Cezalar. Suçlar. Olymposlulara karşı işlenen. Mitolojiden Yansıyanlar Haluk Erdemol

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "Cezalar. Suçlar. Olymposlulara karşı işlenen. Mitolojiden Yansıyanlar Haluk Erdemol"

Savas Direnç Gökçen
6 yıl önce
İzleme sayısı:

Mitolojiden Yansıyanlar Haluk Erdemol Suçlar ve Cezalar 1 Olymposlulara karşı işlenen suçların cezasız kalmadığını, cezaların çoğunlukla suçluların kısmen veya tamamen dönüşüme

Bunları işleyen öykülerin büyük bir bölümüne geçmiş sayılarımızda yer vermiş 108 Tantalos un yemek davetinin sonu, Jean-Hugues Taraval (1729-1785) bulunuyoruz.

1 Mitolojiden Yansıyanlar Haluk Erdemol Suçlar ve Cezalar 1 Olymposlulara karşı işlenen suçların cezasız kalmadığını, cezaların çoğunlukla suçluların kısmen veya tamamen dönüşüme uğratılmalarıyla sonuçlandığını ve bu talihsizlerin yeryüzünde yeni biçimleri ve yazgılarıyla başbaşa bırakıldıklarını biliyoruz. Bunları işleyen öykülerin büyük bir bölümüne geçmiş sayılarımızda yer vermiş 108 Tantalos un yemek davetinin sonu, Jean-Hugues Taraval ( ) bulunuyoruz. Cezalarını yeraltı diyarında ve sonsuza dek sürecek biçimde çeken üç mitolojik karakter bu ortak yönleriyle diğerlerinden ayrılmaktadır. TANTALOS Mitolojide suçlarından çok cezasıyla tanınan Tantalos Zeus un sayısız gönül serüvenlerinden bi-

2 rinde Plouto isimli bir Nympha dan olma oğluydu. Eşinin kim olduğu konusunda kaynaklarda ayrılık vardır. Tantalos un ismi Lidya kralı olarak geçtiğinden olası eşleri arasında ismi geçen Euryanassa öne çıkmaktadır, çünkü o Lidyalı nehir tanrısı Pactolus un (Sart Çayı) kızıdır. Bu evlilikten bir kız, Niobe ile bir oğlan, Pelops dünyaya gelmişti. (Nitekim Niobe nin öyküsü Lidya da geçmektedir. (BD.2016/9.) Zeus un hoşgörüsüyle Tantalos, Olympos un sürekli ziyaretçisi olmuş, tanrıların şölenlerinde onların kutsal besinleri olan Nektar ve Ambrosia nın tadına varmış, kısacası onlarla içli dışlı olmuştu. Bu durum kendi krallığından gelen zenginliğin verdiği güçle birleşince tanrılara borçlu olduğu saygı duygusunu aşındırmış, kendisini onlarla aynı düzeyde görmesine varacak kadar aşırı bir gururlanma havasına sokmuştu onu. Öyle ileri gitmişti ki Olympos dan çaldığı göksel besinleri sarayına götürüp dostlarına ikram ediyor, tanrıların sohbetlerinde duyduklarını anlatırken onları gülünç tavırlarla taklit ederek alay konusu yapıyordu. Fakat Tantalos un yaptığı korkunç bir hata Zeus un sabrını taşırmakla kalmadı, gazaba getirdi onu. Sipil Dağı ndaki sarayına yemeğe davet ettiği Olymposlulara yemek olarak oğlu Pelops u ikram etti Tantalos. Bunu yaparken amacı neydi? Tanrılara yaranmak veya onla- BD KASIM 2016 rın öngörüsünü sınamak mı istiyordu? Önlerine konan altın tabaklardaki kızarmış etlere uzandıklarında tanrılar nefretle geri çekildiler. Anlamışlardı. Sadece Demeter bir parça almıştı ağzına. Kızı Persephone nin Hades e kaçırılmasının (BD.2014/5) üzüntüsünü yaşıyordu, dalgındı. Zeus öncelikle yazgı tanrıçalarına Pelops u diriltmelerini buyurdu. Buyruk yerine getirildi. Lahit kabartması, MS 160 civarı Demeter oğlanın sol omzundan bir parça yemişti. Hatasını telafi etmek için zanaatkâr tanrı Hephaistos a fildişinden bir omuz yaptırıp Pelops un yeniden doğuş sürecinde bütünlenmesine katkıda bulundu. Sonra da ceza geldi. Tantalos yeraltı diyarında kötülerin cezalandırıldığı Tartaros a sürüldü ve sonsuz açlık ve susuzluğa mahkûm edildi. 109

dallı budaklı ağaçlardan, armutlar, narlar, pırıl pırıl elmalar, ballı incirler, tombul zeytinler sarkıyordu, ama yaşlı adam koparayım diye ellerini uzattı mıydı, bir yel geliyor, savuruyordu onları

3 dallı budaklı ağaçlardan, armutlar, narlar, pırıl pırıl elmalar, ballı incirler, tombul zeytinler sarkıyordu, ama yaşlı adam koparayım diye ellerini uzattı mıydı, bir yel geliyor, savuruyordu onları kara bulutlara. (Çeviri: Azra Erhat A. Kadir) Tantalos un işkencesi, gravür, Bernard Picart ( ) Orada çektiklerini Homeros un Odysseia sından dinleyelim: Tantalos u gördüm, korkunç işkenceler çekerken: Duruyordu bir gölün içinde, ayakta, su yüksele yüksele çıkıyordu çenesine kadar, ama içmek için davrandı mıydı, suyun damlasını alamıyordu; yaşlı adam eğiliyor, eğiliyordu, su da çekiliyor, çekiliyor, yok oluyordu emen toprakta, ve bir çamur peyda oluyordu ayaklarının dibinde, kapkara; ossaat bir tanrı kurutuveriyordu gölü. Yemişler sarkıyordu başının önünde, 110 Notlar: İzmir civarındaki Yamanlar Dağı nın kraterindeki Karagöl ün geçmişteki ismi Tantalos Gölü idi. Troia ya savaş açan Agamemnon ve Menelaos Pelops un torunlarıdır. İngilizce deki tantalize fiili Tantalos dan geliyor. Sözlük anlamı: Boşuna ümit vermek, hayal kırıklığına uğratmak, bir şeyi gösterip vermemek (Redhouse.) Umutlandırıp kıvrandırmak (Metro Collins.) SİSYPHOS Sisyphos da Tantalos gibi cezasıyla sanat ve yazın yapıtlarına konu olmuş mitolojik karakterlerden biridir. Sisyphos Teselya kralı Aeolus un oğluydu. Atlas ın kızlarından Merope ile evlenmiş, Korinth kentini kurup oranın kralı olmuştu. Limanın önemli konumundan dolayı kişisel çıkarını gözeterek deniz

4 ticaretini kontrol altında tutuyor, çiftliğindeki hayvanlarıyla övünüyordu. Fakat kişiliği konusunda hoş sözler söylenemezdi. Açgözlü, kurnaz, bencil, hileci, yabancılara düşman ve saldırgan bir adamdı. Kurnazlığıyla çağdaşı ünlü hırsız Autolykos u bile alt etmişti. Hayvanlarının sayısının azaldığını görünce üşenmeden ahırlarındaki bütün hayvanlarının toynaklarının altına kendine özgü bir işaret kazıtmış, sonra da Autolykos un çiftliğini basıp işaretli hayvanlarla hırsızlığını kanıtlamıştı. Bir anlatıma göre bu olay sonucunda Autolykos suçunu kabullenip Sisyphos u evinde ağırlarken onun, kızı Antikleia ile ilişki yaşamasına göz yummuş ve bu ilişkinin meyvesi Odysseus olmuştu. Troia nın Tahtı Atı ile kurnazlığı dillere destan olan Odysseus un iş bitirici kurnazlıklarını Autolykos ile Sisyphos dan aldığı söylenir. Antikleia daha sonra İthaka kralı Laertes ile evlenmiş ve Odysseus un Troia dan dönüşünü beklerken üzüntüsünden ölmüştü. (Odysseus un Laertes in oğlu olduğunu söyleyen yazarlar da vardır.) Cezalar yüksek yerden geldiğine göre Sisyphos un pervasız kişiliğinin Olymposluları öfkelendiren boyutlara ulaştığını tahmin etmek güç olmasa gerek. Nehir tanrısı Asopos ortadan kaybolan kızı Aegina nın izini sürmek için Korinth e geldiğinde Sisyphos yine BD KASIM 2016 Sisyphos un işkencesi, Tiziano ( ) kurnazlığına başvurarak dertli babaya kızını kimin kaçırdığını bildiğini, ancak Korinth akropolüne bitmez tükenmez bir su kaynağı sağlarsa bu gizi açık edeceğini söylemişti. Bu şart yerine getirilince de kızının yakındaki bir adaya (Pire limanının karşısındaki bu ada Aegina nın adını taşıyor) kaçırıldığını, kaçıranın da Zeus olduğunu söyledi. Sisyphos un boşboğazlığına ve cüretine öfkelenen Zeus kardeşi Hades ten onu Tartaros a götürüp cezalandırmasını istedi, fakat Sisyphos önce Hades i, sonra da zorla götürüldüğü Tartaros ta Persephone yi bile hileleriyle aldatmaya kalkınca o korkunç cezaya çarptırıldı. Buna göre Sisyphos kocaman bir kayayı bir tepeye kadar çıkaracak, fakat kayanın geriye yuvarlanmasına engel olamayacak 111

5 İxion un işkencesi, gravür, Bernard Picart ve bu işkence tekrarlanarak sonsuza dek sürecekti. Nobel li yazar Albert Camus Sisyphos Söylencesi isimli denemesinde söz konusu cezayı metafor olarak kullanarak insanın yaşam uğraşının felsefesini yapıyor. İXİON Teselya nın dağlık yöresinde yaşayan Lapitlerin kralı İxion un suçu ölümlülerin tanrılara karşı işlediği suçlar arasındaki en büyük suçtu, çünkü o Zeus un eşi Hera ya tecavüz etmeye kalkmıştı, hem de Zeus un konuğuyken. İxion, eşi Dia ile evlenirken kayınpederine para ve düğün armağanları verme sözünü tutmamış, kayınpederi de buna karşılık onun atlarından bir kısmını zorla alıp götürmüştü. Yabanıl karakterli İxion bunu ödeşme olarak 112 göreceğine hakaret olarak almış ve uzlaşma bahanesiyle evinde yemeğe davet ettiği adamı önceden hazırlattığı, içi korlarla dolu bir çukura iterek öldürmüştü. Mitolojiye ilk akraba cinayeti olarak geçen ve öldürülenin bir konuk olmasıyla daha da ağırlaşan bu suç zamanın en nefret uyandıran suçların başında geliyordu. Yine zamanın örfü uyarınca günahtan arınma yollarına başvuran İxion her kapıdan geri çevrildi ve toplumundan dışlanarak yalnız bırakıldı. Teselya dan sürülerek delilik nöbetleri içinde kırsalda dolaşmaya başladı. O denli acınası bir duruma düşmüştü ki Zeus tanrı merhameti denebilecek bir büyüklük göstererek Olympos a getirtmekle kalmadı, sofrasında konuk etti onu. Fakat İxion günahtan arınma olgusunun en yücesi olan bu davranışa nankörlük etti. Hera ya yaklaşmaya kalkıştı. Zeus gerçek niyetini sınamak için onu Hera ya tıpatıp benzeyen bulutsu bir yaratıkla başbaşa bırakınca İxion un yaklaşma hareketleri tecavüze dönüştü. Ceza kaçınılmaz olmuştu. Zeus İxion u Olympos dan attıktan sonra Hermes e onu Tartaros a götürüp sonu gelmez bir işkenceyle cezalandırmasını buyurdu. İxion kızgın veya alevler saçan, durmadan dönecek demir bir tekerleğe bağlandı. Acı çekiyor, ama ölmüyordu, çünkü Zeus un sofrasındaki göksel besinlerden yediği için ölümsüzleşmişti. Çektiği acılar sonsuza dek sürecekti. halukerdemol@butundunya.com.tr

Benzer belgeler

Çocuklar için Kutsal Kitap sunar. Cennet, Tanrı nın Harika Evi

Çocuklar için Kutsal Kitap sunar Cennet, Tanrı nın Harika Evi Yazarı: Edward Hughes Resimleyen: Lazarus Uyarlayan: Sarah S. Tercüme eden: Nurcan Duran Üreten: Bible for Children www.m1914.org 2010 Bible