ĠMAR UYGULAMALARIN DA YAPI DENETĠMĠ VE TEKNĠK UYGULAMA SORUMLULUĞU

Transkript

1 ĠMAR UYGULAMALARIN DA YAPI DENETĠMĠ VE TEKNĠK UYGULAMA SORUMLULUĞU HAZIRLAYANLAR Mehmet Emin GÜNEġ Mihraç ÖZEN M.Ali ĠHTĠYAR ZONGULDAK MAYIS 2011

2 ĠMAR UYGULAMALARIN DA YAPI DENETĠMĠ VE TEKNĠK UYGULAMA SORUMLULUĞU ÖZET Ülkemizde bina yapım süreçleri ve bunlara iliģkin denetim çalıģmaları uzun yıllar yasal mevzuatlarla tanımlanmaya çalıģılmıģ ancak, bu konuda ülkemizde binalar sağlıklı, güvenli, planlı bir kentin unsurları haline gelememiģtir. Bina yapım ve denetim süreçleri ülkemizde gerçekleģtirilen bir çok toplantıda, (konferans, kongre, sempozyum, panel vs.) tartıģılmıģ ve tartıģılmaya devam etmektedir. Ülkemizin büyük bir bölümü birinci derece deprem kuģağı içerisinde yer almasına karģın, büyük Ģehirlerimizde bile denetimli, güvenli, sağlıklı çağdaģ yapılar yaptığımızı gönül rahatlığıyla söylememiz henüz mümkün görünmemektedir. Bu çalıģmada ülkemizde bina yapım süreçlerindeki yasal mevzuat, izlenen yöntemler, sürece iliģkin aktörlerin durumu vb. unsurlar ele alınmaya çalıģılacak, yapı ve yapı denetimi ile ilgili tanımlar tanıtılacak ve yapı denetimin kapsamına genel olarak bakılacaktır. 1.GĠRĠġ Ġnsanların güvenli ve sağlıklı yapılarla, sağlıklı bir çevrede yaģama hakkı en temel insan hakları arasındadır ve bu hakkı sağlamak da kamu yönetimlerinin en baģta gelen görevidir. Bu görevi yerine getirmek amacıyla ülkeler çok eski tarihlerden bu yana çeģitli kurallar ve yaptırımlar uygulamıģlardır. Bir yapının kullanıcılarının veya sahiplerinin binayı projelendiren ve inģa eden kiģilerin yapacakları hata ve kusurlara karģı korunmasının ilk örneklerine M.Ö. XVIII. yüzyılda Hammurabi Kanunlarında rastlanmaktadır. Tamamen kısasa kısas esasına dayanan bu ilk uygulamalar, devlet sistemleri ve teknolojinin geliģimine paralel olarak yerini hukuksal düzenlemelere terk etmiģ ve özellikle 19. yüzyıldan itibaren baģta Fransa olmak üzere birçok ülkede, yapıyı yapanlara karģı birer tüketici konumunda olan mal sahipleri ve yapıyı kullananların hakları, medeni kanun ve borçlar kanunu ile güvence altına alınmaya baģlanmıģtır. Ülkemizde de Osmanlı Ġmparatorluğu döneminde yerleģme ve yapılaģmalarla ilgili çeģitli düzenlemeler yapılmıģ olmasına rağmen, bunlar daha çok büyük depremler veya yangınlar sonrasında Ġstanbul için getirilen çeģitli yerleģme ve yapılaģma sınırlamaları olmaktan öteye gidememiģtir. 2. YAPI VE YAPI DENETĠMĠ KAVRAMI 2.1 Yapı Kavramı Duvarlar ya da sütunlar üzerine oturtulmuģ bir çatısı bulunan insan ve hayvan barınması, ya da malların yerleģtirilmesi gibi ihtiyaçları karģılamak amacıyla yapılmıģ mekan kullanımlarıdır. 595 sayılı K.H.K.(Kanun Hükmünde Kararname) da anıldığı üzere, yapı, sabit zemine doğrudan veya dolaylı bağlı, geçici veya sürekli canlı barındıran, geçici veya daimi bina veya tesisler ile bunlara bağlı eklerini altyapı değiģtirme, güçlendirme ve esaslı onarımları kapsayan yapım iģlerine denir.

3 2.2 Yapı Denetimi Kavramı Yapıların projelendirilme esaslarına uygun olarak ve her tür yapının türü ve kendine has özellikleri dikkate alınmak suretiyle, fonksiyonellik. güvenirlik ve ekonomiklik özelliklerini sağlamak amacıyla bir sistem bütünlüğü mantığı içinde yapının her parçası ve tümü için projelerine ve ilgili mevzuat, standart, Ģartname ve talimatnamelere uygunluğu temine ve ekonomi, çevre değerleri, zaman, estetik, konfor kayıplarını önlemeye yönelik laboratuar dahil her türlü teknik ve idari çalıģma, inceleme ve faaliyetlerin tümüdür. Burada ilave edilmesi gereken önemli bir nokta vardır. Yapı denetimi projelerin üretimi ve üretilmiģ olan projelerin uygulanması (gerçekleģtirilmesi) olmak üzere iki aģamadır. Ülkemizde özellikle mimari proje üretiminde çağa göre yeterli seviyede iģlevsel, konforlu ve estetik proje üretilmesi iģi belli kural ve standartlara bağlı değildir. Yürürlükteki mevzuata göre, yapı kısmen veya tamamen kamuya ait bir daire/kuruluģ tarafından hazırlandı ise projelerin kontrolü kuruluģun kendisince veya il Bayındırlık ve Ġskân Müdürlüğünce yapılır. Belediyenin rolü ise sadece o parsel veya adada yapılacak binanın tescili ve imar yönetmeliğine uygunluğunun kontrolüdür (ĠK. Madde 26). Özel mülkiyetli yapılar için ise kontrol, belediyeler veya yapı belediye sınırları dıģında ise yine Bayındırlık ve Ġskân Müdürlüklerince yapılır. Köylerde yapılacak yapılar için ise proje üretimi, onayı ve uygulama faaliyetleri için herhangi bir mecburiyet ve hukuki Ģekil yoktur. Köylerdeki yapılar Ġmar Kanununa uyma zorunluluğunda değildir (Ġ. K. Madde 27). Belediyelerce yapılan denetim ise Ġmar Kanunu ve yönetmeliğine uygunluk ile projelerin (her çeģidinin) teknik yeterlik ve uygunluk denetimidir. Bunlardan ilki kolay olanıdır, altyapısı çoğunlukla kurulmuģtur ve eleman temini bakımından basit olanıdır. Ġkincisi için ise bir tek değil bir grup eleman ile yürütülebilir. Bu grubu belediyelerin istihdamı için yasal açık bir zorunluluk yoktur ve alt yapı oluģturmak pahalı ve önemsenirse zordur. Nitekim küçük ve orta nüfuslu belediyelerde yoktur. Bu belediyeler proje onayı için imar kanununun 38. madde ve bu kanunun 44-II. Maddesine dayanılarak çıkarılmıģ "Mimar, mühendis, Ģehir plancıları dıģında kalan fen adamları görev yetki ve sorumlulukları hakkında yönetmelik" gereğince mimarlar, mühendisler ve Ģehir plancıları görevlendirilebilmektedir. Ancak bunların o yerleģim biriminde gerçekte ikamet etmediği, belediyeye tam zamanlı hizmet vermediği ve hele hele proje sonrası uygulama hizmetlerine yöneltilemedikleri bilinmektedir. Uygulama denetimi hizmetleri için yetiģmiģ tekniker çalıģtırılması mümkün ise de yukarıda belirtilen mühendis ve mimar Ģeklen var olduğundan uygulamada bu da mümkün olmamaktadır. Buraya kadar sıralanan bilgilerden sonra yapı denetiminin amacı kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Bu amaç önce Ġmar Kanunu (Madde 1) yerleģim birimlerindeki yapılaģmaların plan, fen, sağlık ve çevre Ģartlarına uygun teģekkülünü sağlamak, her yapının iģlevsel, güvenli, ekonomik, estetik ve konforlu olmasını sağlamak, böylece can ve mal kayıplarım enazlamak, insanımızı, toplumumuzu ve yerleģim birimlerimizi çağa uygun düzeyde ve daima daha ileriye götürmek gibi vazgeçilmez, küçümsenemez hedeflere ulaģmaktır. Bu yüzden denetim olgusu statik değil, daima yaģayan, değiģken, dinamik bir yapıya sahip bir olgudur.

4 Sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ve 4708 Sayılı Yapı Denetimi Kanunu 1999 yılında yaģanan iki büyük depremde in üzerinde kiģinin hayatını kaybetmesi, kiģinin yaralanması ve konutun yıkılması veya ağır hasar görmesi ve bu depremlerin yol açtığı doğrudan ekonomik kayıpların milyar ABD dolarına ulaģması üzerine Hükümet, deprem zararlarının azaltılması konusunda ciddi ve somut adımlar atılması gereğini duymuģ ve ilk olarak 10 Temmuz 2000 tarihinde, 27 pilot ilde uygulanmak üzere, 595 sayılı Yapı Denetimi Hakkında KHK yi çıkarmıģtır. Hemen herkesçe reform niteliğinde olduğu kabul edilen bu KHK nin gerekçesinde, getirilen bu yeni yapı denetim sisteminin amaçları Ģu Ģekilde ifade edilmiģtir. - Depremler ve diğer doğal afetlerin neden olabilecekleri zararların azaltılması için yapı güvenliğinin artırılması, - Bina yaptıran veya satın alan tüketici konumundaki kiģilerin, kusurlu ve ayıplı inģaatlar nedeniyle uğrayacakları can ve mal kayıplarının azaltılması, - Denetimsiz ve kaçak yapı yapılmasının engellenmesi, - Yapıların kalitelerinin artırılması, ekonomik ömürlerinin uzatılması ve bakım ve onarım giderlerinin azaltılması, - Projelendirme ve yapım sürecinde görev alan; proje müellifi, yapı müteahhidi, Ģantiye Ģefi ile yapı denetim kuruluģlarında görev alan mühendis ve mimarların yetkinlik kazanması ve niteliklerinin geliģtirilmesi, - Mühendislik ve mimarlık mesleklerinin önemi ve saygınlığının artırılması, - ĠnĢaat sektöründe tüketici bilincinin geliģtirilmesi ve tüketicinin korunması, - Yapı üretimi sürecinde kusur iģleyenlere karģı yaptırımların etkili Ģekilde uygulanması ve devletin adalet sistemine olan güvenin artırılması. 595 sayılı KHK ile getirilen yapı denetim sisteminde prensip olarak; etkin ve verimli bir yapı denetim sisteminin ancak, bağımsız, deneyimli, yetkin ve sorumlu kiģi ve kuruluģlar eliyle sağlanabileceği ana fikri kabul edilmiģtir. Denetim hizmetinin yalnızca kar amacıyla yapılan bir ticari faaliyet olarak uygulanmaması için de denetim hizmetlerine standart bir tarife getirilmiģtir. Ayrıca, denetim hizmetlerinin ancak nitelikli ve yetkinliği (uzmanlığı) belgelenmiģ mühendis ve mimarlar eliyle yapılmasının gerektiği kabul edilerek, meslek sahiplerinin uzmanlıklarının (yetkinliklerinin) belirlenmesi konusunda ilgili meslek odaları yetkili kılınmıģtır. Bu konuda 601 sayılı KHK çıkarılarak Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun ile Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanununun bazı maddeleri değiģtirilmiģ, uzman mühendis ve mimar olma koģulları yeniden belirlenmiģ, hizmet kalitesini yükseltmek ve üyeleri üzerinde etkin mesleki denetim yapılmasını sağlamak amacıyla mühendis ve mimar odalarına geniģ yetkiler verilmiģtir. Ġlave olarak yapı denetim kuruluģlarının kusur ve hatalarından kaynaklanan zararları karģılayabilmek ve tüketici konumunda olan mal sahiplerini korumak amacıyla da, yapı denetim kuruluģlarına mali sorumluluk sigortası yaptırma zorunluluğu getirilmiģtir. 595 sayılı KHK ile getirilen çağdaģ yapı denetim sistemi 10 ay süreyle 27 pilot ilde etkin olarak uygulanmıģ, ancak bir siyasi partinin Anayasa ya aykırılık iddiasıyla açtığı dava maalesef bazı meslek odalarınca da desteklenince, Anayasa Mahkemesi 595 sayılı KHK nin bazı maddeleriyle mülkiyet hakkına sınırlama getirildiği gerekçesiyle ve 5 e 4 gibi kritik bir oy çokluğu ile KHK yi iptal etmiģtir.

5 Bu durum üzerine Bayındırlık ve Ġskân Bakanlığınca ivedi olarak halen yürürlükte olan 4708 Sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun hazırlanmıģ ve 31. Temmuz 2001 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe konulmuģtur. YaklaĢık olarak 9 yıldır 19 pilot ilde uygulanmakta olan 4708 sayılı yasa ile 595 sayılı KHK ile getirilen tüm çağdaģ yaklaģımlar ortadan kaldırılmıģ ve yasa her Ģeyi Bayındırlık ve Ġskân Bakanlığının yetkisinde toplayan aģırı merkeziyetçi bir hale dönüģtürmüģtür. Her ne kadar 4708 sayılı yasanın gerekçesinde, 595 sayılı KHK nin gerekçesinde belirtilen aynı amaçlar yazılı ise de 4708 sayılı yasa, gerekçesi ile dahi ters düģer hale gelmiģtir. Bu iki yasa arasındaki temel farklar aģağıdaki Tablo 1,1 de özetlenmiģtir. 595 sayılı KHK 4708 sayılı yasa Zorunlu mali sorumluluk sigortası vardır. Uygulama güçlükleri nedeniyle kaldırılmıģtır. Sisteme dahil olan baģlıca aktörlerin temsilcilerinden oluģan merkezde Yapı Denetimi Üst Komisyonu ile yerelde il ve ilçe yapı denetim komisyonları kurulmuģtur. Mimar ve mühendislere uzmanlık belgesi verme yetkisi ilgili meslek odalarına verilmiģ ve ayrıca 601 sayılı KHK ile uzmanlık sınavı yapma, yetiģtirme kursları açma, belge verdiği Yapı denetimi üst komisyonu ile il ve ilçe yapı denetim komisyonları kaldırılmıģ, sistem tamamen Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı nın denetimine alınmıģtır. Meslek odalarına yerilen tüm yetkiler kaldırılmıģ, denetçi mimar ve mühendis adı altında belge verme yetkisi bakanlıkta toplanmıģtır. Ayrıca 601 sayılı KHK ile ilgili hiçbir yenilik yasaya eklenmemiģtir. kiģiyi denetleme yetkisi odalara bırakılmıģtı. 27 pilot ilde uygulanmaktaydı. Ülke genelinde uygulanacak yerde denetimden hoģnut olmayan çevrelerin baskısı ile pilot uygulamaya devam edilmiģ ve pilot il sayısı 19 a indirilmiģtir. Yapı müteahhidine mühendis ya da mimar olma koģulu ile Ģantiye Ģefi çalıģtırma zorunluluğu getirilmiģti. Bu zorunluluk kaldırılmıģtır. Yapı denetimi ücretleri yapı yaklaģık maliyetinin %4-8 i arasında belirlenmiģti. Yapı denetimi ücretleri yapı yaklaģık maliyetinin %3 üne indirilmiģtir. Yapı denetim kuruluģları sermayesinin en az %51 inin mühendis ve mimarlara ait olması hükmü getirilmiģti. Tek katlı ve toplu yapı inģaat alanı 180 m2 yi geçmeyen yapılar KHK kapsamı dıģında tutulmuģtu. KuruluĢların sermayelerinin nama yazılı olması ve tamamının mühendis ve mimarlara ait olması hükmü getirilmiģtir (olumlu bir değiģme). Olumlu bir yaklaģımla bu istisna kaldırılmıģken 2004 yılında çıkarılan 5205 sayılı yasa ile istisna hükmü daha da geniģletilmiģtir.

6 Yalnızca yapı denetim kuruluģları ile bu kuruluģların uzman mühendis ve mimarlarına kusursuz sorumluluk getirilmiģ ve sorumluluk süresi 10 yıl olarak belirlenmiģti. KHK ile ceza hükümleri düzenlemek mümkün olmadığı için cezai hükümler bulunmamaktaydı. Yapı denetim kuruluģları, bu kuruluģların denetçi mimar ve mühendisleri, laboratuvar görevlileri ve yapı müteahhitlerine kusurları oranında sorumluluk getirilmiģ ve yapıların taģıyıcı sistemleri için sorumluluk süresi 15 yıla çıkarılmıģtır. Yapı denetim kuruluģlarına bazı cezai hükümler getirilmiģtir. Tablo 1.1: sayılı yasalar arasındaki temel farklar 2.4. Yapı Denetiminin Önemi Yapı denetiminin önemi öncelikle yapıların doğrudan insana hizmet etmesinden yani insanın can, mal, çalıģma, üretme, dinleme, eğlenme, ibadet, sağlık gibi hayatının her safha ve anıyla iliģkili olmasından ve bunun yanında yapıların üretiminin pahalı ve uzun zaman alıcı olmasındandır. Bu can, mal, zaman ve verim veya üretim gücü, konfor kaybı parametrelerinden her biri çok önemlidir. En önemsiz gibi görünen zaman ve konforun bile ne kadar önemli olduğu bir deprem sonrası insanların hatırlanması ile anlaģılabilmektedir. Ülkemizde yaģayan insan sayısı, depreme maruz % 95'lik yüzölçümü, insana hizmet veren yapıların ülkemiz bazında toplamı, yapılmıģ ve yapılması gereken binaların miktarları, bunlar için üretilen yapı malzemelerinin miktarı, yapı sektöründe çalıģan insan sayısı gibi ilk anda akla gelen pek çok husus hatırlanırsa, yapının ve yapı denetiminin önemi kolaylıkla anlaģılmaktadır Yapı Denetiminin Kapsamı En geniģ anlamda yapı denetimi, binayı olduğu gibi ulaģım, geoteknik ve su yapılarım da içine alır. Bunlardan binalar dıģındakiler genelde kamu mülkiyetlidir. Proje ve denetimleri özel eğitimli yeterince teknik elemanı olan kamu kuruluģunca, özel bir yönetmelik uyarınca yapılmaktadır ve uygulamalarının her safhasında denetime tabidir. Bu denetimlerin yetersizliğinin tahkiki veya iyileģtirilmesi ise üniversite, oda veya bir baģka kamu veya özel kuruluģ tarafından yapılamaz. Ancak siyasi irade veya teģkilat içinden oto kontrol ile olabilir Denetimin kapsadığı alanlar ise Ģunlardır: 1 Meslek adamlarının unvan denetimi. 2 Bina üretiminin denetimi. A. Projelerin denetimi B. Uygulamanın/inĢaatın denetimi 3 Yapı malzemeleri ve yapı bileģenlerinin üretiminin denetimi.

7 Bunların gerçekleģtirilmesindeki araçlar veya mevzuat ise Ģunlardır: Proje üretimi için gerekli unvan Ġmar Kanunu 38. Maddesi uyarınca mühendis, mimar veya Ģehir plancılandır. Projelerin denetimi ilgili meslek odaları, belediye ve (belediye sınırları dıģındaki özel mülkiyetli yapılar için) Valilik (Ġl Bayındırlık ve Ġskân Müdürlüğü) tarafından yapılmaktadır. Ancak Oda'ların denetimi belediyeler için mecburi değildir, istemedikleri takdirde oda denetimine gerek görmeyebilmektedirler. Uygulama denetimi ise belediye (veya Valilik) teknik elemanlarınca ve teknik uygulama sorumlusu (TUS) aracılığıyla yürütülmektedir. TUS'lar istisnalar dıģında mimar, mühendis ve Ģehir plancılandır. Ġstisna Ġmar Kanunun 44. II. Maddesi gereğince aynı kanunda birlikte yürürlüğe girmiģ olan "Mühendisler, Mimarlar ve ġehir plancılan dıģındaki fen adamlannın görev, yetki ve sorumlulukları hakkında Yönetmelik" adlı yönetmelik ile belirlenmiģtir ve hemen hemen hiç uygulanmamaktadır. 3.ÜLKEMĠZDE YAPI DENETĠMĠ Türk yapı denetim sistemi Alman denetim sisteminin benzeridir, ancak, sistemin adaptasyonunda büyük hatalar yapılmıģ olduğundan, denetim iģlevinin mevcut sistemle, baģarıya ulaģması mümkün görünmemektedir. Türkiye deki yapı denetim sisteminde, denetim kaba inģaattan ince inģaata, sıhhi tesisattan elektrik tesisatına, kadar çok geniģ bir alanı kapsamaktadır. Kayıplara neden olan 17 Ağustos 3.1. Yapı Denetim KuruluĢları ve Görevleri Yapı denetim kuruluģlarının ortakları, mimar, inģaat mühendisi, makine mühendisi ve elektrik mühendislerinden oluģur. Yapı denetim kuruluģlarının denetleyebilecekleri toplam yapı inģaat alanı metre kareyi geçemez. Bu kuruluģlar, görev yapacağı il dıģında kanunun uygulandığı illerde Ģube açabilirler. ġube açabilmeleri için yapı denetim kuruluģlarının yapı inģaat alanına bağlı olarak o ilde ikamet eden yapı denetçisi, inģaat mühendisini ve yardımcı kontrol elemanlarını istihdam etmesi zorunludur. ġubede istihdam edilecek yapı denetçisi inģaat mühendislerine ait taahhütnamenin, denetçi belgesinin nüfus cüzdanı örneğinin, ikametgâh il muhaberenin noter tasdikli imza beyanının ve yardımcı kontrol elemanı mühendislere ait taahhütnamenin diploma suretinin ve ikametgâh il muhaberenin yapı denetim komisyonuna verilmesi gerekmektedir Yapı denetim kuruluģları aģağıda verilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdür. 1- Proje müelliflerince hazırlanan, yapının inģa edileceği arsa veya arazinin zemin ve temel raporları ile uygulama projelerini ilgili mevzuata göre incelemek, proje müelliflerince hazırlanarak doğrudan kendilerine teslim edilen uygulama projesi ve hesaplarını kontrol ederek ilgili idareler dıģında baģka bir kurum veya kuruluģun vize veya onayına tabi tutulmadan ilgili idareye uygunluk görüģünü bildirmek. 2- Yapı denetimini üstlendiğine dair ilgili idareye taahhütname vermek, yapı ruhsatının ilgili bölümünü imzalamak, bu yapıya iliģkin bilgileri yapı ruhsatı düzenleme tarihinden itibaren yedi gün içinde Bakanlığa bildirmek. 3- Yapının ruhsat ve ekleriyle mevzuata uygun olarak yapılmasını denetlemek.

8 4- Yapım iģlerinde kullanılan malzemeler ile imalatın proje, teknik Ģartname ve standartlara uygunluğunu kontrol etmek ve sonuçlarını belgelendirmek, malzemeler ve imalatla ilgili deneyler yaptırmak. 5- Yapılan tüm denetim hizmetlerine iliģkin belgelerin bir nüshasını ilgili idareye vermek, denetimleri sırasında yapıda kullanılan malzeme ve imalatın yapının teknik Ģartnamesine ve standartlara aykırı olduklarını belirledikleri taktirde, durumu bir rapor ile ilgili idareye ve il sanayi veya ticaret müdürlüklerine bildirmek. 6- Ruhsat ve eklerine aykırı uygulama yapılması halinde durumu üç iģ günü içinde ilgili idareye bildirmek. 7- Yapının ruhsat eki projelerine uygun olarak kısmen veya tamamen bitirildiğine dair ilgili idareye rapor vermek. 8- Zemin, malzeme ve imalata iliģkin deneyleri, Ģartname ve standartlara uygun olarak laboratuvarlarda yaptırmak. 3.2.Yapı Denetim KuruluĢlarına Ġzin Belgesi Verilmesi Yapı denetim kuruluģları izin belgesi alabilmek için Ġlgili Bakanlığa görev yapacağı ili belirten dilekçe ve eki ve aģağıdaki belgeler ile birlikte müracaat ederler. a) KuruluĢun ödenmiģ sermayesinin nama yazılı hisselerinin tamamının mimar ve mühendislere ait olduğunu ve yalnızca yapı denetimini faaliyet konusu olarak seçtiğini gösteren ticaret sicil belgesi, b) Ticaret ve sanayi odasına kayıt belgesi, c) ġirket ortaklarının noter tasdikli imza sirküleri, d) ġirket ortaklarının taahhütnameleri, e) KuruluĢta asgari: - Bir denetçi mimarı, - Bir proje denetçisi inģaat mühendisinin, - Ġki denetçi makine mühendisinin, - Bir denetçi elektrik mühendisinin bulunması gerekir. Denetim sorumluluğu üstleneceğine dair taahhütnameleri, denetçi belgeleri, noter tasdikli imza beyanları, nüfus cüzdanı örnekleri ve ikametgâh il muhabereleri olmalıdır. Bu belgelerden herhangi birinin gerçeğe aykırı düzenlendiğinin anlaģılması halinde düzenleyenler veya bu tür belgeleri kullananlar hakkında suç duyurusunda bulunulur. Ve izin belgesi verilmiģse iptal edilir. 3.3.Yapı Denetim KuruluĢlarının ÇalıĢma Usulleri ve Esasları Yapı denetim kuruluģları 29/06/2001 tarihinde 19 pilot ilde uygulamaya konulan ve 4708 sayılı yapı denetim kanunun ikinci maddesinde belirtilen görevleri eksiksiz ve mesleki ahlak kurallarına uygun olarak yerine getirmekle yükümlüdür. Yapı denetim kuruluģları, yapı denetimi izin belgesini noter tasdikli suretiyle Bakanlıkça onaylanmıģ yapıya iliģkin bilgi formunun aslını, yapı ruhsatı alınması aģamasında ilgili idareye vermek zorundadır.

9 Yapı denetim kuruluģları proje denetimi aģamasında; a) Bakanlıkça hazırlanan mühendislik ve mimarlık proje düzenleme esasları, imar planı ilgili idarenin imar yönetmelikleriyle diğer yönetmelik Ģartname ve standartları uygunluğunu, b) Proje müellifince hazırlanan uygulama projelerinin ve hesaplarının ilgili mevzuata uygunluğunu, c) Bakanlıkça hazırlanarak 28/06/1993 tarihli 393 sayılı genelge ile yürürlüğe konulmuģ bulunan Zemin ve Temel Etüdü Raporunun hazırlanmasına iliģkin esaslara uygun olarak bir jeo teknik rapor olup olmadığını ve temel sistemin bu rapora uygunluğunu, d) TaĢıyıcı sistemin öncelikle afet bölgelerinde yapılacak yapılar hakkında yönetmelik ile TS 500 ve yürürlükteki, standart, Ģartname ve esaslara göre projelendirildiğini, e) 08/05/2000 tarihli sayılı resmi gazetede yayınlanan binalarda ısı yalıtım yönetmeliğine uygunluğunu kontrol eder. Yapı denetim kuruluģu, varsa bu rapor ve projelerde tespit edilen eksiklik ve yetersizliklerin giderilmesini sağlar. Ġncelenen projelerin uygun görülmesi halinde ilgili denetçi mimar ve mühendisleri tarafından imzalanır. Projelerin inceleme süresi yapı denetim hizmet sözleģmesinde belirtilir. 3.4.Denetim Faaliyetinin Durdurulması Ve Ġzin Belgesinin Ġptali Yapı denetim kuruluģlarında bu kanunda öngörülen esaslara göre denetim görevini yerine getirmedikleri anlaģılan veya son üç yıl içerisinde üç defe olumsuz sicil alanların veyahut 3. maddenin son fıkrası (Yapı denetim kuruluģu denetim faaliyeti dıģında baģka ticari faaliyette bulunamaz.) ile 6. maddenin birinci fıkrası ( Yapı denetim kuruluģunun görevden ayrılması veya mimar ve/veya mühendislerinden birinin, herhangi bir sebeple yapı ile iliģkisinin kesilmesi ) hükümlerine aykırı hareket ettiği belirlenenlerin denetim faaliyeti, yapı denetim komisyonunun teklifi üzerine bakanlıkça bir yıla kadar durdurulur ve belgesi geçici olarak geri alınır. Durdurma kararı Resmi Gazetede ilan edilir ve sicillerine iģlenir. Denetim faaliyetinin geçici olarak durdurulmasına neden olan yapı denetim kuruluģunun mimar ve mühendisleri bu süre içerisinde baģka ad altında dahi olsa hiçbir denetim faaliyetinde bulunamaz. Geçici durdurmaya neden olan mimar ve mühendisler bakanlıkça ilgili meslek odasına bildirilir. Meslek odaları bu kiģiler hakkında kendi mevzuatına göre iģlem yapar. Faaliyeti 3 defa durdurulan yapı denetim kuruluģunun denetim faaliyetine son verilir ve izin belgesi bakanlıkça iptal edilir. Ġzin belgesi iptal edilen yapı denetim kuruluģunun kusurları mahkeme kararı ile kesinleģen mimar ve mühendisleri baģka bir yapı denetim kuruluģunda görev almaları halinde, görev aldıkları bu kuruluģa izin belgesi verilmez, verilmiģse iptal edilir. Denetim faaliyeti geçici, olarak durdurulan veya izin belgesi iptal edilen yapı denetim kuruluģu hakkındaki bu karar ilgili idareye bildirilir. Ve denetimini üstlendiği yapıların devamına izin verilmez. Bu durumda yapım faaliyetine devam edilebilmesi için yapı sahibince baģka bir yapı denetim kuruluģunun görevlendirilmesi zorunludur. 3.5.Ceza Hükümleri Bu kanun hükümlerinin uygulanması sırasında görevini ihmal eden veya kötüye kullanan yapı denetim kuruluģunun ortakları, yöneticileri, mimar ve mühendisleri, yapı müteahhidi, proje

10 müellifi ile laboratuar görevlileri 765 sayılı Türk Ceza Kanununu 3. ve 4. faslındaki görevi ihmal ve görevi kötüye kullanma ile ilgili hükümlerine göre cezalandırılır. Yapı denetim kuruluģunun izin belgesi alma aģamasında gerçeğe aykırı belge düzenlediğinin izin belgesi verildikten sonra anlaģılması halinde, izin belgesi derhal iptal edilir ve ayrıca gerçeğe aykırı belge düzenlemekten, bu belgeleri düzenleyenler hakkında suç duyurusunda bulunulur. Yapılan ilgili diğer düzenlemeler ile yapıların uğramıģ olduğu yıkım ve zararlardan dolayı genel hukuk hükümleri uygulanır. Bu madde uyarınca hükmolunacak cezalar paraya çevrilemez ve tecil edilemez. Bu kanuna aykırı fiillerden dolayı hükmolunan kesinleģmiģ mahkeme kararları, Cumhuriyet Savcılığınca bakanlığa mimar ve mühendislerin bağlı olduğu meslek odalarına bildirilir. Yapı denetim kuruluģu ile denetçi mimar ve mühendisleri eylem ve iģlemlerinde 3194 sayılı imar kanunun fenni mesul için öngörülen hükümlerine tabidirler. 4.YAPI DENETĠMĠ UYGULAMALARI VE YÖNETMELĠGĠ 4.1.Yapı denetimi yönetmeliği Amaç ve kapsam MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı, 29/6/2001 tarihli ve 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanuna göre faaliyet gösteren Yapı Denetim Komisyonunun, yapı denetim kuruluģlarının ve laboratuarların kuruluģ ve çalıģmaları; yapı denetim kuruluģlarında ve laboratuvarlarda görev alacak denetçi mimar ve mühendisler ile diğer görevlilerde aranacak nitelikler; ilgili idare, proje müellifi, yapı müteahhidi, Ģantiye Ģefi, yapı sahibi ile yapı denetim kurulusu ortaklarının görev ve sorumlulukları; yapı denetimi hizmet sözleģmesinin düzenlenmesi ve hizmet bedellerinin ödenmesi; yapı denetim kuruluģları ile bu kuruluģların denetçi ve kontrol elemanı mimar ve mühendislerinin sicil raporlarının tutulması, yapılara sertifika verilmesi ve Kanunun uygulanması ile ilgili usul ve esasları belirlemektir Dayanak MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik, 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanunun 2 nci, 4 üncü, 5 inci, 7 nci ve 12 nci maddeleri ile 13/12/1983 tarihli ve 180 sayılı Bayındırlık ve Ġskân Bakanlığının TeĢkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 30/A maddesine dayanılarak hazırlanmıģtır Ġlgili idarenin görev ve sorumlulukları MADDE 4 (1) Ġlgili idare, Kanun ve ilgili mevzuat ile belirlenen görevlerini mevzuatta gösterilen süreler içinde tam ve zamanında yerine getirmek zorundadır. (2) Yapı ruhsatı ve yapı kullanma izni belgesini düzenleyen ilgili idare görevlileri, görevlerinin gereği gibi yerine getirilmemesinden doğan her türlü yapı kusurundan ve böylece meydana gelen zararlardan dolayı, tabi oldukları mevzuat çerçevesinde sorumludurlar. (3) Yapı ruhsatı müracaatına esas olan ve ilgili yapı denetim kurulusunun uygun görüģ verdiği belgeler incelenerek, eksiklik veya yanlıģlık bulunmuyor ise yapı ruhsatı düzenlenir. (4) Yapı ruhsatının "vizeler" bölümüne yapı denetim kurulusunun denetçilerinin imzaları alındıktan sonra ilgili bölüm idarece onaylanır, bunun dıģında, ilgili idarece hiçbir Ģekilde "vize" veya vize anlamına gelecek bir uygulamada bulunulamaz.

11 (5) Yapıda tespit edilen eksiklikler veya o yapıdan sorumlu bulunan denetçi mimar ve mühendis, kontrol veya yardımcı kontrol elemanlarının görevinden ayrılması gibi nedenlerle, yapı denetim kurulusunun talebi üzerine ilgili idarece inģaat durdurulur. Faaliyeti durdurulmuģ inģaatta eksikliklerin giderilmesi durumunda, inģaatın devamına izin verilir. (6) ĠnĢaatın tamamlanmasını müteakiben tanzim edilen is bitirme tutanağı ilgili idarece incelenerek, onbeģ is günü içinde onaylanır veya var ise eksikliklerinin neler olduğu belirtilerek, giderilmesinin gerektiği yazılı olarak bildirilir Yapı denetim kurulusunun görev ve sorumlulukları MADDE 5 (1) Yapı denetim kurulusu, Kanunun 2 nci maddesinde belirtilen görevleri, Kanun ile belirlenmiģ süreler içinde, imar planına, fen, sanat ve sağlık kurallarına, standartlara, yürürlükteki mevzuata ve mesleki ahlak kurallarına uygun ve tam olarak yerine getirmek zorundadır. (2) Yapı denetim kurulusu proje denetimi safhasında; a) Yapının inģa edileceği parseli ilgilendiren imar durumu belgesi, aplikasyon krokisi, tapu kaydı örneği, zemin etüdü raporu ile gerekli diğer belgelerin mevzuata uygun olup olmadığını kontrol ederek kopyalarını dosyasında muhafaza eder. b) Proje ve uygulama denetçisi mimar ve mühendisler aracılığıyla, proje müelliflerince hazırlanan uygulama projelerinin ve hesaplarının, mühendislik ve mimarlık proje düzenleme esasları, imar planı, ilgili idarenin imar yönetmelikleri ile yürürlükte bulunan diğer yönetmelik, genelge, Ģartname ve standartlara uygunluğunu kontrol eder, proje müelliflerinin Sicil durum belgesinin olup olmadığını denetler ve sicil durum belgesi olmayan müellifin durumunu ilgili meslek odasına bildirir. c) Zemin ve temel etüdü raporunun hazırlanmasına iliģkin esaslara uygun olarak bir zemin etüdü raporunun olup olmadığını tespit ederek onaylar. Raporun uygunluğunu onaylamak için, bünyesinde konu ile ilgili yeterli teknik eleman bulunmadığı hâllerde hizmet satın alabilir. ç) Proje kontrol formunu esas alarak incelediği projelerde tespit edilen hata, eksiklik ve yetersizliklerin giderilmesini sağlar. d) Ġncelenen projeler, uygun görülmesi hâlinde, yapı denetim kurulusu adına ilgili denetçi mimar ve denetçi mühendisler tarafından imzalanır ve kuruluģ tarafından tasdik edilir. (3) Yapı denetim kurulusu yapı ruhsatı alınması safhasında; a) Denetimini üstleneceği yapı ile alâkalı bilgileri düzenleyip Ġlgili Bakanlığa bildirir. b) Yapı denetimi izin belgesinin noterlikçe tasdikli sureti ile Bakanlıkça onaylanmıģ yapıya iliģkin bilgi formunun aslını, yapının denetimini üstlendiği konusunda taahhütnameyi, yapı denetim kurulusunun yapı sahibi ile imzaladığı sözleģmeyi ve projelerdeki eksikliklerin giderildiğini gösterir proje kontrol formunu ilgili idareye verir. c) Projelerin ilgili idarece onaylanmasından sonra, yapı ruhsatının yapı denetim kurulusu ile ilgili bölümünün, 3 kurulusu temsilen, ortakları veya kuruluģça yetkili kılınmıģ inģaat mühendisi, makine mühendisi, elektrik mühendisi veya mimar olan personeli tarafından imzalanmasını sağlar. (4) Yapı denetim kurulusu yapım safhasında; a) iģyeri teslim tutanağını, yapı sahibi ve yapı müteahhidi veya yapı müteahhidi adına Ģantiye Ģefi ile birlikte imzalayarak üç is günü içerisinde ilgili idarenin onayına sunar. b) Bünyesinde konu ile ilgili teknik eleman bulunmayan hâllerde, hizmet satın almak suretiyle teknik eleman görevlendirerek, arsanın köse noktalarının ilgili idare nezaretinde tespit ettirilmesini ve yapının, vaziyet planına uygun biçimde arsaya aplike edilmesini sağlar.

12 c) Denetimini üstlendiği iģin projesine göre gerekli olan yapım tekniklerini göz önüne alarak, isin gerektirdiği malzeme ve bu malzeme ile ilgili imalatın, Bakanlıkça izin belgesi verilen özel veya kamu kuruluģlarına ait laboratuarlarda muayene ve deneylerini yaptırarak, sonuçların standart ve Ģartnamelere uygun olup olmadığını kontrol eder. ç) Beton kalıbı, demir teçhizatı ve gerekli diğer tesisatı kontrol ederek tutanak tanzim edilmeden beton dökümüne izin vermez. Beton, uygulama denetçisi inģaat mühendisi veya kontrol elemanı inģaat mühendisi veya yardımcı kontrol elemanı nezaretinde dökülür. Beton numuneleri, döküm yerinde yapı denetim elemanlarının huzurunda, deneyi yapacak laboratuarın teknik elemanlarınca ilgili standartlara uygun olarak alınır. Alınan numuneler üzerinde Ģantiyede yapılacak deneylerin sonucunun olumlu olması hâlinde beton dökümüne izin verir. Alınan diğer numuneler deneyi yapacak laboratuvara, bu laboratuarın teknik elemanı marifetiyle iletilir. Beton dökümünü müteakiben tutanak tanzim edilir. d) (c) ve (ç) bentlerinde sayılan muayene ve deney sonuçları, ilgili standartların ve Ģartnamelerin öngördüğü değerlerde ise bu sonuçlara iliģkin raporları, o imalatı içeren hakkediģ ekinde ilgili idareye verir. Aksi hâlde, bu raporları laboratuvarda düzenlenme tarihinden itibaren üç is günü içinde ilgili idareye vererek, hatalı imalatlar uygun hale getirilinceye kadar yapıdaki imalatın durdurulmasını sağlar. e) Yapılan her imalatın proje eki mahal listesine uygunluğunu ve yapı sahibi ile yapı müteahhidi arasında akdedilen sözleģmede belirtilen niteliklerde yapılıp yapılmadığını denetler. f) Yazılı ihtarına rağmen ruhsata ve eklerine aykırı is yapan isçi ve ustanın durumunu tespit eder ve yapı müteahhidine bildirir. Bu durum devam ettiği takdirde, ilgili idareye yazılı olarak bildirimde bulunur. g) Yapının elektrik aboneliği sırasında düzenlenecek belgeleri, denetçi elektrik mühendislerine kontrol ettirir. g) ġantiyede yapılan denetim sonuçlarının islendiği ve Ģantiye Ģefi tarafından Ģantiyede muhafaza edilen, yapı denetleme defterini takip eder. h) Yapım islerinde kullanılacak malzemelerin ilgili teknik Ģartnamelere ve standartlara aykırı oldukları belirlendiğinde, bunların imalatta kullanılmasına izin vermez ve bu durumu bir rapor ile ilgili idareye ve malzeme denetimi ile ilgili kuruluģlara bildirir. ı) ĠnĢaat alanında isçi sağlığı ve is güvenliği ile çevre sağlığı ve güvenliğinin korunması için gereken tedbirlerin alınıp alınmadığını kontrol eder. i) Bünyesinde görevli denetçi mimar ve mühendisler ile kontrol ve yardımcı kontrol elemanlarının Bakanlıkça düzenlenen meslek içi eğitime katılmalarını sağlar. j) Her yılın sonu itibarı ile yapı sahibi ve yapı müteahhidi veya yapı müteahhidi adına Ģantiye Ģefi ile birlikte yapının fiziki durumunu belirleyen seviye tespit tutanağını tanzim ederek bir suretini ilgili idareye verir. Yılsonu seviye tespitinde ihtilaf olduğu takdirde ilgili idareden seviye tespitinin yapılmasını ister. k) Ruhsata bağlanmıģ olmak kaydı ile yapı sahibinin isteğine bağlı ilave islerin projelerini ve yapımını denetler. l) Yukarıda açıklanan görevlerin yapılması sırasında ruhsata ve eklerine aykırı imalat belirlendiğinde, yapının o anki durumunu fotoğrafla tespit eder, ilgili idareye de dağıtımı yapılan bir yazı ile yapının müteahhidini iadeli taahhütlü posta yoluyla yazılı olarak uyarır ve aykırılığın giderilmesi için süre verir. Bu süre zarfında yapı müteahhidine bildirilen eksikliklerin giderilmemesi durumunda, süre bitimini takip eden üç is günü içinde iadeli taahhütlü posta yoluyla ilgili idareye bildirimde bulunur. m) Denetim islerine ait hak ediģlerin tahakkuka bağlandığı tarihte düzenlenecek olan faturanın bir örneğini ilgili idareye verir. n) Yapım isinin devamı sırasında kayıt altına alınmasında yarar görülen hususlar için ek tutanaklar tanzim ederek imalatın denetimini ve gözetimini sağlar.

13 o) Tanzim edilen tutanakları, imalat veya malzemede herhangi bir eksiklik veya kusur bulunmadığı takdirde, hak ediģ ekinde ilgili idareye sunar. Aksi hâlde, maddenin (l) bendi hükümleri uygulanır. ö) Yapının ruhsata ve eklerine uygun olarak kısmen veya tamamen bitirildiğini belirten, is bitirme tutanağını düzenler ve onaylanmak üzere ilgili idareye verir. p) Yapı kullanma izninin alınmasını müteakiben, ilgili idare tarafından istenilen yapı denetimine ait diğer bilgi ve belgeleri ilgili idareye verir Proje müellifinin görev ve sorumlulukları MADDE 7 (1) Proje müellifi, yapı ruhsatına esas olan uygulama projelerini ve zemin etüdü raporları da dâhil olmak üzere her türlü etüde dayalı çalıģmaları mevzuatına uygun olarak yapmak ya da yaptırmak ve incelenmek üzere sicil durum belgesi ile birlikte yapı denetim kurulusuna vermek ile görevlidir. (2) Ruhsat eki projelerin birbiri ile uyumlu olması Ģarttır. Birbiri ile uyumlu olmayan projelerden doğan sorumluluk, öncelikle proje müelliflerine ait olmak üzere, sırası ile yapı denetim kurulusuna, proje ve uygulama denetçisi mimar ve mühendislere ve ilgili idareye aittir. (3) Ġlgili meslek odasına üye olmayan veya sicil durum belgesi bulunmayan proje müellifinin projesi, yapı denetim kurulusunca incelenmez, durum ilgili meslek odasına bildirilir Yapı sahibinin görev ve sorumlulukları MADDE 8 (1) Yapı sahibi, yapı denetimi hizmet sözleģmesini bizzat veya hukuken temsile yetkili vekili aracılığı ile imzalamak zorundadır. (2) Yapı sahibinin aynı zamanda yapı denetim kurulusunun denetçisi olduğu hâllerde, yapı sahibi olan denetçiye görev verilmemek kaydı ile mensubu olduğu yapı denetim kurulusunca isin denetiminin üstlenilmesi mümkündür. (3) Yapı sahibi, yapı denetimi hizmet bedeli taksitlerini zamanında ödemek ile yükümlüdür. (4) Yapı sahibi projede, mahal listesinde, metrajda ve yapı yaklaģık maliyetinde bulunmayan herhangi bir imalatı, ruhsata bağlanmadığı müddetçe yapı müteahhidinden ve yapı denetim kurulusundan isteyemez ve bu gibi istekler yerine getirilemez. (5) Tamamlanan yapı, yapı kullanma izni belgesi düzenlenmeksizin kullanıma açılamaz. (6) Yapı kullanma izni belgesi alınmıģ bir yapıda, ruhsat düzenlenmeksizin değiģiklik yapılamaz. Ġsin fiziki olarak bittiğini gösteren is bitirme tutanağının ilgili idarece onaylanmasından sonra yapılacak olan değiģikliklerden yapı sahibi sorumludur. 4.2.Yapı denetimi uygulamaları Yapı denetimi uygulamaları incelenirken, öncelikli olarak yapı denetiminde aktif rol alan veya alması gereken kuruluģları, bu kuruluģların görevlerini, yetkilerini, sorumluluklarını belirlemek ve bunları incelemek gereklidir. Yapı denetimi alanında aktif rol alan kurum ve kuruluģları aģağıdaki gibi sıralamak mümkündür Belediyeler Belediyeler yapı sektöründe en aktif rol alan kuruluģlardır. Belediyeler yerleģim birimlerinin seçilmesinden Ģehircilik ve imar düzenlemelerinden baģlamakta ve caddelerin, sokakların ve

14 buralardaki yapıların inģaasına izin vermek, bunları yapım sırasında denetlemek, bu yapılara inģaat ruhsatı, iskân ruhsatı, tâdilat ruhsatı vermek gibi iģlerin tamamı belediyelerin sorumluluğunda bulunmakta ve belediyeler tarafından yürütülmeye çalıģılmaktadır Meslek odaları Yapı alanında meslek odası olarak ilgili olan meslek odaları TMMOB'ne bağlı olarak faaliyet gösteren, inģaat mühendisleri odası mimarlar odası karģımıza çıkmaktadır. Bu odaların denetimindeki görev ve sorumlulukları oluģtukları kanunlar gereği sadece kendi üyelerinin ve üyelerinin yaptıkları iģlerin proje bazında denetlemesi ile sınırlı kalmaktadır. Bu denetim iģini ilgili odalar kanunî düzenlemelerin eksikliğinden dolayı yaptırım gücünden uzak olarak yürümektedir Diğer resmî kurumlar Bünyesinde yapı kontrol birimi bulunmayan tüm kurumların (eğitim, sağlık, askerî, vs.) yapı yatırımlarının ihale ve yapım aģamalarının yürütülmesi, yani yapım iģlerinin o kuruluģlar adına yapılması. YapılmıĢ yapıların onarımlarının yapılması. Belediye mücavir alan sınırları dıģındaki yerlerde, inģa edilecek yapıların imar, proje, harita iģlemlerinin yapılması, yaptırılması ve denetlenmesi iģleminin yapılması. 5. HARĠTA UYGULAMA SORUMLULUĞU (TEKNĠK UYGULAMA SORUMLULUĞU) Üzerine bina yapılacak parselin imar durumu belgesine göre mimari projelerin hazırlanmasına altlık teģkil eden ve Serbest çalıģan Harita Mühendisince hazırlanan, yeni yapılacak binaların kitle ebatlarını, çekme mesafelerini, kotlarını ve yol geniģliğini belirten yapı yeri uygulama ve kot krokilerinden oluģan iģlemli dosyadır. Yapı ruhsat iģlemi sürecindeki mimari projede yer alan aplikasyon belgesinin düzenlenmesi ile, fenni mesuliyet (mesleki teknik uygulama sorumluluğu) hizmetlerinin nitelikli ve etkin bir Ģekilde yapılması, bu Ģekilde yapıların ruhsat eki projelerine göre yürürlükteki yasa, yönetmelik, Ģartname ve standartlara uygun olarak inģa edilmesini sağlamaktır. TMMOB Tus sorumluluğu yönetmeliği harita ve kadastro mühendisleri odası-serbest mühendislik müģavirlik büroları tescil yönetmeliği çerçevesinde tescil iģlemleri, (büro/ģirket) ile yıllık onayı yapılmıģ, 3194 sayılı imar kanununun 28.ve 38. Maddeleri ile tip imar yönetmeliği ve 3030 sayılı yasa kapsamında kalan büyükģehir belediyeleri imar yönetmeliklerin ilgili Maddelerinde göre tanımlanan görevleri üstlenecek gerçek veya tüzel kiģileri kapsar. Tus (teknik uygulama sorumlusu) : Ruhsat eki projelerin uygulanmasında harita ve kadastro mühendislik hizmetlerini üreten ve sorumluluğunu alan SHKMMB. ĠĢveren : Mal sahibi gerçek kiģi, kamu veya tüzel kiģilikleri ile kanuni vekilleri. Oda kayıt belgesi: HKMO tarafından tescil ve kayıt iģlemleri yapılmıģ, SHKMMB'na verilen SHKMMB hizmetleri tescil yenileme kartı. Aplikasyon belgesi: Sayısal hale getirilen kadastral parsel üzerine belediyesi tarafından verilen imar durumuna göre vaziyet Planı nın koordinatlandırılarak hazırlanan belgedir.

15 Aplikasyon belgesinin hazırlanmasında HKMO serbest mühendislik müģavirlik büroları tescil yönetmeliği hükümleri uygulanır. Tus belgesi: HKMO tarafından her bir ruhsat için verilen tescil belgesi. SözleĢme: ĠĢveren ile harita ve kadastro mühendisi arasında imzalanan ve HKMO tarafından onaylanan tip sözleģme belgesi. TUS Sorumluluğu: Mimari proje aģamasında aplikasyon belgesi düzenlenir ve (1/50, 1/100, 1/200) ölçekte çizilir. ĠnĢaat ruhsatı alınmasından sonra aplikasyon belgesine göre Tus tarafından bina parsele aplike edilir. Sabit tesislere göre bina köģeleri röperlenir. Belediyesince verilen 0.00 kotu ve subasman kotu hâlihazır harita kotuna bağlanır. Kazı tamamlandıktan sonra proje aksları aplike edilir. Temel ve zemin kat döģeme kalıpları ile subasman kotunun yatay ve düģey konumların projeye uygunluğu sağlandıktan sonra beton dökülmesine izin verilir. Temel üstü ruhsat için baģvuru öncesinde subasman seviyesi kotu ve bina cephelerini içeren röleve krokisi düzenlenir. HKMO mesleki denetim iģlemi yaptırılır. Tus sorumluluğu projenin parsele aplikasyonu ile temelden subasman seviyesine kadar yapının yatay ve düģey konumunun uygunluğu ilgili idarece temel vizesi ruhsatına iģlendikten sonra sona erer. (iģ bitirme belgesi) Tus Çatı seviyesini içeriyorsa; her kat seviyesinde beton dökülmeden önce yatay ve düģey konum doğruluğu sağlanır. ĠnĢaatın çatısı kapatıldıktan sonra kat yükseklikleri ve gabarisi (çatı üstü kotu) belirlenerek binanın kesitleri üzerinde cepheleri ile birlikte gösterilir. Tus tarafından belediyesine, inģaat sahibine tutanakla teslim edilir. 6. SONUÇ VE ÖNERĠLER Yapı güvenliği, toplum sağlığı, yeterli konfor ve sosyal donatımın sağlanması, doğal çevrenin korunması, bina yapımına ayrılan kaynakların etkin ve rasyonel kullanımı gibi temel konuların bütününü yapı denetiminin doğru yapılması olumlu hale getirecektir. Yapı denetimi, ülkemizdeki geliģmenin temeli olan inģaat sektörünün kalitesini arttıracak ve kaynak tasarrufu ile ülke ekonomisine azımsanmayacak önemli katkıları olacaktır. Yapı denetim kuruluģlarının yöneticilerinin, ortaklarının, denetçi mimar ve mühendisleri ile proje müellifleri, laboratuar görevlileri ve yapı müteahhidi kanunun uygulanmasından dolayı sorumlu tutulmuģ. 595 sayılı K.H.K. da sorumluluk taģıyan yapı denetim kuruluģları, yapı müteahhidi, proje müellifi ve Ģantiye Ģefi olarak dar kapsamlı tutulmuģtur. Fakat bu yeni kanunla sorumluluk alanı geniģletilmiģtir. Ve bundan önceki K.H.K doğrultusunda yer alan, ortaya çıkan zararlardan dolayı yapı sorumluları sorumlulukları oranında suçlu olup zor durumda kalanların ve mağdur olanların hakları korunmaya çalıģılmıģtır. Ülkemizde maalesef, 73 yıldan bu yana, güvenli, sağlıklı ve düzenli kentleģmeyi ve depremlere dayanıklı yapılaģmayı sağlayacak yasal düzenlemeler yapılamamıģ ve var olan yasalar ise çeģitli nedenlerle etkin olarak uygulanamamıģtır. Bugün baģta Ġstanbul, Ankara, Ġzmir, Bursa, Adana gibi büyük kentlerimiz olmak üzere, hemen tüm kentlerimiz, kaçak ve kurallara aykırı yapılaģmanın sistematik hale getirildiği yerleģme mekanları konumundadır.

16 Özellikle 1999 yılında meydana gelen Ġzmit Körfezi ve Düzce depremleri sonrasında ülkede deprem ve diğer doğal afet zararlarının azaltılması konusunda her kademede bir bilinç uyanmıģ olmasına ve bu toplumsal bilinçle, 587 sayılı Zorunlu Deprem Sigortası, 595 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, yetkin mühendislik kavramını düzenleyen 601 sayılı Kanun Hükmünde Kararname gibi çağdaģ yasal düzenlemeler yapılmıģ olmasına rağmen, zaman içersinde bu olumlu geliģmeler yeniden uygulanamaz hale getirilmiģ ve eskiye dönülmüģtür. Kanunun ereklerine ulaģması için uygulanmasının yanında yukarıda da belirtildiği gibi kanundan doğan eksikliklerin, hataların düzeltilmesi ve gereklerinin yerine getirilmesi ve bürokrasinin, sivil halkın ilgili odaların, üniversitelerin düģünce ve yardımlarından faydalanılarak yapı denetimi hakkında en iyi uygulamanın gerçekleģtirilmesi gerekir. Bu Ģekilde bütünsel bir yaklaģım çerçevesinde organizasyonu uyumlu bir Ģekilde çalıģmasından dolayı kanunun pragmatik düģünce etrafında baģarılı olacağı düģünülmektedir sayılı imar kanunda açıklanan kanunlar kalıp halinde olmasından kaynaklanan sorunlar bulunmaktadır. Kanunlarda belirtilen zamanlarda bir alt sınır bulunup üst sınırda yetkili idarelere bırakılmalıdır kesilen cezalarda kesin miktar verilmektedir. Bu değiģtirilmelidir bu maddi miktarların enflasyona endekslemek veya belirli oranlar uygulanarak geçerlinin sağlanması gerekmektedir. Bunların yanında idarelerin yetkilerinin arttırılması gerekmektedir idarelerin yetkilerinin ve uygulanma alanlarında tam yetkili olması gerekmektedir.

17 KAYNAKLAR: 1. O,Ergünay; Ülkemizde Yapı Denetiminin GeliĢimi ve 595 sayılı KHK ile Getirilen Yeni Yapı Denetim Sistemi, Deprem Bölgelerinde YapılaĢma Sempozyumu, Kasım 2000,Ġzmir. 2. Yapı Denetimi, Bayındırlık ve Ġskan Bakanlığı,Yüksek Fen Kurulu BaĢkanlığı, Erol, Ġmar Kanunları Yönetmelikleri Genelgeleri, Mahalli Ġdareler Derneği Yayınları. 4. N,SAĞLIK; Yapı Denetimi ile Ġlgili Bakılacak Hususlar, 2009, Ankara. URL1: URL2: URL3: URL4: URL5: URL6: