ORTADOĞU DA YENİ BİR AKTÖR: AVRUPALI TÜRKİYE

Transkript

1 100 Avrupa yolunda mesafe almaya başlayan Türkiye Ortadoğu da artık çok daha meşru bir aktör olarak algılanıyor. Yrd. Doç. Dr. H. Tarık OĞUZLU Bilkent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü ORTADOĞU DA YENİ BİR AKTÖR: AVRUPALI TÜRKİYE A New Actor in the Middle East: European Turkey Abstract This article argues that the ongoing accession process with the European Union does not only shape Turkey s foreign policies in the Middle East but also contributes to Turkey s growing soft power in the region. Turkey s links to the EU positively influences the way how Turkey is perceived in the Middle East. The countries in the region see the Europeanization of Turkey s identity and foreign policies in their national interest.

2 101 Birçok gözlemcinin paylaştığı temel tez, Türkiye nin AB üyesi olmasa da kendi bölgesinde, özellikle de Ortadoğu bölgesinde, sanki bir AB üyesiymişçesine hareket etmekte olduğudur. Avrupalı olmayan coğrafyalarda Avrupalı gibi hareket eden bir Türkiye vardır artık. Giriş Ortadoğu ülkelerinin Türkiye ye ilişkin algılamaları Türkiye nin AB üyelik müzakerelerinin başlamasından bu yana olumlu bir şekilde değişmeye başladı. 3 Ekim 2005 tarihinde müzakerelerin resmî olarak başladığına ilişkin kararın açıklandığı basın toplantısında yer alan Arap kökenli gazetecilerin sayısı oldukça dikkat çekiciydi. Son yıllarda bölge ülkelerinin basınında Türkiye ile ilgili yer alan analizler ve yorumlar hiç olmadığı kadar arttı. Adalet ve Kalkınma Partisi nin (AK Parti) iktidarıyla birlikte Türk dış politikasının genel seyrine ve Türkiye nin AB üyeliğinin dinamiklerine ilişkin merak sadece gazete sayfalarıyla sınırlı kalmadı hiç kuşkusuz. Arap kökenli akademisyenlerin bu konularda kaleme aldıkları bilimsel makalelerin sayısında da artış oldu. Benzer bir ilgi bölge ülkelerinin devlet adamlarının ve sivil toplum örgütlerinin temsilcilerinin Türkiye ye yaptıkları ziyaretlerin sayısında da yaşandı. Bütün bu gelişmelerin işaret ettiği şey Türkiye nin Ortadoğu bölgesindeki politikaları ve algılanışı ile onun AB üyelik süreci arasında yakın bir ilişki olduğudur. Üyelik sürecinde olan bir Türkiye nin bölgesindeki ülkelerin hassasiyetlerini dikkate alacağı, onlarla çoktaraflı kurumsal yapılar içerisinde işbirliği yapmaya çalışacağı, politikalarını hayata geçirirken daha çok sivil ve ekonomik araçları kullanacağı ve de kronikleşmiş sorunları ortadan kaldırmaya çalışacağı beklentisi, artan bu ilgiyi daha da anlaşılır kılmaktadır. Bu makalenin temel tezi, AB üyelik sürecinin, Türkiye nin Ortadoğu bölgesine yönelik politikalarının şekillenmesinde ve bu durumun Türkiye nin bölgedeki algılanışında etkili olduğudur. Türkiye nin Ortadoğu bölgesinde artmakta olan yumuşak gücü onun AB üyelik sürecinde katettiği mesafe ve geçirmekte olduğu dönüşümle çok yakından ilgilidir. Avrupa yolunda mesafe almaya başlayan Türkiye Ortadoğu da çok daha meşru bir aktör olarak algılanmaktadır artık. Bu tespit, son zamanlarda dile getirilen Türkiye nin yüzünün Batı dan Doğu ya doğru çevrilmekte olduğu tezini yanlışlamaktadır. Evet, Türkiye her geçen gün Ortadoğu dan kaynaklanan sorunlarla daha fazla meşgul olmaktadır ama bu onun yüzünü bilinçli olarak Batı dan Doğu ya çevirdiği anlamına gelmez. Tam aksine Türkiye nin Ortadoğu bölgesinde etkili olabilmesi, onun AB üyelik sürecinin sağlıklı işlemesiyle yakından bağlıdır. Buradan hareketle denilebilir ki AB üyelik yolundan ayrılan bir Türkiye nin Ortadoğu daki politikaları ve kimliksel meşruiyeti daha fazla sorgulanmaya başlayacaktır. Avrupalılaşma Türkiye nin Politikalarını Nasıl Etkiliyor? AB üyelik sürecinde bulunan ülkelerin dış politikalarında benimsemeleri istenen en önemli prensip komşularıyla olan ilişkilerini olabildiğince sorunsuz şekilde yürütmek ve varsa komşularıyla olan karasal sorunlarını çözmektir. AK Parti nin takip etmekte olduğu komşularla sıfır problem politikası bu bağlamda AB nin beklentileri ile uyumludur. AK Parti nin bu politikayı AB yi memnun etmek için takip etmediği, bunun daha çok Türkiye nin millî çıkarlarıyla alakalı olduğu, takip edilen politikaların Avrupalı karakterini görmemizi engellememelidir. Türkiye nin Batı cephesinde Yunanistan ve Kıbrıs, kuzey cephesinde Rusya, doğu cephesinde Ermenistan ve de güney cephesinde İran, Suriye ve Irak ile olan sorunlarını bir an önce çözme kararlılığını göstermeye başlaması, onun AB üyeliği beklentileri ile yakından alakalıdır, zira komşularıyla

3 102 Ortadoğulu ülkelerin kamuoyları Türkiye nin İslam konusunda kompleksli bir tutum sergilemeksizin AB üyeliği sürecini sürdürmesini sempatiyle izliyorlar. problem yaşayan ülkeleri AB içerisine almada oldukça direnç göstermektedir. Çevrelerinde güvenlik ve istikrar üreten ülkeler üyelik sürecinde daha şanslı olacaklardır. AB, sorun ithal etmek istememektedir. Bu algı Kıbrıs ın Ada daki sorun çözülmeden 2004 te üye olmasından sonra daha da pekişmiştir. Birçok üst düzey Avrupalı yetkili bunun belki de son dönemlerde AB nin işlediği en büyük hata olduğunu dile getirmişlerdir. Problemlerin çözümünde ise diplomasi en önemli araç olmaktadır. Türkiye nin üye olabilmek için yerine getirmesi gereken şartlardan bir tanesi dış politikasını Avrupalılaştırmasıdır. Bu bir yandan dış politikadaki karar alma sürecini ilgilendirirken diğer yandan dış politika tercihlerinin uygulanmasında kullanılan stili ve araçları kapsamakta, son olarak da politikaların özünü içermektedir. Süreç söz konusu olduğunda, Türkiye ve diğer aday ülkelerden beklenen şey daha fazla sivilleşme ve açıklıktır. Kararlar daha çok seçilmiş siviller tarafından alınmalı, bu süreç olabildiğince sivil toplumun katılımına açık olmalı ve şeffaf bir şekilde yürütülmelidir. Alınan kararlar ülke içinde farklı aktörler arasındaki fikirsel tartışmaların ürünü olmalı ve toplumun geneli tarafından meşru görülmelidir. Kararlarından dolayı kamuoyunun nezdinde sorumlu olacak karar alıcılar esastır burada. Her bir dış politika kararının bir

4 103 AB Komisyonu nun Türkiye nin üyelik sürecindeki performansını ölçmek üzere her yıl yayınlamakta olduğu ilerleme raporları Türk dış politikasındaki Avrupalı dönüşümü açık bir şekilde ortaya koymakta ve bu durumu övmektedir. şekilde toplum önünde savunulabilmesi gerekir. Karar alıcıların kararlarından dolayı sorumlu oldukları bilincinin pekişmesi gerekir. Bu bağlamda AB üyelik sürecinde yapılan reformlar, başta Millî Güvenlik Kurulu nun yapısına ilişkin olmak üzere, önemlidir. Sivilleşmenin karar alma sürecinin daha fazla demokratikleşmesini doğuracağı, demokrasinin kökleşmesinin ise dış politikada maceracı adımların atılmasını engelleyeceği varsayılmaktadır. Kendi içlerinde demokrasi ile yönetilen ülkelerin komşularıyla olan ilişkilerini de benzer temeller üzerine bina edeceği, sorunlarını daha çok ikna ve uzlaşı ile çözmeye çalışacağına inanılmaktadır. Stil ve araçlar söz konusu olduğunda Türkiye daha çok askerî olmayan enstrümanları kullanmalı ve bölgesindeki entegrasyon çabalarına öncülük etmelidir. Avrupalılık aynı zamanda bölgesel zeminlerde ortak aidiyet kümelerinin kurulmasına çalışmaktır. Dış politikanın temel hedefi çevrenin sorun üretemez bir şekilde yapısal olarak dönüştürülmesi olmalıdır. Dönüştürücü dış politika zorlayıcı dış politikaya tercih edilmelidir. AB nin beklentisi, kendisinin kendi yakın çevresinde sürdürmekte olduğu dönüştürücü politikaları aday ülkelerin de kendi yakın çevrelerinde uygulamalarıdır. Türkiye nin karnesi bu bağlamda oldukça başarılıdır. Amaç potansiyel düşmanların zaman içerisinde potansiyel ortaklara ve dostlara dönüşmesini sağlamaktır. Bunun yolu da karşılıklı bağımlılık ilişkileri kurmaktan, karşı tarafı iknaya yönelik tutumlar benimsemekten, alınan kararların meşruiyetini sağlamada titiz davranmaktan, gücü ikna edebilme ve cezbedebilme becerileri bağlamında tanımlamaktan geçmektedir. Bu bağlamda Türkiye ile Iraklı Kürt gruplar arasında son yıllarda yaşanan olumlu gelişmeler, Türkiye nin İran, Suriye ve Irak la olan ilişkilerini rekabet ve düşmanlık ze- mininden çıkartıp dostluk ve ortaklık zeminine taşıyabilmesi, üzerinde durulması gereken gelişmelerdir. Karşılıklı bağımlılık ilişkilerinin kurulması, bölgesel sorunların müzakereler yoluyla çözülmesi, tarafların çoktaraflı kurumsal yapılar içerisinde görüşmeleri ve sorunlarını çözerken ortak bölgesel aidiyetler kurabilmeleri hedeflenen temel gelişimlerdir. Korkutmaktan çok ikna etmek esas olmalıdır. Türkiye nin hem Ortadoğu, hem Balkanlar hem de Kafkaslar bölgelerine ilişkin olarak son yıllarda dile getirmekte olduğu bir tez, buralardaki sorunların daha çok bölge ülkelerinin kendileri tarafından çözülmesinin gerektiğidir. Dış aktörlerin bölgenin iç işlerine karışmaması isteniyorsa ortak bölgesel kimliklerin ve aidiyetlerin geliştirilmesi gerekir. Bu tarz hareketler AB nin dış politikasının üzerine oturduğu ortak kimlik yaratma ve bölgesel entegrasyon oluşturma prensipleriyle uyumludur. Politikaların özü söz konusu olduğunda AB nin Türkiye gibi aday ülkelerden beklediği şey belli başlı konularda bu ülkelerin AB nin temel tezlerine paralel politikalar izlemeleridir. AB ye üye olmaya çalışırken, AB nin temel pozisyonlarına ters düşen politikalar izlemek ve hedefler gütmek söz konusu olmamalıdır. Detaylı bir incelemeye tabi tutulduğunda -bu makalede bu yapılmayacaktır- Türkiye nin Ortadoğu bölgesindeki sorunlara ilişkin izlediği politikalar AB nin kendi politikaları ile uyumludur. Bu uyum Balkanlar da, Kafkaslar da, İsrail-Filistin sorununun çözüm sürecinde, Irak ın geleceğinde, enerji güvenliğinin nasıl sağlanması gerektiğinde, Afganistan daki NATO varlığında ve Rusya ile Batı arasındaki ilişkilerin nasıl olması gerektiği konularında ortaya çıkmaktadır. Türk dış politikasında son yıllarda yaşanan gelişmeler bu üç alanda da AB üyelik sürecinin her

5 104 geçen gün daha fazla etkili olmaya başladığını göstermektedir. Birçok gözlemcinin bu bağlamda paylaştığı temel tez, Türkiye nin AB üyesi olmasa da kendi bölgesinde, özellikle de Ortadoğu bölgesinde, sanki bir AB üyesiymişçesine hareket etmekte olduğudur. Avrupalı olmayan coğrafyalarda Avrupalı gibi hareket eden bir Türkiye vardır artık. AB Komisyonu nun Türkiye nin üyelik sürecindeki performansını ölçmek üzere her yıl yayınlamakta olduğu ilerleme raporları Türk dış politikasındaki Avrupalı dönüşümü açık bir şekilde ortaya koymakta ve bu durumu övmektedir. Avrupalılaşan Türkiye Ortadoğu da Nasıl Algılanıyor? Bu durum Türkiye nin bölgesel algılanışını kesinlikle olumlu yönde etkilemektedir. Bunun en önemli göstergesi bölge ülkelerinin Türkiye nin AB üyeliğine verdikleri desteğin oranıdır. Mısır dan Körfez ülkelerine kadar bölgedeki bütün ülkeler Türkiye nin AB üyeliğini desteklemektedirler. Bunu yapmalarının en önemli sebepleri şunlardır: İlk olarak zikredilmesi gereken faktör, Türkiye nin artık Batı nın, özellikle de Amerika Birleşik Devletleri nin, Ortadoğu bölgesindeki ileri karakolu rolünü oynamaktan uzaklaştığıdır. Dış politikası Avrupalılaşan bir Türkiye nin ABD nin bölgedeki en yakın işbirlikçisi olma durumu kesinlikle son bulacaktır. Emperyal ülkeler ile ortak hareket etmeyen, nihai amacı kendi emperyal isteklerini bölge insanlarına dayatmak olmayan bir Türkiye imajı yavaş da olsa ortaya çıkmaktadır. Ortadoğu ülkelerinin çoğu, bölgedeki sorunların birçoğunda AB nin politikalarını ABD ninkilere nazaran çok daha meşru bulmaktadırlar. ABD nin İsrail e verdiği koşulsuz destek, İran ve Suriye gibi ülkelere karşı uyguladığı kuşatma politikaları, bölgenin demokratikleşmesi bağlamında başvurduğu zorlayıcı ve tepeden inmeci metotlar, demokratikleşme konusunda takındığı ikircikli tutum, bölgenin siyasi coğrafyasını zor kullanarak değiştirme gayretleri, bölge ülkeleri tarafından şiddetle eleştirilmektedir. Türkiye nin Irak Savaşı sırasında Amerikan askerlerinin Türkiye üzerinden Irak a girmelerini engellemesi bölge ülkelerinde memnuniyetle karşılanmıştır. Ankara nın son dönemde İsrail ile yaşamakta olduğu gerginlik de, özellikle de son Davos krizi ertesinde, bölgede yakından izlenmektedir. Türk yöneticilerin İsrailli muhataplarını sert bir şekilde eleştirmeleri, Arap kamuoyunun kendi liderlerinden beklediği ama bir türlü göremediği bir davranış olduğundan, bu bağlamda Türk liderlerin popülaritesi artmaktadır. İkinci olarak, bölge ülkelerinin çoğu kendi kalkınmaları ve yapısal sorunlarının halledilmesi adına küresel sisteme entegre olmayı her geçen gün daha fazla istemektedirler. Bölgenin dünyanın diğer bölgelerinden izole olarak yaşayabilmesi artık imkânsızdır. Kendilerini küresel sisteme entegre edemedikleri takdirde, potansiyel tehdit olarak algılanacaklarının farkına varmaya başlayan bölge ülkeleri, bu bağlamda Türkiye nin izlemekte olduğu küresel sisteme entegre olma sürecini yakından takip etmektedirler. Türkiye nin AB üyeliği, Müslüman kimliği taşımanın liberalleşme ve demokratikleşmeye engel olmadığını gösterecek, bu ülkelerin küresel sisteme entegrasyonunu hızlandıracaktır. Türkiye nin üyeliğini takiben, AB bölgeye çok daha fazla yakınlaşacak ve bölgedeki sorunların çözülmesine her zamankinden çok daha fazla katkıda bulunacaktır. Bu bağlamda Türk yöneticilerin özellikle dikkat etmeleri gereken nokta Türkiye nin bu ülkelere ders verir edasıyla yaklaşmamasıdır. Türkiye nin örnek bir model olduğu savı daha çok Batılı ülkeler tarafından dile getirilen bir söylemdir. Bu söyleme dört elle sarılmak belki Batılı ülkeler nezdinde Türkiye nin imajını olumlu yönde etkileyebilir ama bölge ülkeleri kendilerine herhangi bir modelin örnek olarak gösterilmesine genelde olumsuz yaklaşmaktadırlar. Türkiye nin bu bağlamda önemsediği şey, bölge ülkelerinin kendiliklerinden Türkiye nin kazanımlarına bakıp Türkiye yi örnek almalarıdır. Türkiye kendi iç sorunlarını ne kadar başarılı bir şekilde çözebilirse, bölgesindeki ülkelere de o kadar inandırıcı örnek olabilir. AB üyelik sürecinde kendi sorunlarını çözebilen ve de bunun neticesinde AB ye katılan bir Türkiye bölge ülkeleri açısından kesinlikle bir cazibe merkezi olarak görülecektir. Türkiye nin AB üyeligi bağlamındaki başarısı, bölge ülkelerinde şöyle bir düşünceyi meşru kılabilir: İslami-

6 105 Yüzünü AB den çeviren bir Türkiye nin Ortadoğu da daha çok tek yanlı hareket edip bölgesel hegemonya peşinde koşacağına inanılmaktadır. Halbuki, Avrupalılaşan bir Türkiye nin bölgeye ilişkin niyetleri daha önceden kestirilebilecek, politikalarına ilişkin belirsizlik durumu azalacaktır. yet ve diğer kültürel özellikler gelişmeye ve küresel sisteme entegrasyona engel değildir. Türkiye nin AB üyeliğinin desteklenmesini mümkün kılan bir diğer önemli sebep, bölge ülkelerinin Türkiye nin bölgeye ilişkin niyetleri konusunda daha az endişe duymaya başlamalarıdır. Yüzünü AB den çeviren bir Türkiye nin Ortadoğu bölgesinde daha çok tek yanlı hareket edip bölgesel hegemonya peşinde koşacağına inanılmaktadır. Böyle bir Türkiye nin kendi politikalarını bölge ülkelerine zorla kabul ettirmeye çalışacağına inanılmaktadır. Halbuki, Avrupalılaşan bir Türkiye nin bölgeye ilişkin niyetleri daha önceden kestirilebilecek, Türkiye nin politikalarına ilişkin belirsizlik durumu azalacaktır. Bölge ülkeleri bileceklerdir ki, Avrupalılaşan bir Türkiye dış politikasında AB nin temel normları etrafında hareket edecek ve kendileri için bir tehdit olmaktan çıkacaktır. AB üyeliği peşinde koşan bir Türkiye bölgeye emperyal gözlüklerden bakıp, bölge kaynaklarını sömürmeye çalışan bir ülke olmayacaktır. Avrupalı bir Türkiye ile daha çok işbirliği odaklı ilişkiler geliştirilebilecektir. Böyle bir Türkiye bölgesel güvenlik için potansiyel bir tehdit olmaktan çıkacaktır. Avrupalılaşan bir Türkiye nin bölgeye ilişkin dış politikası daha fazla aktif olmayı ve inisiyatif almayı gerektireceğinden, Türkiye nin bölgesel sorunların çözümüne duyarsız kalması mümkün olmayacaktır. Bölgeye olan ilgisini olabildiğince minimum seviyede tutmaya çalışan ve hiçbir şekilde bölgedeki sorunların çözümüne müdahil olmak istemeyen bir Türkiye, bölge ülkeleri tarafından tehdit olarak görülmese de, potansiyel bir sorun olarak algılanabilecektir. Diğer taraftan Avrupalılaşan bir Türkiye yüzünü bölgedeki gelişmelere kapatmayacak ve elinden geldiğince bölgedeki sorunların çözümünde sorumluluk taşıyacaktır. Avrupalı bir Türkiye bölge ülkeleri açısından bir başka nedenden dolayı da önemlidir. Böyle bir Türkiye bölge ülkelerinin hassasiyetlerinin ve şikâyetlerinin Batılı ülkeler nezdinde dile getirilmesinde ve meşrulaştırılmasında olumlu bir rol oynayacaktır. AB üyeliği yolunda mesafe kateden bir Türkiye nin bölgenin mesajlarının Batı ya taşınmasında etkili olacağına inanılmaktadır. Bu çerçevede dikkati çeken gelişme, bölge ülkelerinin çoğunun Türkiye nin İsrail ve Suriye arasındaki sorunların çözülmesinde, İran ile Batı dünyası arasında yaşanmakta olan nükleer krizin aşılmasında oynamakta olduğu rolü desteklemeleridir. Özellikle Türkiye nin İsrail in son dönem politikalarına yönelik dile getirdiği eleştiriler bölge ülkelerinde Türkiye ye ilişkin algılamaları olumlu yönde etkilemektedir. Türkiye nin yapmaya çalıştığına inanılan şey Doğu nun hassasiyetlerini Batı nın dikkatine getirmektir. Bütün bu konularda bölge ülkelerinin kendilerine özel hassasiyetleri ve bakış açıları vardır. Bunların dikkate alınmadığı bir ortamda uzun vadeli bir barış ve istikrar ortamı asla ortaya çıkamaz ve bölge ülkelerinin Batılı devletlerle olan ilişkileri problemli kalmaya devam eder. AB üyeliği yolunda ilerleyen bir ülkenin bu süreçte daha başarılı olacağına dair bir algı söz konusudur. Türkiye yi AB üyelik sürecinin başlamasından ötürü bölge ülkelerinde ilgi odağı haline getiren sebeplerden en önemlisi belki de Türkiye nin AB üyeliğine ilişkin bakış açısının hissedilir bir şekilde değişmeye başlaması ve bu bakış açısının Ortadoğu ülkeleri tarafından eski bakış açısına göre çok daha anlaşılır ve kabul edilir bulunmasıdır. AK Parti nin düşüncesinde Türkiye nin AB üyeliği, çoğunluğu Müslüman olan bir ülkenin, temelinde Hristiyanlığın da

7 106 olduğu Avrupa medeniyetine asimilasyonunu öngörmemektedir. Burada söz konusu olan doğrusal bir şekilde Türkiye nin Avrupa medeniyetinin temel normları çerçevesinde kendisini dönüştürmesi ve kendisini geri bıraktıran geleneksel özelliklerinden, en başta İslam dini olmak üzere, kurtulması değildir. AB medeniyetler skalasının en üstünde yer alan insanoğlunun erişebileceği en ileri gelişme seviyesini temsil etmemektedir. AK Parti nin kavramsallaştırmasında, Türkiye nin AB üyeliği farklı medeniyetlerin barışçı bir şekilde bir arada yaşabilmelerinin en önemli göstergesi olacaktır. Burada söz konusu olan, belirli bir medeniyetin bir diğer medeniyet içerisinde erimesi değil, farklı medeniyetlerin ortaklaşa yaşam tecrübelerinden yola çıkarak daha kapsayıcı bir medeniyetsel duruşun ortaya çıkabilmesidir. Bu bağlamda düşünüldüğünde, AK Parti, geleneksel modernleşme söylemlerini reddetmekte, İslam dininin ve Türkiye nin diğer geleneksel değerlerinin Türkiye nin gelişmesine, kalkınmasına ve modernleşmesine engel olmadığını düşünmektedir. Modernleşme ve Avrupalılaşmayı birbirinden ayıran bu bakış açısına göre, modernleşme ve kalkınma yerel özelliklerle barışık bir şekilde de olabilir. AB üyeliğine ilişkin bu bakış açısı, Türkiye nin üye olduktan sonra AB nin uluslararası kimliğini değiştirebileceğine olan inancını da yansıtmaktadır. Üyelik sürecinde Türkiye nin bazı temel AB normları etrafında dönüşmesi ne kadar normalse, Türkiye nin üyeliğinden sonraki AB nin, şimdikinden çok daha farklı bir kimliksel zemin üzerinde oturmaya başlaması da o kadar normaldir. Bu düşünce şeklinin ortaya çıktığı en somut olaylardan bir tanesi Türkiye nin Birleşmiş Milletler çatısı altında oluşturulan Medeniyetler İttifakı projesinde İspanya ile beraber ortak başkanlık rolünü yürütmesidir. Burada dikkatleri çeken durum Türkiye nin İslam medeniyetinin, İspanya nın da Hristiyan Batı medeniyetinin temsilcileri olarak algılanmalarıdır. Sonuç Yerine Bütün bu analizin ortaya çıkardığı temel sonuç Türkiye nin Ortadoğu daki dış politikasın başarısında AB üyelik sürecinin kritik bir ol oynadığıdır. Bu sadece politikaların hedefleri bağlamında değil aynı zamanda Türkiye nin genel algılanışı bağlamında da geçerlidir. Dolayısıyla son yıllarda Türkiye nin genel ilgisini Ortadoğu bölgesine yöneltmesi Türkiye nin Avrupa dan koptuğu ve uzaklaştığı manasına gelmemelidir. Bilakis burada söz konusu olan durum Türkiye nin Ortadoğu da gün geçtikçe daha fazla Avrupalı bir rol oynamasıdır.