlukla onaylanan, altı üyeden oluşur. Başkanlık Konseyinin oluşumu, her <parça oluşturucu devletin iç vatandaşlık statüsüne haiz şahısların sayısına orantılıdır, ancak herhangi bir <parça oluşturucu devletin üye sayısı toplamın en az üçte biri oranında olur. b. Başkanlık Konseyi, kararların konsensüs ile alınması yönünde gayret sarf eder. Ancak Konsey, bunun başarılamadığı durumlarda, aksi belirtilmedikçe her <parça oluşturucu devletten asgari birer temsilcinin katılması koşuluyla kararını basit çoğunluğa dayandırabilir. c. Konseyin üyeleri eşittir ve her üye bir departmanın başkanlığını yapar. Dışişleri ve Avrupa Birliği ilişkileri ile ilgili departmanların başkanları, aynı parça oluşturucu devletten olamaz. d. Başkanlık ve Başkan Yardımcılığı makamları konsey üyeleri arasında, her on ayda bir rotasyona tabidir. Aynı <parça oluşturucu devletten iki müteakip dönemden daha fazla Başkan seçilemez. Başkan, ve onun yokluğunda veya geçici olarak görev yapamadığı durumlarda Başkan Yardımcısı, Konseyi, Devlet Başkanı ve Hükümet Başkanı olarak temsil edecektir. Başkan ve Başkan Yardımcısı Konseyde belirleyici oy hakkına veya başka şekilde artırılan yetkilere sahip olamaz. e. Bu anlaşmanın yürürlüğe girmesinden sonraki ilk on yıl içinde, <parça oluşturucu devletlerin [yürütme organlarının başkanları] 7, Konsey in toplantılarına oy hakkı olmadan katılmaya davet edilir; on yıl sonunda ise bu katılım periyodik esasa dayandırılır. 3. Kıbrıs Merkez Bankası, Başsavcılık ve Sayıştay Başkanlığı makamları özerktir. Madde 6 Yüksek Mahkeme 1. Yüksek Mahkeme, Anayasanın uygulanmasını ve Anayasaya tam saygıyı sağlar. 7 Gözlem: <parça devletler>in hükümet yapısına karar verildikten sonra terminoloji değişir. 12

13 2. Yasada aksi öngörülünceye kadar her <parça oluşturucu devletten eşit sayıda üye ve üç de Kıbrıslı olmayan, toplam dokuz yargıçtan oluşur. 3. Yüksek Mahkeme, diğer görevlerinin yanı sıra, <parça oluşturucu devletler arasındaki veya <parça oluşturucu devletlerden biri veya her ikisi ile <ortak devlet federal hükümet arasındaki anlaşmazlıkları çözümler ve <ortak devlet federal kurumlar arasındaki çıkmazları, bu çıkmazların çözümü <ortak devlet federal hükümetin düzgün işleyişi için vazgeçilmez olduğu durumlarda, geçici olarak çözüme kavuşturur. Madde 7 Geçici <ortak devlet federal kurumlar 1. <Ortak devlet Federal kurumlar, geçiş dönemi boyunca gelişme gösterirler ve bu süre sonunda, yukarıda belirtilen işlevlerine kavuşurlar. 2. İşbu Anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle, her iki tarafın liderleri, 30 ay boyunca Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti nin Eşbaşkanları olurlar. Kendi Eşbaşkanı yerine bir başkasını da seçebilen ve Eşbaşkanlık makamının boşalması durumunda da yerine gelecek birisini seçen her <parça oluşturucu devlet yasama organı kendi Eşbaşkanını onaylar. Bu Eşbaşkanlar, ilk yıl boyunca, kendi atayacakları Bakanlar Kurulunun yardımı ile yürütme yetkisini kullanırlar. Müteakip iki yıl onsekiz ay boyunca, yürütme yetkisi, parlamento tarafından seçilen bir Bakanlar Kurulunca kullanılır ve Eşbaşkanlar, birlikte Devlet Başkanı makamını yürütürler. 3. Bu anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle, kırk gün içerisinde seçilecek <parça oluşturucu devlet yasama organlarının her biri (kendi yasama organlarının siyasi oluşumunu yansıtacak şekilde), bir yıl süreyle görev yapacak geçici <ortak devlet federal hükümet Parlamentoya 24 Temsilci atar. 4. Geçici Yüksek Mahkeme işbu Anlaşmanın yürürlüğe girmesini müteakip işlevlerine başlar. Madde 8 Askersizleştirme 1. Aşağıdakileri dikkate alarak: a. Garanti Antlaşması, işbu Anlaşmanın ve Kıbrıs Anayasanın oluşturduğu yeni duruma mutatis mutandis uygulanarak, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti nin bağımsızlığı, toprak bütünlüğü, güvenliği ve anayasal düzeni yanında, <parça oluşturucu devletlerin de toprak bütünlüğü, güvenliği ve anayasal düzeni kapsar; b. İttifak Antlaşması, tüm rütbeler dahil olmak üzere, her biri [Kapsamlı Çözümün imzalanmasından önce 2,500 ile 7,500 arasında 6,000 i 1 aşmayan, 1 Referans: Eğer, Kıbrıs, Yunanistan ve Türkiye arasındaki bir anlaşma ile İttifak Antlaşması na eklenen Protokol revize edilirse bu sayı değişebilir. 13

14 Yunan ve Türk birliklerinin, sırasıyla, Kıbrıs Rum <parça Devleti nde ve Kıbrıs Türk <parça Devleti nde konuşlandırılmasına müsaade eder; ve Türkiye nin Avrupa Birliği ne girmesiyle, tüm Yunan ve Türk askerleri Kıbrıs, Yunanistan ve Türkiye arasında aksine bir uzlaşmaya varılmadıkça adadan çekilir. c. Türk ve Yunan kuvvetleri ile silâh ve teçhizatları önceden belirlenecek yerlerde yeniden konuşlandırılır ve üzerinde uzlaşılan seviyeye getirilir. Bu seviyenin üstündeki kuvvetler, silah ve teçhizat geri çekilir; d. Bu Anlaşmanın uygulanmasını izlemek için bir Birleşmiş Milletler Barış Gücü oluşturulur ve bu güç Anlaşma hükümlerine uyumu sağlamak için tüm gayretini sarf ederek, güvenli bir ortamın idamesine katkıda bulunur ve bu güç, her iki <parça oluşturucu devletin onayı alınarak <ortak devlet federal hükümet tarafından aksine bir karar alınıncaya kadar burada kalır; e. Kıbrıs a silah tedariki hem ithalatçıları hem de ihracatçıları hukuki olarak bağlayacak şekilde yasaklanır; ve f. Birleşmiş Milletler'in başkanlığında, garantör güçler, <ortak devlet federal hükümet ve <parça oluşturucu devletlerin temsilcileri ile oluşturulacak bir İzleme Komitesi Anlaşmanın uygulanmasını izler; Kıbrıs askersizleştirilerek, Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türk kuvvetler, seferi birlikler de dahil olmak üzere dağıtılır, silahları, Türk ve Yunan Kuvvetlerinin yeniden konuşlandırılıp, ayarlamalarının yapılmasıyla senkronize aşamalarla adadan uzaklaştırılır. 2. Paramiliter veya seferi birlikler veya, vatandaşların, askeri veya paramiliter eğitimi olmaz. Lisanslı, spor amaçlı tüfeklerden başka tüm silahlar yasaklanır. 3. Hiçbir <parça Oluşturucu devletler, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti ne, <ortak devlet federal hükümete, <parça oluşturucu devletlere veya garantör güçlere karşı şiddete veya şiddet kışkırtıcılığına müsamaha göstermez. 4. Kıbrıs, Yunanistan ve Türkiye nin veya her iki <Parça Devlet oluşturucu devletin rızası olmaksızın, toprağını uluslararası askeri operasyonlara tahsis etmez; bunun için, Türkiye nin Avrupa Birliği ne katılımına kadar, Yunanistan ve Türkiye nin rızası gerekecektir. 5. Federal hükümet ve oluşturucu devletler Birleşmiş Milletler operasyonları ile işbirliği yaparlar. Birleşmiş Milletler operasyonlarının maliyeti Birleşik Kıbrıs Cumhuriyet i tarafından karşılanır. 6. Bu hükümler, Kuruluş Antlaşması, Garanti Antlaşması, İttifak Antlaşması, Birleşmiş Milletler barış gücü operasyonu mandasına ve Anayasanın federal ve oluşturucu <parça devlet polisi ve Ortak Soruşturma Örgütüne ilişkin hükümlerine halel getirmez. 14

15 Madde 9 <Parça Oluşturucu devlet sınırları ve toprak ayarlaması 1. <Parça Oluşturucu devletlerin sınırları işbu Anlaşmanın 2 bir bölümünü oluşturan haritada tasvir edildiği gibidir. 2. İşbu Anlaşmanın yürürlüğe girmesini müteakip, toprak ayarlaması sonucu yasal olarak Kıbrıs Rum <parça Devletine ait olan bölgelerin idaresi üç yılı geçmeyecek geçici bir süre için Kıbrıs Türk <parça Devletinde olur. Kıbrıs Rum <parça Devletine devredilecek bölgelerin idaresi işbu Anlaşmanın yürürlüğe girmesini müteakip kabul edilen fasılalar halinde 90 gün içerisinde sözkonusu <parça devlete bitişik olan ve büyük ölçüde yerleşime açık olmayan bölgelerin idaresinin Rum <parça Devletine Birleşmiş Milletler gözetiminde devredilmesiyle başlar. 3. Özel düzenlemeler, toprak ayarlamalarına maruz kalan bölgelerde halen ikamet edenlerin hakları ve çıkarlarını korur ve bu kişilerin yeniden yerleştirilmeleri için geçimlerini de sağlayabilecekleri koşulların bulunduğu uygun yerlerde yeterli alternatif barınak sağlar. Madde 10 Mülkiyet 1. İşbu Anlaşmanın yürürlüğe girmesinden önce gerçekleşen olaylar neticesinde mallarının tasarrufunu kaybeden mal sahiplerinin talepleri, kapsamlı bir biçimde, uluslararası hukuka uygun olarak ve mallarının tasarrufunu kaybeden mal sahipleri ile şimdiki kullanıcıların kişisel haklarına ve iki bölgelilik ilkesine saygı gösterilerek çözümlenir. 2. Toprak ayarlamasına tabi bölgelerdeki taşınmaz mallar, mallarının tasarrufunu kaybeden mal sahiplerine geri iade edilir. 3. Toprak ayarlamasına tabi olmayan bölgelerde, geri iade veya tazminat yoluyla mülkiyet haklarının kullanımı için yapılacak düzenlemeler, aşağıdaki temel kurallara göre olur: a. Tazminat almayı tercih eden veya malları düzenlemeler neticesinde geri iade edilmeyen mal sahipleri, mallarının tasarrufunu kaybettikleri andaki değerin kıyaslanabilir yerlerdeki gayrimenkul değerlerinin kıymetini yansıtacak şekilde ayarlanması baz alınmak suretiyle tam ve etkin tazminat alır; b. Tasarrufu kaybeden mal sahiplerinin, mallarının tasarrufunu idari bir karar neticesinde ellerinde bulunduran şimdiki kullanıcılar, diğer <parça 2 Gözlem:Anayasa ya eklenen iki tane harita vardır.birinci harita, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti topraklarını ve Kuruluş Antlaşması nın yürürlüğe girmesini müteakip oluşturucu devlet toprakları sınırlarını gösterir. İkinci harita, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti toprakları ve Kuruluş Antlaşması na eklenen Protokol un yürürlüğe girmesini müteakip oluşturucu devletlerin toprak sınırlarını gösterir. 15

16 oluşturucu devlette bulunan ve tasarrufunu kaybettikleri eşdeğerdeki mülkiyetten feragat etmek suretiyle başvuruda bulunarak şu anda kullanılan mülkiyetin tapusunu alır; c. Kişiler ayrıca büyük ölçüde inkişaf ettirilen mülkiyetin orijinal değerini ödemek kaydıyla sözkonusu gayrimenkulun tapusunu başvuru yaparak alır; d. Tasarrufu kaybeden mal sahipleri taşınmaz mallarını şimdiki kullanıcılarına veya taşınmaz malın bulunduğu <parça oluşturucu devletteki diğer kişilere satmaları, kiralamaları veya takas etmeleri için teşvik edilir; e. Yukarıdaki kapsama girmeyen taşınmazlar işbu Anlaşmanın yürürlüğe girmesinden beş yıl sonra (boş mallar üç yıl sonra) herhangi bir <parça oluşturucu devletteki bölgenin ve ikamet yerlerinin %10 dan ve herhangi bir yerleşim yerinin (Anlaşmada özellikle tayin edilmiş köyler hariç) 8 20% den 3 fazla olmaması kaydıyla diğer <parça oluşturucu devletteki mal sahiplerine geri iade edilir; f. Taşınmaz malı, tahliyesi istenilen Kıbrıs vatandaşı olan şimdiki kullanıcılarının yeterli alternatif barınak sağlanıncaya kadar sözkonusu mülkiyeti tahliyesi gerekmez. 4. Taşınmaz mallara ilişkin talepler iki <parça oluşturucu devletten ve Kıbrıslı olmayan eşit sayıda üyeden oluşan bağımsız ve tarafsız Mülkiyet Kurulu tarafından kabul ve icra edilir. Kişiler arasında doğrudan temas gerekli olmaz. Madde 11 Uzlaşma Komisyonu 1. Bağımsız ve tarafsız bir Uzlaşma Komisyonu, Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türkler arasında anlayış, hoşgörü ve karşılıklı saygıyı teşvik eder. 2. Komisyon, her <Parça Devlet> oluşturucu devletten eşit sayıda ve Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri nin federal hükümet ve iki taraf oluşturucu devlet ile istişare içerisinde ataması öngörülen en az bir Kıbrıslı olmayan erkek ve kadın üyelerden oluşur. Madde 12 Geçmiş İşlemler 1. İşbu Anlaşmanın yürürlüğe girmesinden önce Kıbrıs taki 4 herhangi bir makamın yasama, yürütme veya yargıya ilişkin bir icraatı işbu Anlaşmanın herhangi bir maddesi ile tutarsız veya herhangi bir maddesine veya uluslararası 8 Gözlem: Bu yüzdelikler üzerinde uzlaşılan toprak ayarlamalarıyla doğrudan bağlantılıdır.. 3 Not: Bu yüzdelikler uzlaşılan toprak ayarlamaları ile doğrudan ilişkilidir. 4 Gözlem: Burada kullanılan Kıbrıs terimi Egemen Üsler Bölgesi dışındaki Kıbrıs adası olarak anlaşılacaktır. 16

17 hukuka 5 aykırı olmaması kaydıyla sözkonusu Anlaşmanın 6 yürürlüğe girmesini müteakip yürürlükte olmaya devam eder. Hiçbir kimse işbu Anlaşma nın yürürlüğe girmesinden önce olanlardan dolayı bu işlemlerin geçerliliğine itiraz edemez. 2. İşbu Anlaşmanın yürürlüğe girmesi öncesinde yapılan işlemlerin neden olduğu yükümlülük ve tazminat talepleri, işbu Anlaşmanın diğer hükümlerince düzenlenmediği durumlarda, iddia sahibinin bulunduğu <parça oluşturucu devlet tarafından ele alınır. Madde 13 Yürürlüğe giriş ve uygulama 1. İşbu Anlaşma, sözkonusu Anlaşma uyarınca iki tarafın ayrı ayrı ve eşzamanlı olarak gerçekleştireceği referandumların sonuçlarının teyidini müteakip ertesi gün saat 00:00 da yürürlüğe girer. 2. İşbu Anlaşmanın yürürlüğe girmesini müteakip, Ada çapında Anayasada belirtilen bayraklar dışındaki tüm bayrakların indirilerek yerlerine Anayasada belirtilen Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti ve <parça oluşturucu devlet bayraklarının göndere çekileceği ve Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti ve <parça oluşturucu devlet milli marşlarının çalınacağı kutlamalar yapılır. 3. İşbu Anlaşmanın yürürlüğe girmesini müteakip, Eşbaşkanlar bundan böyle Kıbrıs ın Birleşmiş Milletler deki üyelik haklarının kullanılması ve yükümlülüklerinin yerine getirilmesinin yeni düzen uyarınca olacağı hususunda Birleşmiş Milletler i bilgilendirir. Üzerinde uzlaşılan Kıbrıs bayrağı Birleşmiş Milletler Merkezi nde göndere çekilir. 4. İşbu Anlaşma, Anlaşmanın çeşitli bölümlerinde belirtilen bağlayıcı zaman çerçevesi ve uygulama takvimi bağlamında uygulanır. Madde 14 İlaveler Yukarıdaki ana maddeler işbu Anlaşmanın ayrılmaz bir parçasını oluşturan detaylı hukuki bir dille yazılmış İlaveler den oluşmaktadır. 5 Gözlem: Bu, uluslararası hukuk uyarınca ilgili makamların meşruiyeti ve statüsü sorularına değil, önemli uluslararası hukuk sorularına atıfta bulunur. 6 Gözlem: Vatandaşlık, muhaceret ve 1963 ten bu yana meydana gelen olaylardan etkilenmiş mallara ilişkin hususlar işbu Anlaşma uyarınca kapsamlı bir biçimde ele alınır; işbu Anlaşmanın yürürlüğe girmesinden önce geçerli olan bu hususlarla ilgili işlemler işbu Anlaşmanın hükümlerine aykırı olması durumunda geçerliliğini yitirir. 17

18 TASLAK İLAVE I: KIBRIS ANAYASASI BÖLÜM I: GENEL HÜKÜMLER TEMEL MADDELER BÖLÜM II TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER GENEL HÜKÜMLER BÖLÜM III: <ORTAK DEVLET> VE <PARÇA DEVLETLER> TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER BÖLÜM IV: <ORTAK DEVLET> KURUMLARI FEDERAL HÜKÜMET VE OLUŞTURUCU DEVLETLER Kısım A: Yasama Kısım B: Yürütme Kısım C: Bağımsız Kamu Görevlileri ve Kurumlar Kısım D: Yargı BÖLÜM V: ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ FEDERAL KURUMLAR Kısım A: Yasama Kısım B: Yürütme Kısım C: Bağımsız Görevliler ve Kuruluşlar Kısım D: Yargı BÖLÜM VI: GEÇİCİ HÜKÜMLER ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİ BÖLÜM VII: EK HÜKÜMLER GEÇİCİ HÜKÜMLER İLİŞİK 1: KIBRIS VE <PARÇA DEVLETLER>İNİN HARİTASI İLİŞİK 2: KIBRIS BAYRAĞI İLİŞİK 3: KIBRIS MİLLİ MARŞI İLİŞİK 4: <ORTAK DEVLET>İN MALLARI BÖLÜM VIII: EK HÜKÜMLER İLİŞİK 1: BİRLEŞİK KIBRIS CUMHURİYETİ VE OLUŞTURUCU DEVLETLERİ NİN HARİTASI İLİŞİK 2: BİRLEŞİK KIBRIS CUMHURİYETİ BAYRAĞI İLİŞİK 3: BİRLEŞİK KIBRIS CUMHURİYETİ MİLLİ MARŞI İLİŞİK 4: FEDERAL MALLAR 18

19 Bölüm I: TEMEL MADDELER Madde 1 Kıbrıs Devleti Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti 1. Kıbrıs Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti, tek uluslararası tüzel kişiliğe ve <ortak devlet> federal hükümete sahip bağımsız ve egemen bir devlettir ve Kıbrıs Rum Devleti <parça devlet>ve Kıbrıs Türk Devleti olarak iki <parça oluşturucu devletlerden oluşur. 2. Kıbrıs ın Birleşik Kıbrıs Cumhuriyetinin bağımsızlığı, toprak bütünlüğü, güvenliği ve anayasal düzeni herkes tarafından korunur ve saygı gösterilir. 3. Kıbrıs ın bir bütün veya kısmi olarak başka diğer bir ülke ile birleşmesi, herhangi bir şekilde taksimi veya ayrılması ve Kuruluş Anlaşması ve işbu Anayasa ile kurulan düzene yapılacak tek taraflı herhangi bir değişiklik yasaktır. 4. Kıbrıs, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti Anayasa sı uyarınca hukukun üstünlüğü, demokrasi, temsili cumhuriyet hükümeti, Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türklerin siyasi eşitliği, iki bölgelilik ve <parça oluşturucu devletlerin eşit statüsü temel ilkeleri çerçevesinde yapılandırılır. Madde 2 <Parça devletler> Oluşturucu devletler 1. <Parça Oluşturucu devletler eşit statüye sahiptirler. Her <parça oluşturucu devlet, işbu Anayasanın öngördüğü çerçeve ve ona ekli toprak sınırları içerisinde yetkisini icra eder. 2. <Parça Oluşturucu devletlerin kimliği, toprak bütünlüğü, güvenliği ve anayasal düzeni herkes tarafından korunur ve saygı gösterilir. 3. <Parça Oluşturucu devletler, işbu Anayasanın öngördüğü çerçevede ve hukukun üstünlüğü, demokrasi ve temsili cumhuriyet hükümeti temel ilkeleri uyarınca kendilerini kendi Anayasaları altında özgürce düzenler. Bölüm II: GENEL HÜKÜMLER Madde 3 Anayasanın üstünlüğü 1. Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türklerin ayrı ayrı ifade edilmiş ortak iradeleri ile demokratik olarak uyarlanan işbu Anayasa, ülkenin en üst yasasıdır ve <ortak 19

20 devlet federal otoritelerin ve <parça oluşturucu devletlerin makamları üzerinde bağlayıcıdır. <Ortak devlet Federal Hükümet > veya <parça oluşturucu devletin işbu Anayasaya aykırı olan herhangi bir işlemi hükümsüz ve geçersizdir. 2. İşbu Anayasa altında, herhangi bir oluşturucu devlet <ortak devlet federal hükümet ve/veya <parça diğer oluşturucu devletin yetki ve işlevlerine tam saygı gösterir ve bunları ihlal etmez. İşbu Anayasa altında, herhangi bir <parça oluşturucu devlet <ortak devlet federal hükümet ve diğer <parça oluşturucu devletin yetki ve işlevlerine tam saygı gösterir ve bunları ihlal etmez. <Ortak devlet Federal hükümet ve <parça oluşturucu devletlerin yasaları arasında hiyerarşi yoktur Yüksek Mahkeme işbu Anayasayı gözetir ve diğer <ortak devlet federal organların ve <parça oluşturucu devletlerin organlarının Anayasaya saygılı olmasını sağlar. Madde 4 Hukuk devleti 1. Hukuk, hükümet icraatlarının her seviyede temeli ve çerçevesidir. 2. Hükümetin her seviyedeki tüm icraatları, kamu yararı, orantılılık ve iyi niyet ilkeleri ile uyumlu olacaktır. 3. <Ortak devlet Federal hükümet ve <parça oluşturucu devletler işbu Anayasanın ayrılmaz bir parçası olan Kıbrıs ı Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti ni bağlayıcı tüm antlaşmalar da dahil olmak üzere uluslararası hukuka saygı gösterir. Madde 5 Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti nin Laik Yapısı Laik Kıbrıs Devleti ve <parça devletler> 1. Kıbrıs Devleti Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti, federal hükümeti, ve <parça oluşturucu devletleri laiktir. 2. Din adamları siyasi makamlara veya kamu makamlarına seçilemez veya atanamaz. Madde 6 <Ortak devlet> ve <parça devletler Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti nin askersizleştirilmesi 7 Gözlem: İşbu Anayasa Yüksek Mahkeme ye herhangi bir yasanın geçerliliğini tayin etme yetkisini verir. 20

21 1. <Ortak devlet> Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti ve <parça oluşturucu devletler askersizleştirilecektir. Hiçbir paramiliter veya yedek kuvvet olmaz ve vatandaşlara askeri veya paramiliter nitelikli eğitim verilmez. 2. Kıbrıs, Yunanistan ve Türkiye nin veya Kıbrıs, her iki <Parça Devlet oluşturucu devlet hükümetlerinin onayı olmadan topraklarını uluslararası askeri operasyonlar için kullanıma açmaz. 3. Lisanslı spor amaçlı tüfeklerin dışında tüm silahlar yasaklanır. 4. Oluşturucu devletler, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti ne karşı şiddeti veya şiddeti teşvik edici hareketleri yasaklar ve hiçbir <parça oluşturucu devlet kendi sınırları içerisinde hiçbir şahsın, grubun veya örgütün Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti ne, <ortak devlet federal hükümete, <parça oluşturucu devletlere veya garantör kuvvetlere karşı şiddet içeren veya şiddeti teşvik eden davranışlarına hoşgörülü olmaz. 3. İşbu Madde hükümleri, Kuruluş Antlaşması, Garanti Antlaşması, İttifak Antlaşması, Kıbrıs taki BM Barış Gücü operasyonlarının mandası ve <ortak devlet Anayasa hükümlerine ve federal ve <parça oluşturucu devlet polisi ve Ortak Soruşturma Örgütü ne halel getirmeksizin yorumlanır. Madde 7 Federal hükümetin yeri Federal hükümetin yerleşimi Lefkoşa ve civarı olacaktır. Madde 8 Bayraklar ve milli marşlar 1. Kıbrıs Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti nin bayrağı [kabul edilmiş bayrağın tanımını yerleştiriniz], işbu Anayasanın ilişiğindeki gibidir. Kıbrıs Bu bayrağı,bayrak <ortak devlet federal hükümet binaları üzerinde yalnız veya Avrupa Birliği bayrağı ile göndere çekilir. 2. Kıbrıs Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti nin milli marşı [kabul edilmiş milli marşın adını yerleştiriniz], işbu Anayasanın ilişiğindeki gibidir. 3. <Parça Oluşturucu devletler, kendi milli marş ve bayraklarına sahiptir. <Parça Oluşturucu devletin bayrağı, <parça oluşturucu devletin hükümet binaları üzerinde Kıbrıs Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti bayrağı ile birlikte ve aynı şekilde ve <parça oluşturucu devletin yasasınca öngörüldüğü takdirde Avrupa Birliği bayrağıyla birlikte dalgalanır. <Parça Oluşturucu devletin hükümet binaları veya kamu malları üzerinde başka hiçbir bayrak gönderde bulundurulamaz. Madde 8 Madde 9 Resmi diller ve resmi işlemlerin yürürlüğe konması 21

22 1. <Ortak devlet Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti nin resmi dilleri Rumca ve Türkçe dir. İngilizce nin resmi maksatlar için kullanımı yasa ile düzenlenir. 2. < Ortak devlet Federal hükümetin yasama, yürütme, idari ve yasal işlemleri ve belgeleri tüm resmi dillerde düzenlenir ve, aksi belirtilmedikçe, Kıbrıs ın Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti nin Resmi Gazetesi nde tüm resmi dillerde yayınlanarak yürürlüğe konulur. 3. Herkesin, <ortak devlet federal otoritelere resmi dillerden herhangi birisi ile hitap etme ve aynı dilde cevap alma hakkı vardır. 4. <Ortak devlet Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti nin resmi dilleri tüm orta öğrenim öğrencilerine zorunlu olarak öğretilir. Madde 9 Madde 10 tatilleri <Ortak devlet Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti nin resmi 1. Kıbrıs ın Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti nin Milli Tatili Kuruluş Anlaşması nın referandumda onaylandığı gündür. 2. Pazar günlerine ilaveten aşağıdaki resmi tatiller tüm Kıbrıs ta uygulanır: a. 1 Ocak (Yılbaşı); b. 1 Mayıs (İşçi Bayramı); c. 25 Aralık (Noel); d. Paskalya arifesi; e. Paskalya (Pazartesi); f. Ramazan/Şeker Bayramı nın ilk günü; g. Kurban Bayramı nın ilk günü; ve h. Mevlit Kandili. 3. Her <parça oluşturucu devlet kendi tatillerini <ortak devlet Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti ninkilere ek olarak belirler ve uygular. 4. <Ortak devlet Federal kamu görevlileri yukarıdakilere ilaveten herhangi bir <parça oluşturucu devletin resmi tatillerini de kutlar. 22

23 Bölüm III: TEMEL HAK ve ÖZGÜRLÜKLER Madde Temel haklar 1. İşbu Anayasanın 4(3) maddesi uyarınca, İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına ilişkin Avrupa Sözleşmesi ve Kıbrıs Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti için yürürlükte olan Ek Protokolleri ve Birleşmiş Milletler in Medeni ve Siyasi Haklar Konvansiyonu işbu Anayasa nın ayrılmaz bir parçasıdır. 2. Hiç kimseye cinsiyeti, etnik veya dini kimliği veya <parça oluşturucu devlet iç vatandaşlık statüsü nedeniyle ayırım yapılamaz. 3. İşbu Anayasada veya Kuruluş Anlaşması nın herhangi bir bölümünde veya Anayasal Nitelikli Yasa da aksi açıkça belirtilmedikçe Kıbrıs ın tümünde dolaşım ve yerleşim özgürlüğü vardır. 4. Özellikle Maronitler, Latin ve Ermeniler dahil tüm dini ve diğer azınlıkların hakları korunur. <Ortak devlet Federal hükümet ve <parça oluşturucu devletler kendi yetkileri çerçevesinde azınlıklara Ulusal Azınlıkların Korunmasına ilişkin Avrupa Çerçeve Sözleşmesi nde belirtilen statü ve hakları ve özellikle kendi kültürel ve eğitim faaliyetlerini idare etme ve yasama organlarında temsil edilme haklarını verir. 5. Karpaz bölgesinde bulunan Rizokarpaso/Dipkarpaz, Agialousa/Yeni Erenköy, Agia Trias/Sipahi, Melanarga/Adaçay köylerinde yaşayan Kıbrıslı Rumlar ve Tillyria köyleri olan Amadhies/ Günebakan, Limnitis/Yeşilırmak, Selamani/Süleymaniye, Xerovounos/Kurutepe, Karovostasi/Gemikonağı, Agios Georgios/Madenliköy ve Kokina/Erenköy ve ayrıca Mesarya köyleri olan Pyla/Pile ve Skylloura/Yılmazköy ve Agios Vasillios/Türkeli nde [toprak düzenlemeleri alanına giren ve 1960 ta %20 den fazla Türk nüfusu bulunan köyleri ekleyiniz] yaşayan Kıbrıslı Türkler bulundukları<parça oluşturucu devlette kendi kültürel, dini, ve eğitim alanlarında idare ve <parça oluşturucu devlet yasama organında temsil edilme hakkına sahiptirler ve köyleriyle ilgili planlama ve kadastro konularında kendilerine danışılır. Madde Vatandaşlık 1. Tek bir Kıbrıs vatandaşlığı vardır. 2. Kıbrıs vatandaşlığına haiz herkes aynı zamanda Anayasal nitelikli yasada öngörüldüğü üzere <parça oluşturucu devlet iç vatandaşlığı hakkına sahiptir. Bu statü, Avrupa Birliği vatandaşlığı statüsü gibi Kıbrıs vatandaşlığını tamamlayıcıdır ve onun yerine geçmez. Oluşturucu devlet iç vatandaşlığı statüsü hakkına sadece Kıbrıs vatandaşları haizdir. 23

24 3. Anayasa veya Kuruluş Anlaşması nın herhangi bir maddesi bir kişinin kökeninin dayandığı <parça oluşturucu devleti (veya bir kişinin geldiği yeri) kastettiği durumlarda, ana kriter kişinin sahip olduğu <parça oluşturucu devlet iç vatandaşlık statüsüdür. Hiç kimse her iki <Parça oluşturucu devletin de iç vatandaşlık statüsüne sahip olamaz. Madde Siyasal Hakların Kullanımı En az 18 yaşında olan Kıbrıs vatandaşları, <ortak devlet federal seviyede siyasal haklara sahiptirler ve bu hakları kendi iç <Parça Oluşturucu Devlet vatandaşlık statüsüne bağlı olarak kullanırlar. Bölüm IV: <Ortak devlet> ve <parça devletler> Federal Hükümet ve Oluşturucu Devletler Madde <Ortak devlet >Federal Hükümet in yetki ve işlevleri 1. İşbu Anayasa uyarınca, <ortak devlet> Federal Hükümet aşağıda belirtilen yasama ve yürütme erklerini egemence kullanacaktır: a. Uluslararası antlaşmaların parafe edilmesi ve savunma politikasının belirlenmesi dahil dış ilişkiler; 8 b. Avrupa Birliği ile ilişkiler; 9 c. Para basımı, para politikası ve bankacılık düzenlemeleri dahil Merkez Bankası işlevleri; d. Bütçe ve tüm dolaylı vergiler (gümrük ve rüsumat vergileri dahil) ve <ortak devlet>federal ekonomik ve ticaret politikası dahil <ortak devlet>federal mali işler; e. Su kaynakları da dahil olmak üzere doğal kaynaklar; f. Meteoroloji, havacılık 10, uluslararası denizcilik ve Kıbrıs Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti nin kıta sahanlığı ve kara suları 11 ; g. İletişim (posta, elektronik ve telekomünikasyon hizmetleri dahil); h. Kıbrıs vatandaşlığı (pasaportların verilmesi dahil) ve muhaceret (iltica, sınır dışı etme, ve yabancı suçluların iadesi dahil olmak üzere); 8 Referans: Savunma politikası güvenlik düzenlemeleri ve Kıbrıs ın uluslararası yükümlülüklerine uygun olarak düzenlenir. 9 Gözlem : Bu yetki Federal hükümeti Kıbrıs ın Ekonomik ve Para Birliğine, Avrupa Güvenlik (askeri olmayan konularda)ve Savunma Politikası katılımı için gerekli tedbirlerin alınması ve Avrupa Birliği Anlaşması kapsamında yakın işbirliği konularında yetkilendirir. 10 Gözlem : Bu, Eiusiem generis prensibine uygun olarak Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti nin hava sahası ve FIR hattı da dahil olmak üzere havacılıkla ilgili tüm konuları kapsar. 11 Gözlem: Bu, ejusdem generis kuralına uygun olarak Deniz Hukuku na ilişkin 1982 Birleşmiş Milletler Konvansiyonu nca düzenlenen tüm konuları içerir. 24

25 i. Terörizmle mücadele, uyuşturucu kaçakçılığı, kara para aklama ve organize suçlar; j. Genel ve özel aflar; (sadece bir oluşturucu devleti ilgilendiren suçlar hariç 12 ) k. Fikri haklar, ağrılıklar ve ölçüler; ve l. Eski eserler. 2. Yukarıda belirtilen yetkilerle Anayasanın diğer hükümlerinin uygulanması amacıyla, <ortak devlet> federal hükümet, <ortak devlet> federal yönetimi (buna kamu hizmetleri, <ortak devlet> federal polisi ve bağımsız kurum ve kamu görevlileri de dahil) üzerinde yasama ve yürütme yetkilerini kullanır; <ortak devlet> federal seçimler ve halk oylamaları; <ortak devlet> federal kanunlara karşı işlenen suçlar; Yargının federal idamesi; <ortak devlet> federal mülkiyet, <ortak devlet> federal binalar için bayındırlık işleri ve istimlak dahil; ve <ortak devlet> federal hükümetin belirtilen yetkilerini kullanmak için açıkça gerekli olan diğer konular. 3. <Ortak devlet> Federal hükümet, gerektiğinde, bazı vergi çeşitlerinin toplanması dahil, <ortak devlet> yasalarının uygulanmasını, <parça devlet> oluşturucu devlet makamlarına tevdi eder. 4. <Ortak devlet> Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti nin uluslararası anlaşmalar altındaki yükümlülükleri, anlaşmanın konusuna göre yasama yetkisine haiz olan <ortak devlet federal hükümet veya <parça oluşturucu devlet makamı tarafından uygulanır. 5. <Ortak devlet>federal hükümet kendi dolaylı vergi gelirinin bir kısmını, özel çoğunluk yasasında belirtilen şekilde, oluşturucu <parça devletlere verir. Madde Oluşturucu <Parça devletlerin yetki ve işlevleri 1. Oluşturucu Parça devletler, Anayasal yetkilerinin sınırları çerçevesinde, Anayasanın <ortak devlet> federal hükümete vermediği tüm yetki ve işlevleri toprak sınırları içerisinde egemence kullanacaktır Oluşturucu <Parça devletler, <ortak devlet> federal yasalarda öngörülen suçlar için, bu yetki <ortak devlet> federal yasalar ile Kıbrıs Yüksek Mahkemesine verilmediği sürece, esas ceza yargı yetkisine sahiptir. 3. Oluşturucu <Parça devlet polisi, sözkonusu oluşturucu <parça devlet içerisinde 14 konuşlandırılıp görev yapacak ve o oluşturucu <parça devletin yasalarını ve düzenini koruyacak, kamu düzenini sağlayacak ve federal <ortak 12 Gözlem : Bu hüküm (tüm) suçlu(ların) ve mağdur(ların) ayni oluşturucu devletten gelmesi durumunda o oluşturucu devletin yasasına karşı işlenen suçlar anlamındadır. 13 Gözlem: Bunlar toprak sınırları içerisinde güvenlik, asayiş ve adli işleri içerir. 14 Gözlem : Polis Konularında İşbirliği Anlaşması nda mutabakata varıldığı üzere sıcak takip hakkına halel gelmeksizin. 25

26 devlet> polis ve Ortak Soruşturma Örgütü işleyişine aykırı olmamak kaydıyla, federal yasalara <ortak devlet> e karşı işlenen suçların kovuşturulmasında yetkili olacaktır. Bir Anayasa Nitelikli Yasa, oluşturucu <parça devlet> polisinin güç ve teçhizatını ve İşbirliği Antlaşması da federal hükümetle <ortak devlet>le oluşturucu <parça devletler arasında polisle ilgili konularda yapılacak işbirliğini düzenleyecektir. Madde İşbirliği ve Koordinasyon 1. İşbu Anayasada açıkça belirtilen durumlarda, yasama ile ilgili mevzular Anayasa Nitelikli Yasaları federal hükümet <ortak devlet> ve oluşturucu <parça devletleri bağlayacak şekilde düzenlenecektir. İşbu mevzuat, federal parlamento <ortak devlet> ve oluşturucu <parça devletlerin yasama organlarınca, Anayasa Nitelikli Yasa da belirlenen usule uygun olarak düzenlenecek ve diğer federal <ortak devlet> veya oluşturucu <parça devlet kanunlarından daha üstün olacaktır. 2. Oluşturucu <Parça devletler kendi aralarında veya federal hükümet <ortak devlet> ile anlaşmalar yapabilir. Bu tür anlaşmalarla taraflar kendi yetkileri dahilinde olan hususlarda, ortak kurumlar ve kuruluşlar oluşturabilecektir. Bu tür anlaşmalar federal hükümet parlamentosu ve her iki oluşturucu devletin yasama organları tarafından onaylanması halinde Anayasal Nitelikli Yasalarla ayni yasal statüde olacaktır. 3. Oluşturucu<Parça devletler, uygun olduğu ölçüde anlaşmalar, ortak standartlar ve danışma yoluyla aşağıda belirlenen konularda, politika ve mevzuatlarının koordine ve uyumu için çalışacaklardır. a. Turizm; b. Çevrenin korunması, enerji tasarrufu ve kullanımı; doğal kaynakların, su dahil c. Balıkçılık ve tarım; d. Sigortacılık, tüketici hakları, meslek dalları, ve meslek kuruluşlarını da içeren endüstri ve ticaret; e. Kara taşımacılığı da dahil olmak üzere şehir ve bölgesel planlama; f. Spor ve eğitim; g. Tütün, alkol ve uyuşturucu ve veterinerlik konularının düzenlenmesini de içeren sağlık; h. Sosyal güvenlik ve çalışma yaşamı; i. Aile, şirketler ve ceza hukuku; ve j. Belgelerin geçerliliğinin kabulü. 4. Oluşturucu <Parça devletlerden herhangi biri veya federal hükümetin <ortak devlet> herhangi bir organı, işbirliği veya uyum sürecini başlatabilir. 26