Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi-Journal of Turkish Researches Institute TAED-60, Eylül-September 2017 Erzurum ISSN : : : : :

Transkript

1 Yrd. Doç. Dr., Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü Asst. Prof. Dr., Gaziosmanpaşa University, Faculty of Education. ORCID ID: orcid.org/ Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi-Journal of Turkish Researches Institute TAED-6, Eylül-September 7 Erzurum ISSN--9 Makale Türü-Article Types Geliş Tarihi-Received Date Kabul Tarihi-Accepted Date Sayfa-Pages DOI- : : : : : Araştırma Makalesi-Research Article This article was checked by ithenticate.

2

3 Öz Bu araştırmanın amacı, ortaokul öğrencilerine yönelik bir okuma listesi hazırlamaktır. Bu amaçla ortaokul öğrencilerinin gereksinim duyduğu kitaplar Türkçe öğretmenleri, akademisyenler ve çocuk edebiyatı yazarlarının görüşleri doğrultusunda belirlenmiştir. Kitap insani ve kültürel gelişim yönünden oldukça önemlidir. Bu nedenle yazınsal ve pedagojik niteliği güçlü edebiyat ürünlerine gereksinim vardır. Edebiyat ürünlerinin çocuğun duyuşsal, bilişsel ve duygusal gelişiminde başat rol oynadığı düşünüldüğünde, ortaokul öğrencilerine yönelik yazınsal, pedagojik ve dilsel yetkinliği ile öne çıkan metinleri belirlemeyi amaçlayan çalışmanın önemi bu çerçevede belirlenebilir. Nitel araştırma yaklaşımında desenlenen bu araştırmada olgubilim (fenomenoloji) deseni kullanılmış ve betimsel analiz yapılmıştır. Araştırmada çalışma grubunu, 9 Türkçe öğretmeni, 8 öğretim üyesi ile 7 çocuk edebiyatı yazarı oluşturmaktadır. Araştırmanın sonucunda ortaokul öğrencilerinin okumasında yarar bulunan toplam kitaplık bir kitap listesi ve öğrenciler tarafından eserlerinin okunması gerekli görülen yazar adlarından oluşan kılavuz niteliğinde bir yazar listesi oluşturulmuştur. Okul öncesi dönemden başlayarak, tüm eğitim kademelerine yönelik referans okuma listelerinin oluşturulması ve bu listelerin sürekli güncellemesi yönünde öneriler getirilmiştir. Anahtar Kelimeler: Ortaokul öğrencileri, kitap okuma, okuma listesi Abstract The purpose of this research is to prepare a book list for secondary school students. For this purpose, the books needed by junior high school students were determined in the light of the opinions of branch teachers, academicians and children's literature authors. The book is very important in terms of human and cultural development. Therefore, there is a need for literature products that are literary and pedagogical. When the literature products are thought to play a dominant role in the child's affective, cognitive and emotional development, the importance of studying to determine the texts that are come forward by literary, pedagogical and linguistic competence towards secondary school students can be determined. In this research designed in the qualitative research approach, the phenomenology (phenology) pattern is used and descriptive analysis is done. The study group consists of 9 Turkish teachers, 8 lecturer and 7 children's literature writers. As a result of the research, a book list with a total of books, which is beneficial for middle school students, a list of authors composed of the names of authors whose works should be read by the students was created. The preschool period, starting from the creation of reading lists and reference for all levels of education in the direction of suggestions has been a continuous update of these lists. Key Words: Secondary school students, reading, reading list

4 Beytullah KARAGÖZ Giriş Birey, var oluşundan itibaren kendini iletişim ortamının içinde bulur. Dört temel dil becerisi olan dinleme, konuşma, okuma ve yazma iletişimin sağlayıcılarıdır. Dinleme ve konuşma ile anlama ve anlatma sürecine giren birey, okul çağında okuma ve yazma ile tanışır. İnsan okumayla yazılı kültürü tanır ve bu bağlamda bilgi edinme sürecinin içine girer. İnsanlığın sahip olduğu birikimlerin büyük bölümü kitaplardadır. Kitap, okul öncesi dönemden yükseköğretime kadar olan süreçte en temel araç olarak karşımıza çıkmaktadır. Kitabın insan yaşamına etkileri yalnız öğretim süreciyle sınırlı olmayıp yaşam boyu devam etmektedir. Kitap, nesilden nesile aktarılabilen tüm düşünceleri barındıran varsıl bir hazine niteliği taşır. Bu anlamıyla bireyler ancak okuma yoluyla geçmişin bilgisine ulaşabilir ve bunlardan istifade edebilirler (Kurt-Ungan, : 6; Arıcı, a: ; Güneyli- Akıntuğ, : 769; Yalman, Özkan-Başaran, : ). Çağdaş insanın temel göstergelerinden biri okumadır. Okuma, insana nitelik kazandıran yaşamı anlamlı kılan değerli bir uğraştır. Formel eğitim süreci sonrasında insanla ve yaşamla ilgili dersler içerdiği için kişisel gelişimi destekleyip yaşam boyu devam eder. Kişiyi insancıl niteliklerle donatan, getirdiği ufuk ve bilgiyle toplum içinde değerli kılan, dünyayı daha yaşanabilir yapan okuma uğraşı erken çağlardan başlayarak alışkanlığa dönüştürüldüğünde bireyi yaşamda seçkin bir konuma ulaştırır. Bu doğrultuda okuma nitelikli yurttaş yetiştirme, demokrasi bilinciyle donanmış toplum olma gereğinin bir yapı taşı olur. Okuma bireysel bir etkinlik olmaktan çok toplumla da ilgilidir. Tüm toplumlar bireylerini okur hâle getirme sorunu üzerinde önemle durmaktadırlar. İnsanları gerçek anlamda özgür kılan okuma, kişiyi bilgisizlik ve yanlış inançlardan korur (Demirel, 999: ). İçinde yaşadığı dünyayı ve gelişmeleri algılamada, anlam vermede ve sorgulamada birey için gerekli olan bir etkinliktir. Ancak, okumanın yararının görülmesinde bu etkinliğin alışkanlık haline getirilerek düzenli ve bilinçli bir şekilde yapılması önemlidir (Semerci, : 7). Bireyin gerek etkinlik gösterdiği bilgi alanında, gerekse genel yaşamda nesnel gerçekliğini kavrayıp geliştirebilmesi, belli bir bilgi birikimine sahip olma temel koşulunu gerektirmektedir. Birey gerçeği ancak bu birikim ile kavrayabilecektir. Bireyler yaşamlarında sahip olması gereken bilgiyi şu aşamada en sağlıklı olarak okuma yoluyla edinmektedirler (Yılmaz, 989: ). Okuma nedir, nasıl açıklanmaktadır? Okuma, herhangi bir konuda bilgi edinmek, estetik ve sanat duygularını harekete geçirmek, ya da vakit geçirmek için yapılan bir uğraş (Aktaş-Gündüz, : 9); aklın gelişmesine kendi başına büyük katkı yapan çok düzeyli zihinsel bir süreç (Bambarger, 99); ön bilgilerle metindeki bilgilerin bütünleştirildiği ve yeniden anlamlandırıldığı bir süreç (Güneş, : 8); insanın anlama ve bilgi edinme yollarından biri (Özbay, 6a: ); okuyucu ve yazar arasında uygun bir ortamda gerçekleşen görüş alışverişi (Akyol, : ); yazar ve okur arasında gerçekleşen bir iletişim süreci (Sever, b: ); basılı ya da yazılı sözcükleri duyu organlarımız yoluyla algılama, bunları anlamlandırıp kavrama, yorumlama (Özdemir, 997: 9) olarak nitelenir. Burada aktarılan okuma tanımları, kavramın üç farklı biçimde içerik kazandığını ortaya koyar. Göktürk (: -9) konuya ilişkin şu belirlemelere yer verir: Bireyin kâğıt üzerindeki imleri birbirine çatarak sesbirimler, sözcükler, sözcük dizilerinden anlamlar çıkarabilme, kendi demek istediklerini de o imler aracılığıyla kâğıt üzerine dökebilme

5 Eğitimciler ve Çocuk Yazarlarının Görüşleri Bağlamında becerisi temel okuryazarlık becerisi olarak adlandırılabilir. Okuma becerisi ancak sürekli işletildiği, geliştirildiği zaman bir değer taşır. Okuma burada, alışkanlık kazanma biçiminde değerlendirilir. Üçüncü anlamda alışkanlığa dönüşmüş bir okumanın düşünen sorgulayan duyarlı bireylerin yetişmesine öncülük ettiği vurgulanır. Okuma alışkanlığı, bilgi kullanımının temel aracıdır. Bu bağlamda, gerek bireysel gerekse toplumsal düzeydeki bilgi tüketiminin yoğunluğu, toplumun veya bireyin okuma alışkanlığı düzeyi ile yakından ilgili görünmektedir (Arıcan ve Yılmaz ). Çocuğun erken çağlarda nitelikli yapıtlarla iletişime geçmesinin yollarını aramak gerekir. Çocuk okur özgün edebiyat metinlerinin tanıklığında okuma kültürü edinir. Böylece yaşamın ilk yıllarından başlayarak çocuğun kitaba ve okumaya karşı olumlu tutum sahibi olması çağdaş eğitim anlayışının amacına ulaşmasına yardımcı olabilir. Acaba Türkiye nin okuma karnesi ne durumdadır? Güngör Uras, Türk toplumunun kitap okuma durumu hakkında şu verileri aktarır: Türkiye İstatistik Kurumu nun yaptığı araştırmaya göre, (ülke genelinde ve ülke ortalamasında) günde 6 saat televizyon izleyen, saat internete giren Türk insanı, kitap okumaya sadece dakika ayırıyor. Kitap okumak Türk insanının ihtiyaç listesinde. sırada yer alıyor. En fazla kitap okuyan ülkelerin başında yüzde oranıyla İngiltere ve Fransa var. Bunu Japonya yüzde, Amerika yüzde ve İspanya yüzde 9 ile izliyor. Türkiye, yüzde. (Binde bir) okuma oranıyla son sıralarda yer alıyor. Okuma alışkanlığında dünyada 86. sıradayız. Okuyanların yüzde 6 i aşk, yüzde ü siyasi, yüzde ü düşünce, yüzde 7 si kişisel gelişim kitapları okuyor (Uras, 6). Orhan Okay ise Okumayan Toplum adlı makalesinde, ülkemizdeki okuma alışkanlığı ile ilgili olarak karşıt bir önerme sunar: Ben, doğrusu kitap okumayan değil, okumayı bırakmış bir toplum olduğumuza inanıyorum. Okuryazarlığın o kadar düşük olduğu devirlerde mahalle aralarına kütüphane yapacak ve kahvehanelerin adını kıraathane yani okuma salonu koyacak kadar okuma alışkanlığı olduğuna göre bu alışkanlığı kaybetmiş bir toplum olduğumuzu düşünmek bana doğru geliyor. (Okay, : ). Kültür Bakanlığı, Türkiye'deki okur profili ve eğilimlerinin belirlenmesi, geleceğe ilişkin yol haritasının belirlenmesi hedefiyle yılında Türkiye Okuma Kültürü Haritası araştırmasını gerçekleştirmiştir. Araştırma sonuçlarına dayalı kanıtlar Türkiye de okuma alışkanlığı oranının düşük olduğunu, kitapların rastgele seçilip düzensiz okunduğunu açık biçimde ortaya koyar (Kültür Bakanlığı, : 6). Ungan (8: -) bu sonucun gerekçelerini şöyle sıralar: - Kültürel sürecin ardışıksızlığı ve bireysel gelişimin gecikmesi - Okuryazar oranı - Matbaa sorunu - Matbaada basılacak kitapların seçiminde yapılan hatalar - Şiir dilinin nesir dilinden çok üstün olması ve dil sorunu - Çocuk edebiyatına gereken önemin verilmemesi Anılan olumsuzluklara karşın geleceğin yetişkinleri olacak çocukların kitapla etkileşimini sağlamak öncelikli bir sorumluluk ve görev olarak karşımızda durmaktadır. Bu belirlemelerle yeni kuşakları bilginin ve kültürün anlamından, istikrarlı bir okuma edimine sahip olmanın öneminden, yaşamda fark yaratan birey olabilmek için formel eğitim süreçlerinde verilenlerle yetinmemenin gerekliliğinden, kendini geliştirmenin yaşam boyu devam eden bir süreç olduğundan haberli kılmak gerekir. Çünkü okuma

6 Beytullah KARAGÖZ becerisinin edinimi ve gelişimi kişiyi yaşamda başarıya ulaştırır. Yalnızca okumanın değerini kavramış birey ve toplumlar geleceğin dünyasında emin adımlarla yürüyebilir. Eğitimde çerçevenin uygulanmaya konup etkin kılınması, belli değerlere, birikime ve ortak bir dile sahip olan bir çevrenin varlığına ve niteliğine bağlıdır (Cüceloğlu- Erdoğan, 6: 8). Okuma kültürünü geliştirme çabalarının eğitimsel çevre yaratma yönünde önemli işlevi olduğu söylenebilir. Toplumsal bir bağlam inşa etmek okuma kültürü edinmiş düşünen, soran sorgulayan bilinçli öznelerle olanaklıdır. Özneler arasındaki birliktelik ise ortak değerlerin varlığıyla sağlanabilir. Aynı doğrultuda bir duygu ve duyarlılık dünyası yaratmak, ortak metinleri okumayı gerektirir. Birey bu yöntemle kendisiyle benzer metinleri okuyan başka insanlar olduğunu kavrar ve bu kişilerle kültür bilinci/gönül birlikteliği kurar. Bu metinleri okuyan, metinlerdeki dil-edebiyat değerini, kültür-medeniyet örüntüsünü alımlayabilen bireyler ve bu bireylerin oluşturduğu toplumsal yapı köklerini çağdaş uygarlığın dinamikleriyle yoğurarak demokratik erdemleri özümseyebilir. Bu inançla yetişen kuşaklar aydınlığın temel kaynağının okuma olduğu paydasında buluşabilir. Belirtilen açıklamalara bakıldığında yenidünyanın eşiğinde Türkiye nin okuma alışkanlığı kültürü düzeyini belirleyen çok sayıda bileşenin yeniden birbiriyle ilişkilendirilmesi gerekmektedir. Türkçenin anlama ve anlatım becerilerini öğreten bir Türkçe öğretimi ile edebiyatı bütün süreçleriyle kavratmayı amaçlayan edebiyat öğretiminin sağlayacağı ortamı temel kabul ederek, okuma kültürü bilincini ve düzeyini ülke ölçekli yükseltmek amacıyla oylumlu bir atılımın yapılması gerekir. Bu amaçla okul öncesi, ortaokul ve ortaöğretim basamağında çocuk okur yetiştirmek için bir açılıma gidilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda ön plana çıkan öncelikli uygulama okuma programlarının hazırlanmasıdır (Çocuk Vakfı, 9: ). Okuma programı bireyleri yazılı kültür ürünlerinin dünyasıyla tanıştırma; tanıştığı bu dünyanın kendine sunduğu iletileri paylaşma, sınama, sorgulama yeterliğine ulaşma; bunların sunduğu olanaklarla yaşamayı alışkanlık haline getirme işlevi görür (Sever, 9 a: ). Okuma Programı nın temel amacı bireye; okumanın önemini kavratmak, okuma alışkanlığı kazandırmak, söz varlığını zenginleştirmek, okuduğunu kavrayabilmesini sağlamak, okuduklarını değerlendirebilme ve yorumlayabilme becerisi kazandırmak, okudukları ile geniş bir duygu, düşünce dünyası ve düş kurabilme becerisi kazandırmak, Türk ve dünya edebiyatına ait seçkin eserleri, yazarlarını tanıtmaktır Okuma programı, bireyin yaşamının belirli bir kesiminde başlayıp biten bir etkinlik değil okul öncesinden başlayarak her yaş ve seviyede devam eden bir etkinliktir (Özbay, 9 b : ). Bu perspektif gereği okuma programının hazırlanması çocuk okur yetiştirme ülkü ve inancının temelini oluşturur. Geçmişten günümüze Türkiye de okuma alışkanlığını yaygınlaştırma ve okuma kültürü kazanmış ortak bilinç sahibi kuşaklar yetiştirme ekseninde bir okuma programı stratejisi benimsendiği ifade edilebilir. Millî Eğitim Bakanlığı bu stratejinin gerekleri doğrultusunda önemli adımlar atmıştır. Arıcı nın ( b: ) Okay dan () aktarımıyla, 9 lı yıllarda Millî Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel in öncülük ettiği ve ağırlığını Batı edebiyat ve düşünce eserlerinin oluşturduğu klasiklerin çevrilip yayınlanması oldukça başarılı bir çalışma olarak görülmektedir. Klasiklerin seçimi meselesinde Adnan Adıvar, Nurullah Ataç, Sabahattin Eyüboğlu, Bedrettin Tuncel, Nusret Hızır gibi isimlerden oluşan

7 Eğitimciler ve Çocuk Yazarlarının Görüşleri Bağlamında bir komisyon tarafından hazırlanan bu eserler klasik bir kültür eğitimine zemin hazırlamıştır. 9 den sonra Tevfik İleri nin Millî Eğitim Bakanlığının ilk ayları içinde Suut Kemal, Necmettin Hâlil, Hâlil Fikret, İsmail Hami, Hikmet İlaydın, Mehmet Kaplan, Hilmi Ziya, Nurettin Topçu, Kamil Su, Hüseyin Sadettin Arel, Mazhar Şevket, Enver Ziya, Hayrullah Örs, Ahmet Hamdi Tanpınar, Mümtaz Turhan gibi daha geniş bir komisyon ile Türk Kültür Eserleri adıyla Doğu kültürüne ait eserler yayımlanmıştır. Üçüncü bir hamle 97 lere doğru, önceki iki deneyimin birikimiyle yerli ve yabancı kaynaklı eserlerin yayınını esas alan Temel Eser çalışması yapılmıştır. Burada da hedeflenen sayının belki onda biri kadar eser yayımlanabilmiş, daha sonra Temel Eser adı altında Tercüman gazetesinin teşebbüsü olarak, yine hedeflenen sayıya ulaşamayan bir dizi yayın yapılmıştır. ve yıllarında bu duyarlı girişimlere bir yenisi daha eklenir. yılında ortaöğretim için okutulması gereken Temel Eser belirlenir. Karar, /6 ve /7 sayılı genelgeler ile yürürlüğe girer (Karagöz, : -). Millî Eğitim Bakanlığı nın Temel Eser Listesi okuma alışkanlığı kazanmış çocuk okur yetiştirme bağlamında önemli bir uygulamadır. Temel Eser Liste çalışmasının amacı insanın yaratılıştan getirdiği donanımları ortaya çıkarmak, öğrencilerin yaşlarına ve mizaçlarına uygun edebi değeri yüksek eserleri okumalarını sağlamak; Türkçeyi güzel, doğru ve etkili kullanılma alışkanlığı edinmek ve söz varlığını zenginleştirmek (MEB, ) olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda ilköğretim okulları ve ortaöğretim okulları için iki liste hazırlanmıştır. İlköğretim listesinde Türk edebiyatından 7, dünya edebiyatından kitap belirlenmişken, ortaöğretim listesinde Türk edebiyatından 7, dünya edebiyatından 7 esere yer verilmiştir (Balyemez, : ). Ayrıca Millî Eğitim Bakanlığı bu eserlerin kaynak metinler olarak öğrencilere önerilmesini, sosyal-kültürel çalışmalarda bu metinlerden yararlanılmasını, kitapları okuyan öğrencilerin törenlerde ödüllendirilmesini, kitapların tanıtımı için okullarda münazara, dinleti vb. çalışmalar yürütülmesini, haftada bir gün toplu okuma etkinliği yapılmasını istemiştir (MEB, ). İyi niyetli bir çabanın ürünü olsa da Temel Eser Listesi alan uzmanlarınca kimi yönlerden eleştirilmiştir. Şirin (6: 96) seçilen kitapların soyut bir okuma alışkanlığı vurgusu ile amacını ve okuma öğretimini sınırlandırdığını, bu kitapların çocuğu dogmatik bir ilişkiye mahkûm ettiğini; en önemlisi de okuma programıyla ilişkilendirilmediğini bildirir. Ayrıca Temel Eser seçkisiyle ilgili çalışmalarda öğrencilerin listedeki kitapların tamamını okumadıkları, okunacak eserin niceliği, niteliği, içeriği, söz varlığı gibi hususların aşamalı biçimde düzenlenmediği, seçkideki kitapların rastlantısal olarak okullarda okutulmaya çalışıldığı, çocuğa görelik ve çocuk gerçekliği noktasında sorunlar içerdiği, insan haklarının temel boyutlarından olan demokrasi ve hoşgörü değerlerine az yer verildiği, kurum yıl sonu faaliyet raporuna yazılacak birer okuma etkinliğine dönüştükleri biçiminde sorunlar taşıdığının altı çizilmiştir (Arıcı, c; Baş, ; Yılmaz, ; Çer, 6; Karaman-Kepenekçi-Aslan, ; Balyemez, ). Alanyazında öğretmenlere ve öğretmen adaylarına yönelik okuma listelerini içeren bilimsel araştırmaların var olduğu belirtilebilir. Yıldırım () yürüttüğü Eğitimciler İçin Kitap Önerisi Üzerine Nitel Bir Çalışma adlı araştırmasında eğitim paydaşlarının (öğretmen, akademisyen vd. ) okuması gereken kitaplık bir liste oluşturmuştur. Arıcı ( b) ise Türkçe Öğretmenleri/Öğretmen Adayları Ne Okumalı? -Bir Okuma Listesi

8 Beytullah KARAGÖZ Önerisi- başlıklı çalışmasında Türkçe öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının okumasında yarar bulunan kitaplık bir öneri listesi hazırlamıştır. Her iki çalışmanın alana katkı getirici olduğunu kaydetmek gerekir. Anılan çalışmalar lisans dönemindeki öğretmen adaylarını ve lisans eğitimini tamamlamış öğretmenleri kapsamına almıştır. İlgili alanyazın tarandığında Türkiye de ortaokul öğrencilerinin okuması gereken kitaplarla doğrudan ilintili bilimsel bir araştırmaya rastlanılmamıştır. Türkiye Okuma Kültürü Haritası (: 7) verilerine göre -En çok kitap okuyanlar- kategorisinde % 87. oranıyla başı çeken ortaokul öğrencilerine seslenen bilimsel yaklaşımla hazırlanmış okuma listesi önerilerinin olmaması önemli bir eksikliktir. Alanyazında bu türden araştırmalara gereksinim bulunmaktadır. Çalışmanın bu gerekliliği ortaya koymasının ve alanda yapılacak çalışmalara yöntem-yaklaşım olarak ışık tutmasının alanyazına katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Alandaki boşluğu doldurmayı amaçlayan bu araştırma, özelde ortaokul düzeyindeki öğrencilere genelde eğitimle ilgili tüm paydaşlara yararlı olabilecek nitelik taşımaktadır. Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın amacı, ortaokul öğrencileri için anlama ve anlatma becerilerini geliştirici, okuma isteği ve alışkanlığı kazandırıcı, pedagojik yönü olan, Dünya ve Türk edebiyatının ufuk açıcı seçkin ürünlerinden oluşan bir kitap listesi hazırlamak ve öğrencilerin eserlerini okumasında yarar bulunan yazar adlarını belirleyebilmektir. Yöntem Bu araştırmada nitel araştırma desenlerinden olgubilim (fenomenoloji) kullanılmıştır. Olgubilim araştırmaları bir olgu hakkında bireylerin var olan algı, bilgi ve davranışlarını anlamayı amaçlayan ve her bireyin olgu hakkında birtakım görüşleri hakkında bilgi sahibi olduğunu varsayan araştırmalardır (Fraenkel-Wallen, 9). Olgubilim (fenomenoloji) deseni, farkında olunan ama derinlemesine ve ayrıntılı bir anlayışa sahip olunamayan olgulara odaklanmaktadır. Olgubilim, bireylerin tümüyle yabancı olmadığı aynı zamanda da tam anlamını kavrayamadığı olguları araştırmayı amaçlayan çalışmalar için uygun bir araştırma zemini oluşturur (Yıldırım-Şimşek, : 7). Katılımcılar Araştırmada amaçlı örnekleme yöntemlerinden kartopu örnekleme kullanılmıştır. Kartopu örnekleme, araştırmacının problemine ilişkin zengin bilgi kaynağı olabilecek birey veya durumların saptanmasında kullanılır (Patton, 987: 6). Kartopu örnekleme, çalışmanın katılımcılarının belirlenmesinde kullanılmıştır. Çalışma için veri toplamaya başlamadan önce Türkçe eğitimi bölümünde görevli bir öğretim üyesi ile bağlantı kurulmuş ana dili duygusu ve bilinci kazandırıcı, yazınsal ve estetik yetkinlik taşıyan ulusal ve evrensel eserler arasından Ortaokul öğrencilerine yönelik okuma programı için kitap ve yazar öneri listesi hazırlamak isteği bildirilmiştir. Çalışma sonucunda belirlenmiş eser ve yazar isimleri temel alınarak, 6, 7 ve 8. sınıflar için bir kaynak kitap listesi ve yazar listesi oluşturmak hedeflendiği söylenmiştir. Çalışmanın katılımcılarının kimler olabileceği üzerinde düşünülmüştür. Katılımcı olacak

9 Eğitimciler ve Çocuk Yazarlarının Görüşleri Bağlamında ilk isimlerin belirlenmesinin ardından diğer katılımcılara birinci katılımcının yardımıyla ulaşılmıştır. Türkçe öğretmenleri, akademisyenler, çocuk edebiyatı yazarları ve gazetelerin kültür-sanat sayfalarında yazan gazetecilerin katılımcı olarak seçilmesine karar verilmiştir. Araştırma için 6/7 güz dönemi başında katılımcılara ulaşılmıştır. Katılımcılara çalışmanın amacı, içeriği hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmaya katılımın zorunlu olmadığı, gönüllük esasına dayalı bir araştırma yapılacağının altı çizilmiştir. Olurları alındıktan sonra katılımcılar diğer katılımcılara telefon, e-posta, yüz yüze görüşme yöntemlerini kullanarak ulaşmışlardır. Güvene dayalı bir zeminde araştırmanın çalışma grubunu, MEB de görev yapmakta olan 9 Türkçe öğretmeni, farklı fakültelerde görevli 8 öğretim üyesi ve çocuk edebiyatı alanında eser veren 7 çocuk edebiyatı yazarı oluşturmuştur. Ulusal gazetelerin kültür-sanat eklerinde yazan gazetecilerden dönüt alınamadığı için gazeteciler araştırmanın çalışma grubuna dâhil edilmemiştir. Araştırmaya katılan öğretmenlerin sosyo-demografik özellikleri incelendiğinde; ünün kadın, 7 sinin erkek olduğu belirlenmiştir. Araştırmaya katılan akademisyenlerin ü kadın, ü erkektir. ü Fen-Edebiyat Fakültesi nde ü Eğitim Fakültesi nde görev yapmaktadır. ü profesör doktor, ü doçent doktor, 9 u yardımcı doçent doktor, i araştırma görevlisidir. Çalışma grubundaki çocuk edebiyatı yazarlarının ü erkek, ü kadındır. Verilerin Toplanması ve Analizi Araştırmada veri toplamak için yarı yapılandırılmış bir form hazırlanmıştır. Formun hazırlanmasında alanyazın taraması yapılmış, tarama sonrasında elde edilen veriler ışığında araştırmacı tarafından sorular hazırlanmıştır. Bu sorular araştırmacı dışında ikisi Türkçe Eğitimi, biri de Ölçme Değerlendirme alanında doktoralı üç uzman tarafından biçim ve içerik, farklı anlamlara gelebilecek unsurlara sahip olup olmama yönünden incelenmiştir. Bu aşamadan sonra soruların katılımcılar tarafından anlaşılıp anlaşılamayacağını sınamak amacıyla Türkçe öğretmeni ile pilot bir uygulama gerçekleştirilmiştir. Pilot çalışmaya katılan öğretmenler, asıl uygulama çalışmasına dâhil edilmemiştir. Pilot uygulama sonrasında elde edilen veriler ve uzman görüş-önerileri doğrultusunda bir sorunun formdan çıkarılmasına karar verilmiştir. Bu çerçevede, çalışmada şu sorulara yanıt aranmıştır: - Çocuk edebiyatı uzmanlarının değerlendirmesine göre, ortaokul öğrencilerinin okuması gereken temel eserler nelerdir? Bu kitapları önerme nedeninizi açıklar mısınız?" - Çocuk edebiyatı uzmanlarının değerlendirmesine göre, ortaokul öğrencileri hangi yazarların eserlerini okumalıdır? Bu yazarları önerme nedeninizi açıklar mısınız?" Veriler, 6/7 öğretim yılı güz döneminde toplanmıştır. Bu sürede çalışmayı daha geçerli kılmak için verilerin toplanmasında çeşitlemeye başvurulmuş dokümanlardan elde edilen veriler katılımcı görüşmeleriyle desteklenmiştir. Araştırma nitel bir yaklaşımla yapılandırıldığından veriler çözümlenirken nitel veri çözümleme tekniklerinden betimsel analiz kullanılmıştır. Betimsel analiz yaklaşımı, verilerin araştırma sorularının ortaya koyduğu temalara göre organize edilmesine ve görüşmede kullanılan sorular veya boyutlar dikkate alınarak sunulmasına imkân vermektedir (Yıldırım-Şimşek, ; Çepni, 9). Araştırmanın katılımcılarına gerçek görüşlerini belirtmenin, araştırma sonuçlarının geçerliği açısından önem arz ettiği

10 Beytullah KARAGÖZ bildirilmiş, yazdıklarının herhangi bir kişi veya kurumla paylaşılmayacağı güvencesi verilmiştir. Çalışmada katılımcıların isimleri kullanılmamış ve katılımcılar öğretmenler Ö, Ö, Ö; akademisyenler A, A, A; çocuk edebiyatı yazarları Ç, Ç, Ç biçiminde sembolize edilmiştir. Bulgular Bu çalışmada ortaokul öğrencilerine yönelik bir okuma listesi hazırlamak, ayrıca öğrencilere eserlerinin okutulmasının yararlı olacağı düşünülen yazar adlarını belirleyebilmek amaçlanmıştır. İlk soru için elde edilen bulgular genel olarak değerlendirilmiş ve daha sonra doğrudan alıntılara yer verilmiştir. Birinci soru için elde edilen bulgular (okuma listesi) betimsel istatistiklerden frekans (f) kullanılarak tablo oluşturulmuş ve raporlaştırılmıştır. İkinci sorunun bulgularında önceki soruda benimsenen yol izlenmiştir. Araştırmada katılımcılara yöneltilen "Ortaokul öğrencileri için okumalarını önerdiğiniz kitaplar nelerdir? Bu kitapları önerme nedeninizi açıklar mısınız?" sorusuna verdikleri yanıtlara bakıldığında, öğretmen, akademisyen ve çocuk yazarlarının toplam kitap önerisi sayının olduğu belirlenebilir. Ancak bu kitapların ü ve daha fazla katılımcı tarafından önerilmiştir. Listedeki diğer kitapların tabloya konulamayışlarının nedeni bu kitapların ve daha az katılımcı tarafından önerilmeleridir. En az üç katılımcının fikir birliği içinde olduğu kitaplar Tablo de verilmiştir. S. No Kitap Adı Küçük Prens Çalıkuşu Sol Ayağım İnsan Ne ile Yaşar Şeker Portakalı Dede Korkut Hikâyeleri Çocuk Kalbi Beyaz Diş Charlie nin Çikolata Fabrikası Martı Uçan Sınıf Yaban 8 Günde Devri Âlem Beyaz Gemi Kaşağı Serçe Kuş Yalnız Efe Ateşten Gömlek Dokuzuncu Hariciye Koğuşu Küçük Şeyler Masal Masal İçinde Motorlu Kuş Osmancık Sefiller Tablo. Katılımcıların Kitap Öneri Listesi Yazar adı Antoine de Saint Exupery Reşat Nuri Güntekin Christy Brown Lev Tolstoy Jose Mauro de Vasconcelos Korkut Ata Edmondo de Amicis Jack London Roald Dahl Richard Bach Erich Kastner Yakup Kadri Karaosmanoğlu Jules Verne Cengiz Aytmatov Ömer Seyfettin Cahit Zarifoğlu Ömer Seyfettin Halide Edip Adıvar Peyami Safa Üstün Dökmen Ahmet Ümit Cahit Zarifoğlu Tarık Buğra Victor Hugo Öneriler Ö A Y

11 Eğitimciler ve Çocuk Yazarlarının Görüşleri Bağlamında Simyacı Yürekdede ile Padişah Çizgili Pijamalı Çocuk Fadiş Suç ve Ceza Şimdiki Çocuklar Harika Memleket Hikâyeleri İki Dirhem Bir Çekirdek Küçük Kara Balık Kraliçeyi Kurtarmak Açıl Sofram Açıl Benim Küçük Dostlarım Don Kişot Eylül Eyvah Kitap Falaka Fareler ve İnsanlar Kiralık Konak Sinekli Bakkal Toprak Ana Vatan Yahut Silistre Beyaz Zambaklar Ülkesinde Gizli Mabet Kelile ve Dimme Sakız Sardunya Deyim Öykü Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi Ballı Çörek Kafeteryası Bir Küçük Osmancık Vardı Değirmen Devlet Ana Eskici ve Oğulları Fatih Harbiye Gümüş Kanat Hababam Sınıfı Halime Kaptan Haritada Kaybolmak Sevdalı Bulut Süper Gazeteciler Serisi Vanilya Kokulu Mektuplar Tom Sawyer Uçurtmam Bulut Şimdi Yaprak Dökümü Yankılı Kayalar Yer Altında Bir Şehir Al lı ile Fırfırı Alice Harikalar Diyarında Anıtı Dikilen Sinek Bunun Adı Findel Büyük Atatürk'ten Küçük Eserler Gökyüzünde Mor Bulutlar Keloğlan Masalları Paulo Coelho Cahit Zarifoğlu John Boyne Gülten Dayıoğlu Fyodor Dostoyevski Aziz Nesin Refik Halit Karay İskender Pala Samed Bahrengi Vladimir Tumanov Eflatun Cem Güney Halide Nusret Zorlutuna Miguel de Cervantes Mehmet Rauf Mine Soysal Ömer Seyfettin John Steinbeck Yakup Kadri Karaosmanoğlu Halide Edip Adıvar Cengiz Aytmatov Namık Kemal Grigory Petrov Ömer Seyfettin Beydeba Elif Şafak Süleyman Bulut Cemal Süreyya Zeynep Cemali Hasan Nail Canat Sabahattin Ali Kemal Tahir Orhan Kemal Peyami Safa Cahit Uçuk Rıfat Ilgaz Rıfat Ilgaz Vladimir Tumanov Nazım Hikmet Aytül Akal Sevim Ak Mark Twain Sevim Ak Reşat Nuri Güntekin Ahmet Yılmaz Boyunağa Kemalettin Tuğcu Oğuz Tansel Lewis Caroll Aziz Nesin Andrew Clements Süleyman Bulut Gülten Dayıoğlu Tahir Alangu

12 Beytullah KARAGÖZ Nutuk Şu Acayip Serisi Türk İkizleri Uçurtma Avcısı Vadideki Zambak Yeşil Kiraz Altın Işık Aşk Atatürk Anlatıyor Ceylanlı Bahçe Charlie'nin Büyük Cam Asansörü Diriliş Domates Saçlı Kız Dünyanın Merkezine Yolculuk Ekmek Kavgası Falaka Güneşi Uyandıralım Havaya Uçan At Kamp Arkadaşları Kayıp Gül Konuk Değil Başbelası Küçük Ağa Kumral Ada Mavi Tuna Kürk Mantolu Madonna Mustafa Kemal Atatürk Tarık Uslu Cahit Uçuk Kholed Hosseini Honore de Balzac Gülten Dayıoğlu Ziya Gökalp Elif Şafak Adnan Binyazar Kemalettin Tuğcu Roald Dahl Lev Tolstoy Sevim Ak Jules Verne Orhan Kemal Ahmet Rasim Jose Mauro de Vasconcelos Peyami Safa İpek Ongun Serdar Özkan Christine Nöstlinger Tarık Buğra Buket Uzuner Sabahattin Ali Araştırmada katılımcılara yöneltilen Bu kitapları önerme nedeninizi açıklar mısınız?" sorusuna verilen yanıtların belirli noktalarda toplandığı görülür: - Yazınsal zenginlik - Eğitsel değer üretme - Dilsel yetkinlik - Güncel konular - Tarihle ilişki Araştırmanın katılımcıları ortaokul öğrencilerinin okuması gereken metinlerin yazınsal, eğitsel ve dilsel boyutlarda güçlü olması gerektiği konusunda uzlaşmaktadır. Bunun için öğrencilerin okuma motivasyonunun nitelikli eserlerle desteklenmesi gerektiğini düşünmektedirler. Bu boyutlar temelinde okuma alışkanlığının pekişmiş olacağını ve kalıcılık kazanarak bir kültüre dönüşeceğini ifade etmektedirler. Şimdi okullarda ders kitapları yeterli olmuyor öğrencilere estetik zevk kazandırmak için. Biz öğretmenler bu sıkıntıyı görüyoruz. Kitaplardaki metinlerin sanatsal gücü yeterince iyi değil. Öğrencilerde edebî zevk ancak iyi kitaplarla oluşur diye düşünüyorum. Okuma işi ders kitaplarına hapsedilmemeli. Bence öğrencilerin okuma şevki iyi kitaplarla güçlendirilmeli. Böylece iyi okuyan, okumayı seven kültürlü bireylere sahip olabiliriz diye düşünüyorum (Ö7). Yazınsal değer kategorisiyle ilişkili olarak Ç7 katılımcısı, Dede Korkut Öyküleri: Herkesin mutlaka okuması gereken bir kitap. Anlattığı kahramanlar, olaylar ilginç, kolay okunan öyküler. Destan ve masal öğeleri taşıyan güzel öyküler. Diliyle, işlenişiyle, kahramanlarıyla kendi kültürümüzün öyküleri. Orhan Şaik in deyişiyle Türk insanının kanı gibi sıcak. değerlendirmesinde bulunur. Yine bu kategori altında

13 Eğitimciler ve Çocuk Yazarlarının Görüşleri Bağlamında Dede Korkut Hikâyeleri için A katılımcısı görüşlerini "Her millet kendi edebiyatını kendi güçlü yazarlarıyla güçlü eserleriyle kurmuştur. Ana dilini güçlendirip kendi edebiyatını kurmuştur. Dede Korkut olmadan, Karacaoğlan olmadan, Yunus Emre olmadan Türk edebiyatından söz edilemez düşüncesindeyim. sözleriyle ifade etmiştir. Aynı hususta Ö6 listenin ilk sıralarında yer alan Reşat Nuri Güntekin in Çalıkuşu eseri için Bu eser temel bir metin. Listede kesinlikle olması gerekiyor. Ortaokul öğrencileri için hacim olarak bazı sakıncalar içerse de okunması gerekli köklü bir eser. Bu kitabı okumuş biri olarak Çalıkuşu adını öne çıkarmak istiyorum. değerlendirmesini yapar. Katılımcılar önerdikleri kitapların ulusal ve evrensel değerlerden izler taşıyan metinler olmasını, genç kuşakların bu metinleri okuyarak değerleri içselleştirmesini, anılan değerlerin kişisel yaşamda davranışları yönlendirmesini beklemektedir. Edebiyat yapıtlarının estetik zevk yanında dolaylı yahut dolaysız eğitbilimsel bir işlevi vardır. Bu sebeple edebiyat eserlerinin kişilik gelişimine, duyarlık kazanmaya, doğa ve çevre bilinci edinmeye, insan gerçekliğini anlamaya, beğeni oluşumuna da katkısı bulunduğu yadsınamaz bir gerçekliktir (A). Benzer biçimde Ö8 listenin üçüncü sırasındaki Sol Ayağım kitabını önerme gerekçesi olarak Benim bakış açım daha çok değişik konuları iyi yazılmış eserlerle tartıştırmaya, gencin kendini ifade etmesine, düşünmesine, farklı fikirler olduğunu fark etmesine olanak vermeye dayalı bir yaklaşım. Edebiyatın işlevi de benim için kişinin kendini tanıması ve dünyanın merkezi olmadığını fark etmesi. yönünde görüş bildirmiştir. Ö listede yer alan Al lı ile Fırfırı için eserin dil açısından Türkçenin söz gücünü, anlatımındaki yalınlık ve çeşitliliği yansıttığını, söz varlığı öğeleri yönünden güçlü olduğunu şu şekilde açıklamaktadır: Oğuz Tansel Anadolu Türkçesini sevdiren bir yazar. Akıcı, sürükleyici, şiirsel bir anlatımı var. Türkçe duygusunu taşıyor. Tekerlemeleri güzel, farklı, özgün bir anlatımı var. Bu düşünceyle uyumlu olarak listede sözlü kültürle bağlantılı kitapları öneren kimi katılımcılar anılan eserleri dil becerisi kazanmada tamamlayıcı bir unsur olarak görmektedir. A katılımcısı bu konudaki görüşlerini Masallar, atasözü, deyim, fıkra, mani gibi halk edebiyatı ürünleri ana dilin söz varlığı öğelerini kuşatan eğitsel birer araçtır. Bu türler çocuğa kendi öz dilinin güzelliklerini, sıcaklığını ve tadını duyumsatır. Bir masalı dinleyen, okuyan çocuk farkında olmadan ana dilin söz varlığıyla tanışır. Kendini ifade etmeye başlar. biçiminde dile getirir. Katılımcılar önerdikleri kitapların çağdaş insanının yüz yüze olduğu güncel sorun alanlarını ele almasının yerinde olacağını belirtmekte, kitapların çağın gereklerine uygun çözüm yolları sunmasını değerli bulmaktadır. Edebiyat eserleri, günümüz problemlerini çözmede bir bakış açısı kazandırır. Örneğin Motorlu Kuş u ele alırsak kitabın sosyal bir sorun olan tüketim çılgınlığı, modern hayatın getirdikleri üzerinde yoğunlaştığı görülür. Bu eser okurunu modernizme uyum sağlayalım derken geleneksel değerleri yitirmemeleri gerektiği kanaatine ulaştırmaktadır (Ö). Ayrıca anılan kişiler bu metinlerin öğrencilerde tarih bilinci uyandırma, ulusal tarihini tanıtma işlevi üstlenmesi gerektiğini kaydetmektedir. Osmancık romanı Osmanlı tarihini, Osmanlının kuruluşunu, padişahların bireysel yaşantılarını, psikolojik durumlarını anlatır. Din adamları ve âlimlerle nasıl ilişki kuracağını, aile çevresi ve eşleriyle münasebetlerini, düşmanla nasıl mücadele edileceği konusunu dile getirir. Bu kapsamda kitabın listeye girmesi gerektiğini düşünüyorum (Ö). Aynı doğrultuda Ç

14 Beytullah KARAGÖZ tarih bilimiyle ilişkili metinlerin kuşaklar arasında anlayış birlikteliği sağlamak açısından önem taşıdığına inanmaktadır. Türk toplumunun tarihsel birikimi ve onun yurttaşı olmanın kişiye sorumluluklar yüklediğini düşünmektedir. Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti gibi değerlere sahip çıkmayı temel belirleyiciler olarak değerlendirmektedir. Ç görüşlerini Atatürk ün Nutuk adlı eseri ile ilişkilendirerek şunları ifade eder: Nutuk'u hepimiz okumalı, anlamaya çalışmalıyız. Bu bizim ana ödevlerimiz arasındadır. Nitekim Nutuk, Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın tarihini Atatürk'ün kaleminden okuma, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulmasında Atatürk'ün rolünü daha iyi tanıma, ulusal birliğimizi koruma olanağı verir. Araştırmada katılımcılara yöneltilen "Ortaokul öğrencileri için eserlerinin okutulmasını yararlı bulduğunuz yazarlar kimlerdir? Bu yazarları önerme nedeninizi açıklar mısınız?" sorusuna verilen yanıtlara bakıldığında öğretmen, akademisyen ve çocuk yazarlarının toplamda yazar adı önerdiği görülür. Önerilen yazar sayısının önceki soruya göre daha az oluşunun gerekçesi, kimi katılımcıların ikinci soruyu yanıtsız bırakmalarıdır. Katılımcıların önerdiği yazar adları Tablo de sunulmuştur. S. No Yazar adı Tablo. Katılımcıların Yazar Adı Öneri Listesi Ömer Seyfettin Gülten Dayıoğlu Cengiz Aytmatov Sevim Ak Jules Verne Halide Edip Adıvar Kemalettin Tuğcu Cahit Zarifoğlu Lev Tolstoy Reşat Nuri Güntekin Yavuz Bahadıroğlu Aziz Nesin Peyami Safa Üstün Dökmen Rıfat Ilgaz Sait Faik Abasıyanık Buket Uzuner Mavisel Yener Yalvaç Ural Yakup Kadri Karaosmanoğlu Yaşar Kemal Antoine de Saint Exupery İpek Ongun Aytül Akal Eflatun Cem Güney Fyodor Dostoyevski Michael Ende Muzaffer İzgü Orhan Kemal Sabahattin Ali Öneriler Ö A Y

15 Eğitimciler ve Çocuk Yazarlarının Görüşleri Bağlamında Samed Bahrengi Tarık Buğra Christy Brown Doğan Cüceloğlu Fatih Erdoğan Fazıl Hüsnü Dağlarca Halit Ziya Uşaklıgil Jose Mauro de Vasconcelos Koray Avcı Çakman Mark Twain Oğuz Atay Refik Halit Karay Roald Dahl Süleyman Bulut Vladimir Tumanov Ahmet Rasim Behiç Ak Betül Avunç Bilgin Adalı Cemal Süreyya Elif Şafak Erich Kastner Hasan Nail Canat Honore de Balzac İskender Pala Jack London Kemal Bilbaşar Kemal Tahir Metin Özdamarlar Namık Kemal Nur İçözü Pakize Özcan Victor Hugo Yusuf Asal Aslı Der Emin Özdemir Grigory Petrov İsmail Bilgin John Boyne Miyase Sertbarut Mustafa Kutlu Necip Fazıl Kısakürek Paulo Coelho Sunay Akın Turgut Özakman Dan Brown Aysel Gürmen Çetin Öner Mevlana İdris Zengin Mustafa Ruhi Şirin Serpil Ural Adnan Binyazar

16 Beytullah KARAGÖZ Ayşe Kulin Şule İbişoğlu Canan Tan Serdar Özkan Bestami Yazgan Edith Nesbit Çiğdem Gündeş Eray Canberk Ferenc Molnar Cemil Meriç Gülçin Alpöge Tülin Kozikoğlu İsmet Kür Oktay Akbal Knut Hamsun Mehmet Güler Zekeriya Kaya Aşkın Güngör Katılımcılara yöneltilen Bu yazarları önerme nedeninizi açıklar mısınız?" sorusunun yanıtları kodlandığında şu temalarda yoğunlaşma görülmüştür: - Çocuğa görelik - Türk çocuk edebiyatında gelenek kurucu yazarları tanıma - Kişisel potansiyeli keşfetme/besleme Katılımcılar ortaokul öğrencilerinin eserlerini okuması gereken yazarların, çocuk okuru duygu-düşünce boyutunda desteklemesi gerektiğini, bu yazarlar aracılığıyla okuma ediminin yaşam boyu sürdürülebileceği düşüncesini taşımaktadırlar. Ç katılımcısına göre çocuğa görelik kavramı Gülten Dayıoğlu nun anlatılarında belirleyici etkenler arasında yer alır. Yazarın eserlerini çocuğa görelik ilkesi üzerinden kurguladığını, yaş düzeyine ve bireysel birikime uygunluk ölçütlerini gözettiğini öne sürer. Gülten Dayıoğlu'nu önerme gerekçesini şu belirlemelerle sunar: Konuları özgün, kurguları başarılı. Çocuk dünyasını iyi veren yazarlardan. Çocuğun kişilik ve sosyal gelişimini desteklediği de başka bir gerçek. Kolay okunan, akıcı bir anlatımı, başarılı, iyi bir dili var. Çocuğun anlama ve anlatma becerilerinin geliştirilmesi, kişisel benliğinin farkına varması, özgün ve özgür düşünme becerisi kazanması için çocuğa göre eserler üretebilen nitelikli yazarlarla iletişim kurmasının önemli olduğuna inanan Ç bu noktada Mavisel Yener, Yalvaç Ural, Behiç Ak gibi yazarların sayısal olarak artmasını isterim. Bu yazarlar özne çocuk kavramına seslenen metinler oluşturma yeterliği ve yetkinliği taşıyor. Keşke çocuklarımız edebiyatımızdaki böylesi adların bütün yapıtlarını okuyabilse diyerek görüşünü belirtir. Yazar öneri listesinin ilk sırasında Ömer Seyfettin e yer veren Ö yazar ve çocuğa görelik kavramı üzerinden görüşlerini yazarın olay öyküsü tarzında yazdığı hikâyeler çok başarılı. İlköğretim seviyesi öğrencilerinin bilişsel düzeylerine uygun. Ayrıca Türk edebiyatında eşine az rastlanır bir dil geliştirmiş. Millî değerlerini, millî tarihini eserlerinde kültürel öz içerisinde bir araya getirdiği ve Türk ruhunu geliştirmeye çalıştığı için Ömer Seyfettin i öneriyorum. biçiminde ifade eder. Bu düşünceyle ilişkilendirilebilecek bir başka nokta ise önerilen yazarları okumak yoluyla çocuk okurun

17 Eğitimciler ve Çocuk Yazarlarının Görüşleri Bağlamında anlama ve anlatma becerilerine olumlu yönde katkı sağlanabileceği görüşüdür. A katılımcısı bu konudaki görüşlerini Mustafa Ruhi Şirin okuyan, eserleriyle buluşma şansını yakalamış bir çocuk, hem çocuk olduğunu anlar hem de kitapla iletişime girmenin verdiği güçle kendisini toplum içinde daha rahat ifade edebilir. biçiminde dile getirir. Ç katılımcısı Sevim Ak ve onun yazı çizgisindeki yazarların Türk çocuk edebiyatında öncü isimler olarak gelenek oluşturmaya başladıklarını vurgulamaktadır. Bu yazarların çocuğun gelişimsel düzeyi ile edebiyatı ilişkilendiren tutumları olduğunu, eserlerini çocuğun yüksek yararını gözeten bir anlayışla kaleme aldıklarını düşünmektedir. Sevim Ak ve diğer yazarlar için şu belirlemeleri yapar: Sevim Ak, Aytül Akal, Mavisel Yener gibi yazarlar çocuğu ve çocukluğun dünyasını anlamış özgün yazarlardır. Bu adlar Türkiye de çocuk edebiyatına nitelik penceresinden bakmak isteyenlerin kesinlikle başvurması gereken isimler listesinde olmalıdır. Çocuk edebiyatının temel ilkeleri konusunda yeterlilik sahibidirler. Konu, yazınsal-eğitsel ilkeler, iletilerin niteliği vb. pek çok alanı yetkin bir bakışla özümsemişlerdir. Türkiye de çağdaş bir çocuk edebiyatı kurma noktasında bu isimlerin çığır açtığını söylemek yanlış olmaz diye düşünüyorum. Benzer biçimde Türkiye de çocuk edebiyatının 98 den sonra mesafe almaya başladığını düşünen A6 görüşlerini Türkiye de 8 sonrasında çocuk edebiyatı büyük bir atılım hamlesi gerçekleştirdi. Bu atılımı gerçekleştirenler hiç kuşkusuz Gülten Dayıoğlu, Sevim Ak, Aytül Akal, Mavisel Yener, Yalvaç Ural biçiminde ifade etmiştir. Yine bu hususta A katılımcısı çocuk yazarlarının çocuğun dünyası çeşitlendirme, sanatın gücüne yaslanarak çocuğu gerçek yaşam durumlarıyla karşılaştırma türünden sorumlulukları olduğuna inanmaktadır. Bunun bilincinde olan yazarların dil değeri taşıyan, çocuğun beklentilerine yanıt geliştirme olasılığı bulunan, bireylere kendini ve dünyayı tanımaya olanak veren metinler üretmeye önem verdiklerini söyler. Katılımcı, yazar öneri listesinde kendisine yer bulan Koray Avcı Çakman ile ilgili olarak şu çıkarımlarda bulunur: Çocuk için edebiyat yapanlar, çocuğun hem okumasını hem de eğlenmesini sağlamalıdır. Çünkü çocuk için yazmak, yazdıklarımızı kararlamak kuyumcu titizliği gerektiriyor. Kitabın yaşamın içinde bir gereksinme olduğunu düşündürmeyi başarmalıdır. Başarsın ki çocuk iç dünyasını tanısın kendine duyduğu güvenle yaşama hazırlansın. Koray Avcı Çakman bu konuda yenilerden dikkate değer bir edebî kişilik. Kimi katılımcılar salt yazar okumaları yapmanın gerekliliğine işaret eder. Bir yazarın eserlerini, yazılarını okuyarak onun okur çevresinde bulunmanın okuru özgün bir duruş sahibi kılacağını düşünür. Ö6 katılımcısının görüşleri bu açıdan ilginçlik taşımaktadır. Çünkü katılımcı konuşmasının bir yerinde şu yargıda bulunur: Jules Verne yaşamımızda etkili bir yere sahip. Edebiyat ile bilimsel düşünce yazarın metinlerinde kesişiyor. Bu etki öyle güçlü ki. Celal Şengör de öyle söylüyor. Jules Verne nin Arzın Merkezine Seyahat kitabını okuyunca jeolojiyi seviyor. Denizler Altında Yirmi Bin Fersah ı okuyunca adam olmak demenin, Verne'in tarif ettiği gibi olmak olduğunu anlıyor. Jules Verne in tarif ettiği gibi bir adam, bir bilim adamı olmak istiyor. Bu düşünceyle birlikte anılması yerinde olan diğer bir nokta yazarları izlemenin, eserlerini okumanın, entelektüel gelişimin yaşamda bireye önem kazandırdığının bilincinde olmaktır. Katılımcılar yazar okumaları yapmanın bireyin iç dünyasını anlamlandırdığına ve zenginleştirdiğine inanmaktadır. Çetin Öner, Mevlana İdris Zengin gibi yazarları okumanın felsefi ve düşünsel anlamda kişiyi geliştirdiğini düşünmektedir (A, A).

18 Beytullah KARAGÖZ Sonuç Araştırma sonucunda ortaokulda görev yapan Türkçe öğretmenleri, akademisyenler ve çocuk edebiyatı yazarlarının görüşlerinin belirlenmesi ile ortaokul öğrencilerine yönelik olarak referans bir kitap listesi geliştirilmiştir. Yerli ve yabancı eserleri kapsayan liste, eserden oluşmuştur. Referans liste çalışmasına ek olarak öğrencilerin eserlerini okuması yararlı görülen yazar adları da belirlenmiştir. Bu bağlamda ortaokul öğrencileri için hem referans bir okuma listesi hem de diğer okumalarına kılavuzluk edebilecek bir yazar listesi oluşturulmaya çalışılmıştır. Kitap öneri listesinde çağdaş çocuk ve gençlik edebiyatı birikimine gereğince önem verilmediğine tanık olunmaktadır. Oysa çağdaş çocuk ve gençlik edebiyatı metinleri çocuk okura okuma kültürü kazandırabilen bir sorumluluk üstlen[ir] ve onlarda edebiyat ve sanat etkileşiminin kapısını aralayan etkili bir uyaran işlevi yüklen[ir] (Dilidüzgün, 6). Nitelikli bir çocuk okur yetiştirmek için çocukların mutlaka çağdaş çocuk ve gençlik edebiyatının özgün metinlerini okuması önerilmektedir. Kitap öneri listesinde çocuk ve gençlik edebiyatından 7 eser bulunuyorken yazar adı öneri listesinde çocuk ve gençlik edebiyatından yazarın yer alması dikkate değer bir durumdur. Çünkü yazar listesi için çocuk ve gençlik edebiyatından isimler verebilen katılımcıların aynı şekilde kitap öneri listesi için de eser ismi vermeleri beklenmektedir. Bu bulgu katılımcıların çocuk okur yetiştirme yolunda çağdaş çocuk ve gençlik edebiyatı birikimini yeterince izlemediklerinin bir işareti olabilir. Çalışmada okur eğilimleri konusunda bazı saptamalar yapılabilir. Liste Türk edebiyatından (f=7), Dünya edebiyatından (f=) eser içermektedir. Listede Dünya edebiyatından eserlerin yer alması, çocuk okurun bütüncül bir edebiyat kültürü kazanması için gerekli bir koşuldur. Arıcı nın () çalışmasında da önerilen kitapların % 7 i yerli yazar ve şairlere, % i ise yurt dışından yazar ve şairlere aittir. Bu araştırma anılan niteliğiyle gerek Arıcı nın () gerekse MEB in () Lise Temel Eser verileriyle uyumludur. Çalışma sonucunda ortaokul öğrencilerinin okuması için roman (f=), öykü (f=8), kişisel gelişim (f=), masal (f=), söylev (f=), tiyatro (f=) türünde eserler önerilmesi, Semerci nin () ve Kuş ve Türkyılmaz ın () yapmış olduğu araştırmaların bulgularıyla koşutluk göstermektedir. Çalışmada çocuk okur için yararlı olacağı düşünülen yazarların kimler olabileceği sorusu da yanıtlanmaya çalışılmıştır. Çünkü bir yazarı tanıyan, seven çocuk okurun, o yazarın birçok kitabına ulaşma isteği ve ihtiyacı duyacağı da bir gerçektir. Böylece herhangi bir eserle sınırlanmayıp, yazarın geçmişten günümüze olan değişim ve gelişimine tanık olan çocuk, bir bakıma da tarihi süreçte yaşanılanlarına karşı içsel bir bakış açısı geliştirme olanağı bulabilecektir (Kavcar-İnce-Kanat, 9: 9). Araştırma sonuçlarına göre katılımcılar tarafından önerilen ilk üç eserin Küçük Prens, Çalıkuşu, Sol Ayağım olduğu dikkati çeker. Aynı doğrultuda Cengiz Aytmatov, Reşat Nuri Güntekin gibi yazarlar katılımcılar tarafından önerilen yazar listesinde başlarda gelmektedir. Bu bulgu ulusal alanyazın verileriyle tutarlıdır. Sağlamtunç un (99) ve Yıldız, Ceran ve Sevmez in () çalışmalarında Reşat Nuri Güntekin in en çok beğenilen üç Türk yazarından biri olduğu, Cengiz Aytmatov un ise en çok okunan yabancı yazarlar arasında yer aldığı belirlenmiştir.

19 Eğitimciler ve Çocuk Yazarlarının Görüşleri Bağlamında Araştırmanın okunması gereken kitapları belirlemeye yönelik birinci sorusuna verilen yanıtlara göre Küçük Prens, Çalıkuşu, Sol Ayağım, İnsan Ne İle Yaşar, Şeker Portakalı, Dede Korkut Hikâyeleri, Çocuk Kalbi, Beyaz Diş, Yaban, Uçan Sınıf listenin ilk sıralarında yer alan eserlerdir. Araştırmadaki bulgunun Ayyıldız, Bozkurt ve Canlı nın (6) araştırma bulguları ile tutarlılık gösterdiği görülmektedir. Kitapların ilk sıralarda yer alması, kitapların başarısının yanı sıra, Türkçe öğretim planında yoğun ve zorunlu bir şekilde işleniyor olması olabilir. Bu görüşü Temel Uygulaması Üzerine çalışmasındaki 6. Maddede yer alan bulgu onaylar niteliktedir: eserlerin ilk ve ortaöğretim okulları da olmak üzere zorunlu okuma kitapları olarak okutulmaya başlanması (Kavcar-İnce- Kanat, 9: 9). Listede yer alan eserler incelendiğinde çalışmanın uluslararası alanyazın ile uyarlı bir görünüm sergilediği söylenebilir. Listede yer alan Guliver'in Gezileri, Hamlet ve Hayvan Çiftliği adlı eserleri Newsweek's Top Books: The Meta-List ( newsweek. com/inside-newsweeks-top--books-meta-list (Son Erişim Tarihi: 7..7) çalışmasının verileriyle koşutluk göstermektedir. Listede ilk sırada yer alan Küçük Prens Le Monde gazetesinin(999) ( ury(sonerişim Tarihi: 7..7) ve Amazon un yaptığı Yüzyılın Kitabı-Yaşam Boyu Okunacak Kitap ( amazon. com/b?node=896 (Son Erişim Tarihi: 7..7) araştırmasında da birinci sırada yer almıştır. Listede yer alan Alice Harikalar Diyarında, Charlie nin Çikolata Fabrikası, Fareler ve İnsanlar, İki Şehrin Hikâyesi, Matilda, Simyacı adlı kitaplar BBC nin () yılında yürüttüğü Big Read Top ( shtml (Son Erişim Tarihi: 7..7) araştırmasının bulguları ile uyumludur. Önerilen yazarların farklı isimden oluşması; katılımcıların farklı yazarları izlediğine kanıt olabilir. Listedeki yazarlara bakıldığında bu yazarlar üç grup altında incelenebilir. Yazarlar klasik isimler, popüler yazarlar ve çocuk adına edebiyat üreten yazarlar biçiminde sınıflandırabilir. Ömer Seyfettin, Gülten Dayıoğlu, Halide Edip Adıvar, Sevim Ak, Kemalettin Tuğcu, Yaşar Kemal gibi yazarların katılımcılar tarafından ilk sıralarda önerilmesi anılan yazarların yazınsal kimlikleri, çocuğa göre metinler üretmeleri ve Türk edebiyat birikimine olan katkıları ile açıklanabilir. Batı edebiyatından üç ismin, Lev Tolstoy, Jules Verne, Antoine de Saint Exupery, ilk sıralarda öneri alması olumludur. Listede Buket Uzuner ve Üstün Dökmen in Cahit Zarifoğlu, Sait Faik Abasıyanık, Yakup Kadri Karaosmanoğlu gibi önemli yazarların önünde yer alması söz konusu yazarların yazınsal başarılarından öte çoksatar isimler olarak görsel-işitsel ortamlarda daha fazla görünürlüklerinden kaynaklanıyor olabilir. Bu listeler Türkçe öğretmenleri, akademisyenler ve çocuk edebiyatı yazarlarının görüşleri üzerine kurulu bir araştırmaya dayanır. Bu çerçevede listelerin herhangi bir bağlayıcılığı bulunmamaktadır. Öğrencileri listelerdeki kitapları ve yazarları kabul etmeye zorlamamaktadır. Her öğrencinin bu temel ilkeler ışığında izleyeceği yolu, kendi okuma birikimiyle saptamasını mümkün kılar. Eldeki çalışmada yalnızca ortaokul öğrencileri için referans bir okuma listesi yapılmıştır. Okul öncesi, ilkokul ve ortaöğretim kademesi için de referans liste önerileri (kitap-yazar) getiren çalışmalara gereksinim duyulmaktadır. Bu listeler, çocuk okur için