Yıl: 3, Sayı: 9, Aralık 2016, s AġK SIRRININ KANDĠLĠ EġREFOĞLU RUMÎ Özet

Transkript

1 Yıl: 3, Sayı: 9, Aralık 2016, s Fuat BĠNER 1 AġK SIRRININ KANDĠLĠ EġREFOĞLU RUMÎ Özet Anadolu da yaģayan büyük velilerden EĢrefoğlu Rûmî, Divan edebiyatının önemli Ģairleri arasındadır. Klasik Ģiirimiz kaynağını ve ilhamını büyük ölçüde dini unsurlardan alır. Dini unsurların en önemlileri arasında ise tasavvuf ilk sıralardadır. Divan Ģiirinin teģekkülünde önemli bir yer tutan tasavvuf hemen hemen her Ģaire de ilham kaynağı olup onu etkisi altına almıģtır. Birçok araģtırmacının ortak görüģünde tasavvufun Ģiire ve Ģaire nüfuzu tespit edilmiģtir. Anahtar Kelimeler: Klasik Edebiyat, Rumî, Gazel, Tasavvuf LOVE THE CANDLE EġREFOGLU RUMÎ Summary Rumi, who is one of the greatest parents living in Anatolia, is among the mostim portant poets of Divan literature. Its classic wisdom is its source and itsinspiration from a great deal of religious elements. Among the mostim portant religious elements, Sufism is the firs torder. My sticism, whichholds an importantplace in theformation of Divan poetry, is a source of inspiration in almost every poetry and has affected it. Sufi poetry and poetry in fluence has been identi fied in theconsensus of manyresearchers Keywords: Classical Literature, Rumi, Gazel, Sufism 1 Fatih Sultan Mehmet Üniversitesi, Doktora Öğrencisi., Türk Dili ve Edebiyatı, fuatbiner@yahoo.com

2 Aşk Sırrının Kandili Eşrefoğlu Rumî GĠRĠġ Klasik Edebiyatımız kaynağını ve ilhamını büyük ölçüde dini unsurlardan alır. Dini unsurların en önemlileri arasında ise tasavvuf ilk sıralardadır. Divan Ģiirinin teģekkülünde önemli bir yer tutan tasavvuf hemen hemen her Ģaire ilham kaynağı olup onu etkisi altına almıģtır. Birçok araģtırmacının ortak görüģünde tasavvufun Ģiire ve Ģaire nüfuzu tespit edilmiģtir. Fakat tasavvufi düģüncenin Ģiirimize etkisi Ģairin bu konudaki rüģdüne bağlıdır. Öyle ki tasavvufun dilde ve düģüncede uçsuz bucaksız sınır tanımayan mana ve hayal boyutu çok yönlü etkisiyle kimi zaman sadece Ģairine etki ederken, kimi zaman bu coģkun tezahürlü söyleyiģ Ģairinin ruh pınarlarından taģarak gönüllerde gizli bir hazine olan aģk çerağını ortaya çıkarır. Bu çağrıģımlar bizi varlığa, hatta varlığın öncesine götürecektir. Alemlerin yaratılıģında aģk mayasının olduğunu ifade eden birçok mutasavvıf ol emriyle alemin ve varlığın oluģmasını da aģka bağlamaktadır. Yunus Emre nin Ģu beyti konumuzu destekleyici mahiyettedir: Evvel yer gök yok idi var idi aģk bünyâdı AĢk ezelden kadimdir aģk getirdi ne varı (AĢk ezelden beri vardır yer gök yokken yine aģkın binası vardı ve ne olduysa hep aģk sayesinde oldu.) Bu konuda uzunca bir alıntı yaptığımız Cemal Kurnaz a ait bu düģünce konunun efrâdını câmi, ağyârını manî kılma noktasında tasavvufu sistematize eden önemli bir bilgidir: Mecazi aģk ile hakiki aģk arasında bağ kuran,zühde karģı rindliği savunan divan Ģairlerinin kullandıkları zengin bir legoyu andıran ortak teģbih, mecaz ve telmihe dayalı kelime kadrosu,zaman içerisinde herkesçe bilinen bir çağrıģım dünyası oluģturmuģtur. Herhangi bir Ģair,bu zengin legodan bir parçayı alarak kompozisyon elde ettiğinde,o parçaların diğer parçalarla akrabalığından doğan çağrıģımları da o kompozisyona dahil eder. Bunların içinde tasavvufi çağrıģımların da bulunması kaçınılmazdır. Bazı Ģairlerde bu çağrıģımlar kendiliğinden yer alır, Ģiirin bütününde bilinçli Ģekilde sistematik olarak bulunmaz. Bazılarında ise, ısrarlı bir Ģekilde Ģiirin arka planında sistematik olarak yürür. Bu, biraz da Ģairin kendi iç dünyası ile ilgilidir. Haylaz bir yolcu nun karmakarıģık dünyasının Ģiirdeki izdüģümleri de ona göre olacaktır. Arayan Ģiir baģkadır, bulan Ģiir baģkadır, bulup kaybeden baģka. Ehli bunu bilir. 2 Görülüyor ki tasavvufi düģüncede hatta varlığın baģlangıcında insan merkezli bir düģünce sistemi anlayıģı hâkimdir. Allah ın yeryüzüne halife olarak gönderdiği insanda potansiyel sırlar gizlenmiģtir. Binaenaleyh bu manevi antropolojide insanın bilinmesi ile Hakk ın tanınması birbirinin ayrılmaz Ģartı kılınmıģtır. 3 Bu anlayıģ ve algılayıģ Niyazi-i Mısri nin Ģiirine Ģöyle yansıyacaktır: 203 Bil ki vech-i Hakk a mir atdır özün bir hoģ gözet 2 Cemal Kurnaz, (2000a:167), Bütün ġairler Büyük Tek Bir ġiiri OluĢturmak Ġçin Faaliyet GöstermiĢlerdir., Ġlmi AraĢtırmalar Dergisi, Ġstanbul, s Mahmut Erol Kılıç, Sûfi ve ġiir, Ġnsan Yayınları, s. 47. Yıl: 3, Sayı: 9, Aralık 2016, s

3 Fuat Biner Men Aref sırrındaki maden senin kanındadır. Bu sistematik yapı taģları (aģk-insan-din-tasavvuf) birbirinin devamı olmakla beraber, bu halkaların ruhunun AĢk olduğu aģikâr bir gerçektir. Çünkü bu yapının son halkası olan tasavvuf bize görülenin ötesinde görülmeyene, zahirden batına giden yolu öğreten ve götüren disiplindir. Öyleyse Önce aģk vardı sözünü düzelterek AĢk hep vardı demek gerekir; çünkü aģkın bir baģlangıcı yoktur. 4 Buraya kadar çok kısa da olsa birkaç form üzerinde durmaya çalıģtık, Ģimdi ise bu formların Ģaire ve Ģiire tesiri hakkında örnek bir metin ele alıp inceleyeceğiz. Bu örnek metin hem mutasavvıf, hem de Ģair kimliğiyle bilinen EĢrefoğlu Rûmî ye aiittir. Asıl adı Abdullah, babasının adı Ahmet EĢref olan mutasavvıfımız babasının adından dolayı EĢrefoğlu diye anılmaktadır. Menâkıb-ı EĢrefzâde ye göre EĢrefoğlu Rûmî gördüğü bir rüya üzerine tasavvuf yoluna iltica eder. Abdal Mehmet adındaki bir meczup onu Emir Sultan a yönlendirir. Fakat Emir Sultan Hazretleri ona Siz varın Ankara ya Hacı Bayram-ı Veli ye gidin der. 11 yıl kadar Hacı Bayram-ı Veli Dergahında hizmet edip icazetini alır. Bayramiyye tarikatinin halifesi olarak Ġznik e gider. Bir müddet Ġznik te kaldıktan sonra tekrar Hacı Bayram ın yanına dönen EĢrefoğlu: Sultanım, seyr-ü sülûkün tamamı Ģimdiki makamımız mıdır, yoksa daha var mıdır? diye sorduğunda Hacı Bayram-ı Veli onu Abdülkadir-i Geylani Hazretlerinin beģinci göbekten torunu Suriye nin Hama kasabında oturan ġeyh Hüseyin el-hamavi nin yanına gönderir. EĢrefoğlu burada girdiği 40 günlük çileyle Kadiri hilafetnâmesini alarak Ġznik e geri döner. Ġznik te bir süre münzevi bir hayat süren EĢrefoğlu irģada baģlar ve vefatına kadar irģad hizmetlerine devam eder.muhtemelen 100 yaģlarında Ġznik te vefat eder, dergahın haziresine defnedilir. EĢrefoğlu Rûmî nin Divan, Müzekki n-nüfûs, Tarikatnâme adlı eserleri vardır Kısaca verilen bu biyografik bilgiden sonra Ģiirimize geçebiliriz. ADI AġK Cihanı hiçe satmaktır adı aģk Döküp varlığı gitmektir adı aģk Elinde sükkeriayruğa sunup Ağuyu kendi yutmaktır adı aģk 4 Yusuf Çetindağ, AĢk Üzerine, Kitabevi Yayınevi, Ġstanbul, s Derleme olan bu biyografinin daha geniģ biçimi için bkz: TDV Ġslam Ansiklopedisi, EĢrefoğlu Maddesi, c.11, s Osmanlı nın Kandili EĢrefoğlu Rûmi, Prof. Dr. Mustafa Kara, Bilge Yay.,EĢrefoğlu Rumi Hazretleri, Sevil Göktuna, Lepisma Yay.,EĢrefoğlu Divanı, Asaf Halet Çelebi, Ġstanbul, Yıl: 3, Sayı: 9,Aralık 2016, s

4 Aşk Sırrının Kandili Eşrefoğlu Rumî Belâ yağmur gibi gökten yağarsa BaĢını ona tutmaktır adı aģk Bu alem sanki oddan bir denizdir Ana kendini atmaktır adı aģk Var EĢrefoğlu Rumi bil hakîkat Vücûdu fânî etmektir adı aģk ġerh Klasik Ģiirimizin hususiyetlerinden biri olan redif mısra sonlarında yazılıģları ve anlamları aynı olan ses benzerliğidir. Klasik Ģiirde ahenk unsuru olan redifler ayrıca Ģiir de ana fikri temsil eden çağrıģımlara sahiptir. Böyle Ģiirlerde redif konunun omurgasıdır. 6 EĢrefoğlu Rûmî de Ģiir boyunca redif olarak seçtiği aģk temiyle duygu ve düģüncelerini aģka hamlediyor. Böylece Ģiirin bütününde aģkın tezahürleri görülmektedir. Bu kısa açıklamadan sonra ilk beyte geçebiliriz. Cihanı hiçe satmaktır adı aģk Döküp varlığı gitmektir adı aģk. (Cihanı hiçe satmanın adı aģktır, varlığı terk edip gitmenin adı aģktır.) Beytin ilk mısraında cihan ve hiçlik kavramı dikkat çekmektedir. Cihandan maksat dünyadır. Dünya varlığı yani kesreti temsil eder. Kuran-ı Kerim e göre dünya; aldatıcı, oyalayıcı, maksattan uzaklaģtırıcı, gaflete düģürücü ve gelip geçici bir süs olması özellikleriyle zikredilmiģtir. 7 Özellikle mutasavvıfların dünya ile ilgili en sistemli görüģleri dünyanın aldatıcı bir yer olduğu vurgusudur. Tasavvufi anlayıģa hâkim olan bu düģünce ona bağlanmamayı, onun terkini esas kılmaktadır. Bu da tasavvuf literatüründe 4 ana kategorinin ilki olan terk-i dünya yı akla getirmektedir. Yani zahidin ilk merhalesi olan bu durum ahiret için dünyayı ve bütün dünyevi nimetleri terk etmektir. Bu noktaya ulaģmak ancak dünyayı değersiz kılmakla mümkündür. EĢrefoğlu Rûmî Hazretleri de hiç kavramıyla dünyayı en değersiz, kıymetsiz bir metaya satar. Fakat dünyanın değersiz kılınması ilk hedeftir. Hedefe giden yolda saliki birçok çetin imtihanlar beklemektedir. Beytin ikinci mısraında da varlık kavramı karģımıza çıkmaktadır. Bu da kesrettir, Hakka ulaģmaya engeldir. Öyleyse varlığı da terk etmek gerekir. 205 Aslında tasavvufun özünde olan terk disiplini Allah tan gayri her Ģeyin mâsivâ olduğunu ilk evvel emir telakki etmektir. Varlığı ve varlığa ait bütün çağrıģımları yok edip vuslata ermek isteyen tevhid ehli emre amade olup gönüllerinde Hak tan baģkasına yer 6 Cihan Okuyucu, Gazel Bahçesi, Sütun Yayınları, Ġstanbul, s Kehf Sûresi 18/46. Yıl: 3, Sayı: 9, Aralık 2016, s

5 Fuat Biner bırakmazlar. Gözünde ve gönlünde yalnız Allah vardır. ġair Ahmedî nin diliyle söylecek olursak: Ehl-i tevhid ol ki gönli anun Mâsiva llahdan münezzeh ola Bu cihetten itibaren tevhid ehlini hedefe ulaģtıracak yöntem ve kılavuz gerekecektir. Divan ve tasavvuf edebiyatlarında mutlak hakîkat olan Allah a varmanın (vuslat) aģk ve akıl olmak üzere belli baģlı iki yolu vardır. ÂĢık aklı, zâhid ise aģkı temsil eder. Maksada en kestirme ulaģtıran, fakat en çetin olan aģk yoludur ve bu daima akılla çatıģma halinde ele alınmıģtır. AĢk yolunda daha ilk adımda baģı vermek lazımdır. 8 EĢrefoğlu Rûmî Hazretlerinin bu Ģiirinde kılavuzluk görevini Ģiirin ana gövdesini oluģturan aģk üstlenmiģtir. Elinde sükkeri ayruğa sunup Ağuyu kendi yutmaktır adı aģk (Elindeki Ģekeri baģkalarına verip, zehri kendi yutmanın adı aģktır.) Bir olma yolunda tercihini aģktan yana kullanan tevhit yolcusu bu yoldaki eza ve cefalara katlanmakla beraber bu yolun usul ve âdâbını da ilke edinmelidir. 206 Öyle ki aģkın, tasavvuf inancındaki nüzul ve uruç kavisleri Ģiir boyunca anlatılmaktadır. ġiirin ruhuna hâkim olan düģünce; varlığı ve mâsivâyı terk edip ehâdiyyet mertebesine eriģmek, yani Allah a varmaktır. Ancak bu çileli yolda aģk hazinesinin ortaya çıkması için aģkla dertlenmek, aģktan gelen her türlü eza ve cefaya razı olmak gerekir. Daha da ötesi elindeki Ģekeri baģkasına verip zehri kendine müstehâk kılmaktır. Nihai noktada aģığı bekleyen bu çetin imtihanın sonucunda canını canana kurban eylemek vardır. Sonu kanla biten aģk macerasına verilecek en iyi örnek Ģehid-i aģk denilen Hallâc-ı Mansûr dur. Enel-hak dediği için derisi yüzülerek Ģehit edilen Hallâc ilahi aģkın da sembolü olmuģtur. Ölüme seve seve koģan gerçek aģık bilir ki Ģehidin kan bahası, ödülü Allah ın zatı olacaktır. AĢkı uğruna kendi kanını döktüğü için artık ondan ayrı kalmayacaktır. 9 Bu anlayıģ mutasavvıfların ortak kanaatlerinde aģığın duası olmuģtur. EĢrefoğlu, zehri Ģekere tercih etmiģ: Eyyub gibi sabreyle belâdan inleme zinhar AĢk eri belâ zehrini sabr ile Ģeker kılar Yunus un dilinde Ben ĢiĢeyi çaldım taģa, namusu arı neylerem sözüne bürünmüģ, Ġbrahim Edhem i tacından tahtından indirmiģ, Hallâc a, Nesîmî ye can verdirmiģ, Fuzûlî yi su 8 Mustafa Uzun, TDV Ġslam Ansiklopedisi, AĢk Maddesi, c: 4, s Kaplan Üstüner, Divan ġiirinde Tasavvuf, BirleĢik Yayınları, s.371. Yıl: 3, Sayı: 9,Aralık 2016, s

6 Aşk Sırrının Kandili Eşrefoğlu Rumî su diye inletmiģ, Gâlip Dede nin hissesine de dîl-i pâre pâre düģürmüģtür. Ama araģtırmacıların ortak kanaati Ģudur ki hiçbir mutasavvıf aģık bu durumdan müģteki olmayıp, bilakis aģkın yükselttiği o kemal noktasında hepsi rıza mertebesindedirler. Bu yaklaģımın mutasavvıfların ortak kabulü olduğunu söyleyebiliriz. Belâ yağmur gibi gökten yağarsa BaĢını ona tutmaktır adı aģk (Belâ yağmur gibi gökten yağsa da, baģını ona tutmanın adı aģktır.) AĢka talip olan maģuk gam ve üzüntüye de taliptir; çünkü belâya müpteladır. Ama halinden memnundur. Bilir ki bu memnuniyet onu selamete ulaģtıracaktır. Bu anlayıģın mahsülü olarak Hz. Mevlana Ģöyle söyler: Her sıkıntı ve belâdan sonra Allah o gönülde tecelli eder; yeter ki seni evde bulsun. 10 Bu da sûfî Ģairi hedefine yani gerçek faili tanıma düģüncesine götürecektir. Bu yüzden aģığın yoluna sık sık belâlar çıkmaktadır. Çünkü belâ mazmunu bir mihenktir ayırt edicidir. Attar ın naklettiği bir kıssada Sümnûn-ı ÂĢık a sorarlar: Muhabbeti niçin belâyla beraber andılar? O da der ki: Herkes muhabbet davasında bulunmasın, belâyı görsün ve ondan kaçsın. Bu algılayıģ zahirde talihsizlik gibi görünen olayların neticesinde gizlenmiģ sırlarını ifģa edecektir. Bu uzun yorucu ve zahmetli yolda belâ teminin içinde saklı olan sabır, aģığın zehirle piģmiģ aģıdır. Tasavvuf geleneğine hâkim olan bu örtülü söyleyiģte her adımda karģımıza sırlarla dolu mana boyutları çıkmaktadır. Çünkü nihâi noktada belâya dûçar olmak bir durumu arz etmektedir asıl önemli olan ise belânın karģısında aģığın duruģudur. Bu duruģ bize hakîkati ve hakiki aģkı verecektir. Bu imtihanı geçmenin neticesinde aģık her yerde Allah ı görme kabiliyeti kazanacaktır. Bu ancak gerçek aģığın iģidir. Öyle ki derdi verenden haberdar olan tevhid ehli iyiliğinde geleceği yeri bilir ve Hz. Ebubekir gibi, Bırakın; hastalığımı veren, beni iyi eder 11 diyerek tam bir teslimiyet içindedir. Öyle ki lütuflar da, kahırlar da aynileģir, gözünde bir olur. 207 Nitekim Kur an-ı Kerim de Allah Ģöyle buyurmaktadır: Ġnsanlar, imtihandan geçirilmeden, sadece iman ettik demeleriyle bırakılıvereceklerini mi sandılar? And olsun ki, Biz onlardan öncekileri de imtihandan geçirmiģizdir. Elbette Allah, doğruları ortaya çıkaracak, yalancıları da mutlaka ortaya koyacaktır. 12 Sûfî nin hakka vuslatı için Allah sevgisinin her Ģeye galip gelmesi gerekmektedir. Bu yüzden aģık, aģktan gelen her türlü mihnet ve belâya eyvallah der ve asla kurtulmak istemez. Nef înin Ģu mısraı bu fikri ifade etmektedir: 10 Çetindağ, a.g.e., s ġuara Sûresi, 26/ Ankebût Sûresi, 28/2-3. Yıl: 3, Sayı: 9, Aralık 2016, s

7 Fuat Biner Belâ budur ki alıģtı belâlarınla gönül Gâmın da gelse dile bâ is-i meserret olur Bu alem sanki oddan bir denizdir Ana kendini atmaktır adı aģk (Bu âlem sanki ateģten bir denizdir, ona kendini atmanın adı aģktır.) Sûfî Ģairin zihnindeki dünya bir sürgün yeridir. Gaye asıl vatana ulaģmaktır. Öyleyse ateģten deniz olan bu âlemde kendini Hz. Ġbrahim gibi ateģe atmalıdır. Ġlâhi vuslata eriģmek ancak bu yolla mümkündür. Bu makama ulaģmak kayıtsız ve Ģartsız tam bir teslimiyet iģidir. Teslim, salikin karģılaģtığı her türlü belâ ve musibete rağmen itirazı terk ederek, zahiren ve batînen bir sıkıntı duymadan ilâhi hükme rıza göstermesi demektir. 13 Ġbrahim i Nemrut un ateģinden kurtarıp ateģi gül bahçesine çeviren iģte bu teslimiyetti. O yüzden ateģe serin ve esenlik ol 14 emri verildi. Tasavvufun özünde olan bu gaye aģığa bütün varlıktan sıyrılmayı telkin eylemiģ bu yolun yegâne sermayesinin aģk olduğunu dile getirmiģtir. Gaybî nin Ģu beyti konuyu çok güzel izah eder : AĢktan gayri ne var fanidir fani AĢktan bulur hayat cümlenin canı AĢktan buldu bulan derde dermanı Allah a aģk ile ermiģ erenler 208 Tekrar beyte dönecek olursak sûfî Ģiirde mecâzın ve hakîkatin kol kola olduğunu göreceğiz. Bu farkındalık bize tasavvuf Ģiirindeki devir nazariyesini akla getirecektir. Ġnsan ruhunun âlemi dolaģmasını konu edinen bu manzumelerde gerçek failinin Allah, nihai durağın ise fenâ-fi llâh a ulaģmak olduğu esas alınmaktadır. Beyti toparlayacak olursak insanın serüveninde gizemli bir durak olan ezel metaforu bu sürecin yegâne sermayesinin aģk olduğunu EĢrefoğlu nun dilinde Ģöyle açığa çıkarmaktadır: Siz Ģöyle sanman kim ben Ģimdi aģık oldum Canım ezel gününde aģka ulaģageldi Kalu belâdan, Elest den ileriden; Türlü mihnete aģık anda dolaģageldi. Var EĢrefoğlu Rumi bil hakîkat 13 Ebu Abdurrahman Sülemi, Tabakatu s-sufiyye, Kahire 1949, s Enbiya Sûresi, 21/69 Yıl: 3, Sayı: 9,Aralık 2016, s

8 Aşk Sırrının Kandili Eşrefoğlu Rumî Vücûdufânî etmektir adı aģk (EĢrefoğlu iģin hakîkatini bil ki, bu yolda varlığı yok etmenin adı aģktır.) Ta Ģiirin baģından beri tasavvuf erbabının aģk karģısındaki tutumundan söz ettik. Eldeki beyitte ise vücûd ve fânî kelimelerinin bir araya gelmesi doğrudan fenâ-fi llâh makamına gönderme yapmaktadır. Tasavvufun temel düģüncelerinden biri olan fenâ-fi llâh, vücûdu Hakk ın varlığında yok etmektir. Fenâ-fi llâh kesiksiz bir vecd ve coģkunluk halidir. Ancak o zaman sûfî gerçek olmayan varlığından geçmiģ Allah ın varlığı ile var olarak O nu gönlünce duymuģtur. 15 Hakk a vuslat yolunda yokluğa rıza göstererek varlıktan sıyrılmak sûfî çevrelerde ilahi aģkın sembol kahramanı Hallâc-ı Mansûr u akla getirmektedir. AĢk pazarında canını hiçe satan Hallâc, fenâ-fi llâh mertebesinin en seçkin simasıdır. Zira aģk pazarı can pazarıdır; orda kurulmuģ aģk yayı vurmak için beklemektedir. Ragıp PaĢa nın aynı mealdeki Ģu güzel mısraını da iktibas edelim: Davi-i Mansur ederdi her kiģi dâr olmasa.(ġģin ucunda darağacı olmasaydı dünyada herkes Mansurluk davasına kalkıģırdı.) 16 Bu yüzden aģk pazarı ölüm pazarına dönüģür. Bu dönüģüm aslında önceki beyitlerde açıklandığı üzere gerçek failin ve hakiki aģkın bulunmasına iģarettir. Tasavvuf tarihinde aģkı ilk defa ıstırap ve elem Ģeklinde anlayan ve bu tarzda tarif eden Hallâc, Kitabü t-tavasin de ilahi aģkı pervane ve mum misaliyle anlatmıģtır. Pervanenin mum ıģığını görmesi ilme l-yakîn, ona yaklaģıp hararetini hissetmesi ayne l-yakîn, ateģin içinde yanıp kül olması hakka lyakîn dir. AĢkın en son gayesi yana yakıla yok olmaktır. 17 Ancak beģeri varlığın fenası demek; insan da maddi varlığın yok olması anlamında değil; büyük bir zevk içinde gaib olması Allah ın dıģında hiçbir varlığın tanınmaması anlamındadır Nesîmî nin Ģu beyti konumuza örnek teģkil etmektedir: Bahr-ı fenâda fânî ol gör ki ne hoģ hayât olur Âb-ı hayât imiģ fena gerçi adı memât olur 15 Ġskender Pala, Ansiklopedik Divan ġiiri Sözlüğü, LM Yayınları, Ġstanbul, s Okuyucu, a.g.e., s Süleyman Uludağ, TDV Ġslam Ansiklopedisi, AĢk Maddesi, c:4, s Süleyman Uludağ, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Ġstanbul, 1996, s.188. Yıl: 3, Sayı: 9, Aralık 2016, s

9 Fuat Biner SONUÇ Hülasa Ģiir için yaptığımız gözlemi, enfüsi bir âleme taģırsak, Bostan müellifi Sadi ġirazi nin Ģirinin tamamına hâkim olan aģk için hakîki aģkın ispatı hakkındaki ifadeleri yaptığımız Ģerhe topyekûn mana ve boyut kazandıracaktır. Hakiki âģıklar canan sevdasıyla candan dost yadıyla cihandan vazgeçmiģ insanlardır. Onların dertlerine deva etmek mümkün değildir. Çünkü dertlerine kimse vakıf olamaz. Onları sâkînin güzelliği sarhoģ etmiģtir. ġaraba ihtiyaçları yoktur binaenaleyh Ģarabı dökmüģtürler. Vahdetin halis Ģarabını içen dünyayı da ukbâyı da unutur. 19 KAYNAKLAR CEYLAN, Ömür, Tasavvufi ġiir ġerhleri, Kapı Yayınları, Ġstanbul, ÇETĠNDAĞ, Yusuf, AĢk Üzerine, Kitabevi Yayınevi, Ġstanbul, 2011 KARA, Mustafa, Osmanlı nın Kandili EĢrefoğlu Rûmi, Bilge Yayım Habercilik, Ġstanbul, GÖKTUNA, Sevil, EĢrefoğlu Rumi Hazretleri, Lepisma Yay., Ankara, EĢrefoğlu Divanı, Âsaf Halet Çelebi, Hece Yayınları, Ġstanbul, KURNAZ, Cemal (2000), Bütün ġairler Büyük Tek Bir ġiiri OluĢturmak Ġçin Faaliyet GöstermiĢlerdir, Ġlmi AraĢtırmalar Dergisi, Ġstanbul, S.10., s OKUYUCU, Cihan, Gazel Bahçesi, Sütun Yayınları, Ġstanbul, PALA, Ġskender, Ansiklopedik Divan ġiiri Sözlüğü, LM Yay. Ġstanbul, ULUDAĞ, Süleyman, TDV Ġslam Ansiklopedisi, 1991, AĢk Maddesi, c. 4, s ULUDAĞ, Süleyman, Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınevi, Ġstanbul, UZUN, Mustafa, TDV Ġslam Ansiklopedisi, 1991, AĢk Maddesi, c. 4, s ÜSTÜNER, Kaplan, Divan ġiirinde Tasavvuf, BirleĢik Yayınları, Ankara, ġentürk, Ahmet Atilla, Klasik Osmanlı Edebiyatı Tiplerinden Sûfî ve Zâhid Hakkında, Enderun Kitabevi, Ġstanbul, ġġrazġ, ġeyh Sadi, Bostan, Elips Kitap, Tercüme: Kilisli Rıfat Bilge, Ankara, PEKOLCAY, Necla, Ġslami Türk Edebiyatı, Kitabevi Yayınları, Ġstanbul, PÜRCEVÂDÎ, Nasrullah, Can Esintisi Ġslam da ġiir Metafiziği, Çev. Hicabi Kırlangıç, Ġnsan Yayınları, Ġstanbul, YAZIR, Elmalılı M. Hamdi, Hak Dini Kur an Dili, Akçağ Yayınları, Ankara, YILMAZ, Mehmet, Edebiyatımızda Ġslam Kaynaklı Sözler, Enderun Kitabevi, Ġstanbul, ġeyh Sadi ġirazi, Bostan, Elips Kitap, Tercüme: Kilisli Rıfat Bilge, s Yıl: 3, Sayı: 9,Aralık 2016, s