İŞLETMELERİN EKONOMİDEKİ ÖNEMİ IMPORTANCE OF ENTERPRISES IN THE ECONOMY

Transkript

1 IMPORTANCE OF ENTERPRISES IN THE ECONOMY

2 İşletmelerin bir ülke ekonomisi içindeki yeri ve önemini, "ekonomik" ve "sosyal" olmak üzere iki açıdan incelemek gerekir. İşletmelerin Ekonomik Açıdan Yeri ve Önemi Bir ülke ekonomisi değişik alanlarda faaliyet gösteren; büyüklükleri, hukuksal yapıları, üretim konuları, amaçları ve organizasyonları birbirinden farklı işletmelerden oluşmaktadır. Buna göre bir ekonominin sağlığı, gücü ve gelişmesi, işletmelerin sağlığına, gücüne ve gelişmesine bağlıdır. Bu çok kısa açıklama bile işletmelerin bir ekonomi içindeki yeri ve önemini belirtmektedir. Konu daha ayrıntılı olarak ele alındığında, işletmelerin ekonomik açıdan yeri ve önemini dört grupta özetlemek olanaklıdır:

3 1. İşletmelerin üretim üniteleri veya birimleri olmaları, 2. İşletmelerin yaratıcı birer ünite olmaları, 3. İşletmelerin bölgelerin ekonomik gelişmesine katkıda bulunmaları, 4. İşletmelerin tasarrufların değerlendirilmesini sağlamaları. Üretim Üniteleri Olarak İşletmelerin Yeri ve Önemi İşletmeler, serbest ekonomi düzenine sahip olan ülkelerde, toplumun ihtiyaçlarını karşılayacak mal ve hizmetleri üretmek ve satmak gibi temel bir fonksiyonu başarırlar. İşletmeler bu fonksiyonu yerine getirirken diğer işletmeler, kamu kuruluşları ile ve tüketicileri sıkı bir ilişki içinde bulunurlar. Bu ilişkiler iki yönlüdür. İşletmeler bir yandan üretim için diğer işletmelerden ve tüketicilerden üretim faktörü, mal ve hizmet alımı yaparken, diğer yandan ürettikleri mal ve hizmetleri de diğer işletmelere 've tüketicilere sunarlar.

4 Görülüyor ki, işletmeler üretim fonksiyonunda iki önemli görev üstlenim işlerdir. Teknik bakımdan işletmeler, üretim için önce, gerekli' olan üretim faktörlerinin türünü, miktarını ve kalitesini saptarlar. Diğer bir deyişle, belirli bir üretim miktarını gerçekleştirmek için ne miktarda ve kalitede iş gücü, ne türde ve miktarda sermaye ve materyal kullanacağını belirler. Sonra bunları uygun (rasyonel, akılcı) bir şekilde tedarik ederler, nihayet bunları yine rasyonel bir şekilde kullanarak üretimde bulunurlar. Araştırma ve geliştirme, üretim yöntemlerinde sağladığı gelişme ile üretim miktarını çoğaltır. Aynı zamanda ünite başına maliyetleri düşürür. Ayrıca, araştırma ve geliştirme faaliyetleri sağladıkları büyük yararlara rağmen son derece masraflı çalışmalardır. Bu nedenle, araştırma ve geliştirme faaliyetleri, ancak, büyük işletmeler tarafından. yürütülebilir. Küçük ve orta boyutlu işletmeler bu faaliyetlerin gerektirdiği büyük masrafları kaldıramazlar.

5 İşletmeler Bölgelerine Ekonomik Katkıda Bulunurlar İşletmeler kuruldukları bölgelerin ekonomik gelişimine büyük ölçüde katkıda bulunurlar. Böylece, ülkemizin gelişme düzeyleri' birbirinden farklı bölgeleri arasındaki büyük farkları önemli ölçüde gidererek, gelişme ve refahın ülkede dengeli dağılımına yardımcı olurlar. Esasen Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ekonomik gelişmenin ve refahın yurt sathına (alanına) dengeli dağılımını gerçekleştirmeyi devletin temel görev ve amaçlarından biri olarak kabul etmiş, Beş Yıllık Ekonomik Kalkınma Planları ve Yıllık Ekonomik Kalkınma Programları bu temel amaç doğrultusunda, ülkemizin gerice yörelerinde kurulacak işletmeler için destekleyici önlemler getirmiştir. Bu önlemler, genellikle, gümrük vergisi bağışıklığı, yatırımda kullanılan öz sermayenin büyük bölümünün vergi bağışıklığından (yatırım indirimi) yararlandırılması, ucuz faizli kredi sağlanması şeklinde uygulanmaktadır.

6 İşletmeler Tasarrufların Değerlendirilmesini Sağlar Değişik motiflerin etkisi ile tasarrufta bulunan, ancak tasarruf1arını kendileri değerlendirmek fırsatını bulamayanlar, bu tasarruflarını hisse senedi satın alarak işletmeye tahsis ederler, kar geliri sağlayabilirler, tahvil satın alarak, bankalara yatırarak faiz geliri elde edebilirler. İşletmeler de tasarruf sahiplerinin kendilerine tevdi ettikleri parasal değerleri toplayarak ve kullanarak bir yandan üretim ve satış amaçlarını gerçekleştirirler, üstlendikleri diğer fonksiyonları yerine getirirler, diğer yandan toplumda tasarrufu ve sermaye oluşumunu özendirmiş olurlar.

7 İşletmelerin Sosyal Açıdan Yeri ve Önemi İşletmelerin bir ülkede sosyal açıdan yeri ve önemi kısaca şöyle özetlenebilir. yatırımlarla, üretimin tek beşeri, canlı ve aktif faktörü olan işgücüne yeni çalışma alanları açar, istihdam imkanı sağlar. Bu husus çalışanlara ücret adı ile bir gelir sağlamanın yanısıra, ülkemizde işsizliği önlemenin de en etkin araçlarından birini oluşturur. Örneğin, Türkiye'de toplam işgücü arzı, diğer bir deyişle, 15 ve 15 yaşından büyük olan (aktif işgücü) ve çalışmak isteyen insan sayısı Ancak, iş bulup çalışma imkanına sahip bulunan, yani istihdam edilen insan sayısı dir.

8 İşletmeler Üstlendikleri Dış Sorumluluk Nedeniyle Ülke Ekonomisinde Önemli Rol Oynarlar a)işletmeler faaliyetlerini sürdürdükleri çevreyi korumak, çevrenin kirlenmesini önlemek gibi bazı sosyal sorumluluklar üstlenmişlerdir. Bu zorunluluğun gereklerine titizlikle uymak durumunda. olan işletmeler, dolayısıyla milli ekonominin kaynaklarını korumuş olurlar. b) Bunun yanı sıra işletmeler çalıştırdıkları personel için konut inşasına yardımcı olmak, sportif tesisler kurmak, eğlence ve rekreasyon imkanları hazırlamak sorumluluğunu da üstlenmişlerdir. Bu sorumluluk işletmelerin milli ekonomide sosyal bakımdan da önemli bir yer tutmalarını sağlamaktadır. c) Bundan başka her işletme, adil şekilde vergi vermek sorumluluğunu yüklenmiştir. Vergi, devletin kamusal giderlerini karşılayan en önemli kaynaktır. İşletmeler vergilerini adil ve gerçek kazançlarına uygun şekilde ödemek suretiyle, kamu hizmetlerinin, devletin. üstlendiği görevlerin yerine getirilmesine imkan verirler.

9

10

11