A REVIEW OF HEPATITIS VIRUSES FROM A TO G. Sebati Özdemir 1, Abdullah Sonsuz 1. Key words: Hepatitis viruses, infection, transmission

Transkript

1 Aile Hek Derg 1997; 1(3): Sürekli T p E itimi A DAN G YE HEPAT T V RÜSLER NE B R BAKIfi A REVIEW OF HEPATITIS VIRUSES FROM A TO G Sebati Özdemir 1, Abdullah Sonsuz 1 Özet 1965 y l nda Avusturalya antijeninin bulunmas ndan bu yana geçen otuz y l aflan sürede viral hepatit konusunda bilgilerimiz, araflt rma yöntemlerindeki geliflmelere paralel olarak h zla artm fl ve hepatit virüslerinin isimlendirilmesinde A harfinden G ye kadar gelinmifltir. Enteral yolla bulaflan hepatit A ve E virüsü infeksiyonlar kronikleflmemektedir. Hepatit B, D ve C virüsleri kronik hastal a yol açabilmeleri nedeniyle gerek dünyada gerekse ülkemizde önemli bir sa l k sorunu olmaya devam etmektedir. Hepatit G virüsünün akut ya da kronik karaci er hastal na yol aç p açmad henüz tart flmal d r. Bu yaz da hepatit virüslerinin biyolojik ve epidemiyolojik özelliklerine k saca de inilmifltir. Summary Since the description of the Australia antigen in 1965; during the period exceeding thirty years, our knowledge concerning viral hepatitis, in parallel to the progress in investigational methods, has increased rapidly and the nomenclature of hepatitis viruses has reached from A to G. The infections of hepatitis A and E viruses which are contagious enterically, do not become chronic. Hepatitis B, D and C viruses, because of their ability to cause chronic disease, remain to be a problem of health both in our country and the world. It is yet unresolved whether hepatitis G virus causes acute or chronic liver disease. This manuscript briefly concerns the biologic and epidemiologic properties of hepatitis viruses. Anahtar sözcükler: Hepatit virüsleri, infeksiyon, bulaflma Key words: Hepatitis viruses, infection, transmission Girifl Sar l n karaci er infeksiyonu sonucu olabilece i ilk kez 19. yüzy l n sonunda düflünülmüfl, bu yüzy l n bafllar nda ise infeksiyon etkeninin bir virüs olabilece i savlanm flt r. 1 Özellikle savafl dönemlerindeki salg nlar iyi bir gözlem kayna olmufl; epidemiyolojik araflt rmalar hepatit etkeni olarak biri oral yolla, di eri ise parenteral yolla bulaflan en az iki etkenin bulundu- unu düflündürmüfl ve 1940 l y llarda hepatit A ve hepatit B isimleri önerilmifltir y l nda Blumberg in 2 bir tesadüf sonucu Avusturalya antijenini tan mlamas yla serum hepatitinin; yani hepatit B nin keflfinden bu yana otuz y l aflan sürede viral hepatit hakk ndaki bilgilerimiz, araflt rma yöntemlerindeki geliflmelere paralel olarak h zla artm fl ve günümüzde hepatit virüslerinin isimlendirilmesinde A harfinden G ye kadar gelinmifltir. Hepatit B virüsünün bulunmas n takiben 1973 y l nda Feinstone ve arkadafllar 3 taraf ndan hepatit A virüsünün keflfiyle birlikte bulafl c hepatit ve serum hepatiti etkenleri izole edilmifl oldu. Fakat epidemiyolojik araflt rmalar bu virüslerin d fl nda hepatit etkeni olan ve biri parenteral di eri de oral yolla bulaflan en az iki virüsün daha olmas gerekti ini göstermifl ve bunlara non-a non-b virüsleri ad verilmifltir y l nda Rizzetto ve arkadafllar n n 4 hepatit B virüsü üzerine yapt klar araflt rmalar esnas nda öncelikle bu virüsün yeni bir antijeninin keflfedildi i düflünülmüfl, fakat daha sonra bunun hepatit B den farkl, ancak hepatit B virüsünün varl nda infeksiyon oluflturabilen bir virüs oldu u anlafl lm fl ve buna hepatit D veya delta virüsü ad verilmifltir. Non-A non-b hepatitinin parenteral yolla buluflan etkeni hepatit C virüsünün ortaya ç kar lmas ise 1980 li y llar n sonunda Choo ve arkadafllar 5 taraf ndan gerçeklefltirilmifl ve bunu 1990 y l nda Reyes ve arkadafllar nca 6 di er non-a non-b hepatitinin enterik yolla bulaflan etkeni, hepatit E virüsünün keflfi izlemifltir. 1) stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T p Fakültesi ç Hastal klar Anabilim Dal Hepatoloji Bilim Dal, Doç. Dr Yay n haklar Türkiye Aile Hekimli i Uzmanl k Derne i (TAHUD) a aittir. Her hakk sakl d r. Deomed Medikal Medya taraf ndan yay mlanmaktad r. Copyright 1997 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Medical Publishing, a division of Deomed Medical Media, Istanbul.

2 1994 y l nda çift zincirli DNA ya sahip bir virüs hepatit F virüsü 7 olarak adland r lm fl ise de günümüzde böyle bir virüsün varl kabul edilmemektedir. Hepatit C ve E virüslerini araflt rmaya yönelik güvenilir laboratuvar yöntemlerinin varl na karfl n hepatit olgular n n %10-20 sinde etiyolojik olarak ne hepatit C ne de hepatit E virüsü saptanabilmektedir (non-a non-e hepatiti) y l nda akut hepatit geçiren bir cerrahtan elde edilen serumun tamarin türü maymunlarda hepatit oluflturdu u gösterilmifl ve bir GB (cerrah n bafl harfleri) etkeninin varl ndan bahsedilmifl, y l nda Simons ve arkadafllar 10 taraf ndan bu serumun tamarinlere inokülasyonu ile yap lan çal flmalar sonucu flavivirüslere benzeyen iki farkl RNA genomunun varl n saptanm fl ve bunlara hepatit GB-A ve B virüsü (HGBV-A ve HGBV-B) adlar verilmifltir. Bu virüslerin insanda hastal k yapt gösterilemezken yine Simons ve arkadafllar 11 Afrika ve Kuzey Amerikal non-a non-e hepatitli hastalar n serumlar ndan bu virüslere yak n benzerlik gösteren üçüncü bir virüs saptam fllard r (HGBV-C) y l nda Linnen ve arkadafllar 12 ise kronik hepatitli bir hastan n plazmas ndan hepatit G virüsü olarak adland r lan yeni bir virüsü tan mlam fllar, araflt rmalar hepatit GB-C virüsü ile hepatit G virüsünün flaviviridea ailesinden ayn virüsün izolatlar oldu unu göstermifltir. Enteral yolla bulaflan hepatit A ve E virüsü infeksiyonlar kronikleflmemektedir. Hepatit B, D ve C virüsleri kronik hastal a yol açabilmeleri nedeniyle gerek dünyada gerekse ülkemizde önemli bir sa l k sorunu olmaya devam etmekte ve daha baflar l tedavi sonuçlar elde etmeye yönelik çal flmalar sürdürülmektedir. Hepatit G virüsünün akut ya da kronik karaci er hastal na yol aç p açmad konusunda tart flmalar sürmekte olup araflt rmalar devam etmektedir. Hepatit A Virüsü Hepatit A virüsü (HAV) picornaviridae ailesinden heparnavirus grubundand r. Zarfs z, küresel ve 27nm büyüklü ünde olup lineer, tek zincirli, 7478 bazl k bir RNA genomuna sahiptir. 13 Virüsün farkl serotipleri, di er hepatit etkenleri ile antijenik benzerlik ya da çapraz reaksiyonu yoktur. Dünyan n her taraf nda görülebilen HAV infeksiyonu kural olarak feko-oral yolla bulafl r, fakat viremi döneminde parenteral yolla da bulaflabilece i kabul edilmektedir. HAV, kontamine sularla ya da kötü hijyenik koflullarda kifliden kifliye temas ile epidemilere yol açabilmektedir. Kanalizasyonlar n boflald bölgelerdeki deniz kabuklular da infeksiyon için önemli bir kaynakt r. 14 nfeksiyonun kuluçka süresi gün (ortalama 28 gün) aras nda de iflmekte olup olgular n %90 nda hastal k subklinik seyretmekte, ileri yafllarda hastal n ikterli formu artmaktad r. Hastal n klinik seyriyle iliflkili olmaks z n gerileyerek 1-3 ay içinde iyileflen HAV infeksiyonu, az say da olguda uzayabilmekte ya da alevlenmelerle seyredebilmektedir. 15 Kronikleflti i ve hatta siroz geliflti i bildirilmesine karfl n, 16 bugünkü görüfl HAV infeksiyonunun kronikleflmedi i yolundad r. 17 Akut HAV infeksiyonunun tan s için serumda Anti- HAV IgM araflt r l r. 18 Serumda ilk haftadan itibaren görülmeye bafllar ve 2-4 haftada maksimal düzeye ulafl r. Giderek azalarak 6 ay n sonunda tayin edilemez düzeye iner. Anti-HAV total ise geçirilmifl A hepatitinin göstergesidir ve genellikle ömür boyu serumda saptan r. HAV infeksiyonunun kayna d flk oldu undan korunmada en önemli nokta hijyen kurallar na dikkat etmek olup, ikterli dönemden önce HAV nün d flk da en yüksek düzeylerde bulundu u göz önüne al nmal d r. HAV infeksiyonu özellikle alt yap sorunlar n n bulundu u geliflmemifl ve geliflmekte olan ülkelerde s k görülmektedir. Görülme s kl geliflmifl Bat ülkelerinde %10-40 aras nda de iflmekte iken bu oran geri kalm fl ülkelerde %90 n üzerindedir. Ülkemizde 15 yafl na kadar nüfusun %50 si, eriflkinlerin ise %90 bu hastal geçirmektedir. 19 HAV infeksiyonuna karfl korunma pasif ya da aktif flekilde yap labilmektedir. Pasif ba fl klama nonspesifik immunglobulin uygulamas fleklinde, genellikle Bat l ülkelerden az geliflmifl ülkelere seyahat eden kiflilere uygulanmaktad r ml/kg (yetiflkin için 2 ml), 3 aydan uzun süreli korunma için ise 0.06 ml/kg (yetiflkin için 5 ml) dozunda immnunglobulin intramusküler olarak uygulanmaktad r. 20 Aktif ba fl klama için uygulanan afl yla %95, alt ay sonra uygulanan ikinci afl yla ise %100 oran nda korunma sa lanabilmektedir. Afl uygulamas yla 3-4 hafta içinde Anti-HAV pozitifleflmektedir. Hepatit E Virüsü Hepatit E virüsünün (HEV) varl na iliflkin ilk gözlem 1983 de Balayan ve arkadafllar nca 21 bildirilmifl olup 1990 y l nda virüsün Reyes ve arkadafllar 6 taraf ndan izole edilmesiyle non-a non-b hepatitlerinin enteral etkeni de tan nm flt r. Caliciviridae ailesinden oldu u san lan HEV zarfs z, küresel, nm büyüklü ünde olup tek zincirli bir RNA genomuna sahiptir. Virüsün 7500 bazl k RNA s üzerinde 3 adet open reading frame (ORF) mevcuttur. Feko-oral yolla bulaflan HEV için esas kaynak d flk yla kirlenmifl sulard r. 21 Hastal n kuluçka süresi ortalama 40 gündür. 22 HAV infeksiyonunun aksine kiflisel temasla bulaflma s k de ildir. Genellikle eriflkinlerde görülen hastal k hepatit A ya k yasla daha a r seyretmekte ve gebelerde %20 oran nda ölümle sonuçland bildirilmektedir. 23 HEV infeksiyonu fulminant 134 Özdemir S, Sonsuz A. A dan G ye Hepatit Virüslerine Bir Bak fl

3 seyreden olgular d fl nda kendili inden iyileflen akut bir hastal kt r ve kronikleflme söz konusu de ildir. nfeksiyon hem epidemik hem de sporadik olarak ortaya ç kabilmektedir. HEV infeksiyonu HAV ne benzer flekilde daha çok alt yap sorunlar olan bölgelerde ortaya ç kmaktad r. Özellikle geliflmemifl ülkelerde d flk ile kirlenmifl içme suyu arac l ile salg nlara yol açt bildirilmifltir. 24 Yurdumuzda HEV seroprevalans na iliflkin çal flmalarda birbirine benzer sonuçlar (ortalama %6.2) elde edilmifl olup, 19 Güneydo u Anadolu Bölgesinde akut viral hepatitlerin etiyolojisinde önemli rolü oldu u bildirilmifltir. 25 Tan için serumda anti-hev IgM araflt r lmakta, hastal n bafllang c nda yüksek titrede bulunmaktad r. 26 yileflme esnas nda anti-hav IgG üstün duruma geçmekte ve iyileflmeyi takiben 4 y ldan fazla süreyle saptand bildirilmektedir. 27 nfeksiyondan korunmada yine HAV infeksiyonunda oldu u gibi hijyen kurallar na dikkat etmek önemlidir. Aktif ba fl klama için henüz afl gelifltirilememifltir. Hepatit B Virüsü Hepatit B virüsü (HBV), hepadnaviridae ailesinden yaklafl k 42 nm çap nda, insanlarda infeksiyon oluflturabilen en küçük DNA virüsüdür. K smen çift zincirli, sirküler yap da 3200 bazl k bir genoma sahiptir. 28 HBV nin genetik bilgisi DNA n n d fltaki uzun (negatif) zinciri üzerindedir ve bu, viral proteinleri kodlayan pre- S/S, pre-c/c, P ve X geni olmak üzere dört adet ORF ye sahiptir. 29 Pre-S/S geni yüzey antijeninin (HSsAg) sentezinden sorumludur ve pre-s1, pre-s2 ve S bölgeleri olmak üzere üç farkl bafllang ç kodonuna sahiptir. Böylelikle küçük (S), orta (M) ve büyük (L) olmak üzere 3 farkl büyüklükte s antijeni kodlan r. Pre C/C geni iki farkl start kodonuna sahiptir. Okuma ifllemi pre-c bölgesinden bafllad nda HBeAg nin ön ürünü olan polipeptid, ikinci bafllang ç bölgesinden bafllad nda ise HBcAg sentezlenir. P geni en uzun ORF olup DNA polimeraz sentezler. X geni ise en küçük gen olup transaktivasyon ifllevli oldu u san lan HbxAg i kodlar. 27 Replikasyon sürecinde viral genomda ortaya ç kan nükleotid de iflimleri, virüsün biyolojik özelliklerini de ifltirebilmekte ve oluflturdu u hastal n seyrini etkileyebilmektedir. 30,31 Pre-C/C geninde oluflan mutasyon sonucu birinci start kodonu bir stop kodonuna dönüflerek HBeAG sentezini engellemekte, ikinci start kodonu fonksiyonel kald ndan HBcAg sentezi etkilenmemektedir. Afl lama sonucu pre-s/s geninde ortaya ç kan mutasyon (vaccine escape mutant) sonucu ise HBsAg nin antijenik yap s de iflmekte ve afl ile oluflturulan anti-hbs, infeksiyonu engelleyememektedir. HBV infeksiyonu akut hepatitin yan s ra kronik hepatit, karaci er sirozu ve hepatoselüler kansere yol açmas nedeniyle yaln z dünyada de il ülkemizde de önemli bir sa l k sorunudur. Dünyada milyon civar nda kiflinin HBsAg tafl y c s oldu u tahmin edilmektedir. 32 Tafl y c l k oran Birleflik Amerika ve Kuzey Avrupa ülkelerinde % civar nda iken bu oran Afrika ve Uzak Do u da %10-15 dir. 17 Ülkemizde ise HBsAg tafl y c l na iliflkin çeflitli çal flmalarda elde edilen oranlar %6-10 aras nda de iflmektedir. 19 HBV infeksiyonu parenteral yolla bulafl r. Cinsel iliflki, vertikal yol ve infekte kiflilerle temas yoluyla da bulaflma mümkündür. Özellikle HBeAg pozitif kifliler yüksek bulaflt r c l k potansiyeline sahiptirler. 33 Sa l k personeli, kan ya da kan ürünleriyle temas durumunda kalan hastalar, damar içi uyuflturucu ba ml lar ve çok eflli cinsel yaflama sahip olanlar risk gruplar n oluflturmaktad r. 17 nfeksiyonun kuluçka süresi ortalama 120 gün (45-160) olup, 34 hastal k genellikle subklinik seyretmektedir. Akut B hepatitinin tan s serumda anti-hbc IgM in gösterilmesiyle konulmaktad r. 35 Total anti-hbc ile birlikte anti-hbs nin bulunmas kiflinin virüse karfl immünite kazand n, en az 6 ay süreyle HBsAg nin varl ise kronik HBV infeksiyonunu gösterir. Perinatal dönemde al nan HBV infeksiyonu %90 oran nda kronikleflirken, bu oran eriflkin yafllarda %5-10 civar ndad r. 34 nfeksiyonun al nd yafl n yan s ra lösemi, böbrek yetersizli i, organ transplantasyonu ya da immünosüpresif tedavi gibi immun sistemin etkilendi i durumlarda da kronikleflme riski artmaktad r. 17 Hepatit B virüsü direkt sitopatik bir virüs de ildir. 36 HBV infeksiyonunun seyrini, kiflinin virüse karfl immün yan t belirlemektedir. 36,37 E er kona n immün yan t çok zay fsa, HBV normal karaci er fonksiyonlar n n varl nda replikasyonunu sürdürür. Normal serum ALT düzeyine sahip bu olgular sa l kl veya asemptomatik tafl y c olarak tan mlanmaktad r. 38 Asemptomatik tafl - y c lar n karaci er biyopsilerinde normal ya da normale yak n bulgular elde edilmekte, y l aflan takiplerinde iyi bir prognoza sahip olduklar bildirilmektedir. 40 Biraz daha iyi immun yan ta sahip olan olgularda ise hepatoselüler nekroz devam eder, fakat bu yan t virüsü elimine etmeye yetmez ve kronik hepatit geliflir. 36 Pasif korunma için HBsAg ye karfl oluflmufl hiperimmün globulin uygulan r. Aktif korunma için rekombinant teknolojiyle üretilen afl kullan lmakta (eriflkin için 20 mikrogram, 10 yafl n alt ndakiler için 10 mikrogram dozunda), immün yetersizlik durumlar nda daha yüksek doz afl gerekebilmektedir. Aral kl üç doz uygulanan afl dan bir y l sonra dördüncü doz önerilmektedir. Etkili bir korunma için afl dan sonra oluflan anti-hbs titresinin en az 10 Ü/L olmas gerekmektedir. 17 Aile Hekimli i Dergisi Journal of Family Practice Cilt 1 Say

4 Hepatit Delta Virüsü Hepatit Delta virüsü (HDV), infeksiyon oluflturabilmesi için HBV nün yard m na gereksinim gösteren defektif bir RNA virüsdür. HbsAg ile kapl virüs mm büyüklü ünde ve küresel yap da olup yaklafl k 1700 bazl k tek zincirli bir RNA genomuna sahiptir. 41 HDV infeksiyonu, HBV ile birlikte koinfeksiyon fleklinde ya da kronik HBV infeksiyonu olgular nda süperinfeksiyon fleklinde ortaya ç kabilmektedir. 42 HBV- HDV koinfeksiyonu genellikle iyileflmeyle sonuçlanmakta, kronik seyir olgular n %4 inden daha az nda gözlenmektedir. 43 Fakat koinfeksiyon daha a r seyirli hastal k tablosuna ve daha s k fulminant hepatite yol açmakta 44 süperinfeksiyon halinde ise genellikle kronik HDV infeksiyonunun geliflti i ve bu olgularda karaci er hastal n n daha çabuk progresyon gösterdi i bildirilmektedir. 45,46 HDV, HBV ne benzer fleklinde kan ve kan ürünleri ile parenteral yoldan bulaflmaktad r. HDV infeksiyonu Kuzey Avrupa ve Birleflik Devletler de intravenöz madde ba ml lar ile hemofili ve hemodiyaliz hastalar gibi multipl transfüzyon yap lan olgularla s n rl iken, Akdeniz ve Ortado u ülkelerinde yüksek bir prevalansa sahiptir. 47 Ülkemiz ise HDV infeksiyonu yönünden dünyada orta s kl k grubunda yer almaktad r. nfeksiyona özellikle Güneydo u Anadolu Bölgesinde daha s k rastlan lmaktad r. 19 Serumda sadece anti-hd total pozitifli i, geçirilmifl ya da geçirilmekte olan infeksiyonun göstergesidir. Akut HDV infeksiyonunun tan s için serumda Anti-HD IgM araflt r l r. Bu markerin serumda kaybolmas hastal n rezolüsyonuna, persiste etmesi ise kronikleflmeye iflaret eder. 48,49 HDV, ancak HBV varl nda infeksiyon oluflturabildi i için HBV infeksiyonundan korunma yollar HDV için de geçerli olup HBV ile yap lacak mücadele ayn zamanda HDV ne karfl da yap lm fl olacakt r. 36 Hepatit C Virüsü Hepatit C virüsü (HCV) post transfüzyon hepatitlerinin ve sporadik olgular n önde gelen nedenidir. HCV, HBV virüsü gibi kronik hepatit, karaci er sirozu ve hepatoselüler kansere yol açan önemli etkenlerden biri olmas dolay s yla yaln z dünyada de il ülkemizde de önemli bir sa l k sorunudur. Flaviviridae ailesinden nm büyüklü ündeki virüsün 9400 civar nda nükleotid içeren ve bir ORF ye sahip tek zincirli bir RNA genomu mevcuttur. 50 Flaviviridae ailesinin di er üyeleri gibi HCV genomu 5 terminal ucunda yap sal proteinleri, 3 terminal ucunda ise fonksiyonel proteinleri kodlayan bölgelere sahiptir. Genomun 5 ucundaki küçük bir bölge (untranslated region=utr) farkl virüs izolatlar nda da oldukça korunmufl olup, 3 UTR bölgesi ise bir hayli de ifliklikler göstermektedir. Dünyan n çeflitli bölgelerinde hastalardan elde edilen HCV lerinin sekans analizlerinde farkl l klar saptanm flt r. Bu farkl l klara dayanarak en az alt genotip olmak üzere birçok subtipler s n fland r lm flt r. 51 Farkl genotipler hastal n seyrinde ve tedaviye yan tta farkl l klar gösterirler. 52,53 Ülkemizde yap lan araflt rmalarda Ib subtipinin s k bulundu u saptanm flt r. 54 Esas olarak kan ve kan ürünleriyle parenteral yoldan bulaflan HCV, cinsel iliflki ve vertikal yolla da bulaflabilmektedir. Sa l k personeli, infekte anneden do an bebekler, s k kan transfüzyonu yap lan kifliler, intravenöz madde ba ml lar ve hemodiyaliz hastalar infeksiyon için risk gruplar n oluflturmaktad r. 55 Kan donörlerinde HCV prevalans Kuzey Amerika ve Kuzey Avrupa da %1 den az olmas na karfl n Afrika ve Arabistan da %5 in üstünde bulunmufltur. 55 Post transfüzyon hepatiti olgular n n %70-95 inden HCV nün sorumlu oldu u gösterilmifltir. Ancak sporadik HCV infeksiyonlu olgular n ço unda transfüzyonun yan s ra parenteral bulaflmay düflündürecek bir öykü bulunmamaktad r. 56 nfeksiyonunun kuluçka süresi ortalama 6-7 haftad r. 34 Genellikle asemptomatik seyreden HCV infeksiyonu olgular n %60-80 inde kronikleflmekte ve hastal k %20-30 unda siroza ilerlemektedir. 57 Bunun yan s ra kronik HCV infeksiyonu dünyada hepatoselüler karsinomun önde gelen nedenlerinden biridir. Ülkemizde sa l kl kiflilerde yap lan araflt rmalarda anti-hcv s kl ortalama %1.2 bulunmufl, kronik karaci er hastalar nda ise %6 ile %72 aras nda de iflen oranlar bildirilmifltir. 19 HCV infeksiyonunun seyrini hem virüsle hem de konakla ilgili faktörler belirlemektedir. Yüksek düzeyde viremi, 58 genotipin 1b olmas, 59 viral genetik farkl l klar n (quasispecies) fazla olmas, 60 hastal n daha ilerleyici olmas na yol açan faktörlerdir. Benzer flekilde kiflinin baflka bir immün yetersizli inin bulunmas, 61 alkolizm 62 ya da HBV koinfeksiyonu, 63 hastal olumsuz yönde etkilemektedir. Bulaflma flekli önemli olup kan transfüzyonu yoluyla infekte olan hastalarda daha a r bir karaci er hastal geliflmektedir. 64 Anti-HCV, HCV infeksiyonunun varl n n göstergesi olup, akut ile kronik infeksiyonu ay rmakta yararlan - lanacak bir marker henüz mevcut de ildir. Akut infeksiyonun erken döneminde gerek anti-hcv gerekse HCV- RNA negatiftir. Semptomlar n bafllang c ile serokonversiyon aras nda ortalama haftal k bir dönem vard r. 65 Bu nedenle akut C hepatiti düflünülen olgularda 3-6 ay içinde Anti-HCV tekrarlanmal d r. HCV-RNA ise daha erken tan için faydal olabilir. Anti-HCV kontrolü, yüksek kronikleflme olas l nedeniyle de yap lmal d r. Henüz HCV ne karfl etkili bir afl gelifltirilmemifltir. Bu nedenle infeksiyondan korunma, virüsün bulaflmas n engellemeye yönelik önlemleri almaya dayanmaktad r Özdemir S, Sonsuz A. A dan G ye Hepatit Virüslerine Bir Bak fl

5 Hepatit G Virüsü Hepatit GB-C virüsü ile ayn oldu u anlafl lan hepatit G virüsü (HGV), flaviviridae ailesinden tek zincirli, bir virüs olup yaklafl k 9400 bazl k bir RNA genomuna sahiptir. HGV, GBV-C ile nükleotid diziliflinde %85.5, amino asit diziliflinde ise %100 oran nda benzerlik göstermektedir. 12 Parenteral yolla bulaflt bildirilen virüsün seksüel ya da perinatal bulafl m na iliflkin veriler henüz yetersizdir. Henüz HGV nü saptamaya yönelik serolojik bir yöntem gelifltirilemedi i için bugün için sadece HGV-RNA araflt - r labilmektedir. Parenteral bulaflma için risk gruplar n oluflturan intravenöz madde ba ml lar, hemofili ve hemodiyaliz hastalar nda HGV-RNA prevalans yüksek bulunmufltur. 66 Etiyolojisi belirlenemeyen akut ve kronik hepatit olgular nda kontrol grubuna göre önemli bir oranda saptand bildirilmesine karfl n, 67 son gözlemler HGV nün non A-E hepatitlerinin etiyolojisinde yer almad, kronik hastal a yol açmad ve birlikte bulunan A, B ya da C hepatitinin seyrini etkilemedi i fleklindedir. 68 Benzer flekilde HGV infeksiyonu ile hepatit aras nda nedensel bir iliflki saptanmam fl, var olan HCV infeksiyonunu kötülefltirdi ine dair bir bulgu elde edilmemifltir. 69 Musuko ve arkadafllar ise virüsle infekte hemodiyaliz hastalar n n hiçbirinde serum transaminaz düzeylerinde art fl saptamam fllard r. 70 Keza etiyolojisi belirlenemeyen fülminan hepatit olgular ndaki rolü de tart flmal d r. 71,72 Bu verilerin fl nda bak ld nda bugün için HGV nün karaci er hastal klar ndaki rolü yeterli netli e sahip olmay p bu konuda daha araflt rmalara gereksinim vard r. 36 Kaynaklar 1. Seef LB. Diagnosis, therapy and prognosis of viral hepatitis. Hepatology; A Textbook of Liver Disease de. Ed. Zakim D, Boyer TD. 3. bask. Philadelphia, W.B. Saunders Company, 1996; Blumberg BS, Alter HJ, Visnich S. A New antigen in leukemia sera. JAMA 1965; 191: Feinstone SM, Kapikian AZ, Purcell RH. Hepatitis A: detection by immune electron microscopy of a virus like antigen associated with acute illness. Science 1973; 182: Rizzetto M, Canese MG, Arico S ve ark. mmunofluorescence detection of a new antigen/antibody system (delta/anti-delta) associated with hepatitis B virus in the liver and in the serum of HbsAg carriers. Gut 1977; 18: Choo QL, Kuo G, Weiner AJ, Overby LR, Bradley DW, Houghton M. Isolation of cdna clone derived from a blood-borne non-a non-b viral hepatitis genome. Science 1989; 244: Reyes Gr, Purdy MA, Kim JP ve ark. Isolation of cdna from the virus responsible for enterically transmitted non-a, non-b hepatitis. Science 1990; 247: Deka N, Sharma MD, Mukerjee R. Isolation of the novel agent from human stool samples that is associated with sporadic non-a non-b hepatitis. J Viorl 1994; 68: Malnick SDH, Lurie Y, Bass D. A new hepatitis virus. J Clin Gastroenterol 1997; 24: Deinhardt F, Holmes AW, Capps RB ve ark. Studies on the transmission of human viral hepatitis to marmoset monkeys. I. transmission of disease, serial passages and description of liver lesions. J Exp Med 1967; 135: Simons JN, Pilot-Matias TJ, Leary TP ve ark. Identification of two flavivirus-like genomes in the GB hepatitis agent. Proc Natl Acad Sci USA 1995; 92: Simons JN, Leary TP, Dawson GJ ve ark. Isolation of novel virus-like sequences associated with human hepatitis. Nature Med 1995; 1: Linnen J, Wages JJr, Zhang-Keck ZY ve ark. Molecular doning and disease association of hepatitis G virus: A transfusion transmissible agent. Science 1996; 271: Colen JI, Ticehurst JR, Purcell RH ve ark. Complete nucleotide sequence of wild-type hepatitis A virus. Comparison with defferent strains of hepatitis A virus and other picornaviruses. J Virol 1987; 61: Yao G. Clinical spectrum and natural history of viral hepatitis A in a 1988 Shanghai epidemic. Viral Hepatitis and Liver Disease de. Ed Hollinger FB, Lemon SM, Margolis HS. Baltimore, Williams&Wilkins, 1991; Fagan E, Yousef G, Brahm J ve ark. Persistence of hepatitis A virus in fulminant hepatitis and after liver transplantation. J Med Virol 1990; 30: Inoue K, Yoshiba M, Yotsuyanagi H, Otsuda T, Sekiyama K, Fujita R. Chronic hepatitis A with persistent viral replication. J Med Virol 1996; 50: Sherlock S, Dooley J. Diseases of the Liver and Biliary System. 10. bask Oxford, Blackwell Scientific Publications, 1997; Hoofnagle JH, Di Bisceglie AM. Serologic diagnosis of acute and chronic viral hepatitis. Semin Liver Dis 1991; 11: De ertekin H. Viral hepatitlerin dünyada ve ülkemizdeki epidemiyolojisi. Aktüel T p Derg 1997; 2: Centers for Disease Control, Department of Health and Human Services. Recommendations for protection against viral hepatitis: recommendations of the immunization practices advisory committee. Ann Intern Med 1985; 103: Balayan MS, Andjaparidze AG, Savinskaya SS ve ark. Evidence for a virus in non-a/non-b hepatitis transmitted via the fecal-oral route. Intervirology 1983; 20: Chauhan A, Jameal S, Dlawari JB ve ark. Hepatitis E virus transmission to a volunteer. Lancet 1993; 341: Khuroo MS, Rustgi VK, Dawson GJ ve ark. Spectrum of hepatitis E virus infection in India. J Med Virol 1994; 43: Fields HA, Favorov MO, Margolis HS. The hepatitis E virus: A review. J Clin Immunoassay 1993; 16: De ertekin H, Dalg ç G, Yükselen V, Badur S. Güneydo u Anadolu Bölgesinde akut viral hepatitlerde hepatitis E nin yeri. Gastroenteroloji 1995; 6: Clayson ET, Myint KSA, Snitbhan R ve ark. Viremia, Fecal shedding, and IgM and IgG responses in patients with hepatitis E. J Infect Dis 1995; 172: Dawson GJ, Mushahwar IK, Chau KH ve ark. Detection of longlasting antibody to hepatitis E virus in a U.S. traveller to Pakistan. Lancet 1992; 340: Landers TA, Greenberg HB, Robinson WS. Structure of hepatitis B Dane particle DNA and nature of the endogenous DNA polymerase reaction. J Virol 1977; 23: Tiollais P, Pourcel C, Dejean A. The hepatitis B virus. Nature 1985; 317: Blum HE. Hepatitis B virus: Significance of naturally occuring mutants. Intervirology 1993; 35: Carman W, Thomas H, Domingo E. Viral genetic variation: hepatitis B virus as a clinical example. Lancet 1993; 341: Moradpour R, Wands JR. Understanding hepatitis B virus infection. New Engl J Med 1995; 332: Hindman SH, Gravelle CR, Murphy BL, Bradley DW, Budge WR, Maynard JE. e antigen, dane particles and serum DNA polymerase activity in HBsAg carriers. Ann Intern Med 1976; 85: Alter MJ, Mast EE. The epidemiology of viral hepatitis in the United States. Gastroenterol Clin North Am 1994; 23: Chau KK, Hargie MP, Decker RH ve ark. Serodiagnosis of recent hepatitis B infection by IgM class anti-hbc. Hepatology 1983; 3: Dudley FJ, Fox RA, Sherlock S. Cellular immunity and hepatitis associated (Australia) antigen liver disease. Lancet 1972; i: Aile Hekimli i Dergisi Journal of Family Practice Cilt 1 Say

6 37. Lau JYN, Wright TL. Molecular virology and pathogenesis of hepatitis B. Lancet 1993; 342: Hoofnagle JH, Shafritz DA, Popper H. Chronic type B hepatitis and the healthy HBsAg carrier state. Hepatology 1987; 7: Dragosics B, Ferenci P, Hitchman E, Denk H. Long-term follow-up study of asymptomatic HBsAg-positive voluntary blood donors in Austria: A clinical and histologic evaluation of 242 cases. Hepatology 1987; 7: De Franchis R, Meucci G, Vecchi M ve ark. The natural history of asymptomatic hepatitis B surface antigen carriers. Ann Intern Med 1993; 118: Rizzetto M. The delta agent. Hepatology 1983; 3: Caredda F, Antinori S, Re T ve ark. Course and prognosis of acute HDV infection. Hepatitis Delta Virus and Its Infection da. Ed. Rizzetto M, Gerin JL, Purcell RH. New York, Alan R. Liss, 1987; Caredda F, D Arminio MA, Rossi E ve ark. Prospective study a epidemic delta infection in drug addicts. Prog Clin Biol Res 1983; 143: Hadler SC, De Monzon M, Ponzetto A ve ark. Delta virus infection and severe hepatitis: An epidemic in Yupca Indians of Venezuela. Ann Intern Med 1984; 100: Rizzetto M, Verme G, Recchia S ve ark. Chronic hepatitis in carriers of hepatitis B surface antigen, with intrahepatic expression of the delta antigen: An active and progressive disease unresponsive to immunosuppressive treatment. Ann Intern Med 1983; 98: Bonino F, Negro F, Baldi M ve ark. The natural history of chronic delta hepatitis. Hepatitis Delta Virus and Its Infection da. Ed. Rizzetto M, Gerin JL, Purcell RH. New York, Alan R. Liss, 1987; Hoofnagle JH. Type D (delta) hepatitis. JAMA 1989; 261: Farci P, Gerin JL, Aragona M ve ark. Diagnostic and prognostic significance of the IgM antibody to the hepatitis delta virus. JAMA 1986; 255: Aragona M, Macagno S, Caredda F. Serological response to the hepatitis delta virus in hepatitis D. Lancet 1987; i: Brechot C. Hepatitis C virus: Molecular biology and genetic variability. Dig Dis Sci 1996; 41 (suppl): 6s-21s. 51. Simmonds P, Alberti A, Bonino F ve ark. A proposed system for nomenclature of genotypes for hepatitis C virus. Hepatology 1994; 19: Booth J, Foster G, Kumar U ve ark. Chronic hepatitis C virus infections: predictive value of genotype and level of viraemia on disease progression and response to interferon alfa. Gut 1995; 36: Tsubota A, Chayama K, Ikeda K ve ark. Factors predictive of response to interferon-alfa therapy in hepatitis C virus infection. Hepatology 1994; 19: Yenen fi. Viral hepatitler. nfeksiyon Hastal klar nda. Ed. Topçu AW, Söyletir G, Do anay M. stanbul, Nobel T p Kitabevi, 1996; Tillmann HL, Manns MP. Mode of hepatitis C virus infection, epidemiology, and chronicity rate in the general population and risk groups. Dig Dis Sci 1996; 41 (suppl): 27s-40s. 56. Hsu HH, Feinstone SM, Hoofnagle JH. Acute viral hepatitis. Principles and Practice of Infectious Diseases da. Ed. Mandell GL, Bennett JE, Dolin R. 4. bask. New York, Churchill Livingstone, 1995; Tassopoulos NC. Patterns of progression: unpredictability and risk of decompensated cirrhosis. Dig Dis Sci 1996; 41 (suppl): 41s-8s. 58. Yuki N, Hayashi N, Kamada T. HCV viraemia and liver injury in symptomfree blood donors. Lancet 1993; 342: Pozzato G, Moretti M, Franzin F ve ark. Severity of liver disease with different HCV clones. Lancet 1991; 338: Honda M, Kaneko S, Sakai A ve ark. Degree of diversity of hepatitis C virus quasispecies and progression of liver disease. Hepatology 1994; 20: Bjoro K, Froland SS, Yun Z, Samdal HH, Haaland T. Hepatitis C infection in patients with primary hypogammaglobulinemia after treatment with contaminated immune globulin. New Engl J Med 1994; 331; Takase S, Tsutsumi M, Kawahara H, Takada N, Takada A. The alcohol-altered liver membrane antibody and hepatitis C virus infection in the progression of alcoholic liver disease. Hepatology 1993; 17: Weltman M, Brotodihardijo A, Crewe E ve ark. Coinfection with hepatitis B and C, C and D viruses results in severe chronic liver disease and responds poorly to interferon-alfa treatment. J Viral Hepatitis. 1995; 2: Gordon S, Elloway R, Long J, Dmuchowski C. The pathology of hepatitis C as a function of mode of transmission: blood transfusion vs intravenous drug use. Hepatology 1993; 18: Sjogren MH. Serologic diagnosis of viral hepatitis. Med Clin North Am 1996; 80: Alter HJ. The cloning and clinical implications of HGV and HGBV-C. New Engl J Med 1996; 334: Fiordalisi G, Zanella I, Mantero G ve ark. High prevalence of GB virus C infection in a group of Italian patients with hepatitis of unknown etiology. J Infect Dis 1996; 174: Alter MJ, Gallagher M, Morris TT ve ark. Acute non A-E hepatitis in the United States and the role of hepatitis G virus infection. New Engl J Med 1997; 336: Alter HJ, Nakatsuji Y, Melpolder J ve ark. The incidence of transfusion-associated hepatitis G virus infection and its relation to liver disease. New Engl J Med 1997; 336: Musuko K, Mitsui T, Iwano K ve ark. Infection with hepatitis GB virus C in patients on maintenance hemodialysis. New Engl J Med 1996; 334: Yoshiba M, Okamoto H, Mishiro S. Detection of the GBV-C hepatitis virus genome in serum form patients with fulminant hepatitis of unknown aetiology. Lancet 1995; 346: Sallie R. Shaw J, Mutimer D. GBV-C virus and fulminant hepatic failure. Lancet 1996; 347: Gelifl tarihi: Kabul tarihi: letiflim adresi: Doç. Dr. Sebati Özdemir.Ü. Cerrahpafla T p Fakültesi ç Hastal klar Anabilim Dal Hepatoloji Bilim Dal K.M.Pafla STANBUL Tel: (0212) Özdemir S, Sonsuz A. A dan G ye Hepatit Virüslerine Bir Bak fl