Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 47, Haziran 2017, s

Transkript

1 Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 5, Sayı: 47, Haziran 2017, s Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date Yayınlanma Tarihi / The Publication Date Dr. Fülya AÇIKSÖZ MUTLU Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü, Müzik Eğitimi Anabilim Dalı fulyaaciksoz@yahoo.com Arş. Gör. Armağan ERMAN Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü, Müzik Eğitimi Anabilim Dalı arm_erman@yahoo.com OPERA ŞARKICILARININ PERFORMANS SÜREÇLERİNİN GIACOMO PUCCINI NIN TOSCA OPERASI ÖZELİNDE İNCELENMESİ: SAMSUN DEVLET OPERA VE BALESİ ÖRNEĞİ 1 On altıncı yüzyılda ilk olarak Avrupa da gelişmeye başlamış müzikli bir tiyatro formu olan opera sanatı, çoğunlukla epik ve heroik öğeleri içeren bir tema ve metin üzerine bestelenmiş sahne eseri olarak tanımlanabilir. Müzikli drama (Drama per Musica) olarak da adlandırılan opera, görsel-işitsel birçok formu kendi içinde barındırması bakımından önemli bir sanat alanıdır. Opera sanatı, özellikle de klasik opera anlayışı, solistlerin ağırlıkta olduğu bir yapıdadır. Operanın duygu ve düşünceleri dramatize etme gücünün, özellikle insan sesi kullanılarak gerçekleştiriliyor olması, opera solistinin sahnedeki performansı ile doğrudan ilintilidir. Dolayısıyla bir opera şarkıcısı, opera eserinin sahneye konmasında bir araç olmaktan çıkarak temel bir eleman olma niteliği kazanır ve performans sürecinde en önemli yeri alır. Müziğin teatral unsurlarla birleştiği opera sanatı, solistlerin sahnelenecek esere hazırlık evresi, performans aşaması ve sahneleme sonrası yaşadıkları çeşitli ruhsal ve bedensel zorlukları beraberinde getirmektedir. Bir opera şarkıcısının yaşadığı tüm bu zorlukların yanı sıra, opera sanatının sağladığı müzikal ve mesleki doyumun da Öz 1 Bu çalışma Uludağ Üniversitesi Devlet Konservatuvarı tarafından Ekim 2016 tarihleri arasında Bursa da düzenlenen Müzikte Performans temalı Uluslararası Müzik Sempozyumu nda sözlü bildiri olarak sunulmuştur.

2 azımsanmayacak bir düzeyde olduğu düşünülmektedir. Bu bağlamda, opera şarkıcılarının performanslarını etkileyen olumlu ya da olumsuz duygu durumları, araştırmamızın konusunu oluşturmaktadır. Performans başarısını etkileyen bu unsurların incelenmesi, opera şarkıcılığını meslek olarak seçecek bireylere bir öngörü sağlaması açısından da önemlidir.bu araştırmanın çalışma grubunu, Samsun Devlet Opera ve Balesi tarafından sezonunda sahneye konulan Giacomo PUC- CINI nin Tosca operasında görev almış solistler oluşturmaktadır. Bu çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden biri olan yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılarak ilgili solistlerle kapsamlı röportajlar yapılmıştır. Solistlerle yapılan görüşmelerin sayısı ve süresi, araştırmadan sağlıklı veriler elde edebilmek amacıyla kısıtlı tutulmamış, derinlemesine bilgi toplamak amaçlanmıştır. Yapılan görüşmelerde özellikle sanatçıların ruhsal ve bedensel temelli hazırlanım sürecini nasıl geçirdikleri ile ilgili sorular sorularak araştırma konusuna sağlam bir temel oluşturulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın amacı müzikte performans olgusunu opera sanatı ve sanatçıları bağlamında ele almaktır. Anahtar kelimeler: Opera, Opera Şarkıcısı, Performans, Puccini, Tosca. ANALYSING PERFORMANCE PROCESSES OF OPERA SINGERS BY EXAMINING THE PERFORMANCE OF GIACOMO PUCCINI S TOSCA : SAMSUN STATE OPERA AND BALLET EXAMPLE 411 Abstract Opera is a form of musical theatre which emerged in sixteenth century in Europe. Opera works can be described as works of art that are composed mostly about epic or heroic stories. Opera, which can also be identified as musical drama (Drama per Musica) is an important art form by consisting various visual and audial elements in it.especially in classical opera the role of singers is very important since opera is a form of art which reflects emotions and ideas through human voice. Because of this an opera singer is not a means of presenting a work of art but one of the key factors in actualizing it. As being a form of art which combines music with theatrical elements opera brings along both mental and physical struggles to singers before, during and after the performance. On the other hand, although singers have experienced those various difficulties, the musical and professional satisfactory of being an opera singer cannot be underestimated. This research s main aim is to investigate those positive and negative factors that affect singers performances. Outcomes of this research will be beneficial for the ones who will choose opera singing as a profession in future.singers of Giacomo PUCCINI s Tosca opera which is staged by Samsun State Opera and Ballet in season are the focus group of this study. In-depth interview technique is used as the method of the research. Questions of those interviews are mainly about singers preparation process to their performances. Aim of this study is to elaborate the phenomenon of performance in music by examining opera and opera singers. Keywords: Opera, Opera Singer, Performance, Puccini, Tosca.

3 GİRİŞ Müziğin teatral unsurlarla birleştiği opera sanatı ve opera şarkıcılığı özelinde ele alındığında müzikte performans olgusu; esere hazırlık evresi, performans sırası ve performans sonrası şeklinde sınıflandırılabilir. Özmenteş tarafından aktarılan Gabrielsson un performans kavramı boyutları, performansın planlanması, performansın alanları (nota okuma, doğaçlama, geri bildirim, devinişsel süreçler), performansa etki edebilen fiziksel, psikolojik ve sosyal faktörler ve performansın değerlendirilmesi olarak belirlenmiştir (Özmenteş, 2013: 320). Performans olgusunun tüm aşamalarıyla, bütünsel bir yapıda ele alınmasını gerektiren grand opera stilinde opera şarkıcılarının performans durumları, eserin başarısını doğrudan etkilemektedir. Grand opera geleneğinin önemli örneklerinden biri kabul edilen Giacomo Puccini nin Tosca operası, opera şarkıcılığı tarihinde önemli bir yere sahiptir. Belirli bir müzikal anlatım düzeyi, teknik olgunluk ve sanatsal deneyim gerektiren Tosca operasının ana karakterleri, opera şarkıcıları için prestijli rollerdendir. Opera şarkıcıları için üst düzey sahne performansı gerektiren bu eserdeki ana karakter rollerinde başarı sağlanabilmesi, sanatçıların performans durumlarıyla birebir ilişkilidir. Bu çalışmada, opera sanatında performans olgusu, Tosca operası ve eserin ana karakter rollerinin performans durumları bağlamında ele alınmıştır. Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın amacı, müzikte performans olgusunu opera sanatı ve sanatçıları bağlamında ele almak ve bu olguyu Giacomo Puccini nin Tosca operası özelinde incelemektir. Bu bağlamda, opera şarkıcılarının performanslarını etkileyen olumlu ya da olumsuz duygu durumları, araştırmanın konusunu oluşturmaktadır. Araştırmanın Önemi Bu araştırma; müzikte performans olgusunun opera sanatı özelinde ele alınması, opera şarkıcılığında performans başarısını etkileyen unsurların incelenmesi ve buradan hareketle opera şarkıcılığını meslek olarak seçecek bireylere bir öngörü sağlaması açısından önemlidir. 412 YÖNTEM Araştırma Modeli Bu araştırmada, Samsun Devlet Opera ve Balesi tarafından sezonunda sahneye konulan Giacomo Puccini nin Tosca operasında görev almış solistlerle yapılan görüşmelerden yola çıkılarak opera şarkıcılığında performans olgusu ele alınmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden biri olan yarı yapılandırılmış görüşme tekniğinin kullanıldığı bu çalışmada, uzman görüşü alınarak hazırlanan bir görüşme formu uygulanmıştır. 12 soruluk bu formun uygulanması sırasında, yarı yapılandırılmış görüşme tekniğine uygun olarak sanatçıların konuyla ilgili yönlendirme yapmalarına da olanak sağlanmıştır. Solistlerle yapılan bu görüşmelerin sayısı ve süresi, araştırmadan sağlıklı veriler elde edebilmek amacıyla kısıtlı tutulmamış, derinlemesine bilgi toplamak amaçlanmıştır. Bu araştırma, amacı ve yöntemi itibariyle durum saptamaya yönelik betimsel bir çalışmadır. Araştırmanın Çalışma Grubu Bu araştırmanın çalışma grubunu, Samsun Devlet Opera ve Balesi tarafından sezonunda sahneye konulan Giacomo Puccini nin Tosca operasında görev almış solistler oluşturmaktadır. Bu bağlamda Floria Tosca rolünde soprano Seda Ortaç, Cavaradossi rolünde tenor Ari Edirne, Scarpia rolünde bariton Erhan Tekinmirza ve Angelotti rolünde bas Sabri Doğan Çapanoğlu ile görüşülmüştür.

4 Verilerin Toplanması ve Çözümlenmesi Bu araştırmanın veri toplama aşamasında literatür taraması ve yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Çalışmanın Kuramsal Çerçeve bölümünde Yeniyi Arama Tutkusu ve Operada Verismo ve Giacomo Puccini ve Tosca Operası alt başlıkları yer almaktadır. Bulgular bölümünde ise Samsun Devlet Opera ve Balesi tarafından sezonunda sahneye konulan Giacomo Puccini nin Tosca operasında görev almış solistlerle yapılan görüşmeler sonucunda elde edilen veriler yer almaktadır. Dört sanatçıdan ayrı ayrı ses kaydı alınarak gerçekleştirilen görüşmelerin çözümlenmesi aşamasında sanatçıların aynı soruya verdikleri cevaplar incelenip ortak noktaları üzerinden tek bir cevap metni oluşturulmuştur. KURAMSAL ÇERÇEVE On altıncı yüzyılda Avrupa da gelişmeye başlamış müzikli bir tiyatro formu olan opera sanatı, çoğunlukla epik ve heroik öğeleri içeren bir tema ve metin üzerine, şarkıcılar ve orkestra için bestelenmiş sahne eseri olarak tanımlanabilir. Müzikli dram (Drama per Musica) olarak da adlandırılan opera opus sözcüğünün çoğulu olan eserler anlamına gelir. Müzik-dram birlikteliğinin tarihçesi Antik Yunan a kadar uzanmakla birlikte klasik operanın temelleri on altıncı yüzyıl sonlarında Floransa da, müzik ve edebiyata özel ilgi duyan ve düzenlediği toplantılarla dönemin şarkıcı, şair, besteci ve yazarlarını bir araya getiren Vernio kontu Giovanni Bardi nin evinde atılır (Boran & Şenürkmez, 2007: 86). Önemli toplantıların yapıldığı yer anlamına gelen Camerata de Bardi ya da Florentine Camerata, zamanla eski devirlerdeki basitliği ve sadeliği diriltmek, kontrpuan karışıklıklarını bir tarafa bırakmak ve tamamıyla melodik ve ifadesi düzgün, prozodisi yerinde bir müzik yaratmak, şiirle müziği sıkı sıkıya birbirine bağlamak, eski Yunan trajedileri kadar kuvvetli eserler yaratmak isteyen serbest bir akademi halini alır (Ataman, 1947: ). Müzik tarihinin ilk opera eseri olarak kabul edilen Jacopo Peri nin Daphne (1598) operasını daha sonra Jacopo Peri ve Guilio Caccini nin Euridice (1600), Claudio Monteverdi nin L Orfeo (1607) operaları izler. Opera eserlerinin uyandırdığı büyük ilgi, 1637 yılında Venedik te ilk opera evinin açılmasına ve opera stilinin giderek yaygınlaşmasına yol açar. 17. ve 18. yüzyıllarda opera şarkıcılarının güzel şarkı söyleme amacıyla temel bir performans tekniği olarak benimsedikleri bel canto geleneği etkisini sürdürürken, 18. yüzyılda İtalyan operası opera seria olarak nitelenen ağırbaşlı, dramatik konulara eğilen ciddi opera ve opera buffa adı verilen komik opera olarak iki türde gelişir. Müzikte Romantizm 19. yüzyılın ilk yarısında ağırlıklı olarak İtalyan opera geleneği ile temsil edilmiştir. 19. yüzyılın doruktaki İtalyan bestecisi Giuseppe Verdi nin ( ) görkemli sahneler kullanarak meydana getirdiği operaları, onu Romantizm in zirvesine taşır (Say, 2005: 608). Bu yüzyılda opera sanatının iki büyük bestecisi olan Verdi ve Wagner, İtalyan ve Alman opera yaratıcılığının, romantik, idealist duyuş ve anlayışla işlenmiş üstün örneklerini vermişlerdir (Altar, 1982: 1-2). 413 Yeniyi Arama Tutkusu ve Operada Verismo Opera sanatında 19. yüzyılın sonlarına gelindiğinde, öncelikle İtalya da baş gösteren yeniyi arama tutkusu, müzikli sahne eserlerinin yönünü tümüyle değiştirir. 19. yüzyıl sanatının büyük bir bölümü, hayal gücü, duygu ve duyarlıklarda güçlü vurgunun etkisi altındaki Romantizm le geçmiş, yüzyılın sonu ise Fransız aydınları tarafından fin de siècle, romantik çöküş olarak nitelendirilmiştir (Fisher, 2002: 14). Yalnızca opera ya da müzik alanında değil sanatın tüm alanlarında bir dönemin kapanışı ve yeni başlangıçlar olarak betimlenen bu dönem, 1880 li yıl-

5 larda Honoré de Balzac, Gustave Flaubert ve Èmile Zola nın İtalyan edebiyatını etkilemesiyle gelişir (Sözer, 2005: 735). İtalyanca da gerçek anlamındaki vero sözcüğünden yola çıkılarak verismo yani gerçekçilik olarak adlandırılan akım genel olarak natüralist anlayışla oluşturulan, özetle yaşamın saf gerçeklerini yansıtmayı amaçlayan edebi eserleri ve sahne eserlerini nitelemede kullanılmaya başlanır. İtalya da arasında yaşanan Risorgimento (Yeniden Doğuş-İtalya nın birleşmesi) ülkeyi yabancı egemenliğinden kurtarmış ancak sosyal ve ekonomik kaos ve politik ayrılıkları da beraberinde getirmişti. Birçok Avrupalı şair, yazar ve besteci, politik ve sosyal arka plana sahip, Romantizm e karşı bir panzehir olabilecek yeni ifade türleri aramaya başladı. İtalyan seyirci Romantizm duygusallığından, yapaylığından ve idealizasyonundan yorulmuştu: Eğer sanat temel gerçekleri ifade etmek içinse, Romantizm gerçek olmayan bir dünya resmetmişti. Natüralizm- ya da realizm- ise içinde inanılır, dünyevi, güçlü duygular barındıran insanların yaşadığı, coşkulu ihtirasların hızlı ve dramatik bir biçimde ifade edildiği, idealize edilmemiş bir dünya resmediyordu. İnsana dair başlıca duygular bu akımın temel malzemesini oluşturuyordu. Cinsellik, baştan çıkartma, intikam, ihanet, kıskançlık ve ölüm gibi yoğun tutkular ise temel konusuydu. Romantizm in özgürlük ve duygusallığı yerle bir olmuştu ve insan artık saf içgüdüden oluşan bir yaratık olarak resmediliyordu (Fisher, 2002: 14). Operada verismo ise, 20. yüzyıl başlarına doğru önce Milano da besteci Ponchielli nin ( ) çevresinde sonra da Napoli de oluşan Genç İtalyan Okulu (Giovane Sculo İtaliana) besteciliğini (Mascagni, Leoncavallo, Puccini, Giordano, Cilea), 1890 yılından itibaren de naturalist sahne anlayışı üstünde gelişen opera yaratıcılığını nitelemede kullanılmıştır (Altar, 1982: 4). Entelektüeller ve sanatçılar scapigliati (dağılmış olanlar) olarak bilinen ve bohem yaşam tarzına işaret eden bir estetik akım yaratmışlardı. 19. yüzyılın son çeyreği boyunca değişim/dönüşüm için hazırlanmakta olan İtalyan operası, romantik melodramları eski moda, bayat, köhne ve kısır olarak görüyordu (Fisher, 2002: 14). Verismo akımı, opera sanatına yeni bir boyut kazandırırken destansı öyküler, masallar ve kahramanlardan giderek uzaklaşıldı ve insana özgü duygular işlenmeye başlandı. Bu tema ve duyguları içeren, dramatik yönden etkili librettolar, verismo bestecileri tarafından birer opera eseri haline getirildi. Gerçekçi besteciler natürel konuları bir bestenin tekrarlanan bölümleri ya da cümleleriyle değil sürekli değişen müzikal ifadeler ve akıcı dramatizasyonla ortaya koymak niyetindedir. Verismo operalarında orkestra eşliği, zengin bir armoni ve enstrumantasyona sahip, yinelemeler ve leitmotif işlemeleri içeren pasajlardan oluşur. Bu tür eserlerde dramatizmin ön plana alınması amacıyla, bel canto türüne has lirik karakterden giderek uzaklaşılmıştır. İtalyan verismo operasının temel kaynakları, operanın Siyam ikizleri olarak anılan, Pietro Mascagni nin Cavalleria Rusticana (1890), ve Ruggero Leoncavallo nun Pagliacci (1892) operalarıdır. Cav ve Pag olarak adlandırılan bestecilerden Cav ın, verismonun eti-kemiği, Pag in ise ruhu olduğu düşünülürken, Umberto Giordano, Francesco Cilea ve Giacomo Puccini nin de gerçekçi operalar ortaya koyan diğer besteciler olduğu kabul edilmektedir (Fisher, 2002: 15). Giacomo Puccini ve Tosca Operası Giacomo Puccini ( ), lirizm ve vokal sanatının bir karışımı olan opera formunda görkemli İtalyan geleneğinin son büyük ismi kabul edilir. Opera tarihinin en değerli bestecileri arasında yer alan Puccini, kariyeri boyunca 12 opera besteler. Bestecinin operaya olan ilgisi ve bir opera bestecisi olma isteği, 1876 yılında 18 yaşında iken, Pisa şehrinde Verdi nin Aida operasını izlemesiyle başlar (Sözer, 2005: 565). 22 Aralık 1858 te İtalya nın Toscana bölgesinde bulunan Lucca kentinde dünyaya gelen Puccini, müzikal bakımdan yetenekli, beş kuşak kilise orgcuları ve bestecilerden oluşan bir ai- 414

6 lenin üyesiydi. Yedi kişilik ailenin ilk erkek çocuğu olan Puccini, aile geleneğini devam ettirerek kilise orgu ve piyano-forte de ustalaştı. On yaşına geldiğinde Saint Marino ve Saint Michele kilise korolarında söylüyordu (Batta, 2000: 450). Liturjik (dinsel) besteler yapmaya başlayan Puccini, 1880 de 22 yaşında iken, İtalya nın, zamanının besteci, şancı ve enstrumantalist yetiştiren en önemli kurumu olan Milano Konservatuvarı na girdi. Konservatuvardaki ilk iki yılında keman virtüözü, besteci ve öğretmen olan, aynı zamanda da Wagner in müzik ve operaya getirdiği yeniliklerin büyük hayranı olan Antonio Bazzani ile daha sonra da, kimi kaynaklarda ilk gerçekçi opera olarak gösterilen La Gioconda (1876) operasıyla büyük başarı kazanmış Amilcare Ponchielli ile çalıştı (Fisher, 2002: 13). Puccini nin, öğrenciliğinden itibaren kendini belli eden güçlü senfonik imgelemi ve melodik yaratıcılığı, bestecinin müzikal stilinin temel kaynakları oldu te 25 yaşındayken Milano Konservatuvarı ndan bestecilik diploması alan Puccini nin mezuniyet eseri Capriccio Sinfonico, İtalyan orkestra şefi Franco Faccio nun yönettiği öğrenci orkestrası tarafından seslendirildi. Bronz madalya almaya hak kazandığı Capriccio Sinfonico nun başarısı, Puccini nin bestecilik kariyerinin başlangıcı oldu. Puccini, opera besteciliğine, katıldığı bir bestecilik yarışmasının ardından beğenilerek 1884 te sahnelenen Le Villi adlı operasıyla başladı. Ancak Puccini asıl başarısını 1893 tarihli Manon Lescaut operasından sonra kazandı da prömiyeri yapılan La Bohéme ile dünya çapında üne kavuşan ve eserleri büyük opera evlerinde sahnelenen Puccini, yirminci yüzyıla girerken popüler bir opera bestecisi haline gelmişti. Başlıca operaları: Le Villi (1884), Edgar (1888), Manon Lescaut (1893), La Bohéme (1896), Tosca (1900), Madame Butterfly (1904), La Fanciulla del West-Altın Batı nın Kızı (1910), La Rondine (1917), Il Trittico (Suor Angelica-Il Tabarro-Gianni Schicchi) (1918), Turandot (1926-Ölümünden sonra Franco Alfano tarafından tamamlanmıştır). İlham kaynağını, içinde idealize edilmemiş, gerçek hayattan kişi ve konular barındıran natüralizmde bulan Puccini, operalarında günlük hayattan seçtiği karakterlerle tam bir çeşitlilik sunar: Ressam Cavaradossi, şair Rodolfo, çiçekçi Mimì, şarkıcılar Musetta ve Tosca, geyşa Cio- Cio-San, rahibe Suor Angelica gibi. Puccini operalarının mekânları da aynı şekilde gerçekçi ve teşhis edilebilirdir: Tosca nın Roma sı, La Bohème ve Il Tabarro nun Paris i gibi. Puccini, operalarına, natüralizmde piccole cose yani yaşamdaki küçük şeyler olarak adlandırılan, günlük hayatta yaşanabilecek sorunlar ve anlaşmazlıklar koyarak Verismo ya olan bağlılığını ortaya koyar. Örneğin Turandot un konusu hem masal hem de efsaneye dayansa da Puccini esere birçok gerçekçi element koyarak onu realize eder (Fisher, 2002: 15). Belirli fraz ya da pasajları, bir fikri, kişiyi, obje ya da durumu özelleştiren leitmotifler olarak kullanan besteci, operalarında trajik ve dramatik temalar kullanarak müzikal yaratıcılığını acı, tutku, çaresizlik gibi realist duygularla besler. Puccini nin üç perdelik Tosca operası ilk kez 14 Ocak 1900 de Roma da sahnelenir. İlk gösteriminden iki ay sonra Toscanini nin şefliğinde Milano La Scala da sahnelenen eser, hemen ardından Buenos Aires ve Londra daki Covent Garden da sergilenir yılında da New York Metropolitan Operası nda Amerika prömiyeri yapılır. Bu süreçte Tosca rolü, bir opera şarkıcısı için, operaların Şöhret Salon larına (Hall of Fame) girme yolunda bir pasaport haline gelir (Fisher, 2002: 23). Konusunu Victorien Sardou nun aynı adlı oyunundan alan opera, 19. yüzyıl başlarında Roma da geçer. Eserin ana karakterleri şarkıcı Floria Tosca (soprano), ressam Mario Cavaradossi (tenor), Polis Şefi Baron Vitello Scarpia (bariton) ve politik firari Cesare Angelotti (bas) dir. Eserlerinde genellikle zamanın sosyal ve politik konularını hicveden ünlü Fransız dramatist ve librettist Victorien Sardou ( ), 1887 yılında yazdığı La Tosca oyunu gibi 415

7 ihtiraslı ve trajik melodramlar da yazmıştır te Sardou nun La Tosca performansını izleyen Puccini, bu Fransızca oyunun dramatik yoğunluğundan fazlasıyla etkilenir ve bu konuyu bir opera olarak işlemeye karar verir. Eserin librettistleri Luigi Illica ve Giuseppe Giacosa tarafından beş perdelik oyun üç perdelik operaya dönüştürülür ve 1898 te Puccini ye teslim edilir. Siyasi ve tarihi olaylara değinen Tosca da hikaye, 1800 de Roma da geçer. Bu yıllarda Avrupa daki siyasi ve sosyal karışıklık, Roma da iki siyasi grup olan Cumhuriyetçiler ve Monarşistleri karşı karşıya getirmiştir. Cumhuriyetçiler, İtalya nın bağımsızlığını, insan hakları ve özgürlük için Aydınlanma yı savunmakta, Monarşistler ise demokrasi düşüncesinin düzene ihanet olduğunu düşünmektedirler. Hikayesi bu siyasi arka plan üzerine kurulu olan Tosca nın kadın kahramanı Floria Tosca, güzel ve ünlü bir şarkıcıdır ve sadık bir Cumhuriyetçi olan ressam Mario Cavaradossi ile aşk yaşamaktadır. Yapıtın başındaki kıskanç ve hırçın primadonna, daha sonra kahramanlığa dönüşmüş sevgisi ile her şeyi yapmaya hazır fedakâr bir kadın olarak değişime uğrar. Ona cinayet işleten ve intiharına neden olan, hukuk ve din dışı bu eylemleri açıklayan, mazur gösteren şey, aşkıdır. (Belkıs, 2010: 60). Mario Cavaradossi resim eğitimi aldığı Paris te büyümüş, liberal, anti-monarşist ve cumhuriyetçi nosyonlara sahip bir ressamdır. Cavaradossi nin ünlü diva Floria Tosca ile aşk macerası, onu Roma ya getirir. Ancak, Cavaradossi Roma otoriteleri tarafından siyasi geçmişiyle farkedilir ve bir şüpheli olarak görülür. Ressam, otoritelerin şüphesini üzerinden atmak adına Cizvit kilisesi Sant Andrea della Valle için artistik hizmet vermeyi önerir ve Meryem Ana nın bir iblisi öldürüşünü resmetmeye başlar. Cavaradossi nin Madonna resminde kendisinden habersiz olarak model aldığı kişi Markiz Attavanti dir ve markiz aslında kiliseye, firari erkek kardeşi için anahtar, yiyecek ve kıyafet saklamaya gelmektedir. Baron Scarpia bu hikayenin kötü karakteridir. Scarpia nın zorbalığı zamanla şehvet, sadizm ve Tosca ya sahip olma takıntısına dönüşür. Cumhuriyetçi düşünceye sahip olan Cesare Angelotti kısa ömürlü olan Roma Cumhuriyeti nin resmi konsolosudur. Monarşik yapıya karşı duruşu nedeniyle St. Angelo kalesine hapsedilmiş olan Angelotti buradan firar eder ve kız kardeşinin bıraktığı anahtarla kiliseye saklanır. Kilisede Angelotti nin aniden karşılaşacağı kişi, eski bir arkadaşı ve kendisiyle aynı cumhuriyetçi siyasi idealleri taşıyan Cavaradossi dir. Ressam Cavaradossi hem arkadaşı hem de fikirdaşı Angelotti ye yardım etmeye karar verir ancak Tosca nın kıskançlığına ve Monarşist polis şefi Baron Vitello Scarpia nın hışmına uğrayacaktır. Puccini, müziğin konuyla, karakterlerle ve eserin dramatizmiyle uyumu konusunda çok titizdir. Örneğin, Tosca nın 1. perdesinin bitişindeki Te Deum, Sant Andrea della Valle Kilisesi nde geçer ve besteci Katolik/Roman kiliselerinde hangi Te Deum melodilerinin söylendiğini, kardinalin geçit töreninin doğru sıralanımını, Papa korumalarının (Swiss Guard) kostümlerini ve daha ayrıntılı bir otantiklik için ise St. Peter in çanının hangi perdeden (sesten) duyulduğunu araştırmaya girişir. 3. perdede bestecinin müziği, sabah çanları civardaki kiliselerden çalındığında, ebedi şehir Roma da şafak vaktinin geldiğini gerçekçi bir şekilde resmeder: Puccini, sabah çanlarının efektini elde etmek ve Sant Angelo Kalesi nin surlarından duyulup duyulmadıklarını ölçmek için Roma ya gider (Fisher, 2002: 23). Müzikal olarak bakıldığında Puccini Tosca da yaygın olarak leitmotifler kullanır. Bestecinin leitmotifleri, karakterlerin duygu ve düşünceleri hakkında izleyicilere fikir verir. Örneğin, 1. perdede, Tosca ve Cavaradossi, o akşamki randevularını planlarlar, fakat Angelotti nin firar motifi duyulduğunda Cavaradossi nin düşünceleri ortaya çıkar. Bunun gibi, Scarpia nın Cavaradossi yi sorgulaması, durumu ima eden motifle noktalanır: Cavaradossi, sözleriyle iddiayı reddeder fakat müzik onun hala konuyu düşündüğünü ortaya koyar. Puccini nin Scarpia yı 416

8 müzikal olarak kimlikleştirdiği, üç kara (ominous) akordan oluşan leitmotif Scarpia ile örtüşür ve Tosca hikayesinin kötü karakterini uygun bir biçimde tanımlar (Fisher, 2002: 26-28). Tosca operası, yüksek enerjili, şiddetli ve heyecanlı bir melodramdır. Tosca da hümanizm anlayışı için mücadelenin yanısıra, politik ideallerin önüne geçen yoğun ve güçlü bir aşk teması da vardır. Operanın dramatik özü Tosca ve Cavaradossi nin aşkı ve Tosca nın engel olamadığı kıskançlığıdır. Scarpia nın sadizmi ve gücü zalimce kullanışı, Tosca-Cavaradossi aşkının ve firari Angelotti nin politik ve sosyal idealizmine karşıt bir güç haline gelir. Tosca da hikaye aynı zamanda insanın kötülük karşısında savunmasızlığı ve güçsüzlüğünü de vurgular. Tosca da ilk 2 perde, Cavaradossi ve Angelotti nin firarı, Tosca nın kıskançlık sanrıları ve Scarpia nın hem firarileri yakalama hem de Tosca yı elde etme çabası üzerine kuruludur. Arkadaşının kaçmasına yardım eden Cavaradossi, Scarpia nın adamları tarafından tutuklanır, Angelotti tam yakalanacakken intihar eder ve Tosca yı tuzağa düşüren Baron, tutkunu olduğu kadının bıçak darbeleriyle hayatını kaybeder. 3. perdeye gelindiğinde, Cavaradossi idamını beklerken, hayata ve aşka veda şarkısını söyler: E lucevan le stelle, Muoio disperato (çaresizlik içinde ölüyorum) sözleriyle hem politik mağlubiyeti için duyduğu vicdan azabını hem de aşkına kavuşamamanın ıstırabını ifade eder. Aşkını kaybetmenin karşılığı Tosca için kendini kalenin surlarından aşağı bırakmak olacaktır. BULGULAR Tosca operasının ana karakterleri, performans durumları açısından bakıldığında opera şarkıcılığı tarihinde önemli yer tutmaktadır. Solistlerin ağırlıkta olduğu klasik opera anlayışıyla bakıldığında Tosca nın karizmatik soprano rolü, kadın opera şarkıcıları için olduğu kadar seyirci için de daima favori karakterlerden biri olmuştur. Tosca, içinde barındırdığı Vissi d'arte ve E lucevan le stelle gibi çarpıcı aryalarıyla opera literatürünün en bilinen eserleri arasında yer almaktadır. Opera şarkıcıları için üst düzey sahne performansı gerektiren Tosca operasındaki gibi ana karakter rollerinde başarı sağlanabilmesi, şarkıcıların performans durumlarının sağlıklı olması ile birebir ilişkilidir. Bu noktada, ses eğitimi sürecinde doğru, güzel ve etkili bir sese sahip olabilmek için öncelikle ses sağlığı ve korunması konusuna önem verilmelidir. Ses sağlığı ve korunması, özellikle mesleği sesle ilgili olanlar için çok önemlidir. Sağlıklı bir sese sahip olabilmenin ön koşulları; beden sağlığı, ruh sağlığı ve sesin doğru kullanımıdır (Ekici, 2016: 328). Araştırmanın bu bölümünde, Samsun Devlet Opera ve Balesi tarafından sezonunda sahneye konulan Giacomo Puccini nin Tosca operasında görev almış solistlerle yapılan görüşmeler sonucunda elde edilen bulgular yer almaktadır. Dört sanatçıdan ayrı ayrı ses kaydı alınarak gerçekleştirilen görüşmelerin çözümlenmesi aşamasında sanatçıların aynı soruya verdikleri cevaplar incelenip ortak noktaları üzerinden tek bir cevap metni oluşturulmuştur. 417 Görüşme yapılan sanatçılar: Floria Tosca: Seda Ortaç (soprano) Mario Cavaradossi: Ari Edirne (tenor) Baron Scarpia: Erhan Tekinmirza (bariton) Cesare Angelotti: Sabri Doğan Çapanoğlu (bas) 1-Role nasıl hazırlandınız?

9 Görüşme yapılan sanatçılar rollerine, ilk önce tek başlarına partilerinin solfejini çözümleyerek, sonra üzerine vokalleri- kelimeleri koyarak, daha sonra piyanistle ensemble, piyanolu sahne provaları, zitz prova (oturma provası), orkestralı sahne provası ve en son olarak da genel prova yaparak hazırlandıklarını belirtmişlerdir. Tosca operasının eşliğinin zor olduğunu belirtmişler ve piyanistle çalışmanın kaçınılmaz olduğunu vurgulamışlardır. Kendi partilerini çalıştıktan sonra piyanistle eserin giriş çıkışlarını, neredeyse her ölçüsünde değişen tempolarını öğrenen sanatçılar, İtalyanca kelimelerin ve cümlelerin telaffuzu üzerine yoğunlaşmışlardır. Bir opera şarkıcısının İtalyanca bilmesinin önemine değinerek, İtalyanca bilmeden bir İtalyan operasını yorumlamanın çok güç hatta imkansız olduğunu söylemişlerdir. İtalyanca telaffuz ve anlam çalışmalarının ana kaynağının ellerinde varolan tercümeler ile İtalyan tanıdıklar olduğunu ve bu süreçte kelimelerin ve diyalogların içeriklerini etraflıca öğrendiklerini belirtmişlerdir. Özellikle soprano Seda Ortaç, bizzat İtalya da bulunarak eserin rejisini şu anda Avrupa'da önemli bir rejisör olan Hugo Diana nın rejisinden öğrenmenin kendisi için büyük avantaj olduğunu söylemiştir. Sanatçılar, sahnede rollerinin gerektirdiği hareketi verebilmek için önce metni ve oynadıkları kişiliği okuduklarını, daha sonra rejisörle tartıştıklarını ve rollerinin sahip olduğu karakteri her zaman vücut dili kullanarak ön planda tutmaya çalıştıklarını belirtmişlerdir. Karakter, vücut dili, eserin müziği, sahnesi ve dekoruyla rollerine otomatik olarak yüklendiklerini söylemişlerdir. Tosca operasının aslında politik bir konudan yola çıkan sistem eleştirisi olduğunu belirterek, rollerinin gerçek karakterini ve o dönemde hangi sosyal statüye sahip olduğunu, yaşı, konumu, sosyal ve psikolojik durumunu, hangi alt metinlere gönderme yaparak hangi siyasi mesajları vermek istediğini, dönemin içerisindeki politik sorunların neler olduğunu ve o dönemin tarihini, Samsun operası prodüksiyonunda, İtalyan rejisör Lorenzo Castriota ile detaylı olarak çalıştıklarını söylemişlerdir. Heyecanları ve sahnenin o anki konumu elverdiğince, oynadıkları karakterlerin gerçekte nasıl olabileceğini başarılı bir şekilde canlandırabilmek için detaylı çalışma ve prova süreçlerinden geçtiklerini belirtmişlerdir. Eserin kurgusunun ve hissedilen yoğun dramatizmin, o zamanın siyasi ortamı ile yakından ilişkili olduğunu belirten tenor Ari Edirne, oynadığı Cavaradossi rolünün hem aşık bir kavalye hem de çok önemli politik bir ajan olduğunu vurgulamıştır. Bu anlamda sanatçı, bu rolün içinde aslında birbirine zıt iki karakterin varolduğunu düşünmektedir. Esere hazırlanırken en zor süreci sahne provalarında yaşadıklarını belirten sanatçılar, bunun nedeni olarak da, Tosca operasının en az müzikleri kadar zor olan dramatik/teatral altyapısını göstermişlerdir. Özellikle Tosca ve Cavaradossi rollerinin, yerlerde sürünmeler, boğuşmalar gibi çok fazla aksiyon içerdiğini belirterek yaşadıkları zorlu süreci betimlemeye çalışmışlardır. Esere toplam hazırlanma sürelerinin bireysel çalışmalarıyla birlikte, yaklaşık üç ay olduğunu belirten sanatçılar, icra ettikleri mesleği tanımlarken, şarkıcılığın, aktörlük-aktristlikle zorlu birleşimi ifadesini kullanmışlardır. Angelotti rolünü canlandıran Sabri Doğan Çapanoğlu, yaşadığı anekdotlardan biri olarak aktardığı söyleminde, Angelotti nin ilk antresinde gerekli enerjiyi verebilmek için kuliste kendi etrafında hızlı bir şekilde döndükten ve nefes nefese kaldıktan sonra sahneye çıktığını söylemiştir Rolünüzün gerektirdiği özel zorlukları nasıl aştınız? Tosca rolünün çok zor bir rol olduğunu belirten soprano Seda Ortaç, partisinin karmaşık bir ezgi grafiği içeren ve birdenbire tiz notalara nokta atışı yapması gereken notaları barındırdığını ve bunu çözebilmek için sabırla, cümle-cümle hatta hece-hece çalıştığını söyleyerek kırbaç gibi bir parti nitelemesini yapmıştır. İtalyanca nın akıcı olabilmesi için, dile biraz yatkın olmak gerektiğine değinen sanatçılar, yabancı bir dilin zaman zaman kelime olarak değil de hece hece düşünülebildiğine ve bu durumun da müziğe ve yoruma yansıdığına dikkati

10 çekerek, dayanıklılıkla söylemek için zaman gerektiğini vurgulamışlardır. İtalyanların operayı sadece müzik olarak değil müzikli bir tiyatro olarak gördüğü gerçeğini unutmamak gerektiğini ve her dilde olduğu gibi İtalyanca da da bir harfin bile değişmesinin bütün anlamı değiştirerek başarısızlığa yol açacağının altını çizmişlerdir. İyi bir yön gösterici, iyi bir eleştirmen yani dış bir göz tarafından, neyin ne kadar yapılabildiğinin gözlenmesi gerektiğini ve sonraki süreçlerde kişinin zaten kendi vizyonunu kazandığını belirten Ortaç, bir role nasıl hazırlanılır, nasıl verim alınır, günümüzün büyük şarkıcılarıyla yorum farkı nedir gibi konular üzerinde sürdürülen düşünce süreçlerinin önemine değinmiştir. Piyanist, orkestra şefi, orkestra, kostüm, makyaj, dekor gibi unsurların kişiyi tamamlayarak işini iyi yapan şarkıcıyı sahnenin forveti yaptığını söylemiştir. Tenor olmanın başlı başına bir zorluk olduğuna değinen Ari Edirne, Cavaradossi rolü için bir maraton koşucusu gibi sıkı çalışmak gerektiğini belirterek, tenor sesin zorluğunu aştığını düşündüğünü söylemiştir. Solist partilerindeki zorluğun, frazlar üzerine kurulu olduğunu düşünen sanatçılarımız, bu zorlukları aşmak için frazları ayrı ayrı çalışmak gerektiğini, ancak bu sayede gırtlağın öğrendiğini ve alıştığını belirtmişlerdir. Çok fazla tekrar yapılarak devam etmesi gereken bu çalışma sürecinin gırtlağın hafızası nı geliştirdiğini iddia eden sanatçılarımız, iyi bir şan performansı sergilerken bir yandan da gerçekçi olmanın çok zor bir iş olduğunu, tiyatronun hiçbir zaman şanın önüne geçmemesi gerektiğini sözlerine ekleyerek bu soruya olan cevaplarını tamamlamışlardır. 3-Bir opera şarkıcısı için temsil öncesi yaşamsal kısıtlamalar neler olmalıdır? Görüşme yaptığımız sanatçıların genel olarak uyguladıkları yaşamsal kısıtlamalar şu şekilde sıralanabilir: Multivitamin, omega-3 tableti ve çeşitli gıda takviyeleriyle desteklenen sakin bir yaşam tarzı, sosyal yaşamda fazla aktif olmamak, fazla konuşmamak, kilo almamaya dikkat etmek, soğuk havaya karşı dikkatli olup hasta olmamaya çalışmak ve bu konuda özel önlemler almak (örneğin; iyi giyinmek, kalabalık ortamlarda bulunmamaya çalışmak, sık sık elleri yıkamak, tokalaşmamaya, öpüşmemeye dikkat etmek). İşlerinde playback yapma şansları olmadığını dile getiren sanatçılar, hasta olmamak için gösterdikleri çabayı sadece konser ya da temsil takvimlerine göre ayarlamadıklarını, aksine bunun bir yaşam tarzı haline gelmesi için çabaladıklarını belirterek, özellikle tenorların ve sopranoların daha narin bir sese sahip olduklarını, tiz sesler çıkarttıkları için boğaz kültürlerine daha fazla dikkat etmek zorunda olduklarını vurgulamışlardır Eserin psikolojik temelli hazırlanım süreci nasıl geçirilmelidir? Bu soruya verilen cevaplar genellendiğinde şu verilere ulaşılmıştır: Puccini, eserlerinin partisyonunda solistlerden istediği bütün duyguları, aksiyonları özellikle belirten bir besteci olduğu için, iyi bir rejisörle çalışıldığında rolün neleri gerektirdiği kolaylıkla anlaşılmaktadır. Psikolojik olarak hazırlanım sürecinde, ekiple olan psikolojik ilişki ön plana çıkmaktadır. Rejisör ve rol arkadaşları arasındaki ilişki sağlıklıysa, bir kırılma-üzülme durumu yoksa genellikle problem yaşanmamaktadır. İtişmeler-kakışmalar, yerini bilmemezlik, hakka riayet etmemek gibi olumsuz durumlar yaşandığında ise, sanatçılar temsillerde psikolojik olarak zorlandıklarını belirtmişlerdir. İlk temsilin bütünüyle psikolojik bir savaş olduğunu ve Senin temsilin ilk temsildir düşüncesini benimsediklerini vurgulamışlardır. Role hazırlanırken ruhsal olarak yaşadıkları gelgitleri, aileleri ve yakın çevrelerinden aldıkları olumlu eleştiriler, dönütler ve yüreklendirmelerle aşmaya çalıştıklarını söylemişlerdir. 5-Tosca operasının spesifik zorlukları nelerdir?

11 Tosca nın orkestrasyonunun solisti fazlaca zorlayan yapısı (kimi zaman bir ölçü içerisinde, a tempo, rallentando, puandorg gibi müziksel ifadelerin bolca kullanılması), onu gözü kapalı düzeyde, ezbere bilinmesi gereken bir eser haline getirmektedir. İyi bir Tosca prodüksiyonu için Tosca, Cavaradossi ve Scarpia (ana karakterler) kadar gizli bir dördüncü karakterin daha olması gerektiğini, bu gizli kahramanın da piyanist olduğunu belirtmişlerdir kişilik orkestranın önünde ses yetiştirebilmenin özellikle ikinci perdede çok zor olduğundan bahsederek, orkestranın çok güçlü ve Wagnerian tarza sahip yapısının Tosca operasında spesifik bir zorluk olarak karşılarına çıktığını söylemişlerdir. Söylemesi zevkli ancak çok zor solist partilerine sahip olan Tosca operasında, sürekli aynı nota üzerinde yazılmış frazlar, kromatik iniş ve çıkışlar gibi zorlukların gırtlağı fazlasıyla yorduğunu belirtmişlerdir. 6-Bir opera şarkıcısı, temsil öncesi, sırası ve sonrasında fiziksel olarak nelere dikkat etmelidir? Sanatçılar, uykunun önemine dikkat çekerek başladıkları söyleşide, bedenlerinin enstrümanları olduğunu, bu yüzden özellikle solunum yolu hastalıklarından korunmaya özen gösterdiklerini ve eğer boğazlarında bir rahatsızlık hissederlerse hemen önlem aldıklarını, çantalarında sprey ve gargara taşıdıklarını belirtmişlerdir. Dikkat ettikleri en önemli şeyin fazla kilo almamak olduğunu, sahnede kendilerini hafif hissetmenin çok önemli olduğunu, çok kilolu ya da çok zayıf olmamak ve ani kilo alıp vermemek gerektiğini söylemişlerdir. Az konuşmak ve sigaralı ortamlarda bulunmamak gerektiğini vurgulayarak günümüzde trend olan hemen hemen tüm sağlık desteklerini kullandıklarını ve seslerini bu şekilde de korumaya çalıştıklarını anlatmışlardır. Her gün dakika yapılan tempolu yürüyüşün bedeni ve dolayısıyla sesi hep güçlü ve diri tuttuğunu söylemişlerdir. Temsil günü mümkün olduğunca az konuştuklarını ve seslerini yormamaya çalıştıklarını belirtmişlerdir. Ayrıca aşırı gülmenin ve kahkaha atmanın da ses kısıklığına yol açabileceğini eklemişlerdir. Beden olarak açık olmanın temsil performansını birebir etkilediğini belirten sanatçılarımız, bu konuda herkesin farklı uygulama stillerine sahip olduğunu, örneğin, bazılarının açık havada yürüyüş yaptığını, bazılarınınsa fiziksel egzersizler yaptığını anlatmışlardır. Sabri Doğan Çapanoğlu, operaya bisiklet kullanarak gittiğini ve bunun sesine olumlu anlamda etkisini deneyimlediğini söyleyerek operacılığın, kasların açılmasıyla ilgili bir meslek olduğunu belirtmiştir. Temsil sırasında bayan solistlerin ayakkabılarının rahat olması gerektiğini özellikle belirten Seda Ortaç, zeminde de sürprizlerle karşılaşmamak gerektiğinin önemine değinmiştir. Örneğin, zemine son anda serilen bir yer döşemesi sorun yaratabilir, ayakkabınız da yeniyse kayabilir. Ya da sahnenin zemininde örtünün gizlediği bir yükselti ya da çukur olabilir. Sahnede akla gelmeyecek aksilikler yaşanabilir: Şalınız ayağınıza takılabilir, dekor düşmüş olabilir. Temsil sırasında şarkı söylemeye başladıkları anda şefin sadece ellerini gördüklerini, sahnenin akustik sorunlarından dolayı orkestrayı duymadıklarını, bu nedenle kulislerinde monitörler ve hoparlörler bulunduğunu söyleyen Erhan Tekinmirza, orkestrayı duyabilmek için bu teknolojiye ihtiyaç duyduklarını, bu durumun da kendilerinde stres yarattığını belirtmiştir. Birçok değişkenin aynı anda uygulandığı operacılık mesleğinde, bazen solistler için umulmadık problemler yaşanabildiğini sözlerine ekleyen Tekinmirza, örneğin temsil esnasında seyircinin cep telefonu ışığının solistler için son derece dikkat dağıtıcı olduğunu vurgulamıştır. Temsil sonrasında, performans aşamasında salgılanan adrenalinin etkisiyle kendilerini oldukça yorgun hissettiklerini söyleyen sanatçılar ertesi gün dinlenmeye ihtiyaç duyduklarını belirtmişlerdir. Temsile yarı-aç bir şekilde çıkmaları gerektiğinin altını çizerek temsil bitişinde 420

12 hafif besinleri tercih ettiklerini vurgulamışlardır. Ayrıca temsil sırasında fazlaca terledikleri için, bu konuya da aldıkları özel önlemler aracılığıyla dikkat gösterdiklerini söylemişlerdir. 7-Bir opera şarkıcısı, temsil öncesi, sırası ve sonrasında psikolojik olarak nelere dikkat etmelidir? Sanatçıların temsil öncesinde psikolojik olarak dikkat ettikleri ana noktalar şu şekilde sıralanmaktadır: Kavga etmemek, stres yaşamamak, konsantrasyonu kaybetmemeye ve sakin yaşamaya çalışmak, sinirli konuşmalardan uzak durmak, pozitif şeyler düşünmek ve bu pozitif duyguları seyirciye aktarmaya çabalamak. Temsil sırasında kendisini en çok korkutan durumun sözleri unutmak olduğunu söyleyen Erhan Tekinmirza, bu nedenle bir kulağının sürekli suflöz/suflörde olduğunu belirtmiştir. Sabri Doğan Çapanoğlu ise moralini bozabilecek faktörleri kendisinden uzak tutmaya çalıştığını, sevmediği bir insan varsa onunla görüşmemeye, karşılaşmamaya özen gösterdiğini söylemiştir. Yaşanabilecek aksaklıkların insanın psikolojisine ve dolayısıyla icrasına yansıdığına dikkat çeken Çapanoğlu, sanatçının, temsil sırasında aniden egosuna yenilebileceğini, şefe ve reji ile ilgili diğer ayrıntılara yeterince dikkat etmeyerek rol arkadaşlarını zor durumda bırakabileceğini belirtmiştir. Sanatçı, böyle durumlarla karşılaşmamak adına disiplini elden bırakmadan, herkesle koordine bir şekilde hareket etmenin önemine değinmiştir. Ayrıca dengeli bir psikolojiye sahip olmanın, temsil sırasında bütün sorunları dışarıda bırakmayı ve yalnızca temsil performansına odaklanmayı kolaylaştırdığını sözlerine eklemiştir. Temsil sonrasında, alkışların etkisiyle yaşanan hazzın kişiye özgüven sağladığını ve bu özgüvenin de performans durumunu olumlu etkilediğini belirten sanatçılar, bu özgüven dengesinin çok iyi kurulması gerektiğini hatırlatmışlardır Uyku ve yemek düzeninin performansa etkisi nedir? Uyku düzenlerine ve yaşam tarzlarına çok dikkat ettiklerini belirten sanatçılar, erken yatmaya özen gösterdiklerini, yetersiz uyku nedeniyle dinlenmemiş sesin performanslarını olumsuz etkilediğini vurgulamışlardır. Yemek düzenlerine çok dikkat ettiklerini belirten sanatçılar, şarkı söyleyen kişinin yumuşak bir gırtlağa sahip olabilmesi için daha çok sıvı besinlerle beslenmesi, çok sıcak ya da çok soğuk şeyler içmemesi, sesi olumsuz anlamda etkileyebilecek besinlerin tüketilmemesi gerektiğini belirterek enerji veren besinlerin ufak porsiyonlarda yenmesinin en ideal yaklaşım olacağını söylemişlerdir. 9-Tosca operasında söylediğiniz partinin performansınızı etkileme düzeyi nedir? Partinizi zorluk ve kolaylık açısından nasıl değerlendirirsiniz? Seda Ortaç, Tosca nın her açıdan zor bir eser olduğunu, özellikle ikinci perde itibariyle yırtıcı bir parti olan Tosca rolüne çok iyi bir hazırlık dönemi geçirmiş olmak gerektiğini ve başarının ancak, iyi bir piyanist, iyi bir orkestra şefi ve rol partneriyle beraber sağlanabileceğini söylemiştir. Cavaradossi rolü için belli bir müzikal olgunluk ve sahne tecrübesi gerektiğini belirten Ari Edirne, bu gerekliliği Tosca operasının birçok müzikal doneyi birarada bulunduran yapısına bağlamıştır. Scarpia nın oldukça zor bir parti olduğunu ve adeta gırtlağının düğümlendiğini söyleyen Erhan Tekinmirza, partisinin deneyim ve iyi bir teknik gerektirdiğini belirtmiştir. Sabri Doğan Çapanoğlu ise rolünün fiziksel anlamdaki zorluğu ve yoruculuğundan bahsederek, fazlaca hareketlilik barındırması nedeniyle rolünün kendisini nefes nefese bıraktığını, müzikal anlamda ise partisinin kendisini zorlamadığını söylemiştir.

13 10- Ensemble provaları ve opera genel provası, temsildeki performansınızı ne şekilde etkilemektedir? Ensemble provalarının, temsil performansına etki edebilecek olası aksiliklerin anlaşıldığı ve eserin ufak çapta tanındığı bir aşama olduğu konusunda hemfikir olan sanatçılar, bu provaların mümkün olduğunca orkestra şefinin de katılımıyla gerçekleşmesi gerektiğini belirtmektedirler. Ensemble provalarında solistlerin eseri piyanoyla çalıştıklarını hatırlatan sanatçılar, bu şekilde olası hataların daha rahat ortaya çıkabileceğini söylemişlerdir. Sanatçılar, temsil sırasında yaşanabilecek aksiliklerin (örneğin, şalın ayağa takılması, merdivenin esnemesi, peruğun ağır gelmesi, eteğin fazla uzun olması gibi) önlenerek performansın olumsuz etkilememesi adına genel provanın çok önemli olduğunu belirtmişlerdir. Genel provanın, solistin rolüyle kostüm, ışık ve dekorun senkronize bir şekilde yürümesini sağlayan önemli bir aşama olduğunu vurgulayan sanatçılar, temsilden sadece bir ya da iki gün önce yapılan bir genel provanın rolün kavranması açısından yetersiz olacağını düşünmektedirler. 11- Tosca operasının konusu itibariyle sizde yaşattığı duygu durumu rolünüzü performe etmekte önemli bir faktör müdür? Puccini nin bu operasında, Cavaradossi rolü ile özel olarak ilgilendiğini düşünen Ari Edirne, Atatürk ün de en sevdiği aryalardan biri olarak bilinen E Lucevan Le Stelle (Ve yıldızlar parlamaktaydılar) aryasının, dünya opera literatüründe önemli bir yere sahip olduğunu belirterek bu aryanın verdiği hazzı, belki de aşkı tam olarak bulamamış bir kahraman ve aşık olan Cavaradossi nin ruhsal yapısına bağlamıştır. Baritonların genellikle yaşlı rolleri ve kötü karakterleri canlandırdığını söyleyen Erhan Tekinmirza, Scarpia rolünün kendisine yaşattığı durumu moral bozucu olarak nitelemiştir. Sabri Doğan Çapanoğlu ise, eserin duygusu ve konusu itibariyle inandırıcı olması gerektiğini ve ancak bu şekilde başarılı olunabileceğini düşünmektedir Grand opera ekolünde büyük bir besteci olarak kabul edilen Puccini nin eserlerini nasıl değerlendirirsiniz? Sanatçılar, opera şarkıcılığı açısından bakıldığında Puccini nin, şan tekniğini çok iyi bilen bir besteci olduğunu, bu nedenle de müzikal ve teatral zorluklarına rağmen profesyonelce yazılmış partilere sahip operalar bestelediğini söylemişlerdir. Puccini nin yazı stilindeki bu ustalığının, opera şarkıcılarına icra kolaylığı da sağladığını sözlerine eklemişlerdir. Sanatçılar, Manon Lescaut ya da La Boheme gibi operalarıyla karşılaştırıldığında Tosca operasının duyguyu aktarma açısından daha zor bir kurgusu olduğunu ve ses sınırlarının ciddi şekilde zorlandığı bu eserin, bestecinin diğer operalarından bu bağlamda farklılaştığını ifade etmişlerdir. Sonuç Operanın duygu ve düşünceleri dramatize etme gücünün, özellikle insan sesi kullanılarak gerçekleştiriliyor olması, opera solistinin sahnedeki performansı ile doğrudan ilintilidir. Dolayısıyla bir opera şarkıcısı, opera eserinin sahneye konmasında bir araç olmaktan çıkarak performans sürecinde en önemli yeri alır. Müziğin teatral unsurlarla birleştiği opera sanatı, solistlerin sahnelenecek esere hazırlık evresi, performans aşaması ve sahneleme sonrası yaşadıkları çeşitli ruhsal ve bedensel zorlukları beraberinde getirmektedir. Bu bağlamda çalışma grubundaki sanatçılarla yapılan görüşmeler sonucunda opera şarkıcılarının yaşadıkları süreç aydınla-

14 tılmaya çalışılmıştır. Görüşme sorularına verilen cevaplar sonucunda; opera şarkıcılığının büyük özveri gerektiren çok zor bir meslek olduğu, bedensel ve zihinsel olarak hazırlık sürecinin, eserin ilk provalarından son temsiline kadar devam ettiği, sanatçıların yaşamsal olarak belirli kurallar çerçevesinde uymak zorunda oldukları kısıtlamaların, performans başarılarını doğrudan etkilediği belirlenmiştir. Görüşme yapılan dört opera sanatçısının sorulara verdiği cevapların birbirine benzer olması, opera şarkıcılığında karşılaşılan performans zorluklarının genellenebilir olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda Samsun Devlet Opera ve Balesi tarafından sahnelenen Giacomo Puccini nin Tosca operasında görev almış solistlerden elde edilen bulgular, opera şarkıcılığında performans konusunun irdelenebilmesi için bir örnek teşkil etmektedir. KAYNAKLAR Altar, Cevad Memduh, (1982), Opera Tarihi (3. Cilt), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları: 465, Kültür Eserleri Dizisi: 7. Ataman, Ahmet Muhtar, (1947), Musiki Tarihi, Ankara: Milli Eğitim Basımevi. Batta, Andras, (2000), Opera-Composers Works Performers, Könemann. Belkıs, Özlem, (2010), Kadının Ölmesi Gerekir: Giacomo Puccini nin Operalarındaki Kadın Karakterlere Feminist Eleştirel Bir Yaklaşım, Yedi: Deü Gsf Dergisi, S. 4, s Boran, İ.; Şenürkmez, K.Y., (2007), Kültürel Tarih Işığında Çoksesli Batı Müziği, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Ekici, Tülay, (2016), Bireysel Ses Eğitiminde Ses Kusurlarının Tanımlanması ve Düzeltilmesi, The Journal of Academic Social Science, Y. 4, S. 26, s Fisher, Burton D., (2002), Puccini's Tosca, Florida: Opera Journeys Publishing. Özmenteş, Sabahat, (2013), Çalgı Eğitiminde Öğrenci Motivasyonu ve Performans, Journal of Research in Education and Teaching, Y. 2, S. 2, s Say, Ahmet, (2005), Müzik Ansiklopedisi (2. Cilt), Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları. Sözer, Vural, (2005), Müzik Ansiklopedik Sözlük, İstanbul: Remzi Kitabevi, 5.Basım.