Ağır Metal Stresinin Pimpla turionellae (Hymenoptera: Ichneumonidae) nin Protein ve Glikojen Sentezine Etkileri

Transkript

1 Ekoloji 21, 83, (2012) doi: /ekoloji Ağır Metal Stresinin Pimpla turionellae (Hymenoptera: Ichneumonidae) nin Protein ve Glikojen Sentezine Etkileri Tamer KAYIS 1*, Iskender EMRE 2 1Adıyaman University, Faculty of Science and Letters, Department of Biology 02040, Adıyaman- TURKIYE 2Cukurova University, Faculty of Science and Letters, Department of Biology 01330, Adana- TURKIYE *Corresponding author: tamerkayis@gmail.com Özet Sunulan çalışmada parazitoid Pimpla turionellae (Hymenoptera:Ichneumonidae) de kadmiyumun protein ve glikojen sentezine olan etkileri araştırılmıştır. Böceğin sentezlediği total protein miktarı 20. günden itibaren besindeki kadmiyumdan önemli ölçüde etkilenmiştir. 20. günde tüm kadmiyum konsantrasyonlarında protein miktarı kontrole göre azalırken, 30. günde en düşük kadmiyum konsantrasyonunda artmış, en yüksek konsantrasyonda ise önemli ölçüde azalmıştır. Böceğin sentezlediği glikojen miktarı ise 10. günden itibaren kadmiyumdan etkilenmiş ve kontrole göre artışlar göstermiştir. 20. günde 0,10 ve 0,50 mg kadmiyum içeren besinle beslenen böceklerde glikojen miktarı önemli ölçüde artarken, bu artış 30. günde yalnız yüksek kadmiyum konsantrasyonlarında (0,50 ve 1 mg Cd) gözlenmiştir. P. turionellae da ağır metal stresi altında gözlenen bu değişimler ağır metallerin biyolojik kontrol ajanı olarak kullanılabilen faydalı türler üzerine olan etkilerini ve P. turionellae nin ağır metal kirliliğinin belirlenmesinde bir biyoindikatör olarak kullanılabilineceğini göstermesi bakımından önemlidir. Anahtar Kelimeler: Ağır metal, glikojen, kadmiyum, Pimpla turionellae, protein. Effects of Heavy Metal Stress on Protein and Glycogen Synthesis of Pimpla turionellae (Hymenoptera:Ichneumonidae) Abstract In the present study, effects of cadmium on protein and glycogen synthesis of parasitoid Pimpla turionellae (Hymenoptera:Ichneumonidae) were investigated. The amount of total protein synthesized by insect significantly affected by cadmium from the day of 20th. Protein amount decreased in all concentrations of Cd compared to control at this day. 30th day, the amount of protein in insects fed on diet with the lowest Cd concentration increased, while the highest concentration decreased significantly. The amount of glycogen synthesized by insect affected by Cd from the day of 10th, and showed increases compare to control. Glycogen amount of insects fed on diet containing 0.10 and 0.50 mg Cd significantly increased on day 20th. This increase was observed in only high concentrations of cadmium (0.50 and 1 mg Cd) on day 30th. These changes observed P. turionellae under the heavy metal stress are more significant for observing the effects of heavy metals on beneficial species use as biologic control agents and be able to use for bioindicator to heavy metal contamination. Keywords: Cadmium, glycogen, heavy metal, Pimpla turionellae, protein. Kayis T, Emre I (2012) Effects of Heavy Metal Stress on Protein and Glycogen Synthesis of Pimpla turionellae (Hymenoptera:Ichneumonidae). Ekoloji 21 (83): GİRİŞ Endüstriyel devrimle başlayan hızlı sanayileşmenin bir sonucu olarak ağır metal kirliliği bugün gelişmekte olan birçok ülkenin en önemli çevresel sorunlarından biri haline gelmiştir. Başlıca kaynağını fosil yakıtların kullanımı, madencilik, ağır sanayi kuruluşları ve tarımda kullanılan fertilizerler ve kimyasal ilaçların oluşturduğu (Florea ve Büsselberg 2006) toksik metaller, biyolojik olarak ortadan kaldırılamaması ve canlı organizmalarda birikebilmelerinden dolayı insanlarında dâhil olduğu birçok canlı için önemli bir risk oluşturmaktadır (Linde ve ark. 1996). Önemli bir çevresel kirletici olan kadmiyum gerek insan aktiviteleri gerekse doğal kaynaklardan ekosisteme yayılan son derece toksik ve mutajenik bir metaldir (McMurrey ve Tainer 2003). Muhtemel etkisini diğer metallerin yerlerine geçerek ve esas metaboliklerle rekabet ederek gösterir (Gregory 1997). Hücresel membran transport mekanizmasını etkiler (Tang ve Enger 1993), lipidlerin, proteinlerin ve nükleik asitlerin oksidatif hasarına yol açar (Mikhailova ve ark. 1997), Antioksidatif ve detoksifikasyon enzimlerinin aktivitelerini değiştirir (Lijun ve ark. 2005), ve nörohormonların sentez ve salınımını etkilerler (Ilijin ve ark. Geliş: / Kabul: No: 83,

2 Ekolo ji 2010). Çeşitli habitatlarda yaşayan böcekler, memeliler ve kuşlar gibi birçok hayvan için önemli bir protein kaynağı olduğu için ekosistemdeki besin zincirinde çok önemli role sahiptirler(zhang ve ark. 2009). Böceklerin fizyolojik toksisite sonucu büyük miktarda metali vücutlarında biriktirebildikleri gösterilmiştir (Hsu ve ark. 2006). Dahası besin zinciri yoluyla bu metaller böceklerden daha yukarı pozisyondaki hayvanlara transfer edilebilmektedirler (Zheng ve ark. 2008). Çevresel ağır metal kirliliğinde bazı predatör böcekler yüksek miktarda metal biriktirebilme kabiliyetlerinden dolayı ağır metal kirliliğinde biyoindikatör olarak kullanılmaktadırlar (Nummelin ve ark. 2007). Pimpla turionellae (Linnaeus) (Hymenoptera:Ichneumonidae) endoparazitoid bir tür olup ergin öncesi evresini çeşitli lepidopter türlerinin pupalarında geçirir. Bu nedenle potansiyel bir biyolojik kontrol ajanıdır (Kansu ve Uğur 1984, Fisher 1987, Uçkan ve Sak 2010). Erginleri çeşitli bitkilerin öz suyu ve konak hemolenfi ile beslendikleri için doğadaki ağır metal kirliliğinden etkilenmeleri muhtemeldir. Hymenopterler parazitoidler metabolik faaliyetleri, hareket, uçma ve doğada konaklarını bulmak için gerekli olan enerjiyi büyük ölçüde yağ doku ve kaslarında depo ettikleri glikojenden sağlamaktadırlar (Brown ve Nestler 1985, Wilps ve Gade 1990). Glikojenin böceklerde ana enerji kaynağı olmasının yanında (Dadd 1985), glikojen düzeyindeki değişimlerin kirliliğin belirlenmesinde önemli bir parametre olarak gösterilmiş olması (Lagadic ve ark. 1994), bu bileşiğin önemini daha da arttırmıştır. Diğer tüm hayvanlarda olduğu gibi Hymenopter böceklerde gelişme, büyüme, üreme gibi yaşamsal faaliyetleri için proteinlere gereksinim duymaktadırlar (Dadd 1985). Bunun yanında proteinlerin yapı taşı olan amino asitler sinirsel iletimde, fosfolipitlerin sentezinde, enerji üretiminde ve morfogenetik işlemlerde önemli bir biyolojik role sahiptir (Chen 1985). Sunulan çalışmanın amacı biyolojik kontrol ajanı olarak kullanılabilirliği olan parazitoid bir türde kadmiyum toksisitesinin total protein ve glikojen miktarlarına olan etkilerini ve P. turionellae nin ağır metal kirliliğinde bir biyoindikatör olarak kullanılabilirliğini araştırmaktır. MATERYAL VE METOT Stok Kültür Çalışmada kullanılan böcekler %50±5 bağıl nem içeren, 24±2ºC sıcaklıkta ve 12 saat aydınlık 62 Kayis ve Emre fotoperiyodu uygulanan laboratuar koşullarında %50 bal çözeltisi ve Galleria mellonella hemolenfi ile beslenen böceklerin G. mellonella pupalarını parazitlemesi sonucu elde edilmiştir. Deney böceklerinin elde edilmesi, beslenmesi, laboratuar koşullarının belirlenmesi sırasında Emre (1988) tarafından belirlenen yöntem ve teknikler kullanılmıştır. Besinlerinin Hazırlanması ve Böceklerin Beslenmesi Çalışmada kimyasal yapısı bilinen sentetik besin (Emre 1988) kontrol besini olarak kullanıldı ve bu besinle hazırlanan 0,05, 0,10, 0,50 ve 1,00 gr/100 ml konsantrasyonlara sahip kadmiyum(cdcl 2 5 /2H 2 O) (Sigma C-5081) içeren besinlerle P. turionellae erginleri beslendi. Deneylerde yeni çıkmış ve henüz besin almamış P. turionellae erginleri kullanıldı. Her deney serisinin her tekrarında 4 dişi ve 4 erkek birey alınarak 1000cc lik beherlere konuldu ve ağzı hava giriş çıkışını engellemeyecek şekilde bez tül ile kapatıldı. Böceklerin beslenmesi 2x2 cm lik alüminyum folyolar üzerine eşit miktarda besinin damlatılmasıyla yapıldı ve bu işlem her gün aynı saatte 1 saat süreyle tekrarlandı. Böcekler 10, 20 ve 30. günlerin sonunda deney ortamlarından alınarak tartıldı ve %10 luk TCA içerisinde analizler yapılıncaya kadar +4ºC de buzdolabında saklandı. Protein ve Glikojen Miktarlarının Belirlenmesi Protein ve glikojen miktarlarının belirlenmesi için böcekler %10 luk TCA içerisinde 5dk homojenize edildikten sonra 3500 devir/dk 15 dakika santrifuj edildi. Elde edilen süpernatant total protein, dipte kalan pellet ise total glikojen miktarlarının ölçülmesinde kullanıldı. Glikojen miktarının belirlenmesi için Roe ve ark (1961) nın yöntemi kullanıldı. Bunun için dipte kalan süzüntü üzerine %96 lık etil alkol ilave edilerek bir gece 37ºC de etüvde bekletildi ve antron testi uygulanarak 620 nm de spektrofotometrede okuma yapıldı. Total protein miktarının belirlenmesinde ise süpernatanttan %96 lık etil alkolle lipidlerin uzaklaştırılması sağlanarak, 37ºC de etüvde alkolden arındırılan örneklere kantitatif biüret testi uygulandı ve 540 nm de spektrofotometrede okuma yapılarak absorbans değerleri elde edildi (Plummer 1971). Total protein ve glikojen değerlerinin hesaplanması için önce mililitresi 0,1 g saf glikojen (Sigma G- 8751) içeren ve 100 ml si 1 gr albümin (Sigma; A- 2153) içeren stok çözeltiler hazırlandı ve seri sulandırmalar yapılarak hazırlanan standart çözel- No: 83, 2012

3 Ağır Metal Stresinin Pimpla turionellae... Eko lo ji tilerden standart formüller oluşturuldu. Elde edilen absorbanslar bu standart formüllerinde yerine konularak her bir absorbansa karşılık gelen protein ve glikojen değerleri hesaplandı. Daha sonra bu değer birey sayısına bölünerek birey başına düşen yüzde protein ve glikojen olarak belirlendi. Verilerin Değerlendirilmesi Deneyler değişik zamanlarda üçer kez tekrarlandı. Verilerin karşılaştırılmasında varyans analiz yöntemi, ortalamalar arası farkın önem kontrolünde ise Student Newman Keul s (SNK) testi bilgisayarda SPSS istatistik veri paketi kullanılarak uygulandı. Ortalamalar arası fark 0.05 olasılık seviyesinde F değerinden büyük olduğunda önemli kabul edildi. BULGULAR Sunulan çalışmada kadmiyumun P. turionellae dişilerinin protein ve glikojen miktarlarına etkisi ile ilgili sonuçlar aşağıdaki tabloda verilmiştir (Tablo 1). Tablo 1 den görüldüğü gibi kadmiyum P. turionellae da sentezlenen protein miktarı deney periyodunun 10. gününde kadmiyumdan önemli ölçüde etkilenmezken, 20. günde tüm konsantrasyonlarda kontrole göre protein miktarının azalmasına neden olmuştur. 30. günde kontrol grubunda %12,72 olan protein miktarı en düşük kadmiyum konsantrasyonunda (%0,05) kontrol grubuna ve diğer kadmiyum konsantrasyonlarına göre artarken (%15,75) en yüksek kadmiyum konsantrasyonunda (%1,00) total protein miktarı kontrol grubuna göre önemli ölçüde azalmıştır (%10,05). P. turionellae ergin dişilerinin sentezledikleri glikojen miktarları 10. günde en düşük kadmiyum konsantrasyonu (%0,05) içeren besin dışındaki diğer konsatrasyonlarda önemli ölçüde artmıştır. 20. günde kontrol grubunda %0,0210 olan glikojen oranı, kadmiyum konsantrasyonunun artırılmasıyla bir miktar artmış fakat bu artış yalnızca %0,10 ve %0,50 lik kadmiyum konsantrasyonlarında önemli kabul edilmiştir. 30. günde kontrol grubunda %0,0206 olan glikojen miktarı yüksek kadmiyum konsantrasyonlarında (%0,50 ve %1,00) önemli ölçüde artmış ve %0,0257 ve %0,0249 olarak gerçekleşmiştir. TARTIŞMA VE SONUÇ Birçok ergin parazitoid hayatta kalmak ve üremek için önemli miktarda protein, lipid ve karbohidrata gereksinim duymaktadır (Olson ve ark. 2000, Lee ve ark. 2006, Wackers ve ark. 2006). Ekosistemde bulunan toksik etkili metallerin tüm canlı türleri üzerinde yaptığı etkiler sonucunda metabolik süreçlerin hem sentez olaylarında hem de enerji metabolizmasında önemli değişmelere neden olduğu bilinmektedir. Bu olumsuz etkiler arasında ATP ve ADP nin fosfat grupları ile olan reaksiyonları, hücre membranının zarar görmesi, -SH gruplarıyla reaksiyona girerek enzim aktivitelerini değiştirmeleri, temel iyonların yerlerine geçmeleri ve esas metabolitlerle reaksiyona girmeleri sayılabilir (Gregory 1997). Oncopeltus fasciatus (Dallas) (Cervera ve ark. 2004), Eyprepocnemus plorans (Charpentier) (Devkota ve Schmidt 1999, 2000), Ailopus thalassinus (Fabricius) (Schmidt ve ark. 1991, 1992), Chironomus riparius (Meigen) (Sildanchandra ve Crane 2000) ve Acyrthosipan pisum (Harris) (Laskowski 2001), ile yapılan çalışmalarda ağır metal etkisinin türe ve eşeye göre farklılıklar gösterdiği tespit edilmiştir. Sunulan çalışmada sentetik besine ilave edilen kadmiyumum genel olarak dişi bireylerin protein miktarlarına negatif yönde etki ettiği, fakat bunun yanında bazı günlerde (30. gün %15.75), özellikle düşük kadmiyum konsantrasyonlarda (%0.05) protein miktarında kontrole göre artışlar olduğu görülmektedir. Benzer durum Aedes sp. hücrelerinde gözlenmiş (Breakman ve ark. 1999) ve bu durumun kadmiyum toksisitesine karşı gösterilen adaptif bir tepkinin sonucu olarak protein sentezindeki artıştan kaynaklandığı öne sürülmüştür. Benzer bir mekanizma sunulan çalışmada da gerçekleşmiş olabilir, ancak bu artışın metallothioneninler, Cd bağlayıcı proteinler veya HSP (Heat Shock Proteins) lerin hangisinde oluşan bir artışın sonucu olabileceği (Breackman ve ark. 1999) ile ilgili kesin bir yargıya varmak için daha ayrıntılı bir çalışmaya gereksinim duyulduğu bir gerçektir. Kadmiyumun in vitro protein sentezini inhibe ettiği bilinmektedir (Norton ve Kench 1977). Ağır metallerin böceklerin protein içeriğine etkilerine dair yapılan çalışmalarda, Lymantria dispar (Linnaeus) (Bischof 1996), Boettcherisca peregrina (Robineau- Desvoidy) (Wu ve ark. 2006), Chironomus tentans (Fabricius) (Rathore ve ark. 1979), Mysidopsis bahia (Molenock) (Carr ve ark. 1985), Pimpla turionellae (Linnaeus) (Ortel 1991), Procambarus clarkii (Girard) (Martinez ve ark. 1994), Penaeus indicus (H. Milne Edwards) (Chinni ve Yallapragada 2002), Sphaerodema urinator (Dufour) (Bream 2003) gibi türlerde ağır metallerin protein miktarında azalmaya neden olduğu gösterilmiştir. Diğer taraftan kadmiyum gibi yüksek toksisiteye sahip bir metalin diğer metallere göre canlıda daha fazla birikim No: 83,

4 Ekolo ji Kayis ve Emre Tablo 1. Kadmiyumun P. turionellae dişilerinin protein ve glikojen miktarına etkileri. **: Kontrol *: SNK: a, b, c, d harfleri konsantrasyonlar arasındaki farkları belirlemek amacıyla kullanılmıştır. Aynı sütunda aynı harfle gösterilen ortalamalar arasında P<0.05 düzeyinde önemli bir fark yoktur. göstermesi (Kazimirova ve Ortel 2000), yapılan çalışmada özellikle deney periyodunun 20. günü ve 30. günlerdeki en yüksek kadmiyum konsantrasyonunda göze çarpan protein sentezi üzerindeki azaltıcı etkisi protein sentezinin direkt inhibisyonundan kaynaklanabileceği gibi, adaptif bir süreçten veya toksik maddelerin neden olduğu oksidatif hasarların giderilmesinde kullanılan lipoproteinlerin miktarında gözlenen bir azalmadan da kaynaklanmış olabilir (Sancho ve ark. 1998). Böceklerde enerji rezervi olarak büyük önem taşıyan glikojen, yağdoku ve uçma kasları gibi metabolik ve fizyolojik aktivitesi yüksek dokularda depolanmaktadır (Brown ve Nestler 1985, Wilps ve Gade 1990). Glikojen düzeyindeki değişimlerin önemli bir kirlilik belirleyicisi olarak değerlendirilmesi (Lagadic ve ark. 1994) bu bileşiğin öneminin vurgulanması açısından dikkat çekicidir. Organizmalarda enerji metabolizması ağır metallerin oluşturduğu stresle başa çıkmada kilit rol oynamaktadır (Wu ve ark. 2006). Sunulan çalışmada kadmiyum P. turionellae nin total glikojen miktarını önemli ölçüde etkilemiştir. Özellikle (20.gündeki %1,00mg kadmiyum konsantrasyonu hariç) yüksek kadmiyum konsantasyonlarında gözlenen artış L. dispar da Pb, Cd ve Cu nun düşük derişimlerinde elde edilen sonuçlarla paralellik göstermektedir (Ortel 1996). L. dispar da gözlenen glikojen miktarındaki bu artış glikogenezin stimüle edilmesinin bir sonucu olarak yorumlanmıştır. Benzer çalışmalar Boettcherisca peregrina da total şeker oranı (Wu ve ark. 2006) ve Chrysochoris stolli (Wolf) de hemolenf karbohidrat seviyeleri üzerine (Islam ve Roy 1983) yapılmış, kadmiyuma bağlı olarak 64 total şeker oranının ve hemolenf karbohidrat seviyelerinin arttığı gösterilmiştir. Elde edilen sonuçlar böceğin stres koşullarında gerekli olan enerjiyi sağlamak için enerji rezervlerini arttırdığı şeklinde yorumlanabilir. Bunun yanında 20. günde en düşük kadmiyum konsantrasyonunda ve 30. günde %0,10mg kadmiyum içeren besinle beslenen böceklerde glikojen miktarında meydana gelen azalmaya benzer durum L. dispar larvalarında (Bischof 1995) gözlenmiştir. Bischof (1995) çalışmasında parazitlenmiş larvalarda ağır metallerin etkisiyle hemolenf ve total vücut dokularında trehaloz ve glikojen miktarı önemli ölçüde azaldığını belirtmiştir. Bu azalma ağır metal stresine karşı olan adaptasyon sürecinin etkisiyle oluşabilen glikoneolitik sürecin hızlanması (Spring ve ark. 1977) veya oksidatif fosforilasyonun inhibe edilmesinin (Zaba ve Haris 1978, Moura ve ark. 2000) bir sonucu olarak yorumlanmıştır. Benzer bir bulgu da Sphaerodema urinator da Bream (2003) tarafından elde edilmiştir. Bream (2003), total vücut homojenatında kurşun nitrat ve bakır sülfatın etkisiyle S urinator de karbohidrat miktarının önemli ölçüde azaldığını göstermiştir. Bu azalmanın stres altında artan enerji ihtiyacının karşılanmasına yönelik adaptif bir tepkinin sonucu olarak depo şekerlerinin (trehaloz ve glikojen) yıkımının stimüle edilebileceği fikrini desteklemektedir. Kadmiyumunda içinde olduğu birçok çevresel kirleticinin organizmalarda farklı metabolik ve savunma enzimlerinin aktivitelerini etkilediği (Chrestensen ve ark. 2000, Kafel ve ark. 2003, Wilczek ve ark. 2004), nöroendokrin sistem aktivitelerinde değişikliklere neden olduğu (Ivanovic ve Jankovic-Hladni 1991), hormon reseptörlerinin sentezini ve fonksiyonelliğini etkilediği (Cervera ve ark. 2006, Planello ve ark. 2010) besin alınımı ve sindirimini etkilediği (Fountain ve Hopkin 2001, Van Oik ve ark. 2007) bilinmektedir. Tüm canlılarda olduğu gibi böceklerde de metabolik olaylar bir takım karmaşık hormonal ve enzimatik yollarla gerçekleşmektedir. Sunulan çalışmada da glikojen miktarında meydana gelen bu değişimlerin glikojenin metabolizmasında rol oynayan enzimlerin (Ör. Glikojen sentetaz, glikojen fosforilaz vb.) ve hormonların (Ör. adipokinetik ve hipertrehalozomik) yapısının kadmiyum neden olduğu toksik etkinin bir sonucu olarak değişmiş olmasından kaynaklandığı düşünülmektedir. Fakat bu konuda kesin bir yargıya varmak için kadmiyumun bu enzimler, hormonlar No: 83, 2012

5 Ağır Metal Stresinin Pimpla turionellae... Eko lo ji ve glikojen metabolizmasında rol oynayan diğer metabolikleri (trehaloz, glukoz vb.) kapsayan ayrıntılı bir çalışma daha sağlıklı bir yargıya varmak için faydalı olacaktır. Biyolojik kontrol programlarında kullanılan ajanların istenilen zamanda yeterli sayıda ve verimli bireyler halinde popülasyona dahil edilmeleri biyolojik kontrolün başarısı açısından önemlidir. Proteinler birçok fizyolojik ve metabolik olayda görev alan enzimler ve hormonların yapıtaşını oluşturdukları gibi, böceklerde çiftleşme ve üreme için önemli bir bileşiktir (Telang ve ark. 2002, Burmester 2001). Çalışmamızda bir ağır metal olan kadmiyumun protein miktarında azalmalara neden olduğu görülmüştür. Bu durum dolaylı olarak biyolojik kontrolün başarısını olumsuz yönde etkilemektedir. Ayrıca ağır metallerin neden olduğu enerji metabolizmasında meydana gelen değişmelerde parazitoidlerin doğada uçma, konukçusunu bulma, parazitleme ve yumurta bırakma davranışları için gerekli olan enerji metabolizmasını olumsuz yönde etkilediği için biyolojik kontrolü negatif yönde etkileyebilmektedir. Sonuç olarak P. turionellae kadmiyumun neden olduğu toksisiteye bağlı olarak metabolik strese maruz kalmış ve total protein ve glikojen miktarında önemli değişiklikler meydana gelmiştir. TEŞEKKÜRLER Çalışmadaki yardımları ve desteğinden dolayı Sayın Yrd. Doç. Dr. Mustafa Coşkun a teşekkür ederiz. Bu çalışma Çukurova Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi tarafından desteklenen FEF2004YL19 Proje numaralı yüksek lisans tezinden oluşturulmuştur. KAYNAKLAR Bischof C (1996) Effects of heavy metal stress on free amino acids in the haemolymph and total body tissue of Lymantria dispar larvae parasitized by Glyptapanteles liparidis Entomologia experimentalis et applicata. 79 (1): Bischof C (1995) Effects of heavy metal stress on carbohydrate and lipid concentrations in the haemolymph and total body tissue of parasitized Lymantria Dispar L. Larvae (Lepidoptera) Comparative Biochemistry and Physiology 112 (C1): Braeckman B, Smagghe G, Brutsaert N, Cornelis R, Raes H (1999) Cadmium uptake and defense mechanism in insect cells. Environmental Research Section A 80: Bream AS (2003) Laboratory evaluation of heavy metals stress on certain biochemical parameters of the aquatic insect, Sphaerodema urinator Duf. (Hemiptera: Belostomatidae). Communications in Agricultural and Applied Biologicl Science 68 (4 Pt A): Brown C, Nestler C (1985) Catecholamines and Indolalkylamines. In: GA Kerkut and LI Gilbert (eds). Comparative Insect Physiology, Biochemistry and Pharmacology, Pergamon Press, New York, Burmester T (2001) Molecular evolution of the arthropod hemocyanin superfamily. Molecular Biology and Evolution 18 (2): Carr RS, Williams JW, Saska FI, Buhl RS, Neff JM (1985) Bioenergetic alterations correlated with growth, fecundity and body burdens of cadmium in Mysids (Mysidopsis bahia). Environmental Toxicolgy and Chemistry 4: Cervera A, Maymo AC, Martinez-Pardo R, Garcera, MD (2006) Vitellogenin polypeptide levels in one susceptible and one cadmium-resistant strain of Oncopeltus fasciatus (Heteroptera: Lygaeidae) and its role in cadmium resistance. Journal of Insect Physiology 52: Cervera A, Maymo AC, Martinez-Pardo R, Garcera MD (2004) Cadmium effects on development and reproduction of Oncopeltus fasciatus (Heteroptera: Lygaeidae). Journal of Insect Physiology 50: Chen P (1985) Amino acid and protein metabolism. In: Kerkut GA, Gilbert LI (eds), Compherensive Insect Physiology, Biochemistry and Pharmacology, Pergamon Press, Oxford, Chinni S, Yallapragada PR (2002) Energy levels of Panaeus indicus postlarvae on exposure to lead. Ecotoxicology and Environmental Safety 52: Chrestensen CA, Starke DW, Mieyal JJ (2000) Acute cadmium exposure inactivates thioltransferase (glutaredoxin), inhibits intracellular reduction of protein-glutathionyl-mixed disulfides, andinitiates apoptosis. Journal of Biological Chemistry 275: Dadd RH (1985) Nutrition: Organism. In: Kerkut GA, Gilbert LI (eds), Compherensive Insect Physiology, Biochemistry and Pharmacology, Pergamon Press, Oxford, No: 83,

6 Ekolo ji Kayis ve Emre Devkota B, Schmidt GH (1999) Effect of mercury (Hg 2+ ) on thelife span and development of Eyprepocnemis plorans (Charp.) (Orthopteroidea, Caelifera, Acrididae). Bollettino del Laboratorio di Entomologia Agraria Filippo Silvestri 55: Devkota B, Schmidt GH (2000) Accumulation of heavy metals in food plants and grassopher from the Taigetos Mountains, Greece. Agriculture Ecosystems and Environment 78: Emre İ (1988) Meridik bir besinin Pimpla turionellae L. (Hymenoptera: Ichneumonidae) ergin dişilerinin yumurta verimine etkisi. Doğa Türk Biyoloji Dergisi 12 (2): Fisher R (1987) Ecological studies on the pupal parasites (Hym., Ichneumonidae) of four native species of Yponomeuta (Lep., Yponomeutidae). Journal of Applied Entomology 103: Florea AM, Büsselberg D (2006) Occurrence, use and potential toxic effects of metals and metal compounds. Biometals 19: Fountain MT, Hopkin SP (2001) Continuous monitoring of Folsomia candida (Insecta: Collembola) in a metal exposure test. Ecotoxicology and Environmental Safety 48: Gregory JL (1997) The effect of cadmium on cytosolic free calcium, protein kinase and collagen synthesis in rat osteosarchoma (Ros17/2.8) Cells. Toxicology and Applied Pharmacology 143: Hsu MJ, Selvaraj K, Agoramoorthy G (2006) Taiwan s industrial heavy metal pollution threatens terrestrial biota. Environmental Pollution 143: Ilijin L, Peric-Mataruga V, Radojicic R, Lazarevic J, Nenadovic V, Vlahovic M, Mrdakovic M (2010) Effect of cadmium on protocerebral neurosecretory neurons and fitness components in Lymantria dispar L. Folia Biologica (Krakow) 58: Islam A, Roy S (1983) Effects of CdCl 2 on the quantitative various of Carbohydrate, protein, aminoacid and cholesterol in Chrysochoris stolli Wolf (Insecta: Hemiptera). Current Science 52: Ivanovic J, Jankovic-Hladni M (1991) Hormones and Methabolisms in Insect Stress. CRC Press, Boca Raton. Kafel A, Bednarska K, Augustyniak M, Witas I, Szulinska E (2003) Activity of glutathione S-transferase in Spodoptera exigua larvae exposed to cadmium and zinc in two subsequent generations. Environment International 28: Kansu U, Uğur A (1984) Pimpla turionellae (L.) (Hym. Ichneumonide) ile konukçusu bazı lepidopter türleri arasındaki biyolojik ilişkiler üzerine araştırmalar. Doğa Bilimleri Dergisi 8: Kazmirowa M, Ortel J (2000) Metal accumulation by Ceratitis capitata (Diptera) and transfer to the parasitic wasp Coptera occidentalis (Hymenoptera). Environmental Toxicology and Chemistry 7: Lagadic L, Caquet T, Ramade F (1994) The role of biomarkers in environmental assessment. Invertebrate Populations and Communities. Ecotoxicology 3 (5): Laskowski R (2001) Why short-termbioassays are not meaningful-effects of a pesticide (imidacloprid) and a metal (cadmium) on pea aphids (Acyrthosiphon pisum Harris). Ecotoxicology 10: Lee JC, Andow DA, Heimpel GE (2006) Influence of floral resources on sugar feeding and nutrient dynamics of a parasitoid in the field. Ecological Entomology 31: Lijun L, Xuemeia L, Yaping G, Enbo M (2005) Activity of enyzmes of the antioxidative system in cadmiumtreated Oxya chinensis (Orthoptera: Acridoidae). Environmental toxicology and Pharmacology 20: Linde AR, Arribas P, Sanchez-Galon S, Garcia-Vazguez F (1996) Eel (Anguila anguila) and Brown trout (Salma trutta) target species to assess the biological impact of trace metal pollution in freshwater ecosystems. Archives of Environmental Contamination and Toxicology 31: Martinez M, Torreblanca A, Ramo JD, Diaz-Mayans J (1994) Effects of sublethal exposure to lead on levels of energetic compound in Procambarus clarkii. Bulletin of Environmental Contamination Toxicology 52: McMurray CT, Tainer JA (2003) Cancer, cadmium and genome integrity. Nature Genetic 34: Mikhailova MV, Littlefield NA, Hass BS, Poirier LA, Chou MW (1997) Cadmium-induced 8- hydroxydeoxyguanosine formation, DNA strand breaks and antioxidant enzyme activities in lymphoblastoid cells. Cancer Letters 115: Moura G, Vilarinho L, Machado J (2000) The action of Cd, Cu, Cr, Zn and Pb on fluid composition of Anodonta cygnea (L.): Organic components. Comperative Biochemisrty and Physiology Part B, 127 (1): Norton KB, Kench JE (1977) Effects of cadmium on ribosomal protein synthesis in rat liver. Environmental Research 13: No: 83, 2012

7 Ağır Metal Stresinin Pimpla turionellae... Eko lo ji Nummelin M, Lodenius M, Tulisalo E, Hirvonen H, Alanko T (2007) Predatory insects as bioindicators of heavy metal pollution. Environmental Pollution 145: Olson DM, Fadamiro H, Lundgren JG, Heimpel GE (2000) Effects of sugar feeding on carbohydrate and lipid metabolism in a parasitoid wasp. Physiological Entomology 25: Ortel J (1991) Effects of lead and cadmium on chemical composition and total water content of the pupal parasitoid, Pimpla turionellae. Entomologia Experimentalis et Applicata 59: Ortel J (1996) Metal-supplemented diets alter carbohydrate levels in tissue and hemolymph of gypsy moth larvae (Lymantria dispar, Lymantriidae, Lepidoptera). Environmental Toxicology and Chemistry 15: Planello R, Martinez-Guitarte JL, Morcillo G (2010) Effect of acute exposure to cadmium on the expression of heat-shock and hormone-nuclear receptor genes in the aquatic midge Chironomus riparius. Science of the Total Environment 408: Plummer DI (1971) An Introduction to Practical Biochemistry. Mc Graw Hill Book Company, London. Rathore RS, Sanghui PK, Swarup H (1979) Toxicity of cadmium chlorid and lead nitrate to Chronomus tentans larvae. Environmental Pollution 18: Roe HJ, Batley JM, Gray RR, Robinson JN (1961) Complete removal of glycogen from tissues by extraction with cold trichloroacetic acid solution. Journal of Biological Chemistry 236: Sancho E, Ferrando MD, Fernandez C, Andreu E (1998) Liver energy metabolism of Anguilla anguilla after exposure of fenitrothion. Ecotoxicolgy and Environmental Safety 41: Schmidt GH, Ibrahim NMM, Abdallah MD (1992) Long term effects of heavy metals in food on developmental stages of Aiolopus thalassinus (Saltatoria:Acrididae). Archives of Environmental Contamination and Toxicoloy 23: Schmidt GH, Ibrahim NMM, Abdallah MD (1991) Toxicological studies on the long-termeffects of heavy metals (Hg, Cd, Pb) in soil on the development of Aiolopus thalassinus (Fabr.) (Saltatoria: Acrididae). The Science of the Total Environment 107: Sildanchandra W, Crane M (2000) Influence of sexual dimorphism in Chironomus riparius Meigen on toxic effects of cadmium. Environmental Toxicology and Chemistry 19: Spring JH, Matthews JR, Downer A (1977) Fate of glucose in the haemolymph of the American cockroach, Periplaneta americana. Journal of Insect Physiology 23: Tang N, Enger MD (1993) Cd( 2+ ) induced c-myc mrna accumulation in NRK-49F cells is blocked by the protein kinase inhibitor H7 but not by HA1004, indicating that protein kinase C is a mediator of the response. Toxicology 81(2): Telang A, Buck NA, Wheeler DE (2002) Response of storage protein levels to variation in dietary protein levels. Journal of Insect Physiology 48 (11): Uckan F, Sak O (2010) Cytotoxic Effect of Cypermethrin on Pimpla turionellae (Hymenoptera: Ichneumonidae) Larval Hemocytes. Ekoloji 19 (75): Van Oik T, Rantala MJ, Saloniemi I (2007) Diet-mediated effects of heavy metal pollution on growth and immune response in the geometrid moth Epirrita autumnata. Environmental Pollution 145: Wackers FL, Lee JC, Heimpel GE, Winkler K, Wagenaar R (2006) Hymenopteran parasitoids synthesize honeydew-specific oligosaccharides. Functional Ecology 20: Wilczek G, Babczynska A, Augustyniak M, Migula P (2004) Relations between metals (Zn, Pb, Cd and Cu) and glutathione-dependent detoxifying enzymes in spiders from a heavy metal pollution gradient. Environmental Pollution 132: Wilps H, Gade G (1990) Hormonal regulation of carbohydrate metabolism in the blowfly Phormia terraenovae. Journal of lnsect Physiology 36: Wu GX, Ye GY, Hu C, Cheng JA (2006) Accumulation of cadmium and its effects on growth, development and hemolymph biochemical compositions in Boettcherisca peregrina larvae (Diptera:Sarcophagidae). Insect Science 13: Zaba BN, Harris EJ (1978) Accumulation and effects of trace metal ions in fish Liver Mitochondria. Comparative Biochemistry and Physiology 61C (1): Zhang ZS, Lu XG, Wang CQ, Zheng DM (2009) Mercury, cadmium and lead biogeochemistry in the soilplant-insect in Hulado City. Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology 83: Zheng DM, Wang QC, Zhang ZS, Zheng N, Zhang XW (2008) Bioaccumulation of total and methyl mercury by arthropods. Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology 81: No: 83,