KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1053 KAHRAMANMARAŞ İLİNDE YAPILAN FOKLORİK GÜREŞLER VE SOSYAL HAYATA ETKİLERİ

Transkript

1 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1053 KAHRAMANMARAŞ İLİNDE YAPILAN FOKLORİK GÜREŞLER VE SOSYAL HAYATA ETKİLERİ Mutlu UZUN* Muhsin HAZAR" Enver DÖŞYILMAZ*" Metin KAPLAN"" Özet Her milletin gelenek ve göreneklerini yansıtan, yöresel özellikler taşıyan sporları vardır. Bu sporların bazıları daha geniş bir boyut kazanarak uluslararası yarışmalara dahil olmuştur. Kuralları, giysileri inanç ve törelerle şekillenen folklorik sporlar Türk Milletinin gelenek ve göreneklerini ortaya koyan canlı örneklerdendir. Türklerin en eski sporlarından olan güreş tarihte değişik Türk devletleri tarafından farklı şekillerde yapılarak günümüze kadar ulaşmıştır. Bu çalışmada Kahramanmaraş bölgesinde uzun yıllar yapılan folklorik güreş çeşitleri ve bu güreşlerin sosyal hayata etkileri günümüzle mukayese edilerek incelenmiştir. Kahramanmaraş bölgesinde geçmişten günümüze kadar folklorik güreşlerden özellikle Karakucak, Kısa şalvar ve Sinsin güreşleri yapılmıştır. Köylerde düğün güreşleri organize edilir ve bu güreşlerde dereceye giren sporcular şehir merkezinde pazar günleri yapılan güreşlere katılırlardı. Bu sayede şehirde ticaret canlanır esnaf içinde ekonomik bir kazanç sağlanırdı. Yine bu güreşlerde oluşan dostluklar sayesinde aileler birbirleriyle kız alıp vererek ilişkiler perçinleştirilirdi. Yapılan güreşlerde belirlenen herhangi bir maddi ödül yoktu güreşçiler manevi değeri çok yüksek olan başpehlivanlık şalvarını kazanmaya çalışırlardı. Ancak günümüzde bu güreşlerde geleneksel formların dışında farklı uygulamalar yapılmaya başlanmıştır. Geçmişte sosyal hayatın en zengin öğelerinden olan folklorik güreşlerin; günümüzde ekonomik, sosyal, kültürel, seyir, ve teknik uygulama açısından zenginliği azalmıştır. Anahtar kelimeler : Folklorik güreş, sosyal hayat. Giriş Güreşin doğuşu ve tarihi gelişimi Sporun tarihi, insanın doğa koşullan ile tanışarak, ona uyması doğada egemen olmaya başlaması ve kendisini korumak için tek araç olan vücudunu ve adalelerini geliştirmesi ile başlar. Sonuçta her fiziksel aktivitenin, yani sportif oyunun kökenlendiği ve benzeştiği bir doğal neden vardır. Güreşmekte dövüşmenin bir sonrasında hayvanlara ait içgüdüsel hareketlerden kaynaklandığı ve benzeştiği, hatta başlangıç noktasında totem değerindeki hayvanların birbirleriyle mücadele görüntülerinden doğduğu sanılmaktadır.başlangıç halinde insanlar totem hayvanın sadece iç güdüsel hareketlerini taklit etmekle kalmamış, hayvanın baş görünüşü maske şekline getirilerek * G.Antep Univ., Sağ.Bil.Enstitüsü; Bed.Eğt.ve Spor ABD ** G.Antep Üniv. Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu. *** KSÜ. Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu. **** KSÜ. Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu.

2 1054 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU giyilmiş, yine hayvana ait postu da üzerine geçirerek o hayvanın gücüne, kuvvetine ve becerisine ulaşacağına inanmıştır. Güreşin teknikleri totem hayvanların iç güdüsel hareketleri ilham alınarak taklit yoluyla ortaya çıkartılıp geliştirilirken, tekniklerin adları da doğrudan o totem hayvanların adlarıyla anılmıştır. Dana bağı, tilki kuyruğu, kaz kanadı, kurt kapanı vb. gibi teknikleri bugün bile geçmiş izleri taşıyarak günümüze kadar ulaşabilmişlerdir. Ayinler yoluyla gelişim sürecine koyulan teknikler, başlangıçta yenme yenilmeden çok canlandırmacı bir nitelik taşımıştır. Teknikler zaman içinde hareket alfabesini oluşturarak, dini terminolojide somut anlamları ifade eder olmuştur. Dinsel ayinlerdeki taklitlere dayanan ibadetlerden, oyunlaşan bir süreçten geçerek tekniklerin oluştuğu sanılmaktadır. Gelişim süreci içinde oyunlaşan ve spor branşı haline gelen boğuşmaların kurallarında aynı ortamda ortaya çıkmıştır. Dünyanın en eski mücadele sporu olarak bilinen güreş,' eski Mısır'da bulunan 5000 senelik resimlerde bile izlerine rastlanan bir spordur. Güreş sporu ile uğraşan milletlerin başında Türkler, Araplar ve Yunanlılar gelmektedir. M. Ö. 708'de Yunanlılar, M. Ö. 2. yüzyılda Türkler, M. Ö. 22'de Japonlar, M. Ö. 260'da Sümerler, M. Ö 'de Mısırlılar tarafından güreş yapıldığına dair belgeler bulunmuştur. Bir çok arkeolojik araştırma Helen ve Roma dönemlerine açıklık getirmiştir. Değişik ülkelerdeki uzun araştırmalar sonucu çok değişik güreş aksesuar ve kıyafetleri bulunmuştur. Mitoloji ve edebiyat eski zamanlarda güreşe ve önemli güreşçilere verilen önem hakkında belirti ve izler taşımaktadır. Antik Mezopotamya'da öğretmenlerinin, din adamlarının olduğu dünyanın ilk okullarında güreş ders olarak müfredatta yer almaktaydı. Gılgamış'm onuruna düzenlenen oyunlarda güreş de yer almaktaydı. Bu oyunlar Antik Çağın Olimpiyat oyunlarından önce her yıl Ağustos ayında organize edilmekteydi. Eski Yunan'da sporun tarifine uygun spor hareketlerinin neler olduğunu nasıl yapıldığını, Homeros'un İlyada ve Odessa adlı eserlerinden öğrenmekteyiz. İlk spor çeşidi olarak, koşmanın yani; atletizmin, daha sonra disk atma ve güreşin olduğu bilinmektedir. Antik Olimpiyat Oyunları M.Ö. 776'da başladığında güreş oyunların ana sporu konumundaydı. M.Ö yıllarında Hindistan'da serbest stile dayalı güreş sporunun görüldüğü tarih kitaplarında yer almıştır. Bu sporu Çinliler, Japonlar ve ABD'lilerin de yaptıkları bilgiler arasında. M.S. 700'lü yıllarda Japonya'da uygulanan Sumo, devlet başkanlarının da desteği ile hızla yayılmış, daha sonra bu stil uluslararası spor organizasyonlarında yerini almıştır. Romalılar Anadolu'da spor faaliyetleri için anfitiyatrlar yapmışlardır. M.Ö. 150 yılına rastlayan senelerde, güreş sporunun, yapıldığı bilinmektedir. Eski türklerden cumhuriyet dönemine kadar güreş Türklerin en eski sporlarından birisi güreştir. Zorlu doğa koşullan ile mücadele eden ilk insanların çoğunda olduğu gibi Türklerde güreş adeta günlük hayatın bir parçası olmuştur. Türkler ayrıca totem inanış ve göçebe yaşam biçimininde etkileriyle doğaya ve kuvvete düşkün kişiler olduklarından yakın mücadeleyi her zaman ön planda tutmuşlar, güçlerini kanıtlamak amacıyla güreşe çok sık başvurmuşlardır. Her toplumun kültür hayatında farklı boyutlarda görülen güreş sporu, Türk spor geleneğinde çok zengin bir yere sahiptir. Buna rağmen eski Türk toplumları daha ziyade göçebe hayatı yaşadıklarından, konuyla ilgili MÖ. Somut belgelere ulaşmak oldukça zordur. Belli bir coğrafyada değil üç kıtaya yayılmış olan Türkler hakkında tarihi vesikalar daha ziyade yabancı müelliflerden faydalanılarak aydınlatılmaya çalışılmaktadır. Tarihi çok eskilere dayanan Türk boylarının göçebe olmaları ve yazılarının olmamasından dolayı güreşin başlangıç yılları tam olarak belirlenememiştir. M.Ö. 13. yy.da yaşayan Hiyung-Nu Türklerinde güreş en yaygın mücadele sporu idi. Hareketli göçebe yaşamında ata binen, kılıç kuşanan, cirit atıp, güreş tutan Türkler yerleşik düzene geçince de spordan kopmamışlar, daha

3 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1055 fazla zaman ayırmışlardır. Bazı spor dalları ise zamanla çok gelişmiş (güreş-cirit gibi) ve ata sporuna dönüşmüştür. Selçuklular, Orta Asya kültürünü Fars kültürü ve İslami kurallarla birleştirerek, yeni bir Selçuklu kültürü yaratmışlardır. Güreş de bu kültür değişikliğinden etkilendi. Güreş yapılırken uygulanan eski Şamanizm kuralları terk edilerek Farslıların Zorhanelerinde uyguladıkları kurallara benzer kurallar uygulamaya başlanmış, güreş tekkeleri açılmış ve güreşçiye "pehlivan" güreşe de "kuşti" denilerek saray kuruluşuna alınmıştır. Osmanlılar Selçuklu Devletine bağlı bir uç-beyi oldukları için, Selçuklu kültüründen etkilendiler. Osmanlı Padişahlarından Fatih Sultan Mehmet zamanında İstanbul'da ve Edirne'de güreş tekkelerinin yapıldığı ve her tekkede 300 civarında güreşçinin eğitim gördüğü Evliya Çelebi seyahatnamesinde belirtmektedir. Osmanlı İmparatorluğunda bir çok padişah ve beylerin yapmaları ve güreşçiliği bir meslek sayarak güreşçileri çok itibarlı mevkilere getirmeleri bir çok baş pehlivanların yetişmesini sağlamıştır. Osmanlılar zamanında saray dışında yapılan güreş yarışmaları; genellikle, panayırlarda, düğünlerde, kulüplerde 1908 meşrutiyetine kadar bu gibi yerlerde yapılmış olan geleneksel kurallara bağlı olarak amatör ruhla yapılmıştır. Osmanlı saraylarında Padişahlara gösteri için "Hassa Pehlivan Bölüğü" kurulmuştur. Özellikle Sultan IV. Murat ve Sultan Abdülaziz dönemlerinde ülke pehlivanlarına büyük önem verilmiştir. Padişah huzurunda yapılan güreşlere "huzur güreşleri" denilmiştir. 19.yy.da padişahlardan Sultan Abdülaziz'in güreşe duyduğu ilgi sayesinde güreş altın çağını yaşamıştır. Bu dönemin güreşçileri arasıda Koca Yusuf, Adalı Halil, Filiz Nurullah, Kurt dereli Mehmet Türkiye'de ünlenen pehlivanlardır. Avrupa da ilk defa yabancı pehlivanlarla boy ölçüşen güreşçimiz Koca Yusuf'tur yılında Paris'te Fransız Poul Pons'u hiç bilmediği grekoromen stilinde güreşerek mağlup etmiştir da Amerika'ya giden Koca Yusuf Amerika'nın en ünlü pehlivanlarını teker, teker yenmiştir. Aynı yıl Kara Ahmet Paris'te Poul Pons ve Lovrent De Bokerca'yı yenerek grekoromende dünya şampiyonluğunu kazanmıştır. Bunlar dünya güreşindeki ilk önemli başarılarımızdır. Türkiye'de güreş Türkiye'de modern güreş 1910 yılında grekoromen stilindeki çalışmalarla başlamıştır. Türkiye Güreş Federasyonu 1922 yılında TİCİ (Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı) bünyesinde kurulmuştur yılında ise Uluslar arası Güreş Federasyonu (FILA) na üye olmuştur. Ülkemizde modern güreş kurallarını ve Grekoromen tekniklerini için Macar Antrenör Raol PETER görevlendirilmiştir. Güreşçilerimiz ilk olarak 1924 olimpiyatlarına (Paris) katılmışlardır yılında yapılan Berlin Olimpiyatlarında 61 kg. Güreşçimiz Yaşar ERKAN grekoromen stilde altın madalya alarak ülkemize ilk olimpiyat birinciliği getirmiştir. Aynı olimpiyatlarda Mersinli Ahmet Kireççi de bronz madalya kazanmıştır. Türkiye Güreşte gücünü 1948 yılında gösterdi. Bu tarihte yapılan olimpiyatlarda Serbest de 4, Grekoromen de ise 2 altın madalya alarak ülkemiz İsveç'ten sonra ikinci olmuştur. Güreşteki başarımız 1960 yı'ında Roma'da yapılan olimpiyatlarda devam etmiştir. Serbest'te 4, Grekoromen'de ise 3 madalya ile Sovyetlerden sonra ikinci olmuştur. 1970'li yıllarda başlayan ve 1983'lü yıllara kadar süren duraklama döneminde Türk Güreşi uluslararası alanda ciddi başarılar kazanamamıştır. 1985'de Halil Ata'nın güreş federasyonu başkanı olmasıyla modern güreş kabuk

4 1056 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU değiştirmiştir. 1990'lı yıllar ise Türk Güreşi için yeni bir yükseliş dönemi başlangıcı olmuştur. Yeniden yapılanmaya gidilmiş alt yapı ve eğitime ağırlık verilmiş, yeni yabancı hocalarla anlaşılmıştır. Türkiye'de yapılan folklorik güreşler Her ulusun hayat şartlarından dolayı ortaya çıkmış çeşitli güreşleri vardır. Bazı çeşitleri hızlı yayılmış, daha geniş bir boyut kazanarak olimpiyatlara dahil olmuştur. Bazıları da ulusun değer yargılarını, kültürünü yansıtarak coğrafik sınırlar dahilinde yöresel özellikler taşımaktadırlar. Günümüzde Anadolu'da uygulanan folklorik güreşler Dünya'da görülen, insanların ilk giysili güreşlerinin uzantısıdır. Eski Türkler, Selçuklular ve Osmanlılar, o günün yaşam biçimi olarak günlük giysilerle yapılan güreşe zaman içerisinde standart kıyafetler biçilmiştir. Ülkemizde yapılan folklorik güreşler genel olarak dört grupta incelenmektedir. 1. Yağlı Güreş Yağlı güreş Türklerin yüzyıllardan beri yaptığı sporlardandır. Yağlı güreş karakucak güreşin formüle edilmiş şeklidir. Yağlı güreş, aba, şalvar ve karakucak güreşleri kadar geleneksel Türk unsurlarını üzerinde taşımamaktadır. Manda derisinden yapılmış "Kısbet" adı verilen giysiyle güreşilir. Güreş cazgırın duasıyla başlar, vücut yağlandırılarak güreşilir. Yağlı güreş çayırda davul zurna eşliğinde yapılırı. Göbek güneş gördüğü zaman müsabaka biter. 2. Aba Güreşi Türkiye'nin Gaziantep ve Hatay yörelerinde keçi, deve tüyünden veya dövme yünden yapılmış kalın ve sağlam kumaştan meydana gelen bir giysi ile yapılan güreştir. Adını pehlivanların giydiği abadan almaktadır. Orta ve Kuzey Asya ile Kafkasya'da hala çok yaygın olarak yapılan aba güreşleriyle aynilik ve orijinallik taşımaktadır. Güreşçiler abanın yaka ve belinden tutarak güreş yaparlar. Birbirlerini yere atan, yere indiren güreşi kazanır. 3. Karakucak Güreşi Karakucak güreşi Türklerin öz milli güreşidir. Orta Asya'dan kaynaklanan bu güreş türünde yüzyıllar boyu görüntü ve kurallardan çok az değişim olmuştur. Günümüzde Serbest güreş karakucak güreşinin formüle edilmiş şeklidir. Karakucak güreşi çayırda yapılır. Güreşçiler yaşlarına ve boylarına göre güreşirler. Güreş davul zurna eşliğinde yapılır. 4. Kuşak Güreşi Kırım Türkleri tarafından yapılan kuşak güreşi ülkemizde hıdırellez, teprez denilen eğlencelerde ve düğünlerde gelin geldikten sonra yapılmaktadır.kuşak güreşinin kendisine has özellikleri vardır. Bunlar güreşilecek yer çim veya biraz yumuşak ve toprak olmalıdır.

5 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU Şalvar Güreşi Güreşçilerin geniş şalvar giyerek belden yukarısı çıplak olarak yaptıkları güreş çeşididir. Şalvar güreşinde bütün oyunlar ayakta yapılır. 6. Sin Sin Güreşi Ülkemizde şalvar güreşlerinde olduğu gibi sadece K.Maraş bölgesinde yapılan bir güreş çeşididir. Kahramanmaraş' ta güreş 1950'li yıllardan önce güreş müsabakaları,ünlü Pehlivan Rahmetli Kasap Ali'nin yönetiminde,ilin kuyucak semtinde yapılırdı.köylerden, ilçelerden gelen güreşçilerin katıldığı müsabaka coşku ve ilgiyle izlenirdi.birincilere seyircilerden toplanan paralar ödül olarak verilirdi.daha sonraki yıllarda güreşler stadyumun yanındaki Devecili mahallesinde yapılmaya başlandı.genelde kısa şalvar tarzında ve karakucak usulü yapılan güreşlerdeki tarz farklı idi.bu tarzda rakibini yere düşüren güreşçi bir hamle yapar eğer sonuç alınamaz ise güreş tekrar ayakta başlardı. 1950'lerden sonra Güreş Ajanı M.Celaleddin Çoğalan'ın girişimleri dönemin MARAŞ VALİSİNİN büyük destekleri ile Ankara'dan antrenör getirtildi.güreş çalışmaları şimdiki Çocuk Bahçesi' nin karşısındaki eski il binasında yapıldı.il gençliğine bilhassa minder güreşi ve grekoromen güreşin temelleri bu yıllarda atılarak öğretildi. Milli düzeyden milletlerarası düzeylere çıkan sporlarda daha ziyade gelişmiş ülkelerin ağırlıkları görülmektedir. Bu durum sporun milletlerarası kültürel temaslarının yanı sıra, milletlerin birbirlerine siyasi ve kültürel propaganda yaptıklarını da göstermektedir. Milletlerarası spor halkasına yeni bir spor ekleyen uluslardan daha fazla, geçmişte bünyesinde bir çok sporu barındıran Türkler, bırakın bu sporları milletlerarası spor halkasına eklemeyi; milli kültür halkası için de bile yeterince barındıramamışlardır. Folklorik sporlarda zamanla bir takım gelenekler ortadan kalkmış veya orijinalliğini yitirmiştir. Bu durum telafisi mümkün olmayan kayıplara yol açmıştır. Türk kültür hayatında büyük öneme haiz olan geleneksel güreşlerde, bu durumdan kendisine düşen payı almıştır. Kahramanmaraş yöresinde yakın tarihe kadar çok yaygın olan Şalvar güreşleri, bu güreş her bakımdan günümüz minder güreşi ( Özellikle serbest güreş) için çok önemli bir altyapı potansiyeliydi. Fakat, günümüzde senede bir kez büyük zorluklar altında ancak yapılabilmektedir. 1. Karakucak güreşi Karakucak güreşleri 10 asırdır temel kaidelerinden bir değişiklik olmadan devam eden çimen üzerinde veya toprak sahalarda, çayırlarda ve harman yerlerinde yapılan folklorik güreş türüdür. Kahramanmaraş civarında Cumhuriyetin ilanından sonra 1959 yılına kadar geleneksel şalvar güreşleri yapıldı yılından sonra şalvar güreşinden karakucak güreşlerine geçilmiştir yıllarına kadar yapılan şalvar güreşlerinde yetişen güreşçilerimiz farklı yörelerde yapılan festivallerde yapılan karakucak güreşlerinde yenilmekteydi. Bu yıllarda bu eksikliğin giderilmesi ve yer güreşinin öğrenilmesi amacıyla bu yıllarda karakucağa geçilmiştir. Karakucak güreşçileri pırpıt ve dize kadar gelen uzun bezden yapılan uzun kispet giyinmiş, ayakları yalın olarak güreşmektedir. El ve ayak parmaklarında, bileklerinde yüzük, bilezik, kemer gibi aksesuarlar bulunduramazlar. Güreşçiler sağ ve sol ayak bileklerine bağlı mavi veya kırmızı paça bağı bağlarlar. Yağlı

6 1058 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU pırpıt veya şalvar giymek yasaktır. Paçalarda kasnak bulundurulamaz ve kispet giyilmesi yasaktır. Karakucak güreşleri: (minikler) müsabaka süresi altı dakika (yıldızlar) müsabaka süresi sekiz dakika (Gençler) müsabaka süresi 12 dakika (Büyükler) müsabaka süresi 15 dakika olarak yapılmaktadır. Karakucak güreşlerinde tuşla yenilme: Tam köprü durumunda, İki omuzun aynı anda yere değmesi durumunda, Kündeden rakibi çevirirken başın yere değmesi durumunda güreşçi tuşla yenilmiş olur. Müsabaka süresi içersinde tuş olmadığı takdirde güreşçilerin müsabakaların başından sonuna kadar aldığı puanlarla galip ve mağluplar belli olacaktır. Üç dakika uzatmaya gidilir. Uzatmada ilk puanı alan galip ilan edilir. Eğer üç dakika puan alınmazsa galip hakem heyetinin kararı ile belirlenir. 1970'li yıllarda karakucak güreşlerine resmiyet gelmesinden sonra halkın katılımında azalma meydana gelmiştir. Halk güreşlerde puanlama usulünün kaldırılmasını, güreşin tekrar eski kurallarla yapılmasını istemişlerdir. O yıllardan sonra güreş organizasyonlarına katılım azalmış, sadece köylerde geleneksel kuralları ile yapılmıştır. Karakucak güreşlerinin organizasyonu ağalık geleneği bulunan yörelerde ağalık seçimine göre yapılır. Ağalık seçimi baş güreşlerinden önce yapılır. Seçilen ağa ertesi yıl yapılacak harcamaları üstlenmiş olur. Seçilen ağa köy düğünleri dışındaki organizasyonları düzenlemekle görevli olan organizasyon kurulunun üyesi'sayılır. Organizasyon kurulu il temsilcisi, federasyon temsilcisi bulunur. Kurul tüzel kişiler anasından seçilen en az beş kişiden oluşur. 2. Şalvar Güreşi Şalvar güreşi çok eski geleneklere dayanan ve Türkmenler tarafından yapılan bir güreş türüdür. Rumeli'ye geçen Türklerin harman güreşi yaptıkları, Eskişehir yörelerinde Tatar güreşi, Gaziantep Yöresinde Aba güreşi, Kahramanmaraş da ise Şalvar güreşi yaptıkları bilinmektedir. Kısa şalvar güreşlerinde şalvar keçi yününden yapılır. Şalvarın ağız kısmı kösele deri ile dikilir. Bağı ismi ise örme ipten yapılır. Şalvar diz üstünde baldırın orta yerine gelecek şekilde dizayn edilir. K.Maraş yöresinde yıllarına kadar merkezde; Eski Kışla, Kadıların Hanı, Kuyucak, Kümbet, Abarabaşı, Devecili, Mağaralı, Çocuk Bahçesi, Batı park semtlerinde her Pazar şalvar güreşleri yapılırdı. Merkeze bağlı Afşin, Elbistan, Türkoğlu, Pazarcık, Göksun, Andırın ve Çağlayancerit ilçelerinde ve bir çok köy ve kasabada da şalvar güreşleri yapılırdı. Günümüzde ise şalvar güreşleri Kahramanmaraş'ın Bertiz ve Baydermirli köylerinde sürekli olara yapılmakta ve şehir merkezinde ise yılda bir defa düzenlenmektedir. Kahramanmaraş ve ilçelerinde çok eskiden beri yapıla gelen şalvar güreşi eski ve yeni Orta Asya Türk toplumlarında belirtildiği gibi dört boy üzerinden yapılmaktadır. Bu gün Anadolu' da yapılan geleneksel sporlarda ki kategorileşme usullerinin hemen hepsinin temeli Orta Asya dır. Ancak bunu en iyi şekilde muhafaza edip günümüze kadar orijinal bir şekilde günümüze gelmesini sağlayan Kahramanmaraş şalvar güreşleridir.

7 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1059 Günümüzde ise Geleneksel Spor Dalları Federasyonu Şalvar güreşleri yönetmeliğine göre organizasyon kurulu Gençlik ve Spor İl Müdürlünden yetki belgesi alan 3 tüzel kişiden oluşur. Özel müsabakalar ve il içerisinde yapılan faaliyetlerde Gençlik ve Spor İl Müdürlüğünden, eğer müsabaka iller arasında yapılıyorsa federasyondan izin alınması gerekmektedir. Şalvar güreşlerinde yaş grupları, sıkletler ve müsabaka süreleri: yaş grubu (Minikler), 9 siklet, süre 5 dakika yaş grubu (yıldızlar), 10 siklet, süre 5 dakika yaş grubu (gençler), 11 siklet, süre 8 dakika 20 yaş ve daha yukarısı (büyükler) 10 siklet, süre 12 dakika; olarak düzenlenmektedir. Güreşçiler şalvar giyinmiş ayakları yalın olacaktır. El ve ayaklarda herhangi bir aksesuar bulunmayacaktır. Sporcular sağ ve sol ayak bileklerine mavi veya kırmızı paça bağı bağlarlar. Şalvar güreşlerinde; tam köprü durumunda, iki omuzun aynı anda yere değmesi durumunda, kündeden rakibi çevirirken başın yere değmesi durumunda güreşçi tuş olur. Tüm yaş gruplarında müsabaka süresi içerisinde tuş olmadığı takdirde; müsabakanın sonunda puanlar eşit olursa üç dakika uzatmaya gidilir ve uzatmada ilk puanı alan güreşçi galip ilan edilir. Eğer sporcular uzatma dakikalarında puan alamazlarsa hakem heyetinin kararı ile galip ilan edilir. 3. Sinsin Güreşi Kahramanmaraş yöresine ait olan sinsin güreşleri düğünlerde, gece yakılan ateş etrafında yapılan özel bir alanı olmayan güreş çeşididir. Akşam yemeğinden sonra düğün için meydanda toplanan kalabalık büyük kütükler yakarak ateş etrafında halka oluştururlar. Sinsin güreşlerine önce çocuklar başlar ve giderek büyüklere sıra gelir. Baş pehlivanlar ortaya çıkınca kalabalıkta büyük bir heyecan başlar. Komşu köylerden gelen güreşçiler şalvarlarını giymiş üst tarafları çıplak halde "sen, sen" diye çağrılmayı beklerler. Ateşin etrafında çeşitli oyun ve hareketlerle dolanan bir pehlivan kendisine rakip istemektedir. Bu süre fazla uzun sürmeden karşı köyden hazır bekleyen bir güreşçi ortaya fırlar. Sinsin güreşinde güre bir el tutulur ve güreş tamamen ayakta geçer. Yere çökmek yasaktır. Meydan güreşlerinde (kısa şalvar, karakucak) yenişmek için göbeğin gök yüzünü görme şartı varken sinsin güreşlerinde bu şart yoktur. Kim kimi yere düşürürse o galiptir. Galip gelen pehlivan yine ateşin etrafında çeşitli hareketler yaparak dönmeye başlar, çok geçmeden karşısına bir rakip çıkar bu böyle devam eder gider. Bazen bu güreşlerin sabaha kadar sürdüğü olurdu. Sosyolojik ve kültürel açıdan spor Spor sosyolojisi sosyolojinin özel bir alanıdır. Sporun çeşitli bağlamlarını, değişik yanlarını sistematik olarak araştıran, bundan dolayı görgül yöntemleri kullanan deneysel bir bilim dalıdır. Spor sosyolojisinin görevleri; aktif olarak spor yapan yada pasif olarak sporu yaşayan insanların bilinç durumlarını, ihtiyaçlarını, düşüncelerini, motivasyonlarını, normlarını değerlerini tanımak bağlamları ve kuralları tespit etmek ve gerektiğinde var olan görüşler temelinde sporun pratiği için Önerilerde bulunmak olarak sıralanabilir. Kültür, bir toplumun hayat tarzı olarak karakterize edilen ve bilgi, inanç, gelenek, örf, adet, sanat, ahlak, araç, gereç, teknik vb. maddi ve manevi unsurlardan oluşan karmaşık bir bütündür. Bir sosyal gruba ya da topluma ait olan, kuşaktan kuşağa aktarılan ve insanlar tarafından oluşturulan maddi ve maddi olmayan ürünler bütünüdür.

8 1060 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU Sosyal boyutu olan her alanı kucaklama özelliğine sahip görülen kültür, bu çerçevede sportif faaliyetleri de kapsar. Çünkü spor, yoğun kişiler arası ilişkiler yanında yaygın grup yaşantıları sergileyen bir olgu olarak hem sosyal bir nitelik taşımakta hem de sosyal bir ihtiyaç sayılmaktadır. Bu nedenle sporun doğrudan kültürün veya anı.. her bir toplumda ayrı şekil ve muhtevada ortaya çıkardığı kültürel yapı elemanlarının etkisi altında olduğu söylenebilir. Çağımızda toplumların refah ve kültür seviyelerinin bir göstergesi olarak anlam kazanan spor, sosyal ve kültürel hayatta giderek önem kazanmaktadır. Her geçen gün çok sayıda insanın spor faaliyetlerine katılması, spor kulüplerinin ve spor medyasının çoğalması ve çok büyük bir spor sektörünün ortaya çıkması bize, sosyal ve kültürel hayatın sporla yoğunlaşarak, bütünleştiğini göstermektedir. Toplum, ortak yaşam biçimini paylaşan, belli bir coğrafyada yaşayan, kendilerini bir bütün olarak gören, karşılık etkileşim içinde bulunan insanların oluşturduğu en geçmiş insan grubudur. Spor toplum yaşamına çok değişik yollardan girerek, bireyleri doğrudan ya da dolaylı olarak kendisine bağımlı kılmış ve her zaman toplumun ilgisini canlı tutmayı başarmış sosyal bir olgudur. Spor genel olarak insan sağlığını, karakter gelişimini, moral gücünü, ve verimliliğini olumlu yönde etkiler, aynı zamanda zihinsel ve bedensel gelişme ile de doğru orantılıdır. Fertlerin bu durumu ise toplumun daha dengeli, mutlu, huzurlu, uzun ömürlü ve başarılı olma neticesini de beraberinde getirir. Spor fert ve toplum ilişkilerinin geliştirilmesinde hem ferdi hem de sosyal açıdan etkilidir. Spor, fert ve toplum ilişkilerini geliştirdiği gibi, toplumun yüceltilmesinde önemli bir araçtır. Çünkü bilinen bir gerçek var ki o da, sporda başarılı, sonuç olarak toplumun başarısı, mutluluğu ve refahı demektir. Modern toplumların en belirgin özelliği olan sosyal farklılaşma, artan iş bölümü ile sosyal bütünleşme arasındaki uyumu sağlanmasında spor aktif bir ajandır. Toplumun sosyal yapısı içinde "uyma" ve "çatışma" modellerinin yanı sıra, huzursuzlukların, sapma davranışların azaltılması ve bunların normlarla ahenkleştirilmesi, gerginliklerin toplumun yararına yöneltilebilmesinde spor önemli faktörlerden biridir. Folklorik sporların sosyal hayata etkileri Folklor her toplumun kültür aktarımında sürekliliği sağlayan önemli bir unsurdur. Folklor halka ait olan her şeyi içine alır halkın içini gösterir; yaşayış düzenini arzu ve eğilimlerini kapsar. Fertler arasındaki ilişkilerin güçlenmesine yardımcı olur. Bireyleri bir araya getiren semboller, yapılan merasimler ve rimeller, toplumda bireyler arasındaki bağlan güçlendirip ortaklığı pekiştirdiği gibi, spor geleneği aracılığıyla geleneklerini sürdürmesine, inançların tazelenmesine, değer yargılarının, törelerin kökleşmesine yardım ederek toplumu canlı bir biçimde ayakta tutar. Değişik toplumların ve kıtaların kültüründe spor farklı algılandığı gibi bir kısım toplumlarda da bazı spor dallarının millilik vasfı ön plana çıkmaktadır. Örneğin Türklerin güreş, İngilizlerin Futbol, Japonları Judo branşı ile özdeşleşmesi böyle bir gerçeğin görüntüsüdür. Güreşin erken devir Türk Kültür çevresinde oldukça değişik sebeplerle uygulandığı anlaşılmaktadır. Atlı göçebelerin milli bayramlarda ve yeni yıl kutlamalarında bir eğlence aracı yer bulan güreş, Hunlar tarafından matem törenlerinde halkın tasasını dağıtmak amacıyla düzenlenmekte idi. Türk kültüründe çeşitli ve renkli şenlikler milli kültürün manevi yönünü teşkil eden zengin geleneklerdir. Bayram şenlikleri çok katılımlı ve heyecanlı etkinliklerle süslenmiş ve geleneksel sporlarında uygulana geldiği millet olma şuurunun şekillendiği, bağların kuvvetlendiği, dini ve milli duyguların sergilendiği günlerdir.

9 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1061 Kurallarını ve kıyafetlerini dahi inanç ve törelerden olan folklorik sporlar, Türk milletinin gelenek, görenek ve hasletlerini ortaya koyan canlı ve uygulamalı örneklerden olup, kuşaktan kuşağa aktarılarak yaşatılan sportif değerlerdir. Türkler sporu eğlenceli şekline dönüştürmüşler, düğün törenleri ve gelenekleri içine katmışlardır. Bir genç evlenmek istediğinde, kendisinde, ata binmesini ve güreşmesini bilmesi gibi beceriler aranmaktaydı. Türklerde düzenlenen şenliklerde, yapılan yarışmalarda başarılı olanların toplum içinde saygın bir yeri olurdu. Türklerde spor düğün törenlerinde, dini ve milli bayramlarda halkı bir araya getirme gibi ve aynı amaçlar için kenetleyen çok önemli fonksiyonlarda üstlenmiştir. Folklorik güreşlerimiz milletimizin gelenek ve göreneklerini ortaya koyan öz kültürel folklorik değerlerimiz olup uzun yıllardan berri yaşayan Türk kültürünün canlı örneklerindendir. Günümüzde güreş milli sınırları aşmış ve bütün milletler tarafından yapılan bir spordur ama karakucak, aba, şalvar güreşleri bize has özelliklerdir. Kahramanmaraşta yapılan folklorik güreşlerin sosyal hayata etkileri Türk spor tarihinde engin, Türk spor geleneğinde zengin bir yere sahip olan güreş sporu, insanlık tarihi kadar eski bir geçmişe sahiptir. Eskiden her Türk genci için kurbanlar kesilerek kispet giyme törenleri yapılırdı.eski Türklerde baharın gelişi en önemli olaylardan biriydi. Yılbaşları da baharla birlikte yaşarlardı. Türk boylarında güreş bahar görüntülerinden biriydi. Ayrıca sonbaharda da güreşler düzenlenirdi. Güreşlerde dini törenlerden izler vardır. Güreşlerin cuma günü başlaması, varsa pehlivanlar mezarlığına gidilmesi, gelmiş geçmiş pehlivanların ruhlarına hatim indirilmesi, duaların okunması dinsel içeriklidir. Ayrıca güreş duaları olan salavat lamalarda kutsal adlar geçer, inanca yönelik pratikler uygulanırdı. Uzun ve tarihi süreçlerden geçerek günümüze kadar gelebilen folklorik güreşler Türklerin giysili yaptıkları ilk güreş türlerinde olma özelliğinin yanı sıra, kültürel boyutları da önem arz etmektedir. Kahramanmaraş'ın merkez ve köylerinde 1960'lı yıllara kadar kısa şalvar güreşleri yapılırdı. Köylerde ise şalvar güreşi ile birlikte farklı bir güreş türü olan Sin Sin güreşleri yapılırdı. 1960'lı yıllara kadar halkın güreşe ilgisi son derece yoğundu. Kahramanmaraş'ın merkezde bir çok semtinde Pazar güreşleri tertip edilirdi. Güreş günü davullar çalar ve davulun sesini duyan herkes güreşin olduğu semte gelirdi. Bu güreşler sonrası bölgedeki camiler için para toplanırdı. Güreşlerde belirli bir ödül yoktu. Sadece güreş sonrası cazgır tarafından para toplanır, güreşçilere harçlık verilirdi. Bu güreşlerdeki en büyük ödül şalvardı. Bu güreşlerde baş güreşlerinde birinci olan manevi değeri çok büyük olan şalvarın sahibi olurdu. Şalvarı kazanan güreşçi hangi yöreden geliyorsa o yöre halkı için bu çok büyük bir onur sayılırdı. Bundan dolayı her köy veya semt kendi güreşçisine bakar, güreşçilerin ihtiyaçlarında yardımcı olur, şalvarı kazanmaya çalışırlardı yılından sonra karakucağa geçilmesiyle yerde de teknikler uygulanmaya başlandığından, güreşe sevdalı K.Maraş halkı yer güreşini sevmediği için katılım azalmaya başlanmıştır. Özellikle yapılan büyük güreş organizasyonlarına ilçelerden köylerden ve çevre illerden bir çok güreşçi katılırdı. Bu festivallerde merkez dışından gelen güreşçilere hiçbir karşılık beklemeden ilgi gösterilir ihtiyaçları giderilirdi. Bu güreşler sayesinde şehirde alışveriş canlanır böylece şehir esnafı içinde ekonomik bir kazanç sağlanırdı. Yine bu güreşler oluşan dostluklar sayesinde aileler birbirlerine kız alıp vererek ilişkiler perçinleştirilirdi. Günümüzde bu gelenekler kaybolmuştur. Kahramanmaraş da yapılan Pazar güreşlerinde halkın sevgisini kazanan efsanevi pehlivanlar çıkmıştır 1-Haydar Bey 2-Urfa'lı Hasan 3-Göksunlu Ali Pehlivan 4-Kara Ali 5-Veli Çavuş 6-

10 1062 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU Abdullah Özden 7-Ala Kara 8-Çapar Eşenin Durdu(Afşin Birecik köyü) 9-Hunulu Durdu Mehmet Topkara (Afşin) 10-Ali Hafızın oğlu Mistik 11-Kör Durdu 12-Mağralı Ökkeş 13-Çirkin Halil 14-Hasan Tanır (Terzi Hasan) 15-Karagülle Ahmet 16-Topal Ali (Ali Yücel-Afşin) 17-Ala (sevin köyü) 18-Mehmet yüce 19-Bekir Büke- 20-İsmet Alpaslan 21-Şöfor Kazım 22-Tin İbrahim 23- Hacı Soyer gelmekteydi. Bu dönemlerde güreşçi; dürüst, güvenilir insan modelini oluşturmaktaydı. Güreşçilere halk büyük saygı gösterirdi ve örnek insan olarak gösterilirdi. Bu dönemlerde çocuklarda güreşlere götürülür ve pehlivanlığa özendirilirdi. O dönemdeki gençlerin en büyük hayali ismini saydığımız güreşçiler gibi olmaktı. Bazı yabancı uzmanların güreşe en yetenekli ve istekli insanların başında Türklerin geldiğini hem teoride (Sımakov,1984) hem de pratikte (Sapunov, 2001) belirtmektedirler. Türkiye de güreş sporunu yapacak çağda insanların çokluğu ve bu spora istekli pilot bölgelerin sıklığı herkes tarafından bilinmektedir. Bura da yetkili ve ilgililere, Türk güreşini dünyada hak ettiği yere getirebilmek için, maddi manevi imkanları en iyi şekilde değerlendirmek kalmaktadır. Sonuç Türk toplumundaki değerler sisteminin bir tamamlayıcısı olacak biçimde asırların deneyimiyle meydana getirilen değer yargılarıyla örülen, kalıcı bir şekle bürünerek günümüze kadar gelebilen geleneksel Türk sporlarının yaşatılması, topluma benimsetilmesi, yeni şartlara uyarlanması ve yozlaştırılmaması önem taşımaktadır. K.Maraş yöresinde folklorik güreşlerin yeniden canlanması toplumsal ilginin eski günlere dönmesi için bir takım düzenlemeler yapılmalıdır. 1-Karakucak ve Şalvar güreşlerinde Geleneksel Spor Dalları Federasyonu tarafından belirlenen yönetmeliklerin güreşlerin geleneksel formlarına bağlı kalarak yeniden düzenlenmesi 2-İlimizde folklorik olarak yapılan güreşlerle ilgili daha kapsamlı seminerler düzenlenmesi araştırmalar yapılması ve 3-Teknik uygulama bakımından günümüz modern serbest güreşi ile benzerlik gösteren Şalvar güreşlerinde daha fazla organizasyon düzenlenmesi 4-Turizm amaçlı organizasyonlar düzenlenmesi. 5- Orta öğretim kurumlarında folklorik güreş ve yöresel oyunlarımızı tanıtıcı görsel seminerler düzenlenmesi. 6. Günümüzde yapılamayan Cuma ve Pazar güreşleri organizasyonlarının yeniden yapılması ve bu organizasyonlara sponsorluk müessesesinin yerleştirilmesi. 7.Şalvar güreşlerinin öğretilmesi için eğitim seminerlerini düzenlenmesi 8.Kırkpınar güreşlerinde olduğu gibi televizyonlardan canlı yayınlar yapılması Kaynaklar Alabacak, R., K.Maraş Yöresinde Yapılan Folklorik Güreşler.,Konusunda Mutlu Uzun'un Tarihinde Yaptığı Görüşme, K.Maraş. Erkal, E.M.(1992), Sosyolojik Açıdan Spor., 2.Baskı, Kutsun Matbaa, s.78-79,89-92,97-98, , Ankara. Gencay, G., K.Maraş Yöresinde Yapılan Folklorik Güreşler., Konusunda Mutlu Uzun'un Tarihinde Yaptığı Görüşme, K.Maraş. Gemci, F., K.Maraş Yöresinde Yapılan Folklorik Güreşler., Konusunda Mutlu Uzun'un Tarihinde Yaptığı Görüşme, K.Maraş. Hopur, Ş.(2000), K.Maraş Yöresinde Yapılan Yöresel-Folklorik Güreş Çeşitlerinin

11 KAHRAMANMARAŞ SEMPOZYUMU 1063 Araştırılması ve Tespiti, Yayınlanmamış Lisans Tezi, s.2-30, İnönü Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu, Malatya. İşcan, F.( 1998), Türklerde Spor., 1.Baskı, Milli Eğitim Basımevi, s.l3-14,42-50,ankara. İşler, H.(2001), Beden Eğitimi ve spor Öğretmeninin El Kitabı., 1.Baskı, Dizgi Basımevi, s.20-37, Niğde. Kalan, D., K.Maraş Yöresinde Yapılan Folklorik Güreşler., Konusunda Mutlu uzun'un Tarihinde Yaptığı Görüşme, K.Maraş. Kahraman, A.(1995), Osmanlıda Spor., 1.Baskı, s , Ankara. Karakucak Güreş Yönetmeliği (1998), Resmi Gazete, Sayı 23233, Ankara Kılcıgil, E.(1998), Sosyal Çevre -Spor İlişkileri., 1.Baskı, Kültür Ofset Basımevi, s.9, Ankara. Köse, L., Güreşe Damgasını Vuranlar., 1.Baskı, Prestij Matbaacılık, s.9-12, Ankara. Şalvar Güreş Yönetmeliği, Geleneksel Spor Dalları Federasyonu Başkanlığı, Ankara. Tarhan, A., K.Maraş Yöresinde Yapılan Folklorik Güreşler., Konusunda Mutlu Uzun'un Tarihinde Yaptığı Görüşme, K.Maraş. Tayga, Y.(1990), Türk Spor Tarihine Genel Bakış. 1.Baskı, GSGM Basımevi, s.23,29, Ankara Temizalp, İ., K.Maraş Yöresinde Yapılan Folklorik Güreşler., Konusunda Mutlu Uzun'un Tarihinde Yaptığı Görüşme, K.Maraş. Yetim, A.(1999), Spor Sosyolojisi. 1.Baskı, Gazi Üniversitesi Basımevi, s.51-60, , , Ankara. Güreş Sporunun Gelişimi. Tayga, Y.(1990), Türk Spor Tarihine Genel Bakış., 1.Baskı, Gsgm Basımevi, s.23-29, Ankara. dosyasi.com, Şalvar Güreşleri. Güven, 0.(1999), Türklerde Spor Kültürü., 2.Baskı, Alp Ofset, s., Ankara İŞLER, H.(1999),Folklorik ve Aba Güreşlerinin Fert ve Toplum Üzerindeki Fonksiyonları.Türk Kültürü Dergisi, Sayı.433, Ankara. GSGM. Geleneksel Spor Dalları Federasyonu Başkanlığı (2004) Kısa Şalvar Güreşi Hakem Semineri Seminer Notları, Kahramanmaraş. Artun, E. Çukurova'da Salavatçılık Geleneği ve Âşıkların Pehlivan Salavatlamaları Türkmen, M., Sanioğlu, A., Taşmektepligil, Y., Kabadayı, M.( 1999) Tarihi Süreç İçerisinde Diğer Türk Toplumları İle Osmanlılarda Yapılan Sporlarda ki Geleneksel Kültür Unsurları. Osmanlı' Da Spor Sempozyumu. Konya.