HAYVANCILIK EKONOMİSİ

Transkript

1 HAYVANCILIK EKONOMİSİ LBV206U KISA ÖZET

2 DİKKAT Burada ilk 4 sahife gösterilmektedir. Özetin tamamı için sipariş veriniz 1

3 1.ÜNİTE Ekonomi Bilimine Giriş EKONOMİ BİLİMİNE GİRİŞ İnsanlar eskiden beri tasarrufa, tutumluluğa, sahip olunan kaynakları dikkatli ve ölçülü kullanmaya yönelik davranışları belirtmek için Ekonomi ve İktisat sözcüklerini kullanmıştır. Bu terimler, söz konusu insan davranışlarını tanımlamaları yanında; bir ülkenin bütün mal ve hizmet üretim faaliyetlerini (Türkiye Ekonomisi, ABD Ekonomisi, Japon Ekonomisi gibi.), insan ihtiyaçlarını, bu ihtiyaçları karşılayacak araçlar ve kaynaklar ile bunlar arasındaki ilişkileri inceleyen bir bilim dalını tanımlamak amacıyla da kullanılmaktadır. Oikonomia: Eski Yunan yaşamında ev ve çiftlik ve işlerinin idaresi anlamına gelmektedir. Khrêmatistik: Günümüzdeki ekonomi sözcüğüne daha yakın bir anlam taşımaktadır. Günümüzde kullanılan ve kökenini Eski Yunancadaki oikonomia dan alan Ekonomi terimine sonraki çağlarda Avrupalı yazarlar tarafından bu günkü anlamına yakın anlamlar yüklenmiştir. Bunlardan Fransız yazar Antoin de Montchrêtien 1615 yılında ekonomi ve siyaset sözcüklerini de birleştirerek êconomie politique ifadesini kullanmıştır. On sekizinci yüzyıla gelindiğinde ülkenin refah ve zenginliği üzerinde yeni tezler ortaya koyan Fransız fikir adamlarına êconomiste denilmiştir. TEMEL EKONOMİK KAVRAMLAR İhtiyaç (Gereksinim) İnsan, gerek biyolojik olarak, gerekse sosyal olarak varlığını sürdürmek, bu varoluşu daha nitelikli bir hale getirmek, devamlı kılmak ve geliştirmek amacıyla sürekli bir çaba içerisindedir. İnsanın bu çabası kendisi dışındaki bir takım unsurların varlığıyla mümkün olabilmektedir. İhtiyaçlar ile ilgili olarak şu tespitler yapılabilir: İhtiyaçlar sonsuzdur. İhtiyaçlar şiddet açısından farklılık gösterirler İhtiyaçların şiddeti tatmin edildikçe azalır. Mal ve Hizmet Mal ve hizmetler, insan ihtiyaçlarını karşılamaya yarayan, parayla veya diğer mal ve hizmetlerle değiştirilebilen ekonomik araçlardır. Bu kavramla ilgili olarak bazı noktalara dikkat edilmelidir. İnsan ihtiyaçlarını karşılayan unsurlar sayılırken genellikle öncelikle mallar söylenir ve hizmetler göz ardı edilir. Bunun nedeni mal kavramının öncelikle et, süt, yumurta, peynir gibi somut bir varlığı çağrıştırmasıdır. Oysa herhangi bir taşıma aracıyla örneğin besi sığırlarının kesimhaneye taşınması, tedavi hizmetleri, avukatlık, bankacılık gibi birer hizmet olan faaliyetlerde iktisadi anlamda maldır. Dolayısıyla iktisadi mal denildiğinde mallar yanında hizmetler de anlaşılmalıdır. Tüketim ve Üretim İktisadi mal ve hizmetlerin insanların ihtiyaçlarının giderilmesi amacıyla kullanılmasına tüketim denir. İnsanların yaşam düzeylerinin yükseldiğinin en önemli göstergesi tüketim seviyelerinin yükselmesidir. Ekonomik anlamdaki tüketim ile halk arasında kullanılan tüketim kavramı arasında fark vardır. Halk dilinde tüketim denince bir şeyin bitirilip yok edilmesi anlaşılır. Oysa ekonomi bilimine göre tüketimde, insanların ihtiyaçlarının karşılanması için kullanılan mal ve hizmetlerin yok olması gerekli değildir. İktisadi mal ve hizmetlerin çok büyük bir kısmı doğadaki mevcut şekliyle, hiç emek harcanmaksızın insan ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanılamazlar. İktisadi mal ve hizmetler genellikle insan emeği ve sermayenin doğal kaynaklara uygulanması ile elde edilirler. İşte bu uygulamaya üretim adı verilmektedir. 2

4 Tüketim: Temelde bütün ekonomik faaliyetin nihai amacıdır. Üretim: Emek ve sermayenin doğal kaynaklara uygulanmasıdır. Karkas: Kasaplık hayvanların, kesilip, yüzüldükten, baş ile ayakları ayrıldıktan ve iç organları çıkarıldıktan sonra geriye kalan gövdesidir. Üretim Faktörleri Üretim faaliyetinin gerçekleştirilebilmesi, iktisadi mal ve hizmetlerle, bunlara ilişkin şekil, yer, zaman ve mülkiyet faydalarının yaratılması için gerekli unsurlara üretim faktörleri adı verilmektedir. Üretim faktörleri dört ana başlık altında toplanırlar. Emek Emek insanların mal ve hizmet üretimine tahsis ettikleri zaman ve çabadır. Emek üretimin en önemli unsurudur. Emek kavramına insanın mal ve hizmet üretiminde kullanılan fiziksel ve düşünsel yetenekleri girer. Sermaye Sermaye iktisadi mal ve hizmet üretiminde kullanılan makine, donanım, hayvan, bina, arazi ve aletlerdir. Üretimde emeğin verimliliğini artıran her çeşit unsur sermaye kapsamına girer. Halk arasında sıkça geçen sermaye kavramından genellikle nakit para, hisse senedi, tahvil, bono vb. finansal araçlar anlaşılır. Bunlar da iktisadi anlamda sermaye kavramının içinde yer alırlar. Ancak sadece bir kısmını oluştururlar. Doğa (Tabiat) Bu üretim faktörleri grubuna mal ve hizmet üretiminde kullanılan doğal kaynaklar girer. Bir üretim faktörü olarak doğa denildiğinde çayır ve meralar, tarım alanları, ormanlar, deniz ve göller, madenler ve atmosfer akla gelir. Doğa nın üretimde kullanılması karşılığında elde edilen gelire rant adı verilir. Girişimci (Müteşebbis) Girişimci bir işi düşünen, planlayan, etkin şekilde yürüten, diğer üretim faktörlerini bilinçli ve sistemli bir şekilde bir araya getiren, tüketici tercihlerine göre üretimi organize eden ve bu üretim ile ilgili riskleri üstlenen kişidir. Girişimci gerçek ya da tüzel bir kişilik olabilir. Girişimcinin gelirine kâr denir. Mübadele (Değişim) Üretilen mal ve hizmetler genellikle sadece üreticinin kendi ihtiyacını karşılamakta kullanılmaz. Üretim miktarı, genellikle üreticinin o mala olan ihtiyacından fazladır. Tüketim fazlası üretimin toplumdaki diğer kişilerin ihtiyacını karşılanmakta kullanılmak üzere pazara sunulması (arzı) ve bedelini ödeyen ihtiyaç sahiplerine dağıtılması gerekir. Bir mal ya da hizmetin başka bir mal ya da hizmet veya para ile değiştirilmesine mübadele adı verilmektedir. Bölüşüm Bir ekonomide belirli bir dönemde yaratılan gelirin üretime katılan unsurlar tarafından paylaşılmasına gelir bölüşümü denir. Gelir ve Tasarruf Gelir, bir üretim faktörünün, üretim sürecine katılması ile elde ettiği kazançtır. Üretime katılım çeşitli biçimlerde olabilir. Örneğin insan üretime emeğiyle veya sahip olduğu sermaye araçlarıyla katılabilir ve bunun karşılığında ücret veya faiz elde eder. İnsanlar çeşitli şekillerde elde ettikleri gelirlerini ihtiyaçları olan mal ve hizmetleri temin etmekte yani tüketimde kullanırlar. Bir kişinin gelirinin tüketilmeyen bölümüne tasarruf denir. Başka bir deyişle tasarruf, gelir ile tüketim arasındaki olumlu farktır. TEMEL EKONOMİK VARSAYIMLAR 3

5 Ekonomide sorunların teorik düzeyde tartışmaları yapılırken genellikle konunun anlaşılmasını kolaylaştırıcı bazı varsayımlar yapılabilir. Bu varsayımlar şu şekilde özetlenebilir. Kapalı Ekonomi Varsayımı Bu varsayımda bir ülkenin başka ülkelerle hiçbir ekonomik ilişkisinin bulunmadığı kabul edilir. Böylece o ulusal ekonomi ile ilgili değerlendirmeler yapılırken dış ticaret, yabancı sermaye girişi, dış yardımlar gibi etkiler bulunmaz. Uluslararası ilişkilerin yok sayılmasına kapalı ekonomi varsayımı denir. Devlet Müdahalesi Bulunmadığı Varsayımı Devletin ekonomik hayata hiçbir şekilde müdahale etmediği kabul edilir. Böylece devletin kamu otoritelerine dayanarak ekonomiyi etkilemesinden önce, sadece piyasa mekanizmasının otomatik işleyişinin yaratacağı sonuçlar incelenir. Rasyonel Davranıldığı Varsayımı Ekonomik faaliyeti oluşturan unsurlar arası ilişkilerde karar birimlerinin her zaman rasyonel (akılcı) davrandıkları varsayılır. Ekonomik faaliyete katılan bu unsurlar gerçek kişiler olabileceği gibi işletme, şirket, kurum ya da ülkeler gibi tüzel kişilikler de olabilir. Bu varsayıma göre tüketici kendisi için her zaman maksimum faydayı sağlamaya çalışırken üreticiler de maksimum kâr sağlamaya çalışmaktadır. Diğer Koşulların Değişmediği Varsayımı (Ceteris Paribus) Bazı ekonomik olayların incelenmesi sırasında, diğer olayların ve koşulların değişmediği, aynı kaldığı varsayılır. Böylece tartışılan konuların basitleştirilmesi mümkün olur. Tam Rekabet Piyasası Varsayımı Bu varsayıma göre hem iktisadi mal ve hizmet piyasasında, hem de üretim faktörleri piyasasında tam rekabet koşullarının mükemmel bir şekilde gerçekleştirildiği kabul edilir. Ancak özellikle monopol, oligopol, oligopson vd. eksik rekabet piyasalarına ilişkin konuların incelenmesinde bu varsayım kabul edilmez. Ölçeğin Sabit Getirisi Varsayımı Üretim ile ilgili konuların incelenmesinde üretim ölçeği nin büyütülüp küçültülmesinin üretim performansına etki etmeyeceği varsayılır. Buna göre üretim ölçeği hangi oranda artırılırsa üretim miktarı da o oranda artacaktır. Para Kullanılmama Varsayımı Mikroekonomi konuları araştırılırken, ekonomik hayatta para kullanılmasından doğan sorunlara yer vermemek amacıyla bazen para kullanılmıyor varsayımı yapılır. EKONOMİ BİLİMİNİN TANIMI VE SINIŞANDIRILMASI Bugün ekonomik faaliyet, geçmiş çağların küçük ölçülerinden artık tamamıyla çıkmış bulunmaktadır. Gerek işletme seviyesinde gerekse devlet faaliyetinde hedefler ve sayılar giderek büyümektedir. Ekonominin Araştırma Konusu İnsanların ihtiyaçları ve arzuları sınırsızdır. Var olan isteklere her an yenileri eklenir. Ancak bütün insanların bütün isteklerinin karşılandığı bir dünya, gerçekleştirilmesi mümkün olmayan bir hayaldir. Çünkü insan ihtiyaçlarını giderecek olan mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılabilecek üretim faktörleri sınırlı miktardadır; yani kıttır. Ekonomi Biliminin Sınıflandırılması Ekonominin üzerinde durduğu konu, ana hatları ile ekonomik yaşam ve bunda da bireyin değil toplumun ekonomik yaşamıdır. Ancak zamanla araştırma konusu gelişme gösteren ekonomi, bireysel ekonomik girişimlerle de ilgilenir olmuştur. Buradan hareketle üretimde bulunan işletmeler de zamanla ekonomi biliminin ilgi alanına girmiştir. Bu nedenle ekonominin iki esas kolu, yani Makro Ekonomi ile Mikro Ekonomi ortaya çıkmıştır. 4

6 Uygulamalı Ekonomi ise Teorik Ekonominin ortaya koymuş olduğu kanunların, çeşitli ekonomik faaliyet alanlarında, değişik zaman ve mekânlardaki sonuçlarını inceleyerek bu faaliyetlerin istenilen şekilde ve düzgün olarak gerçekleşmesi için gerekli ekonomik önlemleri araştırır ve bunları uygulayarak milli geliri yükseltme yollarını saptamaya çalışır. Bu bakımdan uygulamalı ekonomi bilimine, Ekonomi Politikası adı da verilmektedir. Örneğin bu ekonomi politikası, tarım, hayvancılık, sanayi, ticaret, ulaştırma politikaları vb. konularla uğraşır. Ekonomi Biliminin Diğer Bilimlerle İlişkisi Ekonomi bilimi, ekonomik problemleri iyi algılayabilmek ve onlar hakkında doğru bilgiler elde edebilmek için diğer bazı bilim dallarıyla ilişkilidir. Bunların başında matematik, istatistik, sosyoloji, mantık, hukuk gelmektedir. Matematik ve istatistik ekonomi bilimine özellikle metot bakımından önemli yararlar sağlar. Özellikle matematik, ekonomik incelemelerde ve analizlerde başarı ile kullanılmaktadır. 2.ÜNİTE Hayvancılık Ekonomisi ve Kapsamı HAYVANCILIK EKONOMİSİNİN TANIMI VE ÖNEMİ Hayvancılık Ekonomisi ekonomiye özgü bazı kanun ve prensipleri hayvancılık sektörüne uygulayan ve bu süreçte ortaya çıkabilecek sorunları inceleyen, analiz eden uygulamalı ekonominin bir dalıdır. Hayvancılık ekonomisinin hedefi sadece kırsal nüfusun ekonomik düzeyini iyileştirmek değil, ülkenin bütününü ele almak suretiyle, kaynak kullanımında verimliliği artırmak ve bu şekilde ulusal düzeyde kalıcı bir refah temin etmektir. Hayvancılık ekonomisinin önemini anlayabilmek açısından, ilgi alanına giren konuları aşağıdaki şekilde özetlemekte yarar vardır. Buna göre hayvancılık ekonomisinin çalışma konuları; Hayvan ve hayvansal ürün üretmek amacıyla kullanılan emek (işçilik), sermaye, tabiat gibi üretim faktörlerinin optimum kullanım miktarlarını tespit etmek, Mevcut şartlar ve sahip olunan kaynakları göz önünde bulundurarak yapılacak olan hayvancılığın şeklini araştırmak, Hayvansal ürünlerin uluslararası rekabette karşılaşabileceği sorunları belirlemek ve alınabilecek önlemlere ışık tutmak, Hayvancılık sektörünün ulusal ekonomiyi oluşturan diğer sektörlerle (sanayi, hizmetler vs.) ilişkilerini incelemek ve değerlendirmektir. HAYVANSAL ÜRETİM FAALİYETİNİN BAZI ÖZELLİKLERİ Bir ulusal ekonomiyi oluşturan sektörler, birbirlerinden bağımsız olarak üretimde bulunmalarının yanı sıra aralarında devamlı olarak etkileşim sağlayabilecek şekilde de bir irtibat halinde olmalıdır. Sektörler arasındaki bu etkileşime intersektörel etkileşim denilmektedir. Gelişmiş ülkelerde Rural Economics adı altında ifade edilen Kırsal Ekonomi sözcüğü ne yazık ki Türkçemize tam karşılığı olan anlamıyla aktarılamamış ve Tarım Ekonomisi şeklinde ifade edilmiştir. Hayvansal üretim faaliyetinin bazı özelliklerini aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür; Hayvansal üretim devamlılık arz eder. Bu bakımdan hayvancılık, sanayi sektörüne daha çok benzemektedir. Hayvansal üretimde hayvan, hem ürün hem de sabit sermaye niteliğinde iken, tarımsal üretimde ürün, hiçbir zaman sabit sermaye olmamıştır. 5

7 HAYVANCILIĞIN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ Gelişmiş ülkeler 21. yüzyılda sanayi ötesi, bilgi toplumu haline gelirlerken bir yandan da tarımsal ve hayvansal üretimi akılcı ekonomik politikalarla destekleyip, ulusal üretimde istikrarı sağlamakta, aynı zamanda önemli bir dış satımcı ülke konumuna ulaşmış bulunmaktadır. Türkiye, dünyada bu değişme ve gelişmelerin ışığı altında hem ulusal beslenmesini ve ulusal kalkınmasını istikrar içinde güvence altına alabilmek, hem de ekonomik kaynaklarını rasyonel bir biçimde değerlendirmek için çağın gereği ekonomik politika tedbirlerini de süratle almak zorundadır. Çağdaş uluslar düzeyine ulaşma ve Avrupa Birliği ne tam üye olarak girme uğraşısı veren Türkiye, kırsal ve ulusal kalkınmasını sağlayabilmek için planlı kalkınma stratejileri belirlemekte ancak belirlenen hedeflere ulaşmada gereken başarıyı sağlayamamaktadır. Nüfus ve İstihdam Yönünden Hayvancılığın Önemi Nüfus, bir ülkenin ekonomik, politik ve sosyal hayatında nitelik ve nicelik bakımından çok önemli bir rol oynamaktadır. Nüfusun genel durumunu anlayabilmek için, o ülkedeki nüfus yoğunluğunun, hareketlerinin, cinsiyet, yaş ve meslek bakımından gelişim tarzının yanında sosyal, kültürel, ahlaki ve sağlık durumlarının da tespit edilmesi gerekmektedir. Ekonomik hayatın temel unsuru insan olduğu için, nüfusla ekonomiyi birbirinden ayırmak güçtür. Çünkü insan ihtiyaçlarını karşılayan mallara olan talebi ve bu malların üretimi için gerekli olan emek arzını nüfus belirlemektedir. Beslenme Yönünden Hayvancılığın Önemi Hayvancılık, bir toplumun yeterli ve dengeli bir şekilde beslenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Hayvansal gıdaların yetersizliği toplum sağlığını, sosyal ve ekonomik kalkınmayı olumsuz yönde etkilemektedir. Özellikle Türkiye de nüfusun hızlı artışı dikkate alındığında hayvansal gıdalara olan talebin giderek büyüyeceği görülmektedir. Tüm sektörlerde olduğu gibi hayvancılıkta da Beş Yıllık Kalkınma Planları nda belirlediği hedeflere ulaşamayan Türkiye, her yıl üretim açığı vermekte ve artan nüfusa paralel olarak yurtiçi tüketimini karşılayamamaktadır. İnsanların beslenme problemi gelir düzeyleri ile de çok yakından alakalıdır. Ekonomideki Engel Kanunu gereğince; düşük gelirli ailelerin toplam harcamaları içerisinde, besin maddeleri için yaptığı masraflar, en büyük payı almaktadır. Sanayiye Hammadde Sağlaması Bakımından Hayvancılığın Önemi Hangi ekonomik yapı içerisinde olursa olsun sanayi, kendisine girdi temin eden üretim sektörlerinin gelişmesinde önemli bir role sahiptir. Aynı durum hayvancılık sektörü ve hayvancılığa dayalı sanayi için de geçerlidir. Sesinden başka her şeyinin değerlendirildiği bir hayvan, sanayiye hammadde olarak birçok girdiler sağlamaktadır. Hayvancılık sektörünün gelişmesinde, hayvancılığa dayalı sanayinin önemli rolü vardır. Türkiye de hayvansal üretim ve ona dayalı sanayi arasında sağlanacak entegrasyon, dışsal ekonominin sağlanması açısından son derece gereklidir. Dışsal ekonomi: Bir sektörün veya üretim kolunun gelişirken diğer üretim kollarının da gelişimine katkıda bulunmasını anlatmaktadır. Örneğin; gelişen bir hayvancılık sektörü, hayvancılığa dayalı sanayiinin, yem sanayiinin, ambalaj sanayiinin, soğuk depolama hizmetlerinin vs. de gelişimine katkı yapmaktadır. Kombina: Kasaplık hayvanları asıl ve yan ürünleriyle birlikte et ve mamullerine dönüştüren çok fonksiyonlu et sanayi tesisidir. Tavukçulukta faaliyette bulunan işletme sayısı 2008 yılı itibariyle toplam dir. Bu işletmelerin 272 si (%2,64) damızlık ve kuluçkahane, 8972 si (%87,04) broiler, geri kalan 1064 ü 6