Yıl: 4, Sayı: 12, Ağustos 2017, s

Transkript

1 Yıl: 4, Sayı: 12, Ağustos 2017, s Cenk ÖZGEN 1 TÜRK DENĠZ KUVVETLERĠ STRATEJĠSĠ NDE DÜNÜġÜM VE BĠR UYGULAMA ÖRNEĞĠ OLARAK TÜRK DENĠZ GÖREV GRUBU Özet Soğuk SavaĢ sonrası dönemde Türk Deniz Kuvvetleri nin açık denizlere odaklanan stratejisi çerçevesinde kuvvet yapısını önemli ölçüde geliģtirdiği görülmektedir. Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi ndeki dönüģümün somut göstergelerinden biri Türk Deniz Görev Grubu dur. Kuvvet tarihinde bir ilk olma özelliği taģıyan giriģim, ana vatandan uzak coğrafyalarda faaliyet göstermek üzere oluģturulmuģ bir açık deniz görev grubudur. Bu çalıģmada, Türk Deniz Görev Grubu örneği üzerinden Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi ndeki dönüģümün incelenmesi amaçlanmaktadır. ÇalıĢmada, Soğuk SavaĢ tan günümüze Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi nin dönüģümü, Türk Deniz Kuvvetleri nin kuvvet yapısı ve faaliyetleri ve Türk Deniz Görev Grubu nun aktivasyonları ele alınmaktadır. Ayrıca Türk Deniz Kuvvetleri nin yeteneklerinin geliģtirilmesine yönelik öneriler de sunulmaktadır. Anahtar Kelimeler: Türk Deniz Kuvvetleri, Açık Denizlere Doğru, Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi, Türk Deniz Görev Grubu. TRANSFORMATION IN THE TURKISH NAVAL FORCES STRATEGY AND THE EXAMPLE OF THE TURKISH MARITIME TASK GROUP Abstract The Turkish Naval Forces has been significantly developed force structure within the context of strategy focusing on high seas in the post Cold War period. The Turkish Maritime Task Group is one of the concrete indicators of transformation in the Turkish Naval Forces Strategy. Turkish Maritime Task Group which comes into view as a first initiative in history of force has been established as a high seas task group for overseas actions. In this study, it is aimed to examine 1 Yrd. Doç. Dr., Giresun Üniversitesi, Ġktisadi ve Ġdari Bilimler Fakültesi, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü, cenk_ozgen79@hotmail.com.

2 Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi nde Dünüşüm Ve Bir Uygulama Örneği Olarak Türk Deniz Görev Grubu transformation in the Turkish Naval Forces Strategy through example of the Turkish Maritime Task Group. Transformation of the Turkish Naval Forces Strategy from Cold War to nowadays, force structure and activities of the Turkish Naval Forces and actions of the Turkish Maritime Task Group have analyzed in the study. Furthermore, suggestions have offered for the Turkish Naval Forces to develop capabilities. Key Words: Turkish Naval Forces, Towards High Seas, Turkish Naval Forces Strategy, Turkish Maritime Task Group. 1. GĠRĠġ Soğuk SavaĢ ın sona ermesi Türk Deniz Kuvvetleri nin tehdit algılamalarında önemli değiģikliklere neden olmuģtur. Bu durum siyasi ve ekonomik alanda yaģanan geliģmelerle birlikte düģünüldüğünde, Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi nin Türkiye nin güvenliği ile deniz alaka ve menfaatlerine daha iyi hizmet edecek Ģekilde uyarlanması gerekmiģtir. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı (Dz.K.K.lığı), 1997 yılında hazırladığı Açık Denizlere Doğru baģlıklı strateji belgesi ile bu yöndeki çalıģmaları somut bir zemine taģımıģtır. Kamuoyu ile de paylaģılan belge, çevre denizlerin ötesinde de bayrak ve varlık gösterebilecek bir kuvvet yapısının oluģturulmasını esas almıģ, baģka bir ifadeyle Türk Deniz Kuvvetleri nin rotasını açık denizler olarak belirlemiģtir. Öte yandan 2015 yılında Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi baģlığıyla hazırlanan yeni strateji belgesinde de aynı anlayıģın devam ettirildiği, hatta daha da ileri taģındığı görülmektedir. Nitekim belgede Türk Deniz Kuvvetleri nin küresel ölçekte harekât icra edebilecek bir kuvvet olma yolunda ilerlediği tespitinin yapılması da bunun göstergesidir. 168 Hazırladığı strateji belgeleriyle açık deniz donanmasına dönüģme hedefini ortaya koyan Dz.K.K.lığı, bu anlayıģla çevre denizlerin ötesindeki faaliyetlerini arttırmaktadır. Bu kapsamdaki örneklerden biri Türk Deniz Görev Grubu (TDGG) dur. Ġlk aktivasyonunu 2010 yılında gerçekleģtiren TDGG, ana vatandan uzak coğrafyalarda görev yapmak üzere oluģturulmuģ bir açık deniz görev grubudur. TDGG, Türk Deniz Kuvvetleri ndeki dönüģümü ve bu dönüģümün devam ettirilmesi konusundaki kararlılığı göstermektedir. Bu açıdan bakıldığında açık denizlere odaklanan stratejinin sahadaki uygulaması olarak nitelendirilebilir. Bu çalıģmada, Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi ndeki dönüģümün TDGG örneği üzerinden incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu amaç doğrultusunda öncelikle Soğuk SavaĢ tan günümüze tehdit algılamalarının Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi ne etkileri üzerinde durulacaktır. Daha sonra Türk Deniz Kuvvetleri nin kuvvet yapısı ve faaliyetleri ele alınacaktır. Ardından TDGG nin kuruluģ amacı, komuta yapısı ve görev organizasyonu hakkında bilgiler verilecektir. Son olarak ise TDGG nin farklı tarihlerde gerçekleģen aktivasyonları incelenecek ve elde edilen veriler önerilerin de yer aldığı sonuç bölümüne bağlanacaktır. 2. Soğuk SavaĢ tan Günümüze Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi Soğuk SavaĢ yıllarında Türk Deniz Kuvvetleri nin ana görevi VarĢova Paktı deniz kuvvetlerinin Akdeniz e iniģini engellemek olmuģtur. Bu görev doğrultusunda oluģturulan Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi, Boğazlar bölgesine yönelik icra edilebilecek bir Sovyet amfibi harekâtının engellenmesine ve yine Boğazlar ın kapatılarak Sovyet Karadeniz Filosu nun Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 12, Ağustos 2017, s

3 Cenk Özgen Akdeniz e iniģine izin verilmemesine odaklanmıģtır. O dönem Sovyet Karadeniz Filosu, her açıdan Türk Deniz Kuvvetleri nden çok üstündür. Böyle bir kuvvete karģı uygulanabilecek harekât nevisi, denizaltı ve mayın ile kısmen hücumbotların kullanılacağı deniz kontrolü uğruna mücadele (sea denial) dir. 2 Harekât alanının özellikleri gereği muhrip/fırkateyn tipi büyük tonajlı platformların kullanılması son derece risklidir (Gürdeniz, 2013: ). Dolayısıyla deniz kontrolü (sea control) nün 3 hedeflenmesi gerçekçi değildir. NATO ya giriģle beraber deniz cephesindeki ağırlığın Boğazlar ve Karadeniz e verilmesi Dz.K.K.lığı nın kuvvet, konuģ ve komuta yapısının buna göre Ģekillendirilmesini beraberinde getirmiģtir. Bunun etkisiyle en azından 1960 lı yılların baģlarına kadar Türk Deniz Kuvvetleri kıyı sularına odaklanmıģ bir kuvvet görünümündedir. Öte yandan Yunanistan ile önce Kıbrıs, ardından da Adalar Denizi (Ege Denizi) nde ortaya çıkan anlaģmazlıklar, salt VarĢova Paktı tehdidine göre Ģekillendirilen yapının sorgulanmasına yol açmıģtır. Ġzleyen süreçte Türk Deniz Kuvvetleri, Doğu Akdeniz ve Adalar Denizi ni yeni ağırlık merkezleri yapmıģtır (Gürdeniz, 2013: 189). Bu geliģmenin Türk Deniz Kuvvetleri nin açık denizlere yöneliģinin baģlangıcını oluģturduğu ve özellikle 1980 li yıllarda hayata geçirilen modernizasyon projeleriyle ivme kazandığı söylenebilir. Türk Deniz Kuvvetleri nin açık denizlere yöneliģinde Yunanistan ve Kıbrıs faktörlerinin yadsınamaz etkisi olsa da bu alandaki asıl kırılmayı Soğuk SavaĢ ın sona ermesi ve akabinde yaģanan geliģmeler oluģturmaktadır. Bu tespit farklı boyutlarıyla ele alınacak olursa, Soğuk SavaĢ ın sona ermesi Türkiye ye yönelik tehdit ve risklerde değiģiklikler meydana getirmiģtir. Bu çerçevede VarĢova Paktı özelinde yoğunlaģan geleneksel tehdit anlayıģı yerini; bölgesel ve etnik çatıģmalar, ülkelerdeki siyasi ve ekonomik istikrarsızlar, kitle imha silahları ve balistik füzelerin yayılması, terörizm, kökten dincilik ve her türlü kaçakçılık gibi yeni tehdit ve risklere bırakmıģtır (Milli Savunma Bakanlığı, 2000: 35). Bloklar arası savaģ ihtimalinin azaldığı yeni güvenlik ortamında Dz.K.K.lığı nın görev tanımları gözden geçirilmiģtir. Bu durum kuvvet bünyesinde gerek nicelik, gerekse nitelik yönünden geliģmeleri hızlandırmıģtır (Anonim, 2002: 10). Ġki kutuplu dünya düzeninin ortadan kalkması Türkiye nin dıģ politikadaki manevra alanını geniģletmiģtir. GeçmiĢte olaylara tepkisel yaklaģan Türkiye, yeni dönemde daha aktif, bağımsız ve kuvvet kullanımı da dâhil olmak üzere inisiyatif almaktan çekinmeyen bir dıģ politika izlemeye baģlamıģtır (Ege, 2008: 324). Tarih boyunca donanmalar dıģ politika hedeflerine ulaģmada kullanılan araçlardan biri olagelmiģtir. Türkiye nin geçmiģe nazaran daha aktif bir dıģ politika izlemeye baģlaması da beraberinde Türk Deniz Kuvvetleri nin bayrak ve varlık gösterme faaliyetlerini arttırmıģtır. Türkiye nin uluslararası alanda etkinliğini arttırma arayıģlarının askeri gücün iģlevine yansımalarından biri de çok uluslu ya da uluslararası harekâtlara katılma politikasıdır (Güvenç, Modern deniz kuvvetleri kullanım konseptleri arasında yer alan deniz kontrolü uğruna mücadele, seçilmiģ bir deniz alanında ve sınırlı bir süre ile muhasımın harekâtını sekteye uğratma olarak tanımlanabilir (Global Security, 2011a). 3 Deniz kontrolü konseptini ortaya atan ABD li Amiral Stansfield Turner dır. Turner ın tanımıyla deniz kontrolü, Güç aktarımı veya denizaģırı birlikleri takviye için intikal eden dost gemileri, belli bir deniz alanında geçici süreyle hava, sualtı ve suüstü tehditlerine karģı koruma dır (Turner, 1974: 7). Deniz kontrolü, seçilmiģ bir deniz alanını belli bir süreyle kendi maksatlarımız için kullanma ve aynı alanda muhasımın harekâtını engelleme olarak da tanımlanabilir (South African Navy, t.y.: 29). Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:12, Ağustos 2017, s

4 Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi nde Dünüşüm Ve Bir Uygulama Örneği Olarak Türk Deniz Görev Grubu 2004: 917). Soğuk SavaĢ döneminde barıģı destekleme harekâtlarına mesafeli yaklaģan Türkiye, 4 yeni dönemde BirleĢmiĢ Milletler (BM), Kuzey Atlantik AntlaĢması Örgütü (North Atlantic Treaty Organization/NATO) ve Avrupa Güvenlik ve ĠĢbirliği TeĢkilatı (AGĠT) Ģemsiyesi altında gerçekleģtirilen giriģimlere aktif katkı sağlamaya baģlamıģtır. Dz.K.K.lığı açısından bu geliģmenin anlamı birleģik harekâtlarda sorumluluk alınması ve ilgi alanının geniģlemesidir. Türkiye, 1980 sonrası ithal ikameci sanayileģme stratejisini terk ederek ihracata dayalı sanayileģme ve büyüme stratejisine geçmiģtir. Temel amacı serbest piyasa mekanizması kurallarının iģletilmesi ve dünya ekonomisi ile bütünleģme olan dönüģüm, dıģ ticaret hacminin önemli oranda artması sonucunu doğurmuģtur (ġenol, 2007) yılında bin dolar olan dıģ ticaret hacminin, 1996 yılına gelindiğinde bin dolara yükselmesi artıģın boyutunu göstermektedir (Türkiye Ġstatistik Kurumu, 2012: 478). Türkiye, dıģ ticaretinin büyük bölümünü denizyoluyla gerçekleģtirmektedir. Örneğin 1996 yılında ihraç edilen yüklerin %76.5 i, ithal edilen yüklerin ise %89 u denizyoluyla taģınmıģtır (Türkiye Ġstatistik Kurumu, 2010: 78-79). Çevre denizler canlı ve cansız kaynaklar bakımından da son derece zengindir. Dolayısıyla deniz ulaģtırma yollarının güvenliğinin ve çevre denizlerde uluslararası hukuktan kaynaklanan hakların korunmasının Türkiye için hayati önemi haizdir. Yukarıda sıralanan askeri, siyasi ve ekonomik geliģmeleri dikkate alan Dz.K.K.lığı, Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi ni mevcut duruma uyarlama gereği duymuģtur. Nitekim bu anlayıģla yürütülen çalıģmaların somut bir zemine taģınması 1997 yılında hazırlanan Açık Denizlere Doğru baģlıklı strateji belgesiyle gerçekleģmiģtir. Ortaya çıkan belge kuvvet için bir dönüm noktasıdır. Zira 1980 li yıllarda ivme kazanan dönüģüm farklı bir boyuta taģındığı gibi artık kurumsal bir kimliğe de sahip olmuģtur. 170 Yeni strateji belgesinde Türk Deniz Kuvvetleri, baģta Adalar Denizi olmak üzere Akdeniz ve Karadeniz i hayati denizler olarak tanımlanmıģtır. Atlas Okyanusu nun Cebelitarık yaklaģma sularını, Basra Körfezi ni, Kızıldeniz i ve Hazar Denizi ni de ilgi alanında kabul etmiģtir. Dz.K.K.lığı nın tespitleriyle çevre denizlerde kesin varlık gösterip deniz ulaģtırma yolları açık tutulmalıdır. Atlas Okyanusu nun Cebelitarık yaklaģma suları, Basra Körfezi, Kızıldeniz ve Hazar Denizi ndeki geliģmeler yakından takip edilmeli ve bu denizlerde BM ve NATO öncülüğünde gerçekleģtirilecek faaliyetlere aktif katkı sunulmalıdır. Sıralanan hedeflerin gerçekleģtirilebilmesinin gerek Ģartı, ana üs desteğinden uzakta harekât icra edebilecek bir deniz kuvvetinin idamesidir. Ayrıca buna uygun bir deniz stratejisi ve bu stratejiyi uygulayacak bir deniz gücünün oluģturulması da önem taģımaktadır (Türk Deniz Kuvvetleri, 1997: 18). Türk Deniz Kuvvetleri, 1997 sonrasında yukarıdaki esaslar çerçevesinde faaliyetlerde bulunmuģtur. Öte yandan Türkiye nin savunma ve güvenlik durumu, dıģ politikası ve denizcilik hedefleri gibi değiģkenleri göz önünde bulunduran Dz.K.K.lığı, 2015 yılında strateji belgesini 4 Soğuk SavaĢ döneminde Türkiye nin barıģı destekleme harekâtlarına katkısı Kore SavaĢı ve BM Ġran- Irak Askeri Gözlem Misyonu (United Nations Iran-Iraq Military Observer Group/UNIIMOG) ile sınırlı kalmıģtır. Kore SavaĢı na tugay düzeyinde bir birlikle katılan Türkiye, bölgede yılları arasında dönüģümlü olarak asker görevlendirmiģtir. SavaĢ sonrası Kore deki asker sayısı sembolik düzeye indirilmiģ, bölgeden son Türk askeri ise 27 Haziran 1971 tarihinde geri çekilmiģtir. UNIIMOG ise Türkiye nin katıldığı ilk uluslararası gözlem misyonu olma özelliğini taģımaktadır. Türkiye, Ġran-Irak SavaĢı sonrasında ateģkesi ve kuvvetlerin geri çekilmesini izlemek ve denetlemek için oluģturulan UNIIMOG da Ağustos 1988-Mayıs 1991 tarihleri arasında altı aylık sürelerle dönüģümlü olarak 10 ar askeri gözlemci görevlendirmiģtir (Koçer, 2006: 48-50). Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 12, Ağustos 2017, s

5 Cenk Özgen güncellemiģtir. Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi baģlığıyla hazırlanan yeni belgede, açık denizlere yönelme hedefinin sabit olduğu, hatta daha da ileri taģındığı görülmektedir. Bunun somut göstergesi belgenin kapağında yer alan ifadedir: Ana vatanda güvende olmak için, denizde güçlü olmak; dünyada söz sahibi olmak için, tüm denizlerde var olmak ifadesi Dz.K.K.lığı nın bu alandaki yaklaģımını ortaya koymaktadır. Nitekim aynı belgede Dz.K.K.lığı vizyonunu, Milli güce dayalı etkin bir deniz gücüne sahip olmak, bu kuvveti dünya denizlerinde Türkiye nin alaka ve menfaatlerini elde edecek Ģekilde kullanmak olarak belirlemiģtir (Türk Deniz Kuvvetleri, 2015a: 41). Açık denizlere yöneliģle bağlantılı olarak yeni strateji belgesinde öne çıkan hususlardan biri Türk deniz ticaret filosunun kullandığı deniz alanlarında milli ya da NATO ve/veya çok uluslu deniz görev grupları bünyesinde varlık gösterileceği vurgusudur. Hint Okyanusu, Afrika, Basra Körfezi ve Asya-Pasifik teki geliģmelerin yakından takip edilip, bu bölgelerde bayrak ve varlık gösterileceğinin belirtilmesi ve daha da önemlisi sıralanan bölgelerde edinilecek lojistik ve liman kolaylıkları ile karģılıklı çalıģabilme kapasitesinin geliģtirileceğinin not düģülmesi dikkat çekicidir (Türk Deniz Kuvvetleri, 2015a: 29-30). Bugünkü savunma ve güvenlik ortamında Türk Deniz Kuvvetleri, ana vatanın ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) nin bekasına yönelik tehditleri caydırmayı ve gerektiğinde Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) nin diğer unsurları ile müģtereken kesin sonuçlu harbi kazanmayı, Türkiye nin ve KKTC nin denizlerdeki hükümranlık hakları ile deniz alaka ve menfaatlerini korumayı, çevre denizlerde deniz güvenliğini tesis etmeyi ve Türkiye nin yakın çevresinde istikrarlı bir güvenlik kuģağı oluģturulmasına katkı sağlamayı hedeflemektedir. Ayrıca Türkiye nin deniz ticaretinin yoğun olarak gerçekleģtiği deniz ulaģtırma yollarının güvenliğine katkı sağlanması, Türk DıĢ Politikası ve savunma sanayisinin desteklenmesi, Ġttifak (NATO) Deniz Stratejisi nin desteklenmesi ve küresel barıģ ve istikrara katkı sağlanması da hedefler arasındadır. KuĢkusuz sıralanan hedefler Türk Deniz Kuvvetleri nin harekât yarıçapının geniģlemesine yol açmaktadır (Türk Deniz Kuvvetleri, 2015a: 31). Dolayısıyla kuvvetin önceliklerinden birisini ana vatandan uzak coğrafyalarda harekât icra etme yeteneğinin geliģtirilmesi oluģturmaktadır Türk Deniz Kuvvetleri: Kuvvet Yapısı ve Faaliyetler 1997 yılında hazırlanan strateji belgesinde gelecekte Türk Deniz Kuvvetleri nin sahip olması gereken kuvvet yapısının ana hatları belirlenmiģtir. Buna göre Doğu Akdeniz ve Adalar Denizi nde sahildar devletlerin deniz kuvvetlerine oranla güç üstünlüğünü elinde bulunduran; Akdeniz ve Karadeniz de sayısal üstünlüğe sahip devletlerin deniz kuvvetleriyle mukayesede caydırıcılığı sağlamaya yeterli; suüstü, sualtı ve hava harekât ortamında tespit, teģhis ve takip yapabilen; ateģ gücü yüksek; bünyesinde organik deniz havacılığı 5 ile lojistik destek unsurlarını ihtiva eden; müģterek ve birleģik harekât 6 icra edebilen; güç aktarımı (power projection) 7 yeteneği haiz; kuvvet/kuvvet çarpanı dengesi olan; teknik olarak Batı standartlarını benimsemiģ 5 Organik deniz havacılığı, deniz kuvvetlerinin kendi hava kuvvetine sahip olması Ģeklinde tanımlanabilir. 6 MüĢterek harekât, farklı kuvvetlerin birlikte icra ettikleri harekâttır. Uygulama; kara-deniz, kara-hava, deniz-hava veya kara-deniz-hava müģterek harekâtı biçiminde olabilir. BirleĢik harekât ise iki veya daha fazla ülke silahlı kuvvetlerinin birlikte katıldıkları harekâttır. 7 Modern deniz kuvvetleri kullanım konseptleri arasında yer alan güç aktarımı, denizyoluyla intikal ettirilen kuvvetin taarruzi harekâtla muhasımın karadaki muharip ve lojistik unsurlarının imha edilmesi veya dost unsurların korunması için kullanılması olarak tanımlanabilir (Global Security, 2011b). Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:12, Ağustos 2017, s

6 Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi nde Dünüşüm Ve Bir Uygulama Örneği Olarak Türk Deniz Görev Grubu ve alanında uzman personele sahip bir kuvvet yapısı öngörülmüģtür (Türk Deniz Kuvvetleri, 1997: 26). Sıralanan hususlarla örtüģür Ģekilde 2015 yılında hazırlanan yeni strateji belgesinde de hem çevre denizlerde hem de çevre denizlerin ötesinde görev icra edebilecek bir kuvvet yapısının oluģturulup idame edilmesine vurgu yapılmıģtır. Bu noktada özellikle güç aktarımı yapabilecek ve ittifak/koalisyon kuvvetlerine komuta edebilecek yetenekte platform ihtiyacı üzerinde durulması dikkat çekicidir (Türk Deniz Kuvvetleri, 2015a: 31) li yıllardan itibaren hayata geçirilen modernizasyon projelerinin sonucu bugün Türk Deniz Kuvvetleri nin hedeflenen kuvvet yapısına büyük ölçüde ulaģtığı söylenebilir. "Ocak 2017 itibariyle Dz.K.K.lığı nın envanterinde" 12 dizel-elektrik denizaltı, 16 fırkateyn, 8 korvet, 19 güdümlü mermili hücumbot, 16 karakol botu, 11 mayın avlama gemisi, 2 açık deniz akaryakıt ikmal gemisi, 33 çıkarma gemisi ve aracı, 6 deniz karakol uçağı ve 35 helikopter yer almaktadır (Türk Deniz Kuvvetleri, t.y.a). Sıralanan platformların büyük bölümü modern sistemlerdir. Üstelik devam eden modernizasyon projeleriyle mevcut yeteneklerin geliģtirilmesine de çalıģılmaktadır. Bu doğrultuda Türk Deniz Kuvvetleri, kuvvet yapısının geliģtirilmesi için kısa, orta ve uzun vadede tedarik edilecek platformları belirlemiģtir. Planlamalara göre kısa vadede (0-5 yıl), Ada Sınıfı korvetler, Türk Tipi hücumbotlar, lojistik destek gemileri, amfibi gemiler (LST), 8 denizaltı kurtarma ana gemisi, kurtarma yedekleme gemileri, araģtırma gemisi, genel maksat helikopterleri, deniz karakol uçakları, insansız hava araçları ve insansız/otonom sualtı araçları; orta vadede (6-10 yıl) ise Ġ Sınıfı fırkateynler, Hava Savunma Harbi (HSH) fırkateynleri (muhripleri), amfibi hücum gemisi (LPD/LHD), 9 muharebe destek gemisi, yeni nesil mayın avlama gemileri ve havadan bağımsız tahrik (HBT) sistemli denizaltılar hizmete alınacaktır. Kuvvet uzun vadede (11-20 yıl) tedarik edilecek platformlara iliģkin ayrıntı vermemektedir. Sadece deniz kontrolü, kuvvet koruma ve güç aktarımı platformlarının sayısının arttırılacağını belirtmektedir (Türk Deniz Kuvvetleri, 2015a: 31). 172 Kuvvet yapısının etkinliğini arttırma amacıyla tedariki planlanan platformların hepsi önem arz etmekle beraber, burada LHD ye ayrı bir parantez açmak gerekir yılında hizmete girmesi öngörülen LHD, çevre denizlerde ve gerektiğinde Hint Okyanusu ve Atlantik Okyanusu ndaki harekât alanlarında asgari tabur ( personel) büyüklüğündeki bir kuvveti, ana üs desteği gerektirmeksizin, kendi lojistik desteğiyle kriz bölgesine intikal ettirebilecektir (Anonim, 2013: 88-89). Bu, Türk Deniz Kuvvetleri nin güç aktarımı yeteneğinde sıçrama anlamına gelmektedir. Dahası gemi Kısa KalkıĢ Dikine ĠniĢ (Short Take-Off and Vertical Landing/STOVL) kabiliyetli uçakların harekâtına uygun olacaktır (Anonim, 2014a: 14). Bunun anlamı uçar unsurların tedarik edilmesi durumunda Türk Deniz Kuvvetleri nde muharip jet uçağı döneminin baģlamasıdır. Dz.K.K.lığı nın ileriki yıllarda LHD sayısını ikiye çıkarmayı planladığı ifade edilmektedir (Sünnetçi, 2015: ). Türk Deniz Kuvvetleri, kuvvet yapısının geliģimine koģut olarak ileride konuģlanmaya imkân verecek lojistik destek (üs ve liman kolaylıkları) yatırımlarını da gerçekleģtirmektedir. Bu bağlamda Adalar Denizi ile Doğu Akdeniz in kesiģim noktasında yer alan Aksaz Deniz Üssü nün inģa edilmesi önemli bir dönemeçtir yılı itibariyle faaliyete geçen ve 2000 yılında bugünkü halini alan üs, yüzer unsurların açık denize çıkıģını kolaylaģtırmıģtır (Türk Deniz Kuvvetleri, t.y.b). Bunun dıģında çevre denizlerde kesintisiz bir üs zinciri oluģturabilmek 8 LST: Tank Çıkarma Gemisi (Landing Ship Tank). 9 LPD: Havuzlu Çıkarma Gemisi (Landing Platform Dock); LHD: Havuzlu Helikopter Gemisi (Landing Helicopter Dock). Proje resmi olarak LPD olarak geçse de tedarik edilecek platform aslında bir LHD dir. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 12, Ağustos 2017, s

7 Cenk Özgen için Trabzon da yeni bir deniz üssünün inģa edilmesine yönelik çalıģmalar devam etmektedir (Deniz Haber Ajansı, 2015). Deniz havacılığı alanında ise Kartepe de yer alan Cengiz Topel Hava Üssü ne ana üs statüsü verilmiģ, ilave olarak Dalaman da yeni bir hava üssü kurulduğu gibi halen Çanakkale de grup komutanlığı seviyesinde bulunan birliğin de üs seviyesine getirilmesi kararlaģtırılmıģtır (Sünnetçi, 2013: 85). 10 Bu alanda belki de en dikkat çekici geliģme ise kuvvetin ana vatandan uzak coğrafyalarda kalıcı liman kolaylıkları edinilmesini hedef olarak belirlemesidir (Türk Deniz Kuvvetleri, 2015a: 35) yılında Türkiye ile Katar arasında imzalanan ve Türk Deniz Kuvvetleri unsurlarının Katar limanlarını kullanmasına olanak sağlayan antlaģmanın bu kapsamdaki ilk adım olduğu söylenebilir (NTV, 2015). Yakın dönemde Dz.K.K.lığı, teģkilat yapısında da önemli değiģiklikler gerçekleģtirmiģtir yılında Suüstü Görev Gruplarından müteģekkil yapıya geçiģle beraber Hücumbot Filosu Komutanlığı ile eģ zamanlı olarak lağvedilen Harp Filosu Komutanlığı yeniden teģkil edilmiģ, Kuzey, Güney ve Batı Görev Grup Komutanlıklarının bu komutanlık vasıtasıyla sevk ve idare edilmesi öngörülmüģtür (Anonim, t.y.: 47-48). Bunun dıģında Çıkarma Filosu Komutanlığı nın unvanı Amfibi Görev Grup Komutanlığı olarak değiģtirilmiģ (Kutluhan, 2012: 40), baģlangıçta sadece Cengiz Topel Hava Üssü nde konuģlu bulunan deniz hava unsurları ise Deniz Hava Komutanlığı çatısı altında toplanmıģtır (Kutluhan & Sünnetçi, 2012: 40). Daha önce kendi sınıflarına göre bir arada bulunan ve icra edilecek harekâta göre görev grupları oluģturan muharip suüstü unsurların yeni teģkilat yapısında barıģ döneminden itibaren görev grupları bünyesinde yer alması altı çizilmesi gereken bir uygulamadır. Yapısal dönüģüme koģut olarak Türk Deniz Kuvvetleri nin hem çevre denizlerde hem de çevre denizlerin ötesindeki faaliyetlerinde artıģ görülmektedir. Kuvvet, 2006 yılından bu yana Doğu Akdeniz de Türkiye nin hak ve menfaatlerini korumak ve deniz ve enerji güvenliğine katkı sağlamak maksadıyla Akdeniz Kalkanı Harekâtı nı icra etmektedir (Türk Deniz Kuvvetleri, 2014a). Bu çalıģmanın konusu oluģturan ve 2010 yılından beri aktive edilen TDGG de bu kapsamda düģünülebilir. 173 Yukarıdaki tespitle örtüģür biçimde son yıllarda Türk Deniz Kuvvetleri ne bağlı unsurların yabancı ülke limanlarında görünürlüğü artmaktadır. Son 10 yıl içerisinde 55 farklı ülkede, den fazla liman ziyaret edilmiģtir (Anonim, 2014a: 10). Nitekim 2015 yılında da bu faaliyetlerin devamı öngörülmektedir. Planlamalara göre TCG Büyükada (F-512) korveti Aden Körfezi, Umman Denizi ve Basra Körfezi ne; TCG Gediz (F-495) fırkateyni ise Kızıldeniz, Umman Denizi, Hint Okyanusu, Güney Çin Denizi, Doğu Çin Denizi, Japon Denizi ve Pasifik Okyanusu na istinaden liman ziyaretleri gerçekleģtirecektir (Türk Silahlı Kuvvetleri, t.y.). Son yıllarda Türk Deniz Kuvvetleri nin iģtirak ettiği çok uluslu harekâtlarda da artıģ vardır yılı dikkate alınacak olursa, uluslararası görevler kapsamında NATO Daimi Deniz Görev Grubu-2 (Standing Maritime Task Group-2/SNMG-2) ye bir fırkateyn, NATO Daimi Mayın KarĢı Tedbirleri Görev Grubu-2 (Standing Mine Counter Measures Group-2/SNMCMG- 2) ye bir mayın avlama gemisi, Etkin Çaba Harekâtı na suüstü gemileri ve deniz karakol uçakları, NATO nun Ukrayna krizine yönelik uygulamaya koyduğu Acil Güvence Tedbirleri ne 10 Halihâzırda Dz.K.K.lığı bünyesindeki deniz üsleri; Gölcük (ana üs), Aksaz, Foça, Erdek, Trabzon, Bartın, Karadeniz Ereğlisi, Ġstanbul, Çanakkale, Ġzmir, Antalya, Mersin ve Ġskenderun da yer almaktadır. Kartepe, Çanakkale ve Dalaman da ise deniz hava üsleri bulunmaktadır (Akçadağ, 2015: 13). Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:12, Ağustos 2017, s

8 Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi nde Dünüşüm Ve Bir Uygulama Örneği Olarak Türk Deniz Görev Grubu deniz karakol uçakları, deniz haydutluğu ile mücadele kapsamında BirleĢik Görev Kuvveti-151 (Combined Task Force-151/CTF-151) e bir fırkateyn, BM Lübnan Geçici Görev Gücü (United Nations Interim Force in Lebanon/UNIFIL) Deniz Görev Kuvveti ne dönüģümlü olarak bir fırkateyn, korvet, hücumbot ve karakol gemisi, Karadeniz Deniz ĠĢbirliği Görev Grubu (Black Sea Naval Co-Operation Task Group/BLACKSEAFOR) na bir fırkateyn ve Karadeniz Uyumu Harekâtı na fırkateyn, korvet, hücumbot ve karakol gemisi, denizaltı ve deniz hava vasıtaları ile iģtirak edilecektir (Türk Silahlı Kuvvetleri, t.y.). KuĢkusuz uluslararası alandaki faaliyetler ile diğer ülke deniz kuvvetleri unsurlarıyla birleģik harekât icra etme yeteneği geliģtirilmektedir. Burada ilk akla gelen suüstü gemileri, denizaltılar ve deniz hava vasıtaları ile icra edilen geçiģ eğitimleridir. Bu baģlık altında tatbikatların da ayrı bir yeri vardır. Örneğin kuvvet, 2015 yılında Ġngiltere nin ev sahipliğinde icra edilecek Joint Warrior 2015 Tatbikatı na TCG Göksu (SNMG-2 emrinde), TCG Gökova fırkateynleri, TCG Burakreis denizaltısı ve TCG Anamur (SNMCMG-2 emrinde) mayın avlama gemisiyle iģtirak edecektir. Tatbikat faaliyetlerini müteakip TCG Gökova fırkateyni ve TCG Burakreis denizaltısının Plymouth/Ġngiltere ye istinaden Flag Officer Sea Training (FOST) eğitimlerine iģtirak etmesi planlanmaktadır (Türk Deniz Kuvvetleri, 2015b). Günümüzde deniz kuvvetlerinin sınıflandırılmasında farklı modeller kullanılmaktadır. En yaygın modellerden biri Ġngiliz donanma tarihçisi Eric Grove ya aittir. Grove, deniz kuvvetlerini dokuz kategoriye ayırmakta, 11 Türk Deniz Kuvvetleri ni yakın deniz alanlarına etkili Ģekilde güç aktarımı yapabilen ancak okyanuslarda yüksek yoğunluklu harekât icra etme yeteneğine sahip olmayan BitiĢik Bölge Güç Aktarımı Donanması kategorisine yerleģtirmektedir (Grove, 1990: ). Bahse konu çalıģma 1990 yılında kaleme alınmıģtır. Türk Deniz Kuvvetleri nin o dönemki imkân ve kabiliyetleri göz önünde bulundurulduğunda, bunun gerçekçi bir değerlendirme olduğu söylenebilir. Öte yandan aradan geçen zaman içerisinde birçok modernizasyon projesi hayata geçirilmiģtir. Bu tespit doğrultusunda yapılacak yeni bir değerlendirmede bugün Türk Deniz Kuvvetleri nin Orta Çaplı Bölgesel Güç Aktarımı Donanması kategorisine yükselme eģiğinde olduğu söylenebilir. Bu cümleden olarak baģta LHD olmak üzere halen devam eden birçok proje olduğu, bunların tamamlanmasıyla Orta Çaplı Bölgesel Güç Aktarımı Donanması kategorisine geçiģin tamamlanacağı (Özgen, 2015: 451), hatta bir üst kategori olan Orta Çaplı Küresel Güç Aktarımı Donanması kategorisine yükselme yolunda da mesafe kat edileceği ileri sürülebilir. Nitekim Dz.K.K.lığı da 2015 yılında yayımlanan strateji belgesinde Orta Çaplı Bölgesel Güç Aktarımı Donanması kategorisinde yer alındığını belirtmekte, envantere yeni girecek platformlar, çevre denizlerin ötesine geniģleyen harekât yarıçapı ve NATO ve diğer ülke deniz kuvvetleri ile iģbirliği perspektifiyle Orta Çaplı Küresel Güç Aktarımı Donanması olma yolunda ilerlendiğini ifade etmektedir (Türk Deniz Kuvvetleri, 2015a: 32) Türk Deniz Görev Grubu na BakıĢ 11 Grove nin sınıflandırması Ģu Ģekildedir: (1) Büyük Çaplı Küresel Güç Aktarımı Donanması (Eksiksiz), (2) Büyük Çaplı Küresel Güç Aktarımı Donanması (Kısmi), (3) Orta Çaplı Küresel Güç Aktarımı Donanması, (4) Orta Çaplı Bölgesel Güç Aktarımı Donanması, (5) BitiĢik Bölge Güç Aktarımı Donanması, (6) Karasularının Açığında Ana Vatan Savunmasına Yönelik Donanma, (7) Karasularında Ana Vatan Savunmasına Yönelik Donanma, (8) Kolluk Hizmetlerine Yönelik Donanma, (9) Sembolik Donanma. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 12, Ağustos 2017, s

9 Cenk Özgen Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi ndeki dönüģümün sahadaki somut göstergelerinden birisinin TDGG olduğuna Ģüphe yoktur. Türk Deniz Kuvvetleri nin kendi inisiyatifiyle oluģturduğu TDGG, önceden hazırlanmıģ aktivasyon programına uygun olarak belli dönemlerde faaliyet gösteren bir açık deniz görev grubudur. Daimi bir karargâha ve kuvvet yapısına sahip olmayan TDGG nin ilk aktivasyonu 2010 yılında gerçekleģtirilmiģtir. Bunu, 2011 ve 2014 yıllarındaki aktivasyonlar takip etmiģtir. TDGG, her aktivasyon döneminde farklı bölgelerde faaliyet göstermektedir. Bu kapsamda 2010 yılında Akdeniz de, 2011 yılında Kızıldeniz, Aden Körfezi, Somali Havzası, Arap Denizi ve Hint Okyanusu nda faaliyet göstermiģ, 2014 yılında ise Afrika Kıtası nın çevresini dolaģmıģtır. TDGG nin harekât kontrolü Dz.K.K.lığı ndadır. Taktik komutası bir tümamiral veya tuğamiral tarafından deruhte edilen TDGG nin görev birliklerinin taktik kontrolü -biri komodor seviyesinde olmak üzere- albay rütbesindeki subaylardadır. Görev grubu içerisinde yer alan fırkateyn ve lojistik destek gemisi komutanları albay veya yarbay, korvet komutanlarıysa binbaģıdır. TDGG nin görev organizasyonunda, suüstü görev birliği ve lojistik görev birliği olmak üzere iki ana ast birlik bulunmaktadır. Görev grubunun vurucu gücünü oluģturan suüstü görev birliği 3-4 firkateyn/korvetten, açık denizde üs/liman kolaylıklarına bağlı olmaksızın uzun süre görev yapılabilmesine olanak sağlayan lojistik destek görev birliği ise 1 lojistik destek gemisinden oluģmaktadır. TDGG de gemi konuģlu suüstü/denizaltı savunma harbi helikopterleri ile Sualtı Taarruz (SAT), Sualtı Savunma (SAS), amfibi hücum ve dalgıç (sualtı görev) timleri de görev yapmaktadır. Resmi açıklamalarda TDGG nin görev unsurları arasında denizaltı olduğuna iliģkin bir bilgi yoktur. Ancak yaygın uygulamalar ve baģka ülkelerdeki muadil örnekler dikkate alındığında, görev unsurları arasında asgari bir denizaltının bulunması kuvvetle muhtemeldir (Özgen, 2015: 519). 175 Dz.K.K.lığı, TDGG nin teģkil edilmesindeki amaçları, Türk DıĢ Politikası nı desteklemeye yönelik olarak dünya denizlerinde bayrak ve varlık gösterilmesi; açık denizde uzun süreli harekât icra etme yeteneğinin kazanılması; Türk ticaret gemilerinin kullandığı deniz ulaģtırma yollarının güvenliğinin sağlanması; denizdeki yasadıģı faaliyetlerin engellenmesi; askeri eğitim iģbirliği kapsamındaki ikili iliģkileri geliģtirmek maksadıyla liman ziyaretleri gerçekleģtirilmesi; dost ve müttefik devletlerle iliģkilerin güçlendirilmesi olarak sıralamaktadır (Türk Deniz Kuvvetleri, t.y.c). TDGG nin ilk aktivasyonu sırasında Deniz Kuvvetleri Komutanı olan Oramiral EĢref Uğur Yiğit, giriģimin tarihi bir adım olduğu görüģündedir. Yiğit e göre Dz.K.K.lığı, böyle bir inisiyatifi hayata geçirerek uluslararası güvenlik ortamına ayrı bir değer ve boyut katmıģtır. Yiğit, görev grubunun uluslararası kurum ve kuruluģlarla doğrudan bağlantısı bulunmadığının altını çizmiģtir. Ancak uluslararası güvenlik ortamına sağladığı katkılar göz önünde bulundurulduğunda, küresel ve bölgesel barıģ ve istikrara yönelik çabaları destekleyici bir giriģim olduğunu da eklemiģtir (Anonim, 2010a: 45) Yılı Aktivasyonu TDGG nin ilk aktivasyonu 06 Mayıs-05 Temmuz 2010 tarihleri arasında gerçekleģtirilmiģtir. Toplam 5 gemiden oluģan 2010 yılı görev organizasyonunda, suüstü görev birliğinde TCG Kemalreis (F-247), TCG Turgutreis (F-241), TCG Gaziantep (F-490) ve TCG Giresun (F-491) fırkateynleri, lojistik destek görev birliğinde ise TCG Akar (A-580) lojistik Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:12, Ağustos 2017, s

10 Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi nde Dünüşüm Ve Bir Uygulama Örneği Olarak Türk Deniz Görev Grubu destek gemisi yer almıģtır. 2 S-70B Sea Hawk ve 1 AB-212 helikopterinin konuģlandırıldığı gemilerde ayrıca SAT, SAS ve dalgıç timleri de görev yapmıģtır (Aslan, 2010: 40). TDGG, 2010 yılı aktivasyon programı uyarınca yaklaģık 2 ay süreyle Akdeniz de bayrak ve varlık göstermiģtir. Faaliyet programı kapsamında TDGG, ikili iliģkilerin geliģtirilmesi maksadıyla 9 ülkede liman ziyaretleri gerçekleģtirmiģtir. 12 Beyaz Fırtına-2010 Taktik Tatbikatı na iģtirak eden TDGG (Türk Deniz Kuvvetleri, t.y.c), bölgede bulunan Alman Deniz Görev Grubu ve ABD Uçak Gemisi Muharebe Grubu nun yanı sıra Akdeniz e sahildar dost ve müttefik ülkelerin deniz kuvvetleri unsurları ile ortak eğitimler gerçekleģtirmiģ ayrıca denizaltılar ve hava kuvvetlerine bağlı savaģ uçaklarının iģtirakiyle fiili atıģlı müģterek eğitimler de icra etmiģtir (Anonim, 2010a: 45). TDGG personeli askeri faaliyetleri tamamlayıcı biçimde diplomatik faaliyetlerde de bulunmuģtur. Bu bağlamda misafir olunan limanlarda birçok etkinliğe katılınmıģ, üst düzey mülki ve askeri makamlarla karģılıklı ziyaretler gerçekleģtirilirken, eģ zamanlı olarak gemiler de halkın ziyaretine açılmıģtır. Diğer yandan gemi personelinin de ziyaret edilen liman ve ülke hakkında bilgi sahibi olması için gezi programları düzenlenmiģtir. Tüm bu faaliyetler yerel basında geniģ yer teģkil etmiģtir (Anonim, 2010b: 24) Yılı Aktivasyonu TDGG nin ikinci aktivasyonu 30 Mayıs-08 Ağustos 2011 tarihleri arasında gerçekleģtirilmiģtir. Toplam 4 gemiden oluģan 2011 yılı görev organizasyonunda, suüstü görev birliği TCG Barbaros (F-244), TCG Gemlik (F-492) ve TCG Gelibolu (F-493) fırkateynlerinden, lojistik destek görev birliği ise TCG Yarbay Kudret Güngör (A-595) lojistik destek gemisinden oluģmuģtur (Anonim, 2011: 50-52). 2 S-70B Sea Hawk ve 1 AB-212 helikopterinin konuģlandırıldığı gemilerde, 700 e yakın personel görev yapmıģtır (Hürriyet, 2011). TDGG, 2011 yılı aktivasyon programı uyarınca yaklaģık 2,5 ay süreyle Aden Körfezi, Somali Havzası, Arap Denizi ve mücavir bölgelerde görev yapmıģtır. Bu, 16. yüzyıldan sonra Türk Donanması nın bölgede bir görev grubu ile yaptığı ilk bayrak ve varlık gösterme faaliyetidir. Faaliyet programı kapsamında TDGG, ikili iliģkilerin geliģtirilmesi maksadıyla 8 ülkede liman ziyaretleri gerçekleģtirmiģtir. 13 Mısır, Katar, BirleĢik Arap Emirlikleri (BAE), Pakistan ve Hindistan deniz kuvvetleri unsurlarıyla muhtelif eğitim faaliyetleri icra eden TDGG, NATO nun Etkin Çaba Harekâtı na da akın harekâtı ile destek sağlamıģtır (Anonim, 2011: 53-56) yılı aktivasyonu uyarınca TDGG nin en dikkat çekici faaliyetlerinden birisinin deniz haydutluğu ile mücadele kapsamında Aden Körfezi nde icra edilen konvoy ve karakol harekâtları olduğu görülmektedir. Söz konusu harekâtlar Aden Körfezi Uluslararası Tavsiye Edilen Transit Koridorunda (IRTC) ticaret gemilerinin emniyetle seyrine yardımcı olmak maksadıyla 6-16 Haziran 2011 ve Temmuz 2011 tarihleri arasında olmak üzere iki kez icra edilmiģtir. Ġlk harekâtta doğu yönlü 3 ve batı yönlü 2 olmak üzere toplam 5, ikinci harekâtta ise batı yönlü 2 ve doğu yönlü 1 olmak üzere toplam 3 konvoy harekâtı icra edilmiģtir. Aynı Ziyaret edilen ülkeler; Arnavutluk, Bosna Hersek, Cezayir, Hırvatistan, Ġspanya, Ġtalya, Karadağ, Mısır ve Tunus tur. 13 Ziyaret edilen ülkeler; BAE, Hindistan, Katar, Pakistan, Suudi Arabistan, Umman, Ürdün ve Yemen dir. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 12, Ağustos 2017, s

11 Cenk Özgen dönemde bölgede deniz haydutluğu faaliyetlerinin tespiti maksadıyla gemi konuģlu döner kanatlı platformlar tarafından helikopter harekâtı da gerçekleģtirilmiģtir. Dz.K.K.lığı, tüm bu faaliyetler kapsamında çok sayıda Türk ve yabancı bayraklı ticaret gemisine refakat edildiği bilgisini paylaģmıģtır (Türk Deniz Kuvvetleri, 2011a; Türk Deniz Kuvvetleri, 2011b). Dz.K.K.lığı nın açıklamasındaki en çarpıcı husus ise 6 Haziran 2011 tarihinde deniz haydutlarının Kızıldeniz güneyi Bab El Mendep Boğazı intikal rotaları üzerinde Liberya bayraklı M/V Emperor gemisine yönelik saldırı giriģimlerinin, TCG Barbaros fırkateyninin bölgeye süratli intikaliyle engellendiği bilgisinin yer almasıdır (Türk Deniz Kuvvetleri, 2011c). Bir önceki aktivasyonda olduğu gibi TDGG personeli liman ziyaretlerinde diplomatik faaliyetler de gerçekleģtirmiģtir. Bu kapsamda misafir olunan limanlarda hem üst düzey mülki ve askeri makamlar hem de Türkiye Cumhuriyeti büyükelçilikleri ziyaret edilmiģtir. Yerel makamlara yapılan ziyaretlerde baģta deniz haydutluğu ile mücadele olmak üzere karģılıklı iģbirliği konuları görüģülmüģtür. Ele alınan konular arasında Türk Savunma Sanayii ürünlerinin de olması altı çizilmesi gereken bir bilgidir. Bunun dıģında dikkat çeken bir faaliyet de Karaçi/Pakistan liman ziyaretinde TDGG komutanının Pakistan Deniz Kuvvetleri Komutanının davetlisi olarak Pakistan Deniz Harp Okulu mezuniyet törenine iģtirak etmesidir. Nitekim tören programı uyarınca TCG Gelibolu fırkateyni de tören geçiģi icra etmiģtir (Anonim, 2011: 54-56) Yılı Aktivasyonu TDGG nin üçüncü ve son aktivasyonu 17 Mart-27 Haziran 2014 tarihleri arasında gerçekleģtirilmiģtir. Bu aktivasyonu öncekilerden ayıran temel fark Ufuk Ötesi sloganı ve Barbaros TDGG adıyla gerçekleģtirilmiģ olmasıdır. Toplam 4 gemiden oluģan 2014 yılı görev organizasyonunda, suüstü görev birliğinde TCG Oruçreis (F-245) ve TCG Gediz (F-495) fırkateynleri ile TCG Heybeliada (F-511) korveti, lojistik destek görev birliğinde ise TCG Yb. Kudret Güngör (A-595) lojistik destek gemisi yer almıģtır. 3 S-70B Sea Hawk helikopterinin konuģlandırıldığı gemilerde, ayrıca 1 SAT, 4 amfibi hücum ve 4 dalgıç timi de görev yapmıģtır (Kutluhan, 2013: 93-95). Görev grubunun toplam personel sayısı 781 dir. Seyrin maliyeti ise yaklaģık 27 milyon TL olarak açıklanmıģtır (Ay, 2014). 177 Barbaros TDGG, Afrika Kıtası nın çevresinin dolaģıldığı 102 günlük seyir süresince yaklaģık deniz mili (takribi km) yol kat etmiģ ve Ümit Burnu nun geçilmesi gibi tarihi bir olaya imza atmıģtır. Hemen belirtmek gerekir ki Türk Donanma tarihinde Ümit Burnu ilk kez 1866 yılında geçilmiģtir. 14 Barbaros TDGG nin seyri, 148 yıl aradan sonra Türk savaģ gemilerinin Ümit Burnu nu geçmesine vesile olmuģtur. Ümit Burnu nun da geçildiği faaliyet programı kapsamında Barbaros TDGG, ikili iliģkilerin geliģtirilmesi maksadıyla 24 ülkede, 25 limana ziyaret gerçekleģtirmiģtir. 15 Bahse konu ülkelerin 19 unun Türk Deniz Kuvvetleri 14 Ümit Burnu nu geçen ilk savaģ gemileri Osmanlı Donanması na ait Bursa ve Ġzmir korvetleridir. Öte yandan seyrin öngörülen süreden çok daha uzun sürede tamamlanabildiğini ve ciddi navigasyon hatalarıyla öne çıktığını not etmek gerekir. Öyle ki Afrika Kıtası nın çevresini dolaģarak Basra Körfezi ne ulaģma hedefiyle 24 Eylül 1865 tarihinde Ġstanbul dan seyre çıkan gemiler, Atlantik Okyanusu geçiģi sırasında yakalandıkları Ģiddetli fırtınada birbirlerini kaybetmiģ, yapılan navigasyon hatalarının etkisiyle rota dıģına çıkarak Güney Amerika sahillerine sürüklenmiģtir. Günler sonra Brezilya nın Rio de Janerio limanında buluģan gemiler tekrar denize açılmıģ ve 3 Eylül 1866 tarihinde Ümit Burnu na, 26 Kasım 1866 tarihinde ise Basra Körfezi ne ulaģmıģtır (Ġlhan & Ülger, 2014: 13; Gürdeniz, 2013: 63-64). 15 Ziyaret edilen ülkeler; Angola, Benin, Cibuti, FildiĢi Sahili, Gabon, Gambiya, Gana, Güney Afrika, Ġspanya (Kanarya Adaları), Kamerun, Kenya, Komor Adaları, Kongo, Madagaskar, Moritanya, Mozambik, Namibya, Nijerya, Senegal, Somali, Sudan, Tanzanya, Togo ve Tunus tur. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:12, Ağustos 2017, s

12 Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi nde Dünüşüm Ve Bir Uygulama Örneği Olarak Türk Deniz Görev Grubu gemileri tarafından ilk defa ziyaret edildiği bilgisi dikkat çekicidir (Anonim 2014b, 24). Bir diğer dikkat çekici bilgi de Dz.K.K.lığı emrinde faaliyet gösteren Çok Uluslu Deniz Güvenliği Mükemmeliyet Merkezi Mobil Eğitim Timleri tarafından seçilmiģ bazı limanlarda deniz güvenliğine yönelik eğitimler verilmesidir (Kutluhan, 2013: 93). Deniz güvenliğine yönelik eğitimler dıģında Barbaros TDGG, ziyaret gerçekleģtirilen ülkelerin deniz kuvvetleri unsurlarıyla geçiģ (passex), muhabere ve basit manevra eğitimleri de icra etmiģtir (Anonim 2014b, 14). Barbaros TDGG, Akdeniz de NATO nun denizde terörle mücadele maksatlı Etkin Çaba Harekâtı na, Hint Okyanusu nda ise deniz haydutluğu ile mücadele faaliyetlerine destek vermiģtir (Kutluhan, 2013: 93). Ayrıca görev grubu, Gine Körfezi ne istinaden Amerika BirleĢik Devletleri (ABD) Afrika Deniz Kuvvetleri Komutanlığı ev sahipliğinde icra edilen çok uluslu Obangame Express-2014 Denizde Güvenlik Tatbikatı na iģtirak etmiģtir. 20 ülkenin 16 deniz kuvvetleri unsurlarının katıldığı tatbikatın maksadı, Gine Körfezi nde baģta deniz haydutluğu olmak üzere deniz güvenliğine yönelik tehditleri caydırmak ve katılımcılar arasında birleģik harekât icra etme kabiliyetini geliģtirmektir (US Navy, 2014). Barbaros TDGG nin 3,5 aya yaklaģan Afrika seyrinin Ģüphesiz en önemli bölümünü Mayıs 2014 tarihleri arasında Güney Afrika kıyılarındaki Denel Overberg Deniz AtıĢ Sahası nda icra edilen fiili güdümlü mermi (G/M) ve top atıģları oluģturmaktadır. Daha önce Türk Deniz Kuvvetleri tarafından denenmemiģ, muharebe Ģartlarına çok yakın senaryoların esas alındığı atıģlarda yüksek süratli insansız hava ve suüstü hedefleri kullanılmıģtır. Bu yolla gemi savaģ organizasyonunda görev alan personel ve operatörlerin HSH, Suüstü Savunma Harbi (SuSH) ve Asimetrik Savunma Harbi (ASH) atıģ ve usulleri gerçek koģullara uygun olarak tecrübe etmesi sağlanmıģtır. AtıĢların stresli, silah ve sistemlerin limitlerini zorlayıcı ve farklı sektörlerden eģ zamanlı olarak yaklaģan hava ve suüstü tehditlerini içeren senaryolar dâhilinde icra edildiğini özellikle vurgulamak gerekir. Örneğin bir senaryoda TCG Oruçreis tarafından farklı sektörlerden eģ zamanlı olarak yaklaģan üç ayrı hava hedefine Sea Sparrow G/M ve kademeli olarak 127 mm top ve Sea Zenith yakın hava savunma silahı (Close-In Weapon System/CIWS) ile angaje olunmuģtur. TCG Heybeliada tarafından ise satha yakın ve yüksek süratle uçan hava hedefine RAM G/M ile angaje olunurken, eģ zamanlı olarak yaklaģan suüstü hedefine 76 mm top ile atıģ icra edilmiģtir (Türk Deniz Kuvvetleri, 2014b: 26-27). 178 Barbaros TDGG unsurları tarafından icra edilen atıģlarda savaģ uçağı, G/M ve asimetrik tehdit benzetimi yapılan hedeflere; SM-1, ESSM, Sea Sparrow ve RAM G/M, 127 mm ve 76 mm top, Phalanx ve Sea Zenith CIWS ve 12.7 mm STAMP uzaktan komutalı stabilize silah sistemi ile angaje olunmuģtur. Bu kapsamda bazıları dual salvo modunda olmak üzere toplam 8 güdümlü mermi atıģı icra edilmiģtir. Bu atıģlardan 7 si insansız hava hedeflerine, 1 i ise insansız su üstü hedefine karģı gerçekleģtirilmiģtir. Hava hedeflerinin süratlerinin saatte 520 km ile 830 km, suüstü hedeflerinin süratlerinin ise saatte 45 km ile 60 km arasında değiģtiği atıģların tümünde tam isabet sağlanmıģtır (Anonim, 2014b: 14). 17 Güney Afrika daki atıģlar çevre denizler dıģında bir ilk olmasıyla tarihe geçmiģtir. 16 Tatbikata iģtirak eden ülkeler; ABD, Almanya, Angola, Belçika, Benin, Brezilya, Ekvator Ginesi, Fransa, FildiĢi Sahili, Gabon, Gana, Hollanda, Ġspanya, Kamerun, Kongo, Nijerya, Portekiz, Sao Tome ve Principe, Togo ve Türkiye dir. 17 Basın-yayın organlarında Güney Afrika da Roketsan ın ana yükleniciliğinde milli olarak geliģtirilen Atmaca satıhtan satıha G/M si ile de test atıģının icra edildiğine yönelik haberler yer almıģtır. Bu bilgi, 4 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 12, Ağustos 2017, s

13 Cenk Özgen 2014 yılı aktivasyonunda diplomatik faaliyetlerin kapsamının geniģletildiği anlaģılmaktadır. DıĢiĢleri Bakanlığı nın genel koordinesinde yürütülen faaliyetlerde; Sağlık Bakanlığı, Savunma Sanayii MüsteĢarlığı (SSM) ve Türk ĠĢbirliği ve Koordinasyon Ajansı (TĠKA) görev almıģtır. Bu bağlamda liman ziyaretleri sırasında üst düzey mülki ve askeri makamlara resmi ziyaretlerde bulunulmuģ, gemiler halkın ziyaretine açıldığı gibi geniģ katılımlı davetler de düzenlenmiģtir. Tanıtım amaçlı düzenlenen basın toplantılarına yerli ve yabancı 164 farklı basın kuruluģundan, 247 basın mensubunun katılması kayda değer bir bilgidir. Tanıtım faaliyetleri dıģında ihtiyaç duyulan bölgelerde temel gıda, eğitim ve tıbbi malzemelerin büyükelçilikler vasıtasıyla dağıtılması sağlanmıģtır. Sağlık Bakanlığı ekipleri tarafından ziyaret edilen ülkelerin sağlık personeline eğitimler verilmiģ, Türk Savunma Sanayii nin imkân ve kabiliyetlerinin sergilenmesi maksadıyla SSM koordinasyonunda tanıtım faaliyetleri gerçekleģtirilmiģtir. Afrika ülkeleri ile siyasi, ekonomik ve sosyal iliģkileri geliģtirmeyi hedefleyen Türkiye, bu doğrultuda 1998 yılında Afrika Eylem Planı nı kabul etmiģ, 2010 yılına gelindiğinde ise Afrika Strateji Belgesi ni uygulamaya baģlamıģtır (DıĢiĢleri Bakanlığı, t.y.). Sıralanan faaliyetlerin Afrika açılımına paralellik arz ettiğini dolayısıyla dıģ politikayı destekler nitelikte olduğunu söylemek mümkündür. 5. SONUÇ Dz.K.K.lığı, 1997 yılında hazırladığı Açık Denizlere Doğru baģlıklı strateji belgesinde çevre denizlerin ötesinde de bayrak ve varlık gösterecek bir deniz kuvvetinin oluģturulması hedefini ortaya koymuģtur. Nitekim kuvvet, 2015 yılında güncellediği yeni strateji belgesinde de aynı anlayıģı devam ettirmiģ, hatta daha da ileri taģıyarak küresel ölçekte harekât icra edebilecek bir donanmadan bahsetmiģtir. Günümüzde Türk Deniz Kuvvetleri, strateji belgelerinde belirtilen açık deniz donanmasına dönüģme hedefi doğrultuda komuta, kuruluģ ve kuvvet yapısını geliģtirmeye yönelik adımlar atmakta, baģta çevre denizler olmak üzere etki ve ilgi alanına giren denizlerde bayrak ve varlık gösterme faaliyetlerini arttırmaktadır. Ġlk aktivasyonunu 2010 yılında gerçekleģtiren TDGG de bu kapsamdaki adımlardandır. TDGG, sınırlı sayıda ülke deniz kuvvetlerinin sahip olduğu açık denizde uzun süre harekât icra etme yeteneğinin kazanılmasına yönelik bir giriģimdir. Bir anlamda Türk Deniz Kuvvetleri nin açık denizlere çıkıģının sancaktarı olduğu söylenebilir. KuĢkusuz son yıllarda çevre denizlerde BLACKSEAFOR, Karadeniz Uyumu Harekâtı ve Akdeniz Kalkanı Harekâtı gibi bir dizi harekâta öncülük eden Türk Deniz Kuvvetleri, TDGG ile çıtayı bir adım daha yukarı taģımıģtır. Açık deniz donanmasına dönüģme hedefinin gerçekleģtirilebilmesi için bu ve benzeri giriģimlerin sürdürülmesi doğru bir hareket tarzıdır. Bu noktada TDGG ile bağlantılı olarak getirilebilecek bir öneri, çekirdeğinde yakın dönemde hizmete girmesi beklenen LHD olacak Ģekilde görev grubunun Barbaros Deniz Görev Grubu (BDGG) adıyla daimi bir yapıya dönüģtürülmesidir. Bu dönüģümün gerçekleģtirilmesi halinde hâlihazırda Türk Deniz Kuvvetleri nin kuvvet yapısında yer alan korvet, hücumbot ve karakol gemilerden teģkil edilecek Kuzey, Güney ve Batı Görev Gruplarının kıyı suları ve çevre denizlerdeki, LHD ve fırkateynleri bünyesinde bulunduracak BDGG nin ise uzak deniz alanlarındaki harekâtlardan sorumlu olabileceği değerlendirilmektedir. Kaldı ki savaģ 179 Kasım 2014 tarihinde kendi baģkanlığında düzenlenen Genelkurmay BaĢkanlığı Bilgilendirme Toplantısı sonrasında BaĢbakan Ahmet Davutoğlu tarafından da dolaylı yoldan teyit edilmiģtir (Sabah, 2014). Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:12, Ağustos 2017, s

14 Türk Deniz Kuvvetleri Stratejisi nde Dünüşüm Ve Bir Uygulama Örneği Olarak Türk Deniz Görev Grubu gemilerinin ihtiyaç duyduğu periyodik bakım uygulamalarını ve bu dönemlerde harekâttan sakıt kalınacağını dikkate alan Dz.K.K.lığı nın, gelecekte LHD sayısını ikiye çıkarması kuvvetle muhtemeldir. Ġkinci LHD nin hizmete girmesi durumda BDGG nin muadili bir görev grubunun daha teģkil edilmesi mümkündür. KAYNAKLAR Akçadağ, Emine. (2015), Denizlerin Önemi ve Türk Deniz Kuvvetleri (Rapor No: 68), Bilge Adamlar Stratejik AraĢtırmalar Merkezi, Ġstanbul. Anonim. (2002), Türk Deniz Kuvvetleri 21nci Yüzyıla Hazır, Savunma ve Havacılık, C. 16, S. 91, ss Anonim. (2010a), 21nci YY Türk Deniz Kuvvetleri, Savunma ve Havacılık, C. 24, S. 141, ss Anonim. (2010b), Denizcilik Türk ün Milli Ülküsü Olmalıdır!, Savunma ve Havacılık, C. 24, S. 139, ss Anonim. (2011), Türk Deniz Görev Grubu (TDGG) 2nci Aktivasyonu, Savunma ve Havacılık, C. 25, S. 144, ss Anonim. (2013), LPD Projesinde Hazır Çözüm Tercihi., Savunma ve Havacılık, C. 27, S. 159, ss Anonim. (2014a), Türk Deniz Kuvvetleri: Krizde Caydırıcı, SavaĢta Kararlı, ĠĢbirliğinde Güvenilir!, Savunma ve Havacılık, C. 28, S. 164, ss Anonim. (2014b), Barbaros Türk Deniz Görev Grubunun Afrika Seyri, Savunma ve Havacılık, C. 28, S. 162, ss Anonim. (t.y.), Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Bülent Bostanoğlu, C4 Defence, S. 29, ss , downloads/publication.pdf, (EriĢim Tarihi: 2 Aralık 2015). Aslan, Naile. (2010), Cumhuriyet Tarihinde Bir Ġlk: Türk Deniz Görev Grubu, MSI Dergisi, S. 56, ss Ay, Hasan. (2014, 4 Mart), Ümit Burnu nda 148 Yıl Sonra Ġlk Türk Filosu, umit-burnunda-148-yil-sonra-ilk-turkfilosu, (EriĢim Tarihi: 31 Temmuz 2015). Deniz HABER AJANSI. (2011, 30 Mayıs), Trabzon da Deniz Üssü Ġçin Ġnceleme Yapıldı, htm, (EriĢim Tarihi: 20 Nisan 2015). DıĢiĢleri BAKANLIĞI. (t.y.), Türkiye-Afrika ĠliĢkileri, mfa.gov.tr/turkiyeafrika-iliskileri.tr.mfa, (EriĢim Tarihi: 31 Temmuz 2015). Ege, Aslı. (2008), Türk DıĢ Politikasında 1990 lı Yıllar: Soğuk SavaĢ Sonrası DönüĢüm ve Ġstikrar, Marmara Üniversitesi Ġ.Ġ.B.F. Dergisi, C. 24, S. 1, ss Global SECURITY. (2011a), Sea Power, htm, (EriĢim Tarihi: 14 Nisan 2015). 180 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 12, Ağustos 2017, s