HAFTAYA BAKIŞ 12 ŞUBAT 2014 ERDOĞAN TOPRAK CHP GENEL BAŞKAN YARDIMCISI. TÜRKİYE ve DÜNYA GÜNDEMİ

Transkript

1 HAFTAYA BAKIŞ TÜRKİYE ve DÜNYA GÜNDEMİ

2 HAFTAYA BAKIŞ TÜRKİYE VE DÜNYA GÜNDEMİ ANA BAŞLIKLAR KIBRIS SORUNUNUN ÇÖZÜMÜ KONUSUNDA YENİ BİR BAŞLANGICIN GÜNDEME GELDİĞİNİ DAHA ÖNCEKİ DEĞERLENDİRMELERİMDE AKTARMIŞTIM. TÜSİAD IN TÜRK, GÜNEY KIBRIS VE YUNAN İŞADAMLARINI BİR ARAYA GETİREN ADIMIYLA HIZLANAN SÜREÇ DÜNDEN İTİBAREN YENİDEN MASAYA OTURULMASIYLA HIZLANDI. TÜRKİYE NİN DE BU SÜRECİ DESTEKLEMESİ GEREKİYOR. İRAN İLE 5+1 ÜLKELERİNİN NÜKLEER MÜZAKERELERDE CENEVRE DE VARDIKLARI 6 AYLIK GEÇİCİ ANLAŞMADAN SONRA, İRAN İLE ULUSLARARASI ATOM ENERJİSİ AJANSI DA İRAN İLE ANLAŞTI VE DENETİMLER KONUSUNDA MUTABAKATA VARDI. BU GELİŞME GEÇİCİ ANLAŞMANIN KALICI HALE GELMESİ YÖNÜNDE ÖNEMLİ BİR ADIM VE İRAN IN KONUMUNU GÜÇLENDİRECEK BİR GELİŞME. HÜKÜMET AB İLE YAPILAN GÖÇMENLERİN VE KAÇAK MÜLTECİLERİN GERİ KABULÜ ANLAŞMASINI İMZALADI, TBMM DEN DE GEÇİRDİ. BAŞBAKAN HER GİTTİĞİ YERDE BUNU BAŞARI OLARAK SUNUYOR VE VİZELERİN KALKACAĞINI SÖYLÜYOR. ANCAK İSVİÇRE, AB İLE İLİŞKİLERİNİ KOPARTMAK PAHASINA ÜLKEYE YÖNELİK GÖÇMENLER VE AB ÜLKELERİ VATANDAŞLARI DA DAHİL YABANCILAR İÇİN KOTA GETİRME KARARI ALDI. BU KARAR AB ÜLKELERİNİN BÜYÜK TEPKİSİNE YOL AÇSA DA DÜZENLEME HALKOYLAMASINDA KABUL EDİLDİ. 1

3 BOSNA-HERSEK TE İŞSİZLİK VE EKONOMİK SIKINTILAR NEDENİYLE BAŞLAYAN GÖSTERİLER GİDEREK GENİŞLİYOR. AVRUPA NIN ORTASINDA YENİ BİR ÇATIŞMA ORTAMI OLASILIĞI BELİRİYOR. ŞİMDİLİK EKONOMİK İÇERİKLİ GÖRÜNEN BU TEPKİLERİN YENİ BİR BOŞNAK-HIRVAT-SIRP ÇATIŞMASINA DÖNÜŞMESİNDEN BÜYÜK ENDİŞE DUYULUYOR. CENEVRE DE GEÇEN AY BAŞLAYAN VE İLK TURU SONUÇLANAN SURİYE MÜZAKERELERİNDE İKİNCİ TUR PAZARTESİ GÜNÜNDEN İTİBAREN BAŞLADI. SÜREÇ YAVAŞ İLERLESE DE TARAFLARIN MASADAN KALKMAMASI, HUMUS TA ATEŞ KES SAĞLANMASI, ŞEHRE İNSANI YARDIM ULAŞTIRILMASI VE SİVİLLERİN TAHLİYESİNE OLANAK SAĞLANMASI BİLE BAŞLI BAŞINA ÖNEMLİ SONUÇLARDIR. UZUN SÜREDİR DİLE GETİRDİĞİM VE GİDİŞİN O YÖNDE OLDUĞUNU SÖYLEDİĞİM KREDİ NOTU İNDİRİMİ KONUSUNDA İLK ADIM, STANDART &POOR S TAN (SP) GELDİ. SP TÜRKİYE NİN GÖRÜNÜMÜNÜ NEGATİFE ÇEVİRDİ VE MERKEZ BANKASI NIN BAĞIMSIZLIĞINA YÖNELİK SİYASİ MÜDAHALELER KONUSUNDA SERT ELEŞTİRİLERDE BULUNDU. KANIMCA BUNU YAKINDA YENİ NOT İNDİRİMLERİ İZLEYECEKTİR. EKONOMİK TABLONUN BİR BAŞKA YANSIMASI BDDK NIN BANKALARDAKİ MEVDUAT VE MEVDUATIN DAĞILIMINA İLİŞKİN VERİLERİNDE KENDİNİ GÖSTERİYOR. BİR YANDA YÜKSEK FAİZLE BORÇLANARAK YOKSULLAŞAN TÜRKİYE BİR YANDA BBDK VERİLERİNE GÖRE GİDEREK AĞIRLAŞAN GELİR VE SERVET DAĞILIMI. TÜRKİYE BU TABLOYU YAŞARKEN MİLYONER SAYISININ 15 BİN KİŞİ DAHA ARTMASI BU ÇARPIKLIĞIN SONUCUDUR. BDDK NIN AÇIKLADIĞI BİR BAŞKA VERİ İSE YUKARIDA SORDUĞUM MUCİZE SORUSUNUN YANITINI VERİYOR. MUCİZE DİYE BİR ŞEY YOK. OLMADIĞI DA BDDK NIN 2013 SONU VERİLERİYLE SOMUTLAŞIYOR. 2

4 BANKALARIN TAKİPTEKİ ALACAKLARINDA, YANİ BATIK KREDİLERİNDE, GERİ DÖNMEYEN KREDİLERİNDEKİ ARTIŞ ORANI ÖNCEKİ YILA GÖRE YÜZDE 26,8 OLMUŞ! BU ORAN GİDİŞİN VAHAMETİNİ GÖSTERİYOR. EKONOMİNİN HIZLA KÖTÜYE GİTTİĞİNE İLİŞKİN BİR BAŞKA GÖSTERGE, TIR KARNELERİNİN SAYISINDAKİ KESKİN DÜŞÜŞ! AVRUPA NIN EN BÜYÜK, DÜNYANIN İLK BEŞ ARASINDAKİ TIR FİLOSUNA SAHİP TÜRKİYE, HÜKÜMETİN UYGULADIĞI YANLIŞ DIŞ POLİTİKANIN VE YANLIŞ EKONOMİK POLİTİKANIN FATURASINI ÖDÜYOR. EKONOMİ YÖNETİMİN GAYRİCİDDİLİĞİ, TÜİK İN AÇIKLADIĞI ENFLASYON VERİLERİYLE BİR KEZ DAHA ORTAYA ÇIKTI. SÜREKLİ ENDEKSLERLE OYNAYARAK, ENFLASYONU VE DİĞER EKONOMİK GÖSTERGELERİ BAŞBAKANI ÜZMEYECEK HALE GETİRMEYE ÇABALAYAN TÜİK ENFLASYON HESABINDA HATA YAPTIĞINI, AÇIKLANAN ENFLASYONDAN DAHA YÜKSEK BİR ORANI İLAN ETMEK ZORUNDA KALDI. RUSYA DAN TURİZM HAMLESİ TÜRKİYE YE GELEN RUS TURİSTLERİ ETKİLER Mİ? BAŞKAN PUTİN İN SOÇİ OLİMPİYATLARI SIRASINDA DÜZENLEDİĞİ TOPLANTILARDA YAPTIĞI AÇIKLAMALARA BAKILIRSA, SOÇİ YE YAPILAN 55 MİLYAR DOLARLIK YATIRIMIN GERİ DÖNÜŞÜ İÇİN RUSYA HÜKÜMETİ VATANDAŞLARINI ÜLKEDE TATİLE DAVET EDECEK. SOÇİ NİN 41 BİNE ÇIKARTILAN YATAK KAPASİTESİ, MODERN VE BEŞ YILDIZLI TESİSLER İÇİN PUTİN ÜLKENDE UCUZA TATİL YAP KAMPANYASI BAŞLATACAĞINI AÇIKLADI. BAŞBAKAN VE AKP İKTİDARI YARGIYI AKP LİLEŞTİRMEK YÖNÜNDE DÜN ÇOK BÜYÜK BİR ADIM DAHA ATTI. KENDİ PARALEL DEVLETİNİ KURMA KONUSUNDA HİÇBİR ADIMI ATMAKTAN GERİ DURMAYAN HÜKÜMET BİR GÜNDE TEK KARARNAMEYLE 166 HAKİM VE SAVCININ TAYİNİNİ ÇIKARTTI. EMNİYETTE, YARGIDA, MİLLİ EĞİTİM DE VE DİĞER KURUMLARDA BU TAYİN FURYASININ AMACI ARTIK GİZLENEMEZ DURUMDA. 3

5 HAFTAYA BAKIŞ TÜRKİYE VE DÜNYA GÜNDEMİ DETAYLAR KIBRIS SORUNUNUN ÇÖZÜMÜ KONUSUNDA YENİ BİR BAŞLANGICIN GÜNDEME GELDİĞİNİ DAHA ÖNCEKİ DEĞERLENDİRMELERİMDE AKTARMIŞTIM. TÜSİAD IN TÜRK, GÜNEY KIBRIS VE YUNAN İŞADAMLARINI BİR ARAYA GETİREN ADIMIYLA HIZLANAN SÜREÇ DÜNDEN İTİBAREN YENİDEN MASAYA OTURULMASIYLA HIZLANDI. TÜRKİYE NİN DE BU SÜRECİ DESTEKLEMESİ GEREKİYOR. Kısa süre önce TÜSİAD, Lefkoşe de bir toplantı düzenlemişti. TÜSİAD Başkanı Muharrem Yılmaz ın özel çabalarıyla gerçekleşen bu toplantıda, Güney Kıbrıs ve Yunanistan işadamı örgütleri, KKTC işadamı örgütleriyle birlikte bir araya geldi. O toplantı sonrasında tüm tarafların imzaladığı bir deklarasyon yayınlanmış ve taraflar yeniden müzakere masasına oturmaya çağrılmıştı. Bu çağrıya hükümetler düzeyinde de destek verilmesi gerekiyordu. O gelişmeler üzerine yaptığım değerlendirmelerde TÜSİAD ın bu girişimini çok önemli gördüğümü, çözüm ve müzakere sürecinin yeniden başlaması adına önemli bir adım olduğunu ifade etmiştim. Şimdi bir işadamı kuruluşunun, bir sivil toplum örgütünün ülke gündemindeki, dış ya da iç politikadaki bir sorunun çözümünde nasıl destek ve etkin olabileceğini görüyoruz. Dört ülkenin işadamları bir anlamda BM yi de harekete geçirmiş oldular. Güney Kıbrıs ın şu anki Cumhurbaşkanı Nikos Anastasiadis Annan Planı na o dönemde destek kampanyası yürütmüş ve referandumda evet oyu verilmesini savunmuştu. Şimdi dünden itibaren BM Kıbrıs Özel Temsilcisinin gözetiminde başlayan müzakereler adada çözüm ve uzlaşma umudunu yeniden yükseltti. 4

6 Derviş Eroğlu ve Nikos Anastasiadis arasındaki görüşme sonrasında açıklanan ortak metin üzerinden yürütülecek müzakerelerde, AB, yönetim ve temsil, mülkiyet hakları, ekonomik vb. konular üzerinde uzlaşı aranacak. Eroğlu ve Anatasiadis in müzakerelere esas teşkil edecek ortak metinle ilgili uzlaşı açıklamaları önemli maddeler içeriyor. Ortak açıklamada, öncelikle varılacak bir çözümün BM Güvenlik Konseyi kararlarında belirtilen iki toplumlu, iki bölgeli, tarafların siyasi eşitliğini içeren bir federasyona dayanacağı belirtiliyor. Bu ifadelerden anlaşıldığı gibi, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği üyesi olacak Birleşik Kıbrıs'ın tek uluslararası kimliği ve tek egemenliği olacak. Egemenlik, Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türklerden eşit bir şekilde kaynaklanacak, iki taraf eşit haklar dahilinde anayasal eşitliğe sahip olacak. Birleşik Kıbrıs için oluşturulacak anayasa çerçevesinde, Federal yasalarla yapılacak düzenlemeler çerçevesinde tek bir birleşik Kıbrıs vatandaşlığı olacak. Anastasiadis ve Eroğlu nun açıkladıkları ortak metin umut verici bir havayı yansıtıyor. Ortak açıklamada, Birleşik Kıbrıs'ın tüm vatandaşlarının, hem Kıbrıs Rum kurucu devletinin, hem de Kıbrıs Türk kurucu devletinin vatandaşı olacağı, federal hükümetin yetkilerinin anayasa tarafından belirleneceği belirtiliyor. Bildiğiniz gibi, Kıbrıs sorununun çözümü için 1968'den görüşmeler yürütülüyor. KKTC yönetiminin bu konuda uzun süredir hazırlık yaptığı ve Derviş Eroğlu nun yaklaşımlarının da gerek Rum Yönetimi gerekse BM tarafından çok olumlu karşılandığı ifade ediliyor. KKTC yönetiminin stratejisine göre, Kıbrıs sorununun şu ana kadar dönem dönem yapılan ya da kesilen görüşmelerinde, ele alınmadık hiç bir boyutunun kalmamış durumda. 5

7 O nedenle KKTC yönetimi her iki tarafında samimiyetle istemesi halinde dün başlayan yeni dönem müzakereler sonrasında Kıbrıs sorunu 3 ayda çözülebilecek aşamaya gelmiş durumda. Bu da yeni müzakere sürecine ilişkin olumlu umut ve beklentilerimi yükseltiyor. 2 yıldan bu yana askıda olan müzakerelerin yeniden başlaması ve tarafların masaya oturması önemli bir gelişme ve Türkiye tarafından da bunun desteklenmesi gerekir. Hatırlayacağınız gibi, 2004 tarihli Annan Planı referandumunun ardından uzun süre kesintiye uğrayan ve 2008'de tekrar başlayan müzakereler, 29 Mart 2012 de kesilmiş, görüşmeler askıya alınmıştı. Referandumdan sonra Güney Kıbrıs ın AB üyeliğinin kabul edilmesi de sürecin çözümünü kanımca güçleştiren bir adım oldu. Şimdi özellikle yönetim konusunda tarafların uzlaşı araması ve karşılıklı yaklaşımları önemli. Rum kesimi iki eyaletten oluşan ve güçlü bir merkezi yönetime bağlı bir yönetim şekli üzerinde ısrar ediyor. KKTC ise iki bağımsız devletten oluşan bir konfederasyon kurulmasını savunuyordu. Tarafların karşılıklı ödünlerle bir uzlaşı yolu bulacaklarına inanıyorum. Zaten iki liderin üzerinde uzlaştıklarını açıkladıklar ortak müzakere metni de bu beklentileri olumlu yönde güçlendirecek bir metin olma özelliğini taşıyor. Umarım 1974 ten bu yana 40 yıldır devam eden bu sorunun çözümü konusunda bu kez hızla somut adımlar atılır ve KKTC yönetiminin dillendirdiği gibi sorunlar 3 ayda çözülür, anlaşma sağlanır. Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu nun bu müzakerelerin son şans olduğu görüşüne ve yine anlaşma olmazsa herkesin kendi yoluna gideceği yaklaşımına katılmıyorum. Müzakerelerin başlaması öncesinde sergilenen bu yaklaşım daha baştan süreci umutsuzluğa büründürmek, müzakere masasındakileri, ya anlaşın ya da diye tehdit etmektir. Çözüme katkısı olmaz. 6

8 Müzakerelerin bir aşamasından sonra Türkiye ve Yunanistan ın da devreye gireceği, Ankara ve Atina nın da çapraz müzakere yöntemiyle sürece dahil olacağı belirtilmektedir. Ancak Dışişlerinin yaklaşımı Bakanın ifade ettiği şekilde olursa, bunun pek de olumlu bir katkı sağlayacağını sanmıyorum. Bir noktayı da özellikle vurgulamak istiyorum. TÜSİAD ekonomik konularda görüş açıklayınca, yolsuzluk ve rüşvete tepki gösterince, yargıya yönelik müdahaleleri eleştirince, kendini hukukun ve yargının güvencesinde hissetmeyen yabancı yatırımcının Türkiye ye gelmeyeceğini söyleyince Başbakan tarafından Vatan Haini ilan edildi. TÜSİAD Başkanı yeni İnternet yasası değişiklikleri konusunda görüşlerini kamuoyuyla paylaşıp, Sayın Cumhurbaşkanına yasanın veto edilmesi talebini ve gerekçelerini iletince, yine Başbakanın hışmına uğradı ve Başbakan TÜSİAD a ve Başbakanına saygısızca ve argo bir yaklaşımla Hadi ordan be diye hitap etti, sen kim oluyorsun, dış mihrakların maşası dedi. Oysa bu kurumların, sivil toplum örgütlerinin varlığının önemi işte Kıbrıs konusunda bence ortaya çıktı. TÜSİAD ın başlattığı girişim, bu kuruluşumuzun uluslararası alandaki etkinliğini ve saygınlığını da gösterdi. BM harekete geçti ve dünden itibaren adada yeniden umut ve uzlaşı rüzgarları esmeye başladı. Demek istediğim, bir Başbakanın TÜSİAD a yaklaşımına bakın bir de dünyanın, BM nin, Güney Kıbrıs ve Yunanistan Hükümetlerinin yaklaşımına bakın! 7

9 İRAN İLE 5+1 ÜLKELERİNİN NÜKLEER MÜZAKERELERDE CENEVRE DE VARDIKLARI 6 AYLIK GEÇİCİ ANLAŞMADAN SONRA, İRAN İLE ULUSLARARASI ATOM ENERJİSİ AJANSI DA İRAN İLE ANLAŞTI VE DENETİMLER KONUSUNDA MUTABAKATA VARDI. BU GELİŞME GEÇİCİ ANLAŞMANIN KALICI HALE GELMESİ YÖNÜNDE ÖNEMLİ BİR ADIM VE İRAN IN KONUMUNU GÜÇLENDİRECEK BİR GELİŞME. Geçtiğimiz yıl Kasım ayında İran ve 5+1 ülkeleri Cenevre de yaptıkları müzakerelerde Nükleer Program ve Uranyum Zenginleştirme çalışmalarının denetimi konusunda uzlaşmaya vardılar. İran ın kabul ettiği koşullar çerçevesinde de anlaşma 22 Ocak tan itibaren yürürlüğe girdi. Cenevre de uzlaşmaya varılan bir başka nokta da İran ın Nükleer çalışmalarını, nükleer tesislerini, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı nın (UAEA) denetimine açmasıydı. Hafta başında yapılan açıklamada İran ve UAEA nın anlaştıkları duyuruldu. Böylece İran ın nükleer çalışmaları konusunda uluslararası kamuoyunun beklediği somut bir adım daha atıldı ve yeni bir aşamaya daha geçildi. Bu, İran ın ambargodan tümüyle kurtulması, yaptırımların daha da gevşetilmesi açısından da önemli! Dolayısıyla Türkiye-İran ekonomik ve siyasi ilişkileri açısından da önemsenmesi gereken bir gelişme. UAEA ile İran arasındaki anlaşmaya göre, İran UAEA ile işbirliğini geliştirecek. Ayrıca İran ın barışçıl amaçlarını kanıtlaması ve bu konuda UAEA yı ikna etmesi gerekiyor. Bunun için İran ın üç ay süresi var. Böylece, İran, 5+1 ülkeleriyle vardığı anlaşmanın ardından şimdi de Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile işbirliğini güçlendirmeyi planlıyor. Tahran'da yapılan görüşmeler sonrasında üzerinde mutabakata varılan anlaşma ilkelerine göre, 15 Mayıs'a kadar 7 somut önlemin hayata geçirilmesi konusunda uzlaşmaya varıldı. 8

10 Anlaşmaya göre, İran, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı tarafından nükleer başlıkların tamamlayıcı unsuru olarak değerlendirilen özel ateşleme sisteminden vazgeçecek. Bilindiği gibi UAEA, 2011 yılındaki raporunda bu ateşleme sistemlerinin "kaygı uyandırıcı" olduğu uyarısında bulunmuştu. Ayrıca Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'na bağlı denetçiler, Arkadan ve Sagend'deki uranyum üretim tesislerine inceleme yapmak üzere girebilecek. İran bunlara ilave olarak ağır su reaktörünün bulunduğu Arak'taki tesisle ilgili de UAEA ya bilgi vermeyi ve denetçilerin tesisi incelemesini kabul etti. Tahran'da varılan bu mutabakat, 18 Şubat'ta Viyana'da yapılacak görüşmeler öncesinde İran ın elini önemli ölçüde güçlendirmiş durumda. UAEA yine de temkinli davranacaklarını ve 15 Mayıs a kadar İran ın samimiyetini test edeceklerini açıkladı. Dolayısıyla bu mutabakatın işlemesi, somur önlemlerin hayata geçirilmesi hem 5+1 ülkeleri hem de UAEA açısından hayati önemde. Ancak İran hükümetinin artık bu aşamadan sonra anlaşmaları bozacak, ülkeyi yeniden ağır ambargoların ve yaptırımların altına sokacak eylemler içinde olacağını sanmıyorum. Bu açıdan UAEA ile İran arasındaki uzlaşının verilen üç aylık sürenin hak ettiği şekilde değerlendirileceğini düşünüyorum. Bölgemiz açısından da bu gelişmeler olumlu sonuçlar yaratacaktır, kanısındayım. Barışın egemen olması, İran ekonomisinin ayağa kalkması, dışa açılması, İran da yatırımların hızlanması mutlaka başta Türkiye olmak üzere tüm bölge ülkelerine olumlu yansıyacaktır. 9

11 HÜKÜMET AB İLE YAPILAN GÖÇMENLERİN VE KAÇAK MÜLTECİLERİN GERİ KABULÜ ANLAŞMASINI İMZALADI, TBMM DEN DE GEÇİRDİ. BAŞBAKAN HER GİTTİĞİ YERDE BUNU BAŞARI OLARAK SUNUYOR VE VİZELERİN KALKACAĞINI SÖYLÜYOR. ANCAK İSVİÇRE, AB İLE İLİŞKİLERİNİ KOPARTMAK PAHASINA ÜLKEYE YÖNELİK GÖÇMENLER VE AB ÜLKELERİ VATANDAŞLARI DA DAHİL YABANCILAR İÇİN KOTA GETİRME KARARI ALDI. Bu karar, AB ülkelerinin büyük tepkisine yol açsa da düzenleme halkoylamasında kabul edildi. Avrupa da şimdi yeni bir göçmen krizi yaşanıyor. AB ile İsviçre bu konuda karşı karşıya geldi. İsviçre de geçtiğimiz Pazar günü yapılan halkoylamasında ülkedeki göçmenlere kota getirilmesi, kotayı aşan göçmenlerin ülkeden çıkarılması, iş başvurularında önceliğin İsviçre vatandaşlarına verilmesi yüzde 50,3 oranında EVET oyuyla kabul edildi. AB üyesi olmayan İsviçre nin AB ile serbest dolaşım anlaşması bulunuyor ve AB ülkelerinin vatandaşları da İsviçre de yerleşim, ikamet ve çalışma olanağına sahip durumdalar. Kabul edilen bu düzenleme ile üçüncü ülke vatandaşlarının yanı sıra AB ülkelerinin vatandaşları da göçmen kotası içinde olacak ve belki de çok sayıda AB ülkesi vatandaşı, İsviçre den sınır dışı edilecek. Hükümetin AB ile imzaladığı GERİ KABUL anlaşmasının Türkiye açısından yaratacağı sakıncaları, ülkemizin kaçak göçmen ve sığınmacıların barındığı bir ülke konumuna geleceğini daha anlaşmanın ilk gündeme geldiği günden itibaren sürekli vurguluyorum. Ancak hükümet AB nin üç yıl sonra vizeleri kaldırmayı gündemine alabileceği vaadine kanarak bu anlaşmayı büyük bir zafer edası ile imzaladı. Başbakan şimdi bunu siyasi nema için kullanıyor, yakında AB ye vizeler kalkacak diye yurttaşları kandırmaya çalışıyor. 10

12 Tüm uyarılarımıza, muhalefet şerhimize rağmen anlaşmayı TBMM den de geçirdiler. Oysa bakın işte Avrupa nın göbeğinde İsviçre AB ülkelerinin vatandaşlarını da kapsayacak şekilde tam tersi bir adım atıyor. İsviçre de Pazar günü yapılan halk oylamasının göçmenlere ve AB ülkelerinin vatandaşlarını da kapsayacak şekilde kota getirilmesinin kabul edilmesi, İsviçre ile AB arasında gerginliğe neden oldu. AB yetkilileri İsviçre ye sert tepkiler dillendirdiler. Halk oylamasına sunulan teklifin kabulüyle, bugüne kadar sorunsuz bir şekilde İsviçre'de iş arayabilen, çalışan, ikamet eden AB üyesi ülkelerin vatandaşlarını da bu haklarını yitirecekler. Fransa Dışişleri Bakanı Laurent Fabius, İsviçre ile olan ilişkilerimizi gözden geçireceğiz diyerek çok sert tepki verdi. Hatta daha da ileri giderek, İsviçre'nin dış ticaretinin yüzde 60'ını AB ülkeleri ile yaptığını söyledi ve İsviçre nin bundan büyük zarar göreceğini ifade etti. Almanya Başbakanı Angela Merkel'in sözcüsü de, Başbakan adına yaptığı açıklamada, halk oylaması sonucuna saygı duyduklarını ancak bu kararın AB ile İsviçre arasında çok ciddi sorunlar doğuracağını vurguladı. Almanya Dışişleri Bakanı Frank-Walter Steinmeier, bu kararla sonuçta en büyük mağlubun bizzat İsviçre olacağını söyledi. Halk oylamasında, İsviçre halkının yüzde 50'sinden fazlası, aşırı sağcı İsviçre Halk Partisi'nin göçün kota konularak sınırlandırılması teklifini kabul etti. 3 yıllık bir geçiş sürecinden sonra, yabancıların sayısı için üst sınır belirlenecek. Ayrıca iş başvurularında, İsviçre vatandaşlarına da öncelik tanınacak. Teklifin yasalaşmasıyla, İsviçre ile AB arasında 1999 yılında imzalanan serbest dolaşım anlaşmasının da yeni koşullara uygun hale getirilmesi gerekiyor. Bu anlaşmaya göre, AB üyesi ülkelerin vatandaşları İsviçre'de ikamet etme ve çalışma hakkına sahiplerdi. 11

13 AB Komisyonu da İsviçre'ye sert tepki gösteriyor. İsviçre'nin AB ülkeleri ile serbest ticaret imkânlarından faydalanırken, kişilerin serbest dolaşımına sınırlama getiremeyeceğini savunuyor. AB Komisyonu nun açıklamasında, Ya her ikisi de kabul edilir, ya da hiçbiri dedi. Aşırı sağcı İsviçre Halk Partisi nin halkoylamasında kabul edilen ve yasalaşan teklifinin gerekçesi olarak İsviçre'ye yılda 80 bin yabancının geldiği, bu kadar yüksek oranda bir göçü sekiz milyonluk bir ülkenin kaldırmasının imkânsız olduğu savunuluyor. İsviçre Halk Partisi İsviçre de de yaygın bir işsizlik olduğunu, istihdam piyasasında büyük sorunlar bulunduğunu, daha düşük ücretlere çalışmaya hazır yabancıların ülkeye gelmesinin, ücretleri düşürdüğünü öne sürüyor. Partinin gündeme getirdiği teze göre, göçmenlerin konut ihtiyacını karşılamaya yetecek kadar konut inşa edilmediği için, konut piyasasında fiyatlar ve kiralar yükseliyor. Her yıl 80 bin kişi daha sokağa çıkıp, trene binince mevcut trafiğe yenisi ekleniyor. Göçmenler yüzünden suç oranları artıyor. Buna karşılık aşırı sağcı İsviçre Halk Partisi nin kabul edilen teklifine karşı çıkanlar ise özellikle bu yeni düzenlemenin İsviçre-AB ilişkilerine büyük darbe vuracağı, İsviçre ekonomisinin derinden etkileneceğini dile getiriyorlar. Çünkü İsviçre ile AB arasındaki giyotin düzenlemesi uyarınca, AB'nin İsviçre ile ilişkilerinde, bir sözleşme feshedildiğinde tüm anlaşmaların feshi olanağı doğuyor ve AB nin bu olanağı kullanmasından büyük endişe duyuluyor. Yine de AB nin krizin tüm anlaşmalaşmaların feshedilmesine kadar varacak bir adımı atmayacağı görüşü ağırlıkta. Aksi durumda İsviçre nin çok büyük bir zorlukla karşı karşıya kalacağı, tüm ticari anlaşmaların yeniden düzenlenmesinin gerekeceği ifade ediliyor. 12

14 İsviçre'de nüfus içerisinde yabancıların oranı yüzde 23 dolayında. Dolayısıyla bu referandum sonucunun başta Fransa ve Almanya olmak üzere, mayıs ayında yapılacak Avrupa Parlamentosu seçimleri öncesinde, göç ve yabancı karşıtı siyasi partileri, Almanya da aşırı sağcı nasyonal sosyalistleri, Fransa da Le Pen in partisini güçlendirmesinden endişe ediliyor. Yapılan kamuoyu yoklamaları, İsviçre de alınan karar ile ilgili anketlerin sonuçları, aşırı sağ, popülist ve ırkçı-milliyetçi partilerin bu referandum sonucunun yarattığı rüzgârı arkalarına alabileceklerini gösteriyor. Dolayısıyla diğer AB ülkelerinde de Avrupa Parlamentosu seçim kampanyalarında göç ve yabancı karşıtı söylemlerin ön plana çıkacağı, işsizliğin ve ekonomik durumun kötü olduğu AB ülkelerinde de bu söylemin olumlu tankı bulacağı belirtiliyor. Böyle bir sürecin başlaması başta Almanya, Fransa, İsviçre olmak üzere yurt dışındaki yurttaşlarımızı da büyük olasılıkla olumsuz etkileyecektir. Yabancı düşmanlığını körükleyecektir. Türkiye nin imzaladığı geri Kabul anlaşması da düşünüldüğünde sadece Türk kökenli yurttaşlarımız açısından değil, üçüncü ülke vatandaşlarının da yaygın biçimde sınır dışı edilmeleri, geçiş güzergâhı gerekçesiyle binlerce kişinin Türkiye ye gönderilmeleri söz konusu olabilecektir. 13

15 BOSNA-HERSEK TE İŞSİZLİK VE EKONOMİK SIKINTILAR NEDENİYLE BAŞLAYAN GÖSTERİLER GİDEREK GENİŞLİYOR. AVRUPA NIN ORTASINDA YENİ BİR ÇATIŞMA ORTAMI OLASILIĞI BELİRİYOR. ŞİMDİLİK EKONOMİK İÇERİKLİ GÖRÜNEN BU TEPKİLERİN YENİ BİR BOŞNAK-HIRVAT-SIRP ÇATIŞMASINA DÖNÜŞMESİNDEN BÜYÜK ENDİŞE DUYULUYOR. Bosna-Hersek te derinleşen ekonomik sıkıntılar halk ayaklanmasına dönüştü. Gençler arasında yaygın işsizliğin giderek artması, huzursuzluğu ve tepkileri büyütüyor. Uzun yıllar iç savaşın yaşandığı, katliamların gerçekleştirildiği Bosna-Hersek te ekonomik huzursuzluğun sosyal, toplumsal ve siyasal huzursuzluğa dönüşmesi konusundaki kaygılar giderek büyüyor. Türkiye nin tarihi, kültürel, siyasi ve ekonomik bağları nedeniyle Bosna- Hersek teki bu gelişmelere duyarsız kalmamız söz konusu olamaz. Daha önce uluslararası toplumun Bosna Hersek yüksek temsilciliğini yapan Christian Schwarz-Schilling, Bosna-Hersek'teki gelişmelerle ilgili Deutsche Welle'nin sorularını yanıtladı. Kamu binaları yakılıp yıkıldığı, işgal edildiği ülkede güvenlik güçleri de gelişmelere engel olamıyor. Bu süreci tetikleyen gelişmeler aslında çok önceden işaretlerini veriyordu. Ancak Yugoslavya nın iç savaş süreci ve parçalanmasında en büyük mağduriyeti yaşayan, katliamlara sahne olan Bosna-Hersek e, Boşnakların katledilmesine o dönemde duyarsız kalan AB ve Uluslararası Toplum bugünkü gelişmeler karşısında da aynı tavır içinde. Yugoslavya bölündükten sonra Almanya nın desteğiyle, önce Slovenya, ardından Hırvatistan hemen AB üyeliğine alındı. Bosna-Hersek içinse aynı tavır sergilenmedi. Oysa AB üyeliği, AB nin ekonomik ve siyasi desteği söz konusu olsaydı Bosna-Hersek te bugün yaşananlara zemin hazırlayacak bir ekonomik ve siyasal ortam oluşmazdı. 14

16 Gelişmeler çok uzun zamandır bunu işaret ediyordu. Uluslararası toplum belirttiğim şekilde görmezden gelmeyi tercih etti. Bunun sonucu çok vahim olabilir. Göstericilerin büyük kısmını işsiz, yoksul, gıda sıkıntısı çeken Bosnalılar oluşturuyor. Şimdilik göründüğü kadarıyla protestolar kendiliğinden gelişen, organize olmayan eylemler. Bosna-Hersek'te yoksulluk geniş kesimlerin sorunu. Ekonomik sıkıntılar nedeniyle, emeklilerin, öğretmenlerin ve polislerin maaşları aylardır ödenemiyor. Dolayısıyla gençlerin, işsizlerin başlattığı protesto eylemleri, emeklilerin, kamu çalışanlarının, polislerin, öğretmenlerin katılımıyla genişliyor, toplumsal tabanını büyütüyor. Eylemler giderek şiddet içermeye, yakıp-yıkmaya, işgale dönüşüyor. Protestolar şimdilik Bosna Hersek Sırp Cumhuriyeti'ne sirayet etmemiş durumda. Ancak ekonomik protesto amaçlı bu gösterilerin giderek yeni bir etnik savaşa dönüşmesi Sırp-Boşnak-Hırvat çatışmasını gündeme getirmesi kaygımı paylaşmak isterim. Bosna-Hersek teki federal yönetim yapılanması, iç savaştan bu yana en kritik süreçten geçiyor. Bosna-Hersek te daha demokratik bir yapı, özgürlüklerin kullanımı konusunda daha etkin yönetim var. Buna karşılık Bosna Hersek Sırp Cumhuriyeti'nde federal yönetim daha diktatoryal ve insanların özgürlükleri daha kısıtlanmış durumda. Sırp federasyon başkanı Banya Luka durumu Saraybosna yönetimine nazaran daha baskıcı yöntemler izliyor ve bu nedenle de gösteriler henüz Bosna-Hersek Sırp Cumhuriyeti ne sıçrama eğilimi göstermiyor. Ülkede yolsuzluklar, siyasi partilerin ve yöneticilerin sahip oldukları imtiyazlar da halkın tepkisini çekiyor ve bu imtiyazların kaldırılması talepleri de bu gösterilerde dile getiriliyor. Bosna-Hersek teki gelişmeler, bir anlamda Ukrayna ile benzerlik gösteriyor. 15

17 Ancak Ukrayna da tepki veren AB, Bosna-Hersek teki gelişmelere sessiz ve tepkisiz. Ekonomik destek gündemlerinde yok. Bosna-Hersek i AB üyeliğine alma yönünde bir çabanın hızlandırılması söz konusu değil. Avrupa nın göbeğinde yeni bir yangının çıkmasına izin verilmemesi gerekiyor. Bu konuda gerekirse Türkiye inisiyatif almalı. CHP olarak hükümeti bu konuda harekete geçmeye, duyarlı olmaya, AB yi zorlaması yönünde baskı yapmaya yönlendirmeliyiz. AB ve Uluslararası Toplum, durum ancak kritik bir noktaya geldiğinde harekete geçiyor. Bosna-Hersek Uluslararası Yüksek Temsilcisi Valentin Inzko nun yaptığı açıklama, gösterilere askeri müdahale olasılığını da gündeme getiriyor. Inzko, kargaşanın devam etmesi durumunda, Avrupa Birliği askeri birliklerinin bölgeye konuşlanabileceği ihtimalinden söz ediyor. AB nin askeri müdahaleden önce ekonomik müdahaleyi, ülkedeki krize, yoksulluk ve açlığa desteği gündemine almasının daha doğru olacağını düşünmekteyim. Uluslararası toplumun harekete geçirilmesi, iç savaşın sona erdirilmesini içeren Dayton Anlaşması'ndan kaynaklanan sorumluğun yerine getirilmesi için, Hükümet ve Dışişleri Bakanlığı devreye girmeli, Uluslararası Toplumu gerekirse müdahale ve ekonomik destek için ikna etmelidir. Hükümetin bu doğrultuda Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi ne başvuruda bulunması da önemli bir girişim olacaktır. Aksi durumda yeniden bir iç savaşın fitilini ateşleyecek bu gelişmeler kaygı verici boyutlara ulaşabilecektir. 16

18 CENEVRE DE GEÇEN AY BAŞLAYAN VE İLK TURU SONUÇLANAN SURİYE MÜZAKERELERİNDE İKİNCİ TUR, DÜNDEN İTİBAREN BAŞLADI. SÜREÇ YAVAŞ İLERLESE DE TARAFLARIN MASADAN KALKMAMASI, HUMUS TA ATEŞ KES SAĞLANMASI, ŞEHRE İNSANI YARDIM ULAŞTIRILMASI VE SİVİLLERİN TAHLİYESİNE OLANAK SAĞLANMASI BİLE BAŞLI BAŞINA ÖNEMLİ SONUÇLARDIR. Cenevre'de Suriye konusunda müzakerelerin ikinci turu başladı. İlk tur görüşmelerde pek fazla ilerleme sağlanamadı. Ancak yine de elde edilen sonuçları küçümsememek gerektiğini düşünüyorum. Esad yönetiminin ve Muhaliflerin aynı masaya oturması, iki tarafın da masadan kalkmaması ve müzakereleri sürdürme yanlısı tavrı olumlu karşılamak gerekir. Beşar Esad rejimi ile muhalif gruplar, BM Suriye Özel Temsilcisi El Ahtar El Brahimi'nin arabuluculuğunda Cenevre'de bir kez daha görüşme masasına otururken, Brahimi, ikinci tur görüşmelerden önce yaptığı açıklamada temkinli bir tutum izledi. Dünya kamuoyuna savaşın sonlandırılması ve çözüm konusunda fazla umut vermek istemedi kanımca. Özel temsilci hızlı bir sonuç alınmasını kimsenin beklememesini, ancak hedeflerinin 100 binden fazla kişinin hayatını kaybettiği iç savaşı sonlandırmak olduğunu söylüyor. Birinci tur görüşmelerin başarısızlıkla sonuçlandığı dile getirilse de, Çatışmaların devam ettiği Humus'a insani koridor oluşturulması konusunda uzlaşmaya varılmasını, Uluslararası yardım örgütlerinin sağlanan ateş kes sayesinde Humus a girerek insani yardım, gıda ve ilaç ulaştırmalarını, Şehrin abluka altındaki bölgelerinden binlerce sivilin, kadın ve çocuğun tahliye edilmesi olanağının yaşama geçirilmesini, hiç de küçümsememek gerekir. 17

19 İkinci tur müzakerelerde daha olumlu sonuçların elde edileceği, ateş kesin daha yaygınlaşacağı, insani yardım koridorlarının daha da genişleyeceği sonuçların çıkmasını beklemekteyim. El Kaide-El Nusra militanları yardım konvoylarına, BM araçlarına ateş açarak insani yardımı engellemeye çalışsalar da bunda pek başarılı olamadılar. Aksine uluslararası kamuoyunun daha çok tepkisini çekerek, daha da dışlandılar. Şimdi bu örgütlerin oralardan nasıl çıkartılacağı tartışılıyor. Fransa, Suriye'nin çatışma yaşanmayan kentlerine insani yardımların girişini sağlamak için diğer ülkelerin de destek vermesi yönünde BM Güvenlik Konseyi'ne bir karar tasarısı sunmayı planladığını açıkladı. Böyle bir karar tasarısı kabul edilirse, özellikle Türkiye ye ciddi yükümlülükler getirileceği, Türkiye ve Ürdün üzerinden yardımların hızlandırılacağını tahmin ediyorum. Cenevre müzakereleri öncesinde, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov un Suriye Ulusal Muhalif ve Devrimci Güçler Konsey Başkanı Ahmet Cabra yı Moskova ya davet etmesi ve görüşmesi önemli. Rusya, Esad a destek verirken, muhalefeti de organize etmeyi, El Kaide, El Nusra, IŞİD gibi muhalif terör örgütlerine karşı güçlendirmeyi hedefliyor. 18

20 UZUN SÜREDİR DİLE GETİRDİĞİM VE GİDİŞİN O YÖNDE OLDUĞUNU SÖYLEDİĞİM KREDİ NOTU İNDİRİMİ KONUSUNDA İLK ADIM, STANDART &POOR S TAN (SP) GELDİ. SP TÜRKİYE NİN GÖRÜNÜMÜNÜ NEGATİFE ÇEVİRDİ VE MERKEZ BANKASI NIN BAĞIMSIZLIĞINA YÖNELİK SİYASİ MÜDAHALELER KONUSUNDA SERT ELEŞTİRİLERDE BULUNDU. KANIMCA BUNU YAKINDA YENİ NOT İNDİRİMLERİ İZLEYECEKTİR. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarının daha bir buçuk yıl önce yatırım yapılabilir notu verdikleri Türkiye ekonomisi şimdi dünyanın en kırılgan ekonomiler arasında ilk sırada. Bunun kredi notuna da yansımalarının olacağını uzun süredir dile getiriyordum. Bu konudaki ilk gelişme Standart And Poor s (SP) tarafından yapılan açıklama ve Türkiye analiziyle geldi. SP nin Türkiye Raporu ve not değerlendirmeleriyle, analiz, uyarı ve eleştirilerine bakacak olursak, Türkiye nin 2014 ve 2015 yıllarında ortalama yüzde 1 büyüyeceği öngörülüyor. Kâğıt üzerinde Bağımsız Merkez Bankası'nın bağımsızlığı konusuna ve siyasi müdahalelere de dikkat çekilerek eleştiriler yöneltiliyor. Ancak asıl önemlisi, SP, Türkiye'nin not görünümünü "durağan"dan "negatif"e çekti, "BB+" olan kredi notunu korudu. SP açıklamasında, Türkiye'nin net dış finansman ihtiyacını kapsayan rezervlerin azalmasının kredi zayıflığı ve ciddi kırılganlık yarattığı belirtilerek, "Türkiye'de sert ekonomik iniş riskinin arttığını görüyoruz" ifadesine yer veriliyor. Bu değerlendirme krizin derinleşeceğini, daha keskin kırılganlıkların gelmekte olduğunu işaret ediyor. Türkiye nin sıkı para politikası ve küresel piyasalardaki elverişsiz dış finansman koşulları ile sert iniş yaşayacağını öngören SP nin değerlendirmelerinde siyasi risklerin yüksekliği konusundaki ifadeler öne çıkıyor. 19

21 Kuruluşa göre, Türkiye deki politik gelişmeler öngörülebilir olmadığı için, bunun ekonomi ve büyüme hızı üzerinde ciddi biçimde olumsuz etkisi olacak. SP nin Türkiye ile ilgili saptamalarına göre son dönemde kurumsal kontrol ve dengeler, yönetim standardı açılarından ciddi bir erozyon yaşandığına vurgu yapılıyor. Başbakanın, SPK yı, BDDK yı, Rekabet Kurulu nu, TMSF yi, Merkez Bankası nı ve diğer özerk kurullarla, ekonomik ve idari birimleri siyasi tehdit amaçlı kullandığını bizler görüyoruz ve söylüyoruz. Ancak bu dünyanın, uluslararası kuruluşların da gözünden kaçmıyor. Yargıya yönelik müdahaleler, yapılmak istenen yasal düzenlemeler iletişim çağında tüm dünyanın önünde oluyor. Dolayısıyla SP diyor ki, kontrol-denetim-yönetim dengeleri açısından kurumlara baskı, kurumsal erozyon dikkat çekiyor. O nedenle Türkiye ye yatırımcı bu durumda kolay gelmez, dış finansman bulmak gittikçe zorlaşır. Tablo bunu gösteriyor. Ama Başbakan kendi yarattığı bu tabloyu görmezlikten geliyor. SP, Merkez Bankası nın bağımsızlığı konusunda, herhangi bir kısıtlamanın olmasının dış finansman ihtiyacı olan ülke için önemli bir risk taşıdığını dile getirerek, Başbakanın Merkez Bankası na faize, dövize yönelik müdahalelerini eleştiriyor. Standart & Poors, Türkiye ile ilgili değerlendirmesinde, büyük ölçüde iç talebe bağlı olan bütçe dengesinin, 2014 yılında düşen taleple birlikte bütçe açığına dönüşeceğini söylüyor. Otomotiv ve inşaat sektörlerinin içinde bulunduğu durumu geçen hafta sizlerle paylaştım. Bütçedeki dolaylı vergilerin (KDV, ÖTV, MTV) büyük bölümünü sağlayan otomotiv sektörünün girdiği darboğazın, vergi gelirlerinde ciddi düşüşe neden olacağını aktardım. Bu yıl bütçe açısından da ciddi sıkıntıların ortaya çıkacağını ifade ettim. 20

22 İşte bunun için SP de diyor ki; Senin bütçe gelirlerinin büyük bölümü iç talebe bağlı. Artık ekonomik gidişat bütçe açısından bu olanağın ortadan kalktığını gösteriyor. Bu nedenle 2014 te Türkiye, cari açık, dış ticaret açığı yanında büyük çaplı bütçe açığını da finanse etmek zorunda kalacak. SP ye göre, 2014 yılsonunda Türkiye nin bütçe açığının milli gelire oranı yüzde 3 olacak. Bu da oldukça yüksek bir oran ve enflasyonu, faizleri daha da tırmandıracak bir öngörü. SP nin bu değerlendirmeleri aslına bakarsanız, bizim sürekli değerlendirmelerimizde, somut verilerle, resmi rakamlarla anlattığımız tespitler. Şimdi bunlar uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarının notlarına, analizlerine, Türkiye raporlarına yansıyor. Türkiye nin ekonomik görünümü durağan dan negatife çevriliyor. Bunun bir sonraki adımı büyük çaplı not indirimidir. SP nin ardından FITCH ve Moody s de benzer yönde kararlarını yakında açıklayacaklardır. Bu not indiriminin anlamı ve sonucu Türkiye nin kredi itibarının düşmesidir. Çünkü kredi notu, ülke itibarının, ekonominin güvenilirliğinin ve sağlamlığının göstergesidir. İsteyin istemeyin, beğenin beğenmeyin küresel piyasalarda bir ülkenin kredi itibarı, kredi derecelendirme kuruluşlarının verdiği notlarla belirleniyor. Kredi notu, o ülkenin ya yüksek faizle borçlanması, ya da en iyi fırsatları elde etmesi için büyük önem arz ediyor. Kısaca, düşük not ya da not indirimi yüksek faizle borç, yüksek not ise ucuz maliyetle, düşük faizle borç bulma anlamına geliyor. Ekonomi çarkını döndürmek için, borç bulmaktan başka çözümü olmayan Türkiye, geldiği noktada yüksek faizle borçlanmak, yatırıma, istihdama harcayabileceği kaynakları, net olarak, faiz ödeyebilmek için dışarı transfer etmek zorunda kalacak. Yüksek faizle borçlanma yüksek enflasyonu tetikleyecek. Bu kısır döngü, sadece ekonomiyi değil Türkiye yi de derin krizlere sürükleyecek. 21

23 EKONOMİK TABLONUN BİR BAŞKA YANSIMASI BDDK NIN BANKALARDAKİ MEVDUAT VE MEVDUATIN DAĞILIMINA İLİŞKİN VERİLERİNDE KENDİNİ GÖSTERİYOR. BİR YANDA YÜKSEK FAİZLE BORÇLANARAK YOKSULLAŞAN TÜRKİYE BİR YANDA BBDK VERİLERİNE GÖRE GİDEREK AĞIRLAŞAN GELİR VE SERVET DAĞILIMI. Türkiye bu tabloyu yaşarken milyoner sayısının 15 bin kişi daha artması bu çarpıklığın sonucudur. Türkiye ekonomisinin içinde bulunduğu durum, bir yandan yoksulluğun, işsizliğin daha da artmasını beraberinde getiriyor. Hane halkları gelirlerinin yüzde 50 sini aşan kısmını borç ve kredi kartı ödemelerine ayırıyor. Bunu yapmazsa icra ve hacizlerle karşı karşıya kalıyor. Diğer yanda ise dar bir kesim ülke zenginliğinin, bankalardaki mevduatın yarısına yakınını kontrol ediyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu nun (BDDK) 2013 yılsonu itibariyle derlediği tabloya bakacak olursak geçen yıl milyoner sayısı 15 bin kişi daha artmış. Devletin kaynaklarının kimlere, nasıl ve hangi yolla, ne tür havuzlara akıtıldığını görüyoruz, duyuyoruz, biliyoruz. BDDK nın verilerine göre, 2013 yılında, banka hesaplarında 1 milyon lira ve üzerinde parası bulunan kişilerin sayısı bir önceki yıla göre 15 bin kişi arttı. Geçen yılsonu itibarıyla, bankalardaki toplam mevduat 945,8 milyar lira oldu. Toplam mevduatın yüzde 62'sini oluşturan 584 milyar liralık tutar TL mevduatlarından oluşuyor. Bu tutarın yüzde 46'sını, yani yarısına yakın bölümünü, 1 milyon ve üzerindeki TL mevduatları oluşturuyor. Bankalardaki mevduat hesaplarında, 1 milyon TL ve üzerinde parası bulunan yurt içinde yerleşik, gerçek ve tüzel kişilerin sahip oldukları TL mevduat tutarı geçen yıl, önceki yıla göre yüzde 12,4 artış göstermiş ve 267,2 milyar liraya ulaşmış! 22

24 BDDK verilerini irdelediğimizde 1 milyon TL ve üzerindeki bu mevduatı, 126,4 milyar lira ile 50 bin-250 bin lira arasındaki hesaplar, 93,8 milyar lira ile 250 bin-1 milyon lira arasındaki mevduatlar, 67,1 milyar lira ile 10 bin-50 bin lira arasındaki mevduatlar, 29,4 milyar lira ile 10 bin liraya kadar mevduatlar izliyor. Asıl çarpıcı olan, 2013 sonu itibarıyla bankalardaki hesap sayısı, 58 milyon 230 bin 978. Ülke nüfusunun 76 milyon olduğundan yola çıkarsak, 18 milyon kişinin bankalarda hesabı, bankaya hesap açtıracak parası bile yok. Kaldı ki 58 milyon hesabın içinde tüzel kişilere, şirketlere ait hesapların da olduğunu düşünecek olursak, hesabı olmayanların sayısı daha da artıyor. Bu ülkemizdeki gelir dağılımı adaletsizliğini, milli gelirin paylaşımındaki çarpıklığı gözler önüne seriyor. Zaten bu 58 milyon banka hesabının 55 milyonunu hesabında 10 bin TL ve altında parası olanlar, yani işçi-memur-emekli-dargelirli-küçük esnaf oluşturuyor. Bankadaki hesabında 1 milyon TL ve üzerinde parası olanların sayısı ise 76 milyonluk ülke nüfusu içinde 66 bin 846 kişi! 2012 yılında bu sayı 52 bin 153 kişiymiş. Yani geçen yıl milyonerlerin sayısında 14 bin 693 kişilik artış olmuş. Bir yanda yoksulluk patlama yaparken, peş peşe icra daireleri açılırken, diğer yanda 76 milyondan 15 bin kişi daha milyoner olmuş. Bu tabloya baktığınızda kişi başına 10 bin dolar milli gelirin inandırıcılığından, gerçekliğinden söz edebilir misiniz? Ülke gelirinin, bankalardaki mevduatın yarısı, tek başına ve sadece 66 bin kişiye aitse, o ülkede sosyal patlama olmaması hâlâ mucize değil mi? 23

25 BDDK nın açıkladığı bir başka veri ise yukarıda sorduğum mucize sorusunun yanıtını veriyor. Mucize diye bir şey yok. Olmadığı da BDDK nın 2013 sonu verileriyle somutlaşıyor. Bankaların takipteki alacaklarında, yani batık kredilerinde, geri dönmeyen kredilerindeki artış oranı önceki yıla göre yüzde 26,8 olmuş! Bu oran gidişin vahametini gösteriyor. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) düzenli olarak yaptığı gibi Finansal Türkiye Haritası nı açıkladı. BDDK nın Finansal Türkiye Haritası na göre, bankaların takipteki alacakları, yani batağa dönüşmek üzere olan, geri dönmeyen, tahsil edemedikleri alacakları geçen yıl, 2012 yılına göre yüzde 26,4 oranında artış gösterdi. Özellikle KOBİ kredilerindeki takipteki alacak oranı ve tutarının daha da büyük olması, Küçük ve Orta Boy İşletmelerin büyük darboğazda olduklarının göstergesi. BDDK nın açıkladığı verileri analiz ettiğimizde, 2012 yılı Aralık ayında 23 milyar olan takipteki alacaklar, geçen yılın aralık ayında 6 milyar lira artış göstermiş ve 29 milyar liraya yükselmiş. Bu durum bankacılık tabiriyle, bankacılık sektörünün aktif kalitesinin hızla bozulduğunu, gösteriyor. Haftalık değerlendirmelerimde sürekli olarak kredi kartı ödemelerindeki aksamaların hızla büyüdüğünden, tüketici, konut, bireysel ihtiyaç kredilerinin taksitlerinin ödenememesi nedeniyle borçluluğun arttığından, bu durumun alacaklarını tahsil edemeyen bankacılık ve finans sektörünü de zorlamaya başlayacağından söz ediyorum. BDDK nın açıkladığı bu verilerle bu durum doğrulanmış oluyor. Bankacılık sektörünün 2013 yılındaki kâr artışı yüzde 5,1 olurken, takipteki alacakların oranının yüzde 26,4 artması çarpıcı bir göstergedir. 24

26 Bu arada kullandırılan krediler toplamı içinde yüzde 33,9 luk bölümün Dövize Endeksli Kredi (DEK) olması da düşündürücüdür. Dolar başta olmak üzere döviz kurlarındaki yükseliş bu kredilerin geri dönüşünü daha da zorlaştıracaktır. Bu çerçevede önümüzdeki aylarda bankaların takipteki alacaklarında daha yüksek oranlı artışların gündeme gelmesi söz konusu olacaktır. DEK içinde KOBİ lerinin payının yüzde 18 olması da ayrı bir handikaptır ve dövizle kredi alıp borçlanan küçük boy işletmelerin peş peşe kapanması, faaliyetlerine son vermesi sürpriz olmayacaktır. EKONOMİ YÖNETİMİN GAYRİCİDDİLİĞİ TÜİK İN AÇIKLADIĞI ENFLASYON VERİLERİYLE BİR KEZ DAHA ORTAYA ÇIKTI. SÜREKLİ ENDEKSLERLE OYNAYARAK, ENFLASYONU VE DİĞER EKONOMİK GÖSTERGELERİ BAŞBAKANI ÜZMEYECEK HALE GETİRMEYE ÇABALAYAN TÜİK ENFLASYON HESABINDA HATA YAPTIĞINI, AÇIKLANAN ENFLASYONDAN DAHA YÜKSEK BİR ORANI İLAN ETMEK ZORUNDA KALDI. TÜİK in açıkladığı Ocak 2014 enflasyon verileri ve yıllık enflasyonda bazı zamları Aralık ayının ikinci yarısına ya da sonuna yığarak 2013 enflasyonunu düşük çıkartmaya çalıştığını daha önce paylaşmıştım. Bu yolla çalışanların, emeklilerin enflasyon maaş farkları konusunda hükümete bir nevi destek sağlanmış oldu. Ancak bir başka ülkede olsa kurumun başkanını görevinden edecek bir hataya imza atan TÜİK, pişkin bir şekilde enflasyon hesabında hata yaptıklarını, bazı verilerin ve sigara zamlarının istatistiki girişinin yapılmasının unutulduğunu açıklayarak işin içinden sıyrılmayı tercih etti. TÜİK, sigara fiyatlarında hatalı veri girişi nedeniyle Ocak ayı enflasyonunu düzeltti. 25

27 Bu düzeltmeyle yüzde 1,72 olarak açıklanan Ocak ayı aylık enflasyonu yüzde 1,98, yüzde 7,48 olarak açıklanan yıllık enflasyon ise yüzde 7,75 olarak değiştirildi. TÜİK hesap hatasının tütün alt grubundaki sigara fiyatlarında hatalı veri girişinden kaynaklandığını duyurdu. TÜİK in açıklamasına bakarsanız sehven hesap hatası ve veri giriş yanlışı yapılmış. Tıpkı Başbakan ve diğer AKP sözcülerinin sıkça sehven ve manidar sözcüklerine sarılmaları gibi, AKP nin bürokratları da sehven sözcüğünü çok seviyor. TÜİK daha önce de verileri erken açıklamış, ajanslar geçince de haber ajanslarını suçlamıştı. Reuters ın sitesine girip verileri elde ettiği suçlamasında bulunmuştu. Bu TÜİK in ilk yanlışı, ilk sehven i değil ki. Geçen yıl Turizm verilerinde düzeltmeye gittiler. Gerekçeleri Suriyeli 600 bin mülteciyi turist olarak istatistiklere dahil ettikleri için ortaya çıkan turizm geliri ve turist sayısı verilerinin hatalı olmasıydı. Geriye dönük 2012 yılının Mart ayına kadar turizm verilerini değiştirdiler. Merkez Bankası da TÜİK in verileri hatalı olunca, cari açık hesabını, döviz geliri verilerini 2012 Mart ayına kadar geriye dönük değiştirdi. TÜİK işsizlik verilerinde de defalarca hata yaptı sonra düzeltti ya da belki bilmediğimiz, açıklanmayan daha kritik, daha başka pek çok hatalı veri, istatistik var ve gizleniyor. Türkiye nin verileri sık sık değişiyorsa, istatistiklerde sık sık hata yapılıyorsa, enflasyon gibi temel bir ekonomik göstergede veri girişi unutulup, enflasyon düşük açıklanıyorsa, sadece biz değil yabancılar Türkiye ekonomisinin gerçek durumunu nasıl bilecek? Verilere nasıl inanacak? 26

28 Birkaç yıl önce Bakanlar Kurulu kararıyla Milli gelir hesap yöntemini değiştirip, bir gecede kişi başına düşen Milli geliri 5 bin dolar yükseltmediler mi? Kâğıt üzerinde istedikleri kadar ekonomiyle, rakamlarla, istatistiklerle oynasınlar. Ekonominin hali, gerçeği ortada.gerçekler daha fazla gizlenemez bir gün gelir sizi mahcup eder. EKONOMİNİN HIZLA KÖTÜYE GİTTİĞİNE İLİŞKİN BİR BAŞKA GÖSTERGE TIR KARNELERİNİN SAYISINDAKİ KESKİN DÜŞÜŞ! AVRUPA NIN EN BÜYÜK, DÜNYANIN İLK BEŞ ARASINDAKİ TIR FİLOSUNA SAHİP TÜRKİYE, HÜKÜMETİN UYGULADIĞI YANLIŞ DIŞ POLİTİKANIN VE YANLIŞ EKONOMİK POLİTİKANIN FATURASINI ÖDÜYOR. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) tarafından tutulan kayıtlar ve derlenen istatistiklerle düzenlenen Uluslararası Karayolu Taşımacılığına İlişkin İstatistikler ekonomideki daralmanın, kötüye gidişin bir başka habercisi niteliğinde. TOBB un yayınladığı Uluslararası Karayolu Taşımacılık İstatistiklerine göre, 2014 yılı Ocak ayında, verilen vize ve geçiş belgesi sayısında geçen yılın Ocak ayına göre yüzde 0,08 lik artış olmasına karşılık, TIR Karnesi sayısında yüzde 25,76 lık bir düşüş gerçekleşti. Bunun anlamı TIR şirketleri, TIR sürücüleri ya da bireysel TIR sahipleri ihracattaki daralmadan, özellikle Suriye üzerinden gidilen Ortadoğu pazarında işlerin durgunlaşmasından ötürü, TIR karnelerini yenilemek yerine beklememeyi, bekleyip gelişmeleri görmeyi tercih ediyorlar. Kullanmayacakları ya da iş yapamayacaklarını düşündükleri için en azından bu ekonomik koşullarda TIR Karnesi ücretinden, TIR Karnesi harcından tasarruf etmeyi kâr görüyorlar. 27

29 Geçiş belgesi sayısı artarken, TIR Karnesinin hem de yüzde 25,76 gerilemesi, nakliye, uluslararası taşımacılık sektöründe ciddi bir sıkıntının, giderek belirginleşen bir darboğazın somut ifadesidir. Suriye olayları başladığından bu yana, hükümetin yanlış Suriye politikası nedeniyle Hatay, Mersin, Adana, Gaziantep, Kilis başta olmak üzere bölge illerindeki binlerce TIR parklarda atıl yatmaktadır. Sebze-meyve ihracatı, sanayi ihracatı durmuş, soğuk hava depoları boş beklemektedir. Suriye kapısının kapanması diğer ülkelerin kapısını da kapattı. Mersin den İsrail in Hayfa kentine Ro-Ro ile TIR ları taşımak ise astarı yüzünden pahalıya geldiği için ilgi görmedi. Suriye de Türk TIR ları yakıldı. TIR şirketleri ve şöförleri bu ülke üzerinden gitmek istemiyor. Kuzey Afrika ülkelerine, Mısır a yönelik ticaret ve TIR taşımacılığı da hükümetin yanlış Mısır politikası yüzünden durdu. Türk TIR ları Mısır a sokulmadı, girebilenler tahrip edildi, şoförler tutuklandı. O nedenle, TIR Karnesi sayısının böylesine keskin bir şekilde yüzde 25 birden düşmesi sürpriz değil. RUSYA DAN TURİZM HAMLESİ TÜRKİYE YE GELEN RUS TURİSTLERİ ETKİLER Mİ? BAŞKAN PUTİN İN SOÇİ OLİMPİYATLARI SIRASINDA DÜZENLEDİĞİ TOPLANTILARDA YAPTIĞI AÇIKLAMALARA BAKILIRSA, SOÇİ YE YAPILAN 55 MİLYAR DOLARLIK YATIRIMIN GERİ DÖNÜŞÜ İÇİN RUSYA HÜKÜMETİ VATANDAŞLARINI ÜLKEDE TATİLE DAVET EDECEK. Soçi nin 41 bine çıkartılan yatak kapasitesi, modern ve beş yıldızlı tesisler için Putin, ülkende ucuza tatil yap kampanyası başlatacağını açıkladı. Rusya, Soçi Olimpiyatları nedeniyle ülkenin Karadeniz kıyısındaki bu sayfiye kentine çok büyük yatırımlar yaptı. 28

30 2007 yılında Soçi Kış Olimpiyatları Rusya ya verildiğinde açıklanan yatırım bütçesi 17 milyar dolardı. Tesislerin tamamlanması ve Olimpiyatlara hazır hale getirilmesi için yapılan harcama ve yatırım tutarı 55 milyar dolar oldu. Başlangıç ve bitiş bütçesi arasındaki bu büyük sapma Rusya ekonomisini zorladığı gibi, şimdi de bu tesislerin atıl kalmaması için Devlet Başkanı Putin, danışmanlarıyla dün yaptığı toplantı sonrasında yeni bir kampanya başlatma kararı aldıklarını açıkladı. Bugüne kadar en yüksek Olimpiyat yatırımını Pekin 2008 Yaz Olimpiyatları için 49 milyar dolar ile Çin yapmıştı. Soçi, Çin in de rekorunu kırdı ve ilk sıraya yükseldi. Şimdi Putin ve Rus hükümeti bu yatırımları telafi etmenin, gelir getirici hale dönüştürmenin planlarını yapıyor. Olimpiyatlar için yapılan yatırımlarla, Soçi nin 24 bin dolayında olan turistik yatak kapasitesi 41 bine çıktı. Başkan Putin bu tesislerin doldurulması, eğlence ve yeme içme alanına yapılan yatırımların geri dönüşünün sağlanmasını istiyor. Bu arada Soçi nin Kumar Turizmine açılması da gündemde ve önemli seçeneklerden bir tanesi. Putin yaptığı açıklamada geçen yıl Rusya dan Türkiye ye 4 milyon turistin gittiğini, bu sayının en az yarısının Soçi ye çekilmesini istiyor. Putin in açıklamalarına bakılırsa, Rusya devlet başkanı Vatandaşlarımıza Türkiye ye gitmeyin diyemeyiz. Bir yasaklama ya da engelleme de yapamayız. Ancak Soçi yi tercih etmelerini sağlayacak fırsatlar, kampanyalar hazırlamalıyız. Fiyat avantajında Soçi yi öne geçirmeliyiz. Yurttaşlarımızı kendi ülkelerinde, kendi paralarını harcayarak en lüks tatili yapma konusunda yönlendirip, ikna etmeliyiz diyor. 29

31 Bu ifadelerden de anlaşılacağı gibi, Rusya turizmde bir atağa hazırlanıyor ve bu önemli ölçüde Türkiye hedefe konularak planlanıyor. Almanya dan sonra ikinci sırada ya da bazı yıllar Almanya nın da önünde ilk sırada en çok turistin ülkemize geldiği Rusya nın bundan sonra rahat bir Pazar olacağı görülüyor. Hatta Putin in talimatındaki gibi fiyatlar Türkiye nin altında ve beş yıldızlı tatil olanağı sunulursa, başta Karadeniz bölgemiz olmak üzere, Türkiye den Rusya ya turist akışı olabilir. Bunu zayıf bir ihtimal olarak görmemek gerektiği kanısındayım. Bu bakımdan, döviz gelirleri içerisinde çok önemli bir yer tutan turizm gelirlerinde de bir düşüş yaşanabilir. Bugünden buna karşı tur operatörlerinin, otel ve tatil köyü sahiplerinin, ulaşım ve eğlence sektörünün oturup, düşünüp, önlem geliştirmesi gerektiği kanısındayım. Bir diğer nokta Rusya da da Ruble nin dolar ve euro karşısında hızla değer kaybetmesi, yıl başından bu yana değer kaybının yüzde 6-7 düzeyine ulaşması. Rusya ekonomisindeki bu durum, Ruslar açısından dövizi pahalı hale getirdiği için, döviz alıp yurt dışına seyahat etmek yerine, Putin in başlatacağını açıkladığı kampanya çerçevesinde, kendi ülkesinde, kendi parasıyla, daha 5 yıldızlı tatil yapmak, pek çok Rus için cazip olabilir. 30

32 BAŞBAKAN VE AKP İKTİDARI YARGIYI AKP LİLEŞTİRMEK YÖNÜNDE DÜN ÇOK BÜYÜK BİR ADIM DAHA ATTI. KENDİ PARALEL DEVLETİNİ KURMA KONUSUNDA HİÇBİR ADIMI ATMAKTAN GERİ DURMAYAN HÜKÜMET BİR GÜNDE TEK KARARNAMEYLE 166 HAKİM VE SAVCININ TAYİNİ ÇIKARTTI. Emniyette, yargıda, Milli Eğitim de ve diğer kurumlarda bu tayin furyasının amacı artık gizlenemez durumda! Dün hükümet, yargıya müdahale konusundaki ısrarını her şeye rağmen sürdürmekte kararlı olduğunu gösteren bir adım daha attı. Bir günde 166 hakim ve savcının görev yerleri değiştirildi. Görevden alınanlara, tayin edilenlere ve yeni atananlara bakarsanız yolsuzluk ve rüşvet davası başta olmak üzere, deniz feneri gibi davalara bakan savcılar ve mahkemelerin hakimleri. Daha başkaları da var. HSYK yasasında hakim ve savcıların tayin dönemleri atama kararnamelerinin dönemleri bellidir. Bunun hem kurumsal hem geleneksel bir geçmişi vardır. Emniyette binlerce müdürün, daire başkanı, karakol komiserine, düz polis memuruna varana kadar yapılan atama ve tayinlerin şimdi de yargıya ve savcılara yaygınlaştırılması daha önce dediğim gibi AKP nin kendi paralel devletini, paralel yargı ve emniyetini kurma planıdır. Dershanelerle ilgili getirilen yasanın içine yerleştirilen bir madde ile de, yasa yürürlüğe girdiğinde, Müsteşar hariç, başka hiçbir işleme gerek kalmaksızın tüm bakanlıktaki genel müdür, müdür, daire başkanı, tüm il ve ilçe Milli Eğitim Müdürlerinin görevlerinden ayrılmış sayılacakları hükmü getirilmektedir. Yani hükümet müdürlerin tek tek alınması, tayin edilmesi, işlerin kuralına uygun yapılması yerine, görevden alınanların idari yargıya gitmelerinin yolunun kesilmesi için, yasa tasarısına yerleştirdiği bir madde ile tüm eğitim teşkilatındaki yöneticileri bir günde görevden almayı planlamaktadır. 31

33 Buna göre Milli Eğitim, bakanlık ve yurt çapındaki teşkilatında bir günde 4 bürokrat bu madde ile görevden alınmış, hükümete de tüm eğitim teşkilatına sıfırdan yeni atama yapma olanağı sağlanmış olacaktır. 12 yıldır bu ülkeyi yöneten, tüm bürokratik kadroları atayan ya da görevden alan iktidar şimdi yandaşın da yandaşı bir bürokratik, yargı, güvenlik örgütlenmesine gitme peşindedir. Devlet mekanizmasıyla, yargıyla, polisle, eğitimle, üniversitelerle bu kadar büyük çaplı ve sık oynanması o devleti laçkalaştırır, çökertir. Bürokrasiye idari yargıya gitme yollarının kapatılmak istenmesi de hükümetin bizzat kendisinin yapmak istediği işlerin yasalara, hukuka, kurallara aykırı olduğunu bildiğini göstermektedir. Yargıdaki atamalarda 17 Aralık Yolsuzluk ve Rüşvet Soruşturmasını başlatan Başsavcı vekili Zekeriya Öz'ün ve diğer savcıların yer alması, Öz ve diğer savcıların görev yerlerinin 17 Aralık tan bu yana ikinci kez değiştirilmesi de hükümetin niyetini ortaya koymaktadır. Bu savcıları geçmişte kahraman ilan eden, ödüllendirerek terfi ettiren de bu Başbakan ve bu hükümet değil midir? Zekeriya Öz e kendi zırhlı makam aracını tahsis eden Başbakanın kendisi değil midir? Başbakan artık bugüne kadar Benim Valim, Benim Bakanım, Benim Müsteşarım dediği gibi, şimdi Benim Yargıcım, Benim Savcım, Benim Polisim diyebileceği bir yargı ve güvenlik yapısı oluşturma peşindedir. Bu da korkusunun ve kaygısının büyük olduğunu, bir şeylerin ortaya çıkmasından müthiş ürktüğünü somut biçimde göstermektedir. 32