GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI MÜZİK ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI

Transkript

1 GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI MÜZİK ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI KEMAN ÖĞRETİMİNDE VİBRATO BECERİSİNİN GELİŞTİRİLMESİNE YÖNELİK DENEYSEL BİR ÇALIŞMA (GAZİ ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ) DOKTORA TEZİ Hazırlayan Koray ÇELENK Ankara Ekim, 2010

2

3 GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI MÜZİK ÖĞRETMENLİĞİ BİLİM DALI KEMAN ÖĞRETİMİNDE VİBRATO BECERİSİNİN GELİŞTİRİLMESİNE YÖNELİK DENEYSEL BİR ÇALIŞMA (GAZİ ÜNİVERSİTESİ ÖRNEĞİ) DOKTORA TEZİ Koray ÇELENK Danışman: Prof. Şeyda ÇİLDEN Ankara Ekim, 2010

4 Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü ne Koray ÇELENK in Keman Öğretiminde Vibrato Becerisinin GeliĢtirilmesine Yönelik Deneysel Bir ÇalıĢma (Gazi Üniversitesi Örneği) baģlıklı tezi 18/10/2010 tarihinde, jürimiz tarafından Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Müzik Öğretmenliği Bilim Dalında DOKTORA tezi olarak kabul edilmiģtir. Adı Soyadı İmza i

5 ÖNSÖZ Bu araģtırma, keman öğretiminde vibrato becerisinin geliģtirilmesine yönelik olarak uygulanan deneysel bir çalıģmaya iliģkin olup, Ekim 2010 da tamamlanmıģtır. AraĢtırma konusunun belirlenmesi ve oluģmasında desteklerini esirgemeyen ve her aģamasında görüģ ve düģünceleriyle katkı sağlayan değerli danıģmanım Prof. ġeyda ÇĠLDEN e, araģtırmanın Ģekillenmesi ve ilerlemesi boyutlarında yardımlarını hiçbir zaman esirgemeyen ve bana zaman ayıran tez izleme komisyonu üyeleri Prof. Nevhiz ERCAN a ve Doç.Dr. AyĢe DEMĠRBOLAT a, araģtırmanın ses analizi ile ilgili bölümlerinde yardımlarını hiçbir zaman esirgemeyen değerli hocam Prof. Dr. M. Cihat CAN a, savunma jürime katılarak önemli görüģlerini paylaģan değerli hocam Doç. Dr. Aytekin ALBUZ a ve Yrd. Doç. Dr. Gökalp PARASIZ a, verilerin çözümlenmesi ve istatistiksel analizlerin gerçekleģtirilmesinde yardım ve desteklerini esirgemeyen Yrd. Doç. Dr. Murat ATAN a, araģtırmanın Ġngilizce çeviri bölümlerinde desteğini esirgemeyen Okt. Nilgün ÇELENK e, araģtırmanın betimsel boyutunda anket uygulamasına katılarak zamanlarını ayıran ve araģtırmanın deneysel boyutunun gerçekleģmesi için büyük bir özveriyle uygulamalara katılan değerli öğrencilere, tez dönemi boyunca tüm stresimi ve sıkıntımı büyük bir sabırla çeken değerli eģim ve müzik eğitimcisi Aslı Eda ÇELENK e ve müzik eğitimini seçmemde öncü olan ve maddi ve manevi desteklerini hiçbir zaman esirgemeyen annem Nuran ÇELENK e ve babam Cengiz ÇELENK e teģekkürü bir borç bilirim. Koray ÇELENK ii

6 ÖZET KEMAN ÖĞRETĠMĠNDE VĠBRATO BECERĠSĠNĠN GELĠġTĠRĠLMESĠNE YÖNELĠK DENEYSEL BĠR ÇALIġMA (GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ ÖRNEĞĠ) ÇELENK, Koray Doktora, Müzik Öğretmenliği Bilim Dalı Tez DanıĢmanı: Prof. ġeyda ÇĠLDEN Ekim-2010, 289 sayfa Bu araģtırmanın amacı, keman öğrencilerinin vibrato becerilerinin geliģtirilmesine yönelik egzersizler hazırlamak ve bu egzersizler kullanılarak gerçekleģtirilen deneysel uygulama öncesi ve sonrası farkları ortaya koyup, bu egzersizlerin öğrencilerin vibrato becerileri üstünde ne gibi değiģikliklere yol açtığını saptamaktır. AraĢtırmanın evrenini GÜGEF Müzik Öğretmenliği Bilim Dalı keman öğrencileri, örneklemini ise öğretim yılında Lisans 2. ve Lisans 3. sınıftan N=20 keman öğrencisi oluģturmaktadır. Bu araģtırmada hem betimsel hem de deneysel yöntem kullanılmıģtır. Buna göre, nicel ve nitel veriler ayrı ayrı toplanmıģ, analiz edilmiģ ve elde edilen veriler sonuçta bir araya getirilmiģtir. AraĢtırmanın betimsel boyutunda araģtırma için belirlenen konunun temellendirilmesi ve yönlendirilmesi için literatür taraması yapılmıģtır. Ayrıca keman öğrencilerinin vibrato ile ilgili görüģlerini almak ve vibratoya yönelik olarak yaģadıkları sıkıntıları tespit etmek amacıyla bir anket uygulanmıģtır. Anket sonucunda vibrato eğitiminde karģılaģılan sorunlara yönelik görüģler saptanarak, keman eğitiminde vibrato ve vibrato öğretiminin eksiklikleri belirlenmiģtir. Hem literatür taraması hem de anket sonuçlarından elde edilen bilgiler doğrultusunda araģtırmanın deneysel boyutunda kullanılacak olan vibrato egzersizlerinin hazırlanması için bir alt yapı oluģturulmuģtur. AraĢtırmanın deneysel boyutunda ise, ön test son test kontrol gruplu desen kullanılmıģtır. Vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan sekiz haftalık deneysel iģlem sürecinden sonra ön test son test farklılıkları karģılaģtırılmıģtır. Modele iliģkin olarak, veriler eģleģtirilmiģ örneklem t-testi ve bağımsız örneklem t- testi kullanılarak analiz edilmiģtir. Ġstatistiksel iģlemlerin yapılabilmesi için araģtırmacı tarafından geliģtirilen vibrato değerlendirme ölçeği kullanılarak sayısal veriler elde edilmiģtir. AraĢtırmada ayrıca deneysel iģlemin etkililiğini ortaya koymak amacıyla vibrato ile ilgili bilgisayar ölçümleri de yapılmıģtır. Deney grubu öğrencilerine ait vibratoların ses analizleri yapılarak vibrato sıklığı ve vibrato genliği ölçülmüģ ve ön test-son test arasındaki farklar ortaya koyulmuģtur. Sonuçlar, vibratonun kemanda önemli bir unsur olduğunu ve öğretilebilir bir beceri olarak görüldüğünü; ancak vibrato öğretimine yönelik uygulamaların yetersiz olduğunu, bu beceriyi geliģtirmede öğrencilerin kendi çabalarının ağır bastığını, bu beceriyi geliģtirmede sıkıntı yaģandığını, vibratoyu geliģtirmeye yönelik herhangi bir egzersiz ya da metot kullanılmadığını ve Türkiye de bu konuyla ilgili önemli ölçüde eksiklik olduğunu göstermektedir. Ayrıca deneysel boyuttan elde edilen sonuçlar, vibratoya yönelik egzersizler uygulandıktan sonra, öğrencilerin vibrato ile ilgili davranıģlarında deneysel iģlem öncesine göre olumlu yönde önemli farklılıklar oluģtuğunu ve vibrato sıklığının ve vibrato genliğinin ön teste göre son testte yine olumlu yönde önemli farklılıklar gösterdiğini ortaya koymaktadır. Anahtar Kelimeler: Çalgı Eğitimi, Keman Eğitimi, Vibrato, Vibrato Egzersizleri, Ses Analizi. iii

7 ABSTRACT AN EXPERIMENTAL STUDY ABOUT DEVELOPING OF VIBRATO SKILL AT THE VIOLIN TEACHING (AN EXAMPLE OF GAZĠ UNIVERSITY) ÇELENK, Koray Doctorate, The Branch of Music Teaching Thesis Supervisor: Prof.ġeyda Çilden October-2010, 289 page The aim of this study is to prepare the excersises about developing the violin students' vibrato skills, to introduce the differences experimental application is accomplished by using this exercises before the practice and after the practice and to find what kind of changes on the students' vibrato skills these exercises cause. In this study, both descriptive and experimental method were used. In this way, the quantitive and qualitative data were gathered separately, analyzed and as a result, the data gathered were put together. The focus of the study has formed the violin students at the branch of GÜGEF Music Teaching while its sample has formed N=20 violin students at the undergraduate second and third class. With the aim of researching the descriptive side of the study, literature was scanned in order to establish and to direct the subject. Besides, a survey was conducted with the aim of learning the students' opinions about vibrato and determining their problems concerning with vibrato. According to the results of the survey, the views about the problems at the vibrato training were determined, and vibrato at the violin training and the deficiences of vibrato teaching were indicated. In the light of the knowledge which was obtained during the literature scanning and the results of the survey, a background was established to prepare vibrato exercises which were going to be used in the experimental side of the study. In the experimental side of the study, the pattern with the pre test the post test control group was used. After an eight-week experimental period which was conducted by using vibrato exercises, pre-test and post test differences were compared. According to that model, data were analyzed using t-tests for paired samples and t-tests for independent samples. The numerical data were obeyed by using the vibrato evaluating scale which was prepared by the researcher so as to perform the statistical transactions. In addition, in the study, the computer measurements were performed with the aim of introducing the effectiveness of the experimental transaction. Vibratos' sound analyses belonging to the students in the experiment group were performed, vibrato frequency and vibrato wideness were measured, and the differences betwen the pre test and the post test were introduced. The results indicate that vibrato is an important factor and it is seen as a teachable skill; but, the applications about vibrato teaching are inadequate, the students make efforts to develop this skill on their own, they have problems in developing this skill, any exercises or any methods are not used to develop this skill and there is a deficiency of knowledge about this subject. In addition, the results which were obtained during the experimental side show that the students have more positive differences than they used to and vibrato frequency and vibrato wideness have more positive and more important differences during the post test than the pre test after the exercises about vibrato were performed. Key Words: Instrument Training, Violin Training, Vibrato, Vibrato Exercises, Sound Analysis. iv

8 İÇİNDEKİLER JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI.. i ÖNSÖZ.. ii ÖZET. iii ABSTRACT.. iv İÇİNDEKİLER. v TABLOLAR LİSTESİ. xiv ŞEKİLLER LİSTESİ... xix GRAFİKLER LİSTESİ... xxi KISALTMALAR LİSTESİ. xxii BÖLÜM I 1 1. GİRİŞ Problem Durumu Vibrato Ġle Ġlgili Tarihsel AraĢtırmalar Vibrato Ġle Ġlgili Pedagojik AraĢtırmalar Vibrato Ġle Ġlgili Bilimsel AraĢtırmalar Vibrato Ġle Ġlgili Tezler Vibrato Ġle Ġlgili Türkiye de Yapılan ÇalıĢmalar AraĢtırmanın Amacı Alt Amaçlar AraĢtırmanın Önemi Varsayımlar AraĢtırmanın Sınırlılıkları Tanımlar 19 BÖLÜM II KAVRAMSAL ÇERÇEVE Eğitim Sanat Eğitimi Müzik Eğitimi Çalgı Eğitimi Keman Eğitimi Vibrato Vibratonun Tarihçesi Vibrato Öğretimi ve Vibrato Öğretimine Yönelik Egzersizlerin GeliĢim Süreci Vibratonun GerçekleĢtirilme Sürecinde Vibrato ile Ġlgili Uzuvların Fizyolojik Görevleri Vibratoda Kol Hareketi Vibratoda Üst Kol Vibratoda Ön Kol Vibratoda Bilek Hareketi Vibratoda Parmak Hareketi Vibrato Tipleri Vibratonun Fiziksel Özellikleri 44 v

9 BÖLÜM III YÖNTEM AraĢtırmanın Modeli ve Deseni Evren ve Örneklem Deneysel ĠĢlem Verilerin Toplanması Betimsel Boyuta Ait Verilerin Toplanması Deneysel Boyuta Ait Verilerin Toplanması Verilerin Analizi Bulguların Sunulması ve Yorumlanması Vibrato Becerisinin GeliĢtirilmesine Yönelik Egzersizler Isınma ve Sol El-Parmak Esnekliğine Yönelik Egzersizler Nefes Egzersizleri Nefes Egzersizi I Nefes Egzersizi II Sol El/Kol Esnekliğine Yönelik Egzersizler Sol El/Kol Esnekliği Ġçin Egzersiz Parmak Eklemlerinin Esnekliğine Yönelik Egzersizler Parmak Eklem Esnekliği Ġçin Egzersiz Kalemle Parmak Eklem Esnekliği Ġçin Egzersiz Çalma Pozisyonunda Parmak Eklem Esnekliği Ġçin Egzersiz Parmak DeğiĢtirme Egzersizleri I Parmak Açma Hareketi Ġçin Kromatik Egzersiz Parmakların Dengesine ve Parmak Güçlendirmeye Yönelik Egzersizler Parmakların Dengesine ve Serbestliğine Yönelik Egzersizler Parmakların EĢit Hareketi Ġçin Egzersizler Parmak Serbestliği Ġçin Egzersizler Parmakların Dikey ve Yatay Hareketleri Ġçin Egzersizler Parmak Güçlendirme Egzersizleri Parmak Güçlendirme Ġçin Yatay ve Dikey Hareket Egzersizleri Parmak Güçlendirme Ġçin Pizzicato Egzersizleri I Parmak Güçlendirme Ġçin Pizzicato Egzersizleri II Kol ve Bilek Vibratosu Ġçin Hazırlık Egzersizleri Kol Vibratosu Ġçin Hazırlık Egzersizleri Kol Hareketi Ġçin Egzersiz Masa Üstünde Kol Vibratosu Egzersizi Bilek Vibratosu Ġçin Hazırlık Egzersizleri Bilek Hareketi Ġçin Egzersiz Masa Üstünde Bilek Vibratosu Egzersizi Bilek Salınım Egzersizi Bilek Hareketi Ġçin Egzersiz Kol ve Bilek Vibratosu Ġçin Ortak Olarak Uygulanabilecek Hazırlık Egzersizleri Tel Üstünde El Kaydırma Egzersizi Gitar Pozisyonunda Vibrato Egzersizi Çello Pozisyonunda Vibrato Egzersizi Sağ El Kullanılarak Uygulanan Vibrato Egzersizi Yaysız Ritmik Salınım Egzersizleri. 83 vi

10 Ritmik VuruĢlarla Vibrato Hareketi I Kol, Bilek ve Parmak Vibratosu Egzersizleri.., Kol Vibratosu Ġçin Egzersizler Parmak Kaydırma Egzersizleri I Konum DeğiĢtirme Egzersizleri I Kol Vibratosu Ġçin Parmak Yuvarlama Egzersizleri Parmak Yaylandırma Egzersizleri I Ritmik Kalıplarla Salınım Egzersizleri I Bilek/El Vibratosu Egzersizleri Bilek Vibratosu Ġçin Parmak Pozisyonu Egzersizleri Parmak Kaydırma Egzersizleri II Konum DeğiĢtirme Egzersizleri II Bilek Vibratosu Ġçin Parmak Yuvarlama Egzersizleri Parmak Yaylandırma Egzersizleri II Ritmik Kalıplarla Salınım Egzersizleri II Parmak Vibratosu Ġçin Egzersizler Parmak Vibratosu Ġçin Salınım Egzersizleri Diğer Vibrato Sorunları Ġçin Egzersizler Dördüncü Parmakla Vibrato Dördüncü Parmakla Vibrato Ġçin Parmak Destekli Vibrato Egzersizleri Parmak DeğiĢtirme Egzersizleri II Çift Seslerde Vibrato Oktavlarda Vibrato Ġçin Egzersizler Üçlülerle Vibrato Egzersizleri Dörtlülerle Vibrato Egzersizleri Altılılarla Vibrato Egzersizleri Yüksek Konumlarda Vibrato Yüksek Konumda Vibrato Egzersizleri Dinamiklerde Vibrato Vibrato Hızının DeğiĢtirilmesine Yönelik Egzersizler Vibrato GeniĢliğinin DeğiĢtirilmesine Yönelik Egzersizler Açık Tellerde Vibrato Açık Tellerde Vibrato Egzersizi Vibrato Bağı (Sürekliliği) Vibrato Bağı (Sürekliliği) Ġçin Egzersiz I Vibrato Bağı (Sürekliliği) Ġçin Egzersiz II Vibrato Bağı (Sürekliliği) Ġçin Parmak DüĢürme Egzersizleri BÖLÜM IV BULGULAR VE YORUM Anket Sonucunda Elde edilen Öğrenci GörüĢlerine Yönelik Bulgular ve Yorumlar Vibratonun Keman Ses Üretimindeki Önem Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Vibrato Becerisinin Öğretilebilir Bir Beceri Olması Ġle Ġlgili GörüĢlere ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Keman Eğitiminde Vibrato Öğretiminin Yeterlilik Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar 115 vii

11 Keman Öğrencilerinin, Vibrato Becerisini GeliĢtirmede Zorluk YaĢama Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Vibrato Becerisini GeliĢtirmede Bireysel Çabaların Etki Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Vibrato Becerisini GeliĢtirmede Mevcut Eğitmen Yardımı Etki Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Vibrato Becerisini GeliĢtirmek Ġçin Egzersiz Kullanma Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Vibratoda Sol El-Kol Esnekliğine Dikkat Etme Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Kol Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Bilek Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Birinci Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk YaĢama Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Ġkinci Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk YaĢama Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Üçüncü Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk YaĢama Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Dördüncü Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk YaĢama Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Açık Tellerde Vibratolu Çalabilme Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Yüksek Konumlarda Vibratoda Zorluk YaĢama Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Çift Seslerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilme Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Dinamiklere Uygun ġekilde Vibrato Yapabilme Derecelerine ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Deneysel ĠĢlem Ön Test Son Test Farklılığına Yönelik Bulgular ve Yorumlar Kol Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu Ġçin Kol Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Kontrol Grubu Ġçin Kol Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Kol Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Kol Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları. 129 viii

12 Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Kol Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Bilek/El Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu Ġçin Bilek/El Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Kontrol Grubu Ġçin Bilek/El Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Bilek/El Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Bilek/El Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Bilek/El Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu Ġçin Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Kontrol Grubu Ġçin Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Sol El/Kol Esnekliğine Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu Ġçin Sol El/Kol Esnekliğine Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Kontrol Grubu Ġçin Sol El/Kol Esnekliğine Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Sol El/Kol Esnekliğine Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Sol El/Kol Esnekliği Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Sol El/Kol Esnekliği Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Dördüncü Parmakla Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu Ġçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları ix

13 Kontrol Grubu Ġçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Dinamiklere Uygun ġekilde Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu Ġçin Dinamiklere Uygun ġekilde Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Kontrol Grubu Ġçin Dinamiklere Uygun ġekilde Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dinamiklere Uygun ġekilde Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dinamiklere Uygun ġekilde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dinamiklere Uygun ġekilde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu Ġçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Kontrol Grubu Ġçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Açık Tellerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bulgular ve Yorumlar x

14 Deney Grubu Ġçin Açık Tellerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Kontrol Grubu Ġçin Açık Tellerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Açık Tellerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Açık Tellerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Açık Tellerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Çift Seslerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu Ġçin Çift Seslerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Kontrol Grubu Ġçin Çift Seslerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Çift Seslerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Çift Seslerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Çift Seslerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Yüksek Konumda Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu Ġçin Yüksek Konumda Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeyeYönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Kontrol Grubu Ġçin Yüksek Konumda Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Yüksek Konumda Vibratoyu GerçekleĢtirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Yüksek Konumda Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Yüksek Konumda Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları xi

15 Deney ve Kontrol Grubu Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçlarına ĠliĢkin Bulguların Genel Görünümü Deney ve Kontrol Grubu Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçlarına ĠliĢkin Bulguların Genel Görünümü Vibrato Tiplerinin GerçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki ĠliĢki Tespitine Yönelik Bulgular ve Yorumlar Kol ve Bilek/El Vibratosunun GerçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki ĠliĢkiye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu Ġçin Kol ve Bilek/El Vibratosunun GerçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki ĠliĢkiye Yönelik Pearson Korelasyon Testi Bulguları ve Yorumları Kontrol Grubu Ġçin Kol ve Bilek/El Vibratosunun GerçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki ĠliĢkiye Yönelik Pearson Korelasyon Testi Bulguları ve Yorumları Kol ve Parmak Vibratosunun GerçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki ĠliĢkiye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu Ġçin Kol ve Parmak Vibratosunun GerçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki ĠliĢkiye Yönelik Pearson Korelasyon Testi Bulguları ve Yorumları Kontrol Grubu Ġçin Kol ve Parmak Vibratosunun GerçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki ĠliĢkiye Yönelik Pearson Korelasyon Testi Bulguları ve Yorumları Bilek/El ve Parmak Vibratosunun GerçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki ĠliĢkiye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu Ġçin Bilek/El ve Parmak Vibratosunun GerçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki ĠliĢkiye Yönelik Pearson Korelasyon Testi Bulguları ve Yorumları Kontrol Grubu Ġçin Bilek/El ve Parmak Vibratosunun GerçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki ĠliĢkiye Yönelik Pearson Korelasyon Testi Bulguları ve Yorumları Bilgisayar Destekli Ses Analizine Yönelik Bulgular ve Yorumlar Bilgisayar Destekli Ses Analizi Sonucunda Deney Grubu Öğrencilerinin Vibrato Frekansları (Sıklıkları) ve Vibrato Genliklerine (Perde DeğiĢimleri) ĠliĢkin Bulgular ve Yorumlar Birinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Ġkinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Üçüncü Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Dördüncü Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları xii

16 BeĢinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Altıncı Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Yedinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Sekizinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Dokuzuncu Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Onuncu Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Bilgisayar Destekli Ses Analizi Sonucunda Deney Grubu Öğrencilerinin Vibrato Frekansları (Sıklıkları) ve Vibrato Genliklerine (Perde DeğiĢimleri) ĠliĢkin Bulguların Genel Görünümü. 199 BÖLÜM V SONUÇ VE ÖNERİLER Sonuçlar Anketten Elde Edilen Öğrenci GörüĢlerine Yönelik Sonuçlar Deneysel ĠĢlem Ön Test Son Test Farklılığına Yönelik Sonuçlar Vibrato Tiplerinin GeçekleĢtirilme Düzeyleri Arasındaki ĠliĢki Tespitine Yönelik Sonuçlar Bilgisayar Destekli Ses Analizine Yönelik Sonuçlar Öneriler. 208 KAYNAKLAR. 211 EKLER xiii

17 TABLOLAR LİSTESİ Tablo Grupların Denkliği Ġçin Chi Square Homojenlik Testi Sonuçları.. 55 Tablo Anket Güvenilirlik Testi Sonuçları.. 59 Tablo Değerlendirme Ölçeği Güvenilirlik Testi Sonuçları 61 Tablo Grupların Homojenliğine Yönelik Levene s Testi Sonuçları. 63 Tablo Kolmogorov-Smirnov Normallik Testi Sonuçları.. 64 Tablo Vibratonun Keman Ses Üretimindeki Önem Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları. 113 Tablo Vibrato Becerisinin Öğretilebilir Bir Beceri Olması Ġle Ġlgili GörüĢlere ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları. 114 Tablo Keman Eğitimi nde Vibrato Öğretiminin Yeterlilik Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Tablo Vibrato Becerisini GeliĢtirmede Zorluk YaĢama Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Tablo Vibrato Becerisini GeliĢtirmede Bireysel Çabaların Etki Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları. 116 Tablo Vibrato Becerisini GeliĢtirmede Mevcut Eğitmen Yardımı Etki Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları. 117 Tablo Vibrato Becerisini GeliĢtirmek Ġçin Egzersiz Kullanma Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları. 117 Tablo Vibratoda Sol El-Kol Esnekliğine Dikkat Etme Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Tablo Kol Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları. 119 Tablo Bilek Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Tablo Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Tablo Birinci Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk YaĢama Derecelerine ĠliĢkin frekans ve Yüzde Dağılımları 121 Tablo Ġkinci Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk YaĢama Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Tablo Üçüncü Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk YaĢama Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Tablo Dördüncü Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk YaĢama Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Tablo Açık Tellerde Vibratolu Çalabilme Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Tablo Yüksek Konumlarda Vibratoda Zorluk YaĢama Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları 124 Tablo Çift Seslerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları 125 Tablo Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilme Derecelerine ĠliĢkin frekans ve Yüzde Dağılımları Tablo Dinamiklere Uygun ġekilde Vibrato Yapabilme Derecelerine ĠliĢkin Frekans ve Yüzde Dağılımları xiv

18 Tablo Deney Grubu Ġçin Kol Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Kontrol Grubu Ġçin Kol Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Kol Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları 129 Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Kol Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları 130 Tablo Deney Grubu Ġçin Bilek/El Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Kontrol Grubu Ġçin Bilek/El Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Bilek/El Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları 133 Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Bilek/El Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları 134 Tablo Deney Grubu Ġçin Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Kontrol Grubu Ġçin Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları 137 Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Parmak Vibratosunu GerçekleĢtirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları 138 Tablo Deney Grubu Ġçin Sol El/Kol Esnekliği Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Kontrol Grubu Ġçin Sol El/Kol Esnekliği Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Sol El/Kol Esnekliği Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları 141 Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Sol El/Kol Esnekliği Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları 142 xv

19 Tablo Deney Grubu Ġçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Kontrol Grubu Ġçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları 145 Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Deney Grubu Ġçin Dinamiklere Uygun ġekilde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Kontrol Grubu Ġçin Dinamiklere Uygun ġekilde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dinamiklere Uygun ġekilde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları.149 Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Dinamiklere Uygun ġekilde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları.150 Tablo Deney Grubu Ġçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Kontrol Grubu Ġçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları 153 Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) GerçekleĢtirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları 154 Tablo Deney Grubu Ġçin Açık Tellerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Kontrol Grubu Ġçin Açık Tellerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Açık Tellerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları 157 Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Açık Tellerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları 158 xvi

20 Tablo Deney Grubu Ġçin Çift Seslerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Kontrol Grubu Ġçin Çift Seslerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Çift Seslerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları 161 Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Çift Seslerde Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları 162 Tablo Deney Grubu Ġçin Yüksek Konumda Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları 163 Tablo Kontrol Grubu Ġçin Yüksek Konumda Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları 164 Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Yüksek Konumda Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ġçin Yüksek Konumda Vibratoyu GerçekleĢtirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Tablo Deney Grubu Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Genel Görünümü Tablo Kontrol Grubu Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı EĢleĢtirilmiĢ Örneklem t Testi Sonuçları Genel Görünümü Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Genel Görünümü Tablo Deney ve Kontrol Grubu Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Genel Görünümü Tablo Deney Grubu Ġçin Kol ve Bilek/El Vibratosu GerçekleĢtirilme Düzeyleri ĠliĢkisi Ön Test Son Test Pearson Korelasyon Testi Sonuçları. 173 Tablo Kontrol Grubu Ġçin Kol ve Bilek/El Vibratosu GerçekleĢtirilme Düzeyleri ĠliĢkisi Ön Test Son Test Pearson Korelasyon Testi Sonuçları. 174 Tablo Deney Grubu Ġçin Kol ve Parmak Vibratosu GerçekleĢtirilme Düzeyleri ĠliĢkisi Ön Test Son Test Pearson Korelasyon Testi Sonuçları. 175 Tablo Kontrol Grubu Ġçin Kol ve Parmak Vibratosu GerçekleĢtirilme Düzeyleri ĠliĢkisi Ön Test Son Test Pearson Korelasyon Testi Sonuçları. 176 Tablo Deney Grubu Ġçin Bilek/El ve Parmak Vibratosu GerçekleĢtirilme Düzeyleri ĠliĢkisi Ön Test Son Test Pearson Korelasyon Testi Sonuçları. 177 Tablo Kontrol Grubu Ġçin Bilek/El ve Parmak Vibratosu GerçekleĢtirilme Düzeyleri ĠliĢkisi Ön Test Son Test Pearson Korelasyon Testi Sonuçları. 178 xvii

21 Tablo Birinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları. 179 Tablo Ġkinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları. 181 Tablo Üçüncü Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları. 183 Tablo Dördüncü Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları. 185 Tablo BeĢinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları. 187 Tablo Altıncı Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları. 189 Tablo Yedinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları. 191 Tablo Sekizinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları. 193 Tablo Dokuzuncu Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları. 195 Tablo Onuncu Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları Tablo Deney Grubu Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde DeğiĢimi) Ses Analizi Sonuçları Genel Görünümü. 199 xviii

22 ŞEKİLLER LİSTESİ ġekil Vibratoda Salınım Hareketleri.. 37 ġekil Dirsek Kemiği (Ulna) ve Ön Kol Kemiği (Radius) ġekil Sol Kolun Hareketi. 38 ġekil Sol Kolun Kasılma Hareketi ġekil Vibratoda Sol Ön Kol Yapısı.. 39 ġekil Bileğin Ġçe ve DıĢa doğru Hareketi 40 ġekil Bileğin Sağa ve Sola Doğru Hareketi 40 ġekil El ve El Parmaklarının Yapısı 41 ġekil Vibrato Sesinde Genlik ve Frekans ġekil Çok Denekli Deneysel Desenler.. 49 ġekil ÖKSD Simgesel Görünümü. 50 ġekil AraĢtırmanın Genel Deseni.. 52 ġekil AraĢtırmanın Deneysel Deseni. 53 ġekil AraĢtırmanın ĠliĢkisel Tarama Deseni.. 54 ġekil Deneysel ĠĢlem Öğretim ve Uygulama Süreçleri. 57 ġekil Nefes Egzersizi I. 68 ġekil Nefes Egzersizi II ġekil Sol El/Kol Esnekliği Ġçin Egzersiz.. 69 ġekil Parmak Eklem Esnekliği Ġçin Egzersiz ġekil Kalemle Parmak Eklem Esnekliği Ġçin Egzersiz ġekil Çalma Pozisyonunda Parmak Eklem Esnekliği Ġçin Egzersiz 71 ġekil Parmak DeğiĢtirme Egzersizleri I ġekil Parmak Açma Hareketi Ġçin Kromatik Egzersiz. 72 ġekil Parmakların EĢit Hareketi Ġçin Egzersizler. 73 ġekil Parmak Serbestliği Ġçin Egzersizler 74 ġekil Parmakların Dikey ve Yatay Hareketleri Ġçin Egzersizler.. 74 ġekil Parmak Güçlendirme Ġçin Yatay ve Dikey Hareket Egzersizleri 75 ġekil Parmak Güçlendirme Ġçin Pizzicato Egzersizleri I. 76 ġekil Parmak Güçlendirme Ġçin Pizzicato Egzersizleri II ġekil Kol Hareketi Ġçin Egzersiz.. 77 ġekil Masa Üstünde Kol Vibratosu Egzersizi.. 78 ġekil Bilek Hareketi Ġçin Egzersiz ġekil Masa Üstünde Bilek Vibratosu Egzersizi ġekil Bilek Salınım Egzersizi ġekil Bilek Hareketi Ġçin Egzersiz ġekil Tel Üstünde El Kaydırma Egzersizi 80 ġekil Gitar Pozisyonunda Vibrato Egzersizi 81 ġekil Çello Pozisyonunda Vibrato Egzersizi 82 ġekil Sağ El Kullanılarak Uygulanan Vibrato Egzersizi.. 82 ġekil Yaysız Ritmik Salınım Egzersizleri 83 ġekil Ritmik VuruĢlarla Vibrato Hareketi I. 84 ġekil Parmak Kaydırma Egzersizleri I. 85 ġekil Konum DeğiĢtirme Egzersizleri I 87 ġekil Kol Vibratosu Ġçin Parmak Yuvarlama Egzersizleri ġekil Parmak Yaylandırma Egzersizleri I 91 ġekil Ritmik Kalıplarla Salınım Egzersizleri I 92 ġekil Bilek Vibratosu Ġçin Parmak Pozisyonu Egzersizleri. 93 xix

23 ġekil Parmak Kaydırma Egzersizleri II ġekil Konum DeğiĢtirme Egzersizleri II. 95 ġekil Bilek Vibratosu Ġçin Parmak Yuvarlama Egzersizleri 96 ġekil Parmak Yaylandırma Egzersizleri II.. 98 ġekil Ritmik Kalıplarla Salınım Egzersizleri II ġekil Parmak Vibratosu Ġçin Salınım Egzersizleri ġekil Dördüncü Parmakla Vibrato Ġçin Parmak Destekli Vibrato Egzersizleri. 102 ġekil Parmak DeğiĢtirme Egzersizleri II. 103 ġekil Oktavlarda Vibrato Ġçin Egzersizler ġekil Oktav Çalmada Normal BaĢ Parmak Pozisyonu 106 ġekil Oktav Çalmada ĠlerletilmiĢ BaĢ Parmak Pozisyonu ġekil Üçlülerle Vibrato Egzersizleri. 106 ġekil Dörtlülerle Vibrato Egzersizleri ġekil Altılılarla Vibrato Egzersizleri 107 ġekil Yüksek Konumda Vibrato Egzersizleri ġekil Dinamiklerde Vibrato Ölçeği. 109 ġekil Vibrato Hızının DeğiĢtirilmesine Yönelik Egzersizler ġekil Vibrato GeniĢliğinin DeğiĢtirilmesine Yönelik Egzersizler ġekil Açık Tellerde Vibrato Egzersizi. 111 ġekil Vibrato Bağı (Sürekliliği) Ġçin Egzersiz I ġekil Vibrato Bağı (Sürekliliği) Ġçin Egzersiz II ġekil Vibrato Bağı (Sürekliliği) Ġçin Parmak DüĢürme Egzersizleri 112 xx

24 GRAFİKLER LİSTESİ Grafik Birinci Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği Grafik Birinci Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği Grafik Ġkinci Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği 181 Grafik Ġkinci Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği 181 Grafik Üçüncü Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği Grafik Üçüncü Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği Grafik Dördüncü Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği Grafik Dördüncü Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği Grafik BeĢinci Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği Grafik BeĢinci Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği Grafik Altıncı Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği Grafik Altıncı Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği Grafik Yedinci Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği Grafik Yedinci Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği Grafik Sekizinci Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği 193 Grafik Sekizinci Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği 193 Grafik Dokuzuncu Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği Grafik Dokuzuncu Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği Grafik Onuncu Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği. 197 Grafik Onuncu Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği. 197 xxi

25 KISALTMALAR LİSTESİ C: Cent c.p.s: (cycle per second) Saniyedeki Salınım Sayısı G: Grup GÜGEF: Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Hz: Hertz N: Denek Sayısı O: Ölçme ÖKSD: Ön test-son test Kontrol Gruplu Desen r = x.xx: Pearson Korelasyon Katsayısı R: Yansız Atama S: Süre Sd: Serbestlik Derecesi SS: Standart Sapma t: T Testi Değeri X : Aritmetik Ortalama X: Bağımsız DeğiĢken Düzeyi xxii

26 BÖLÜM I 1. GİRİŞ İnsan nedir? sorusuna şimdiye kadar insanı diğer canlılardan ayırt edici özellikleri düşünülerek pek çok cevap aranmıştır. Düşünebilme, karar verebilme, seçim yapabilme, üretebilme gibi yetenekler muhakkak ki insanı diğer canlılardan ayıran en önemli özelliklerdir. İnsan bu yetenekleri kullanarak yanlış ve doğru ayırımını yapabilmekte, hayatını devam ettirebilmek ve hayatı kolaylaştırmak için yararlı ve kullanışlıyı geliştirebilmekte, hayatı güzelleştirmek ve bu güzellikleri kendi yaşamına katabilmek için de saf ve güzele ulaşmaya çalışmaktadır. Sonuçta tüm bu çabalar da bilim, teknoloji ve sanatı ortaya çıkarmaktadır. Bu yüzden insan, biyo-kültürel, sosyal bir varlıktır (Ertürk, 1972:3). Uçan a göre (1994) ise insan, biyopsişik, toplumsal ve kültürel bir varlık olup, bedensel, bilişsel, duyuşsal ve devinişsel yapılarıyla bir bütündür. Bütün insanlar kendilerine özgü özelliklerle belli bir toplum içinde doğar, büyür ve bu toplumun kültürüyle yoğrularak gelişirler. İnsanın dünyaya geldiği toplum içinde sağlıklı olarak yaşayabilmesi, fizyolojik (beslenme, korunma gibi), sosyal ve psikolojik (sevme, sevilme, gruba ait olma gibi) ihtiyaçlarının dengeli olarak karşılanmasıyla mümkündür (Öztürk, 2007:1). İnsanın bu ihtiyaçlarının en önemlilerinden birisi de müziktir. En yalın anlatımıyla, müzik, belli bir amaç ve yöntemle, belli bir güzellik anlayışına göre işlenerek birleştirilmiş seslerden oluşan estetik bir bütündür (Uçan, 1994:10). Müziği oluşturan ve insanın çevresiyle iletişimini sağlayan en önemli araç sestir. İnsan doğal, toplumsal ve kültürel seslerden oluşan bir çevre içinde doğmaktadır. Algılamayı, iletişimi ve etkileşimi tamamen sesler vasıtasıyla yapmaktadır. İnsanın etrafındaki bu ses çevresi içinde müzik ayrı bir yere sahiptir. İnsan bu ses çevresi içinde oluşan müzikleri işitip algıladıkça, müziğin yapısını ve öğeleri arasındaki ilişkileri bulmaya çalışmış, bu öğeler arasındaki uyumun farkına varmış ve bunlardan zevk alıp müziği hayatın vazgeçilmezleri arasındaki yerine oturtmuştur.

27 2 Müzik, hem bir eğitim aracı olması, hem de bir eğitim alanı olması açısından da çok önemli bir unsurdur. Müzikli Eğitim, Müzikle Eğitim, Müzik Yoluyla Eğitim kavram ve uygulamaları, eğitim alanında önem kazanarak müziğin etkili ve verimli bir eğitim aracı olmasını sağlamaktadır. Müzik İçin Eğitim, Müzikte Eğitim kavram ve uygulamaları ise, müziğin önemli bir eğitim alanı olmasını sağlamaktadır (Uçan,1994:13). Müziğin en önemli boyutlarından biri de Eğitim dir. İçinde yaşadığı toplumdaki diğer insanlarla iletişim kurma yollarını geliştirmeye başlayan insanın, öğrendiklerini başka insanlara ve kendi çocuklarına öğretme çabasına girişmesi doğaldır. Bu girişimler eğitim denilen süreci ortaya çıkarmıştır (Çilenti, 1979:7). Müziğin eğitim boyutunun olması, Müzik Eğitimi ni de uygulanması gereken bir dal olarak ortaya çıkarmıştır. Müzik Eğitimi de kendi altında pek çok dala ayrılmaktadır. Bu dalların en önemlilerinden biri de Çalgı Eğitimi ve bununla bağlantılı olarak Keman Eğitimi dir. Keman Eğitimi nde öğretim süreci içerisinde sağ elde detache, legato, staccato, martele, spiccato, ricochet v.b. yay tekniklerinin ya da becerilerin, sol elde ise pozisyon değiştirme, entonasyon, çift ses çalma, flajole, glissando, vibrato v.b. tekniklerin ya da becerilerin öğrenciye kazandırılması amaçlanır. Bu beceriler kazandırılmadan keman eğitiminin amacına ulaştığı söylenemez. Kazandırılması gereken bu becerilerin en önemlilerinden birisi de, keman çalmada sol elin en önemli fonksiyonlarından birisi olan vibratodur. Vibrato, keman icrasında standart karakteristiklerden birisidir. Vibratonun keman ton üretimindeki önemi, birçok pedagog tarafından belirtilmiştir. Cheslock vibratonun önemini şu şekilde vurgulamıştır: Vibratoya karşı herhangi bir tereddüt, vibratonun her keman virtüözü tarafından ve virtüözlüğe istekli olan herkes tarafından kişinin ustalığının göstergesi olarak kullanıldığı gerçeğini göz önünde bulundurmalıdır (Cheslock, 1931:7). Seashore (1947) iyi bir vibratoyu, genellikle ses yüksekliği ve tınının aynı frekanslı ve eş zamanlı titreşimlerinin aynı ana denk gelmesiyle oluşan ve tona hoş bir zenginlik, incelik ve esneklik veren bir ses titreşimi olarak tanımlamaktadır (Seashore, 1947:56). Seashore ayrıca, ton kalitesini artırmak için kemanda vibrato kullanımını destekleyerek şunları eklemiştir: Tüm çalgılarda yapılan vibratolar, şüphesiz insan sesindeki vokal vibratonun birer taklididir. Keman icracısı, insan sesinin

28 3 zenginlik, incelik ve esneklik özelliklerini, kemanda ürettiği tona kazandırmayı amaçlar (Seashore, 1947:60). Yirminci yüzyılın önde gelen viola solistlerinden Lionel Tertis (1938) ise, vibrato kullanımı konusunda şöyle düşünmektedir: Bir ifade aracı olarak vibratonun önemine dair farklı fikirlere sahip eğitmenler olmasına rağmen, ben vibratonun son derece önemli olduğunu ve uzun yıllar süren enstrüman yaşamında en önemli şey olduğunu söyleyebilirim. Vibratosuz çalınan nağmeli bir pasajın sesinden daha sıkıcı, daha ölümcül bir şey yoktur (Tertis, 1938:13). Lamb a göre ise bir sol el fonksiyonu olan vibrato, icra yeteneğine öncülük eden bir faktör olarak entonasyondan sonra ikinci derecede önemlidir. Lamb vibratoyu, tel üzerinde parmağın ileri ve geri salınım hareketi olarak tanımlamış ve vibratonun sesi değiştirmediğini, aksine ona bir güzellik kattığını vurgulamıştır (Lamb, 1990:55). Irvine (1991) ve Harper (1996) ise vibratonun, müzikal bir cümlenin duygusal zirvesini artırdığını; bireyin sanatsal kişiliğini yansıtan, düşünceleri ve duyguları aktaran ileri düzey bir teknik olduğunu belirtmişlerdir. Bugün vibrato kullanımının önemi tamamıyla kabullenilmiştir. Bir kemancının etkileyici bir icra için kullanabileceği en önemli araçlardan birisi vibratodur ve kemandaki diğer teknikler gibi öğrenciye kazandırılması gereken bir teknik ya da beceridir. Ancak, öğrenciler vibratoya çoğunlukla endişeyle yaklaşmaktadırlar ve böyle bir çabaya girmekten çekinmektedirler. Bu noktada vibrato ve daha birçok tekniğin doğru yapılabilmesi için göz önünde bulundurulması gereken en önemli şey, önce öğrencinin doğru ve temiz bir ses elde etmesini sağlamaktır. Bundan sonra öğrenci iyi bir şekilde gözlemlenerek, öğrencinin vibratoya gereksinim duyduğu ve buna yönelik ufak denemelere giriştiği noktada öğrenciye keman eğitmeni tarafından kılavuzluk edilmeli ve vibrato öğretimine başlanmalıdır. Vibrato öğretilebilir bir beceridir. Yapılan literatür taramasında, yurt dışında bu konuyla ilgili pek çok araştırma ve çalışma bulunmasına rağmen, vibratoya ve keman öğrencilerine vibrato öğretimine yönelik olarak ülkemizde bu konunun kısır kaldığı ve hem öğrencilere hem de öğretmenlere kılavuzluk edecek yayınların çok az olduğu görülmüştür. Buna ek olarak, bugün bile vibrato öğretimi için hem yurt içi hem de yurt dışındaki metotlar çok sınırlı kalmış ve mevcut metotların çoğunda ise, öğretim için kapsanan konular genellikle gam kalıpları, konum değiştirme ve yay teknikleri olmuş; ancak vibratoya yer verilmemiştir. Bu yüzden, keman eğitmenleri de ya bu konu

29 4 üstünde çok fazla durmamakta ya da sistemli şekilde oluşturulmuş egzersizlerden oluşan herhangi bir kaynak olmaksızın kendi öğretmenlerinden gördükleri şekilde bu beceriyi öğrencilere kazandırmaya çalışmaktadırlar. Bu sebeplerden dolayı araştırmada vibrato ile ilgili olarak yurt dışında yapılan araştırmalar ve bu araştırmalarda ünlü keman pedagoglarının bu becerinin geliştirilmesine yönelik önerileri incelenmiş ve bu öneriler de dikkate alınarak vibrato becerisinin geliştirilmesine yönelik egzersizler oluşturulmuştur. Bu egzersizler kullanılarak araştırma deneysel boyutta incelenmiş ve keman eğitiminde vibrato öğretiminin önemi ve etkililiği ortaya konulmaya çalışılmıştır. 1.1.Problem Durumu Bu bölümde problem durumunu göz önüne sermek amacı ile önce konuyla ilgili olduğuna inanılan literatürdeki araştırmalar ortaya koyulmuştur. Vibrato konusunda yurt içi ve yurt dışı çalışmalar göz önüne serilerek, bu araştırmalar ilgi alanlarına göre başlıklandırılmış ve birbirleriyle ilişkileri açısından değerlendirilmeye çalışılmıştır. İlgili literatür taraması sonucu, Türkiye de bu konu ile ilgili eksiklikler ortaya çıkarılmış ve problem durumu ortaya koyulmaya çalışılmıştır Vibrato İle İlgili Tarihsel Araştırmalar Vibratonun tarihsel yönleri Boyden in 1950 yılında yayınlanan The Violin and Its Technique adlı makalesiyle, Babynchuk un 1955 yılında yayınlanan Vibrato: A General Survey adlı makalesiyle, yine Boyden in 1965 yılında yayınlanan The History of Violin Playing from its Origins to 1761 and its Relationship to the Violin and Violin Music adlı kitabıyla, Hauck un 1975 yılında yayınlanan Vibrato on the Violin adlı eseriyle ve Stowell in 1985 yılında yayınlanan Violin Technique and Performance Practice in The Late Eighteenth and Early Nineteenth Centuries adlı eseriyle büyük ölçüde ortaya konulmuştur. Bu araştırmaların genelinde 16. Yüzyıldan başlayarak günümüze kadar vibratonun dönemlere göre özelliklerine değinilmiş, bu dönemlerde vibratoya bakış açıları yansıtılmış ve bestecilerin vibratoyu kullanımı ile ilgili bilgilere yer verilmiştir. Bunlara ek olarak Boyden, 18. yüzyıldan başlayarak günümüze kadar gelen metotları incelemiş ve bu metotlarda genel olarak kapsanan konu

30 5 başlıklarını enstrüman ve yay tutuş, yay vuruşları, sol ve sağ ele ait özel teknikler, süslemeler ve notasyon, müzik tarihi, müzikte ifade olarak ortaya koymuştur. Hauck, bakış açısını daha da genişleterek vibratonun üretilmesi esnasında vibrato ile ilgili uzuvların işleyişi hakkında geniş bir bilgi yelpazesi oluşturmuştur. Stowell ise 18. yüzyıl ve 19. yüzyıldaki kemanı tanıtarak keman ve yayın gelişimi, kemanda duruş ve tutuş, temel sol el teknikleri, ton üretimi, çift ses çalma, yay teknikleri, entonasyon, ifade işaretleri ve süslemeler gibi konulara değinerek bu dönemlere uygun seslendirme özellikleri üstünde durmuştur. Süslemeler içerisinde vibratoya da değinerek, vibratonun bu dönemlerde kullanımı ile ilgili bilgilere yer vermiştir. Donington ın 1977 yılında yayınlanan String Playing in Baroque Music makalesinde daha önceki araştırmacılar gibi tarihsel yöne değinilmiş, barok dönem müziğinden, bu dönem müziğinin özelliklerinden ve bu dönemdeki yaylı çalgı icracılığından bahsedilerek vibratonun bu dönemde kullanımına ilişkin bilgiler verilmiştir. Ayrıca vibrato ile ilgili pedagojik yaklaşımlara da değinilmiştir. Tarihsel araştırma geleneğini devam ettiren Beverly Jerold ın 2005 yılında yayınlanan Good Vibrations adlı makalesinde ise yine 18. yüzyıldan başlayarak günümüze kadar vibrato kullanımının evreleri kısaca ortaya koyulmuş; batı müziği dönemlerinde vibratoya karşı yaklaşımlar belirtilmiş ve günümüze gelene kadar vibratonun nota üzerinde besteciler tarafından gösterim şekillerine değinilmiştir. Julie Lyonn Lieberman ın 2006 yılında yayınlanan Vibrato in Alternative Styles adlı makalesinde ise farklı olarak vibratoya yeni bir yaklaşım getirilmiştir. Zamanın ve teknolojinin gelişimine bağlı olarak değişik müzik türleri oluştuğundan ve her müzik türünün kendine özgü süslemeler geliştirdiğinden bahsedilerek vibratoda yeni yaklaşımların ortaya çıkmasıyla sol el kontrolünü geliştirmenin üzerinde durulmuştur. Ayrıca, farklı stillere örnek olarak caz müzikte yapılan vibrato küçük örneklerle anlatılmaya çalışılmıştır Vibrato İle İlgili Pedagojik Araştırmalar Vibrato ile ilgili olarak yapılan pedagojik araştırmalar genelde vibratonun öğretim ilkelerini, vibrato öğretimine başlangıç zamanına ait görüşleri ve vibrato öğretimi için kullanılması önerilen egzersizleri kapsamaktadır. Rohner in 1943 yılında

31 6 yayınlanan Developing The String Vibrato, Waller ın 1950 yılında yayınlanan Stringed Instrument Vibrato, Kazez in 1987 yılında yayınlanan An Objective Look at String Instrument Vibrato, Fidlar ın 1989 yılında yayınlanan Teaching Vibrato to Cello Students, Klose nin 1989 yılında yayınlanan Concepts İn Teaching Vibrato, Johnson ın 1989 yılında yayınlanan Teaching Violin Vibrato, Lamb ın 1990 yılında yayınlanan Guide to Teaching Strings, Irvine in 1991 yılında yayınlanan The Violist s Vibrato: Developing Variety in Speed and Width, Dixon ın 1994 yılında yayınlanan A Vibrato Recipe, Bodman ın1995 yılında yayınlanan Essays on Violin Pedagogy, Harper ın 1996 yılında yayınlanan Two-finger Vibrato, Fischbach ın 1998 yılında yayınlanan The Birth of A Vibrato başlıklı makaleleri vibrato öğretimi ile ilgili temel ilkelerin ortak görüşlerle açıklandığı araştırmalardır. Bu araştırmalarda vibratonun öğretilmesi gerektiği vurgulanarak bu gerekliliğe sebep olan gerekçeler açık şekilde ortaya koyulmuştur. Vibrato yapılabilmesi için bireyin sahip olması ve geliştirmesi gereken nitelikler açıklanmıştır. Ayrıca vibrato öğretimi esnasında uygulanabilecek hazırlık egzersizleri de ilk kez bu araştırmalar sayesinde ortaya çıkmaya başlamıştır. Vibrato tiplerinin sınıflandırılması ile ilgili olarak Bronstein in 1978 yılında yayınlanan The Science of Violin Playing adlı kitabında vibratonun kol ve el vibratosu olmak üzere sadece iki tipi olduğundan; parmak vibratosunun ise sadece bu iki tip vibratoyla bir kombinasyon halinde kullanıldığından bahsedilmiştir. Ayrıca el vibratosu hareketi geriye doğru yapılacak olan bir hareket; kol vibratosu hareketi ise ileriye doğru yapılacak olan bir hareket olarak açıklanmıştır. El vibratosunun yumuşak bir ton oluştururken, kol vibratosunun güçlü bir ton oluşturduğu belirtilmiştir. Applebaum un 1986 yılında yayınlanan The Art and Science of String Performance adlı kitabında ise geleneksel sınıflandırmaya göre vibrato tipleri, el vibratosu için ön kolun etkileşimli hareketi; kol vibratosu için üst kolun etkileşimli hareketi; parmak vibratosu için elin etkileşimli hareketi şeklinde sınıflandırılmıştır. Ancak ideal bir vibratonun bunların her üçünün bir kombinasyonundan meydana gelmesi gerektiği belirtilmiştir. Collins in 1962 yılında yayınlanan Violin Teaching in Class: A Handbook for Teachers adlı kitabında ise kol, el ve parmak vibratosundan bahsedilerek öğrenciye bu vibrato tiplerinin öğretilmesi süreci ortaya konulmaya çalışılmış ve öğrenciye bu becerinin ne zaman kazandırılması gerektiği konusunda görüşler sunulmuştur.

32 7 Vibrato öğretim süreci ve bu süreçte uygulanabilecek egzersizler konusunda Applebaum, Collins, Lamb gibi pedagoglar önemli yapıtaşları oluşturmuştur. Ancak bu konuda başlangıç noktasını Eberhardt ın 1910 yılında sadece vibrato üzerine yazılmış ilk kitap olan Violin Vibrato: Its Mastery and Artistic Use adlı kitabının oluşturduğu söylenebilir. Bu kitapta vibratoda doğru tekniği geliştirmek için bazı egzersizler önerilmiştir. Bunu Auer in 1921 yılında yayınlanan Violin Teaching As I Teach İt ve Flesch in 1939 yılında yayınlanan The Art of Violin Playing adlı kitapları izlemiştir. Bu yayınlarda vibrato tipleri tanımlanarak doğru bir vibrato hareketinin geliştirilmesine yönelik fiziksel egzersizler önerilmiştir. Dounis in 1955 yılında yayınlanan Fundamental Technical Studies adlı eserinde ise kendisinin tıp kariyerinden dolayı olaya daha fizyolojik olarak yaklaşılmış ve buna yönelik egzersizler ortaya koyulmuştur. Galamian ın 1962 yılında yayınlanan Principles of Violin Playing and Teaching adlı kitabında üç tip vibratodan bahsedilerek bunların öğretimi için küçük egzersizler önerilmiştir. Aynı yıl ve bunu izleyen yıllarda Müller ve Rusch ın 1962 yılında yayınlanan Muller Rusch String Method adlı kitaplarında, Wisniewski ve Higgins in 1976 yılında yayınlanan Learning Unlimited String Program adlı kitaplarında vibratoya yönelik egzersizlere yer verilmiştir. Anderson ve Frost un 1986 yılında yayınlanan All For Strings ve Allen, Gillespie ve Hayes in 1997 yılında yayınlanan Essential Technique for Strings: Intermediate Technique Studies adlı kitaplarında uzun kaydırma hareketlerinden başlayarak bu hareketi küçültmeye ve sonra değişik ritimler kullanılarak bu hareketi ufak salınımlara dönüştürmeye yönelik egzersizler gösterilmiştir. Rolland ın 2000 yılında yayınlanan Basic Principles of Violin Playing adlı yayınında ise, vibratoyu geliştirebilmek amacı ile vücudun doğal hareketlerini kullanarak kemandan bağımsız şekilde uygulanabilecek egzersizlere yer verilmiştir. Ayrıca bu yayında, metronom kullanarak ritmik kalıplarla vibratoyu geliştirmeye yönelik çalışmalarda bulunmaktadır. Yüzyılın en önemli keman pedagoglarından olan Fischer in 1997 yılında yayınlanan Basics: 300 Exercises and Practice Routines for the Violin adlı kitabından 2004, 2006, 2007, 2008 ve 2010 yıllarında, birbirini takip eden makaleler çıkmıştır. The Strad adlı dergide vibrato başlığı altında bir dizi halinde ortaya koyulan bu makalelerde, vibrato tipleri açıklanmış ve bunların gerçekleştirilmesine yönelik küçük egzersizler önerilmiştir. Ayrıca vibrato aksanları açıklanmış ve hız ve genişlikte değişiklikler yaparak nota üzerinde gösterilen aksanlara göre vibratonun nasıl yapılması

33 8 gerektiği egzersizlerle ortaya koyulmuştur. Vibrato sürekliliği ve vibrato için parmakları hızlandırmaya yönelik egzersizlere de yer verilmiştir. Oppelt in 1981 yılında yayınlanan Introducing, correcting, and Developing Vibrato adlı makalesinde ise vibrato üretimine ve bu becerinin geliştirilmesine yönelik bilgiler verilmiş ve yanlış geliştirilen bir vibratonun nasıl düzeltilebileceği ile ilgili önerilerde bulunulmuştur Vİbrato ile İlgili Bilimsel Araştırmalar Vibrato ile ilgili yapılan bilimsel çalışmalarda genellikle fizik biliminin imkanları kullanılarak vibratonun fiziksel özelliklerine ışık tutulmaya çalışılmıştır Cheslock un 1931 yılında yayınlanan Introductory Study On Violin Vibrato, Hollinshead in 1932 yılında yayınlanan A Study Of The Vibrato İn Artistic Violin Playing, Reger in 1932 yılında yayınlanan The String Instrument Vibrato, Tiffin in 1932 yılında yayınlanan The Role of Pitch and Intensity in The Vocal Vibrato of Students and Artists, Seashore un 1936 yılında yayınlanan Psychology of The Vibrato in Voice and Instrument, Small un 1936 yılında yayınlana An Objective Analysis of Artistic Violin Performance adlı yayınlarında vibratonun fiziksel özellikleri incelenerek canlı performanslar ve kayıtlardan alınan örnekler üzerinde çalışılmış ve vibratonun genişliği, yoğunluğu ve sıklığı konusunda somut bilgiler elde edilmiştir. Bu çalışmalar vibratonun fiziksel özelliklerini ortaya koyan ilk çalışmalardır. Bu çalışmaları Joelson un 1964 yılında yayınlanan Teaching Violin Vibrato-Start Early, Fletcher ve Sanders ın 1967 yılında yayınlanan Quality of Violin Vibrato Tones, Doschek in 1968 yılında yayınlanan Some Physical Aspects of The Vibrato, Potter ın 1980 yılında yayınlanan The Art Of Cello Playing, Applebaum un 1986 yılında yayınlanan The Art and Science of String Performance, Kazez in 1987 yılında yayınlanan An Objective Look at String Instrument Vibrato, Fischbach ın 1998 yılında yayınlanan The Birth of A Vibrato, Rolland ın 2000 yılında yayınlanan Basic Principles of Violin Playing adlı yayınları takip etmiş ve bu çalışmalarda da vibratonun fiziksel özelliklerine değinilerek vibratonun genişliği, yoğunluğu ve sıklığı ile ilgili bilgiler ortaya koyulmuştur. Geringer ve Allen ın 2004 yılında yayınlanan An Analysis of Vibrato Among High School and University Violin and Cello Students başlıklı çalışmasında üniversite ve lise düzeyindeki yaylı çalgı icracılarının vibrato performansları araştırılmıştır.

34 9 Çalışmada ortalama vibrato sıklıkları ortaya koyularak keman ve çello ve sınıf düzeyleri arasındaki farklar ortaya koyulmuştur. Yine Geringer, Allen ve MacLeod un 2005 yılında yaptıkları ortak bir çalışma olan Initial Movement and Continuity in Vibrato among High School and University String Players adlı çalışmada vibrato hareketinin başlangıcındaki değişimin büyüklüğü ve yönü, vibrato yapılan ve yapılmayan seslerdeki perde düzeyleri ve bağlı notaların çalınışında vibratonun sürekliliği ölçülmüştür. Geringer, Allen ve MacLeod un 2010 yılında yaptıkları Perceived Pitch of Violin and Cello Vibrato Tones başlıklı başka bir çalışmada ise yaylı enstrümanlarda vibrato yapılırken üretilen tonun temel sese göre dinleyiciler tarafından nasıl algılandığı araştırılmıştır Vibrato ile İlgili Tezler Fadi Joseph Bejjani tarafından 1987 de yapılan A Comparative Electromyographic and Acoustic Analysis of Violin Vibrato in Healthy Professional Violinists başlıklı doktora tezinde, müzisyenlerde kas ve iskelet rahatsızlıklarının en yaygın meslek hastalıkları olduğu belirtilmiş ve kemanda vibrato yaparken oluşan kas aktivitelerinin belirlenmesi vasıtasıyla bu rahatsızlıkları engellemeye, teşhis etmeye ve tedavi etmeye yardımcı olacak öneriler getirilmesi amaçlanmıştır. Buna yönelik olarak 14 kemancı üzerinde her bir parmak için sol delta kası, içe döndüren kas, ekstensor dijitoryum, pazu kası, ve flexor grubun yüzey elektromiyografik (EMG) aktivitesi ölçülmüştür. Sonuçta flexor-extensor grubu kasların ses üretiminden doğrudan sorumlu oldukları; ancak, biceps-pronator ve özellikle deltoid kasının belli başlı destek kasları olduğu ve flexor ve extensor enerjilerinin ses enerjisi ile bağlantılı olduğu ortaya koyulmuştur. Matthew Joseph Weber tarafından 1995 te yapılan An İnvestigation of Selected Muscle Potential Activity in Violin/Viola Vibrato başlıklı doktora tezinde yine benzer olarak keman ve viyola icracılarında vibrato hareketi sırasında oluşan kas potansiyeli araştırılmıştır. Elektromiyografi kullanılarak vibrato hızı belirlenmiş ve hareket analizi yapılmıştır. Hareket analiz bulgularına göre bilek hareketini kontrol eden kaslarda dirseği hareket ettirenlerden daha büyük bir aktivite saptanmıştır. Ön kol kaslarının üst kol kaslarına nazaran daha aktif olduğu belirlenmiştir. Göğüs ve sırt kaslarının ise tamamen hareketsiz olduğu saptanmıştır. Hareket değerlerine ve kas potansiyellerine

35 10 dayalı olarak, vibratoda (çeşitli kasların farklı rolleri olduğu, çalma pozisyonu ve uygulama arasında potansiyelde anlamlı farklılıklar olduğu, bazı parmaklar arasında potansiyelde anlamlı farklılıklar olduğu ve kemancı ve viyolacılar arasında hehangi bir fark olmadığı belirlenmiştir. Rodney Alan Mueller tarafından 1997 yılında yapılan The Development and Pilot Testing af A Hypermedia Program to Supplement Undergraduate String Techniques Class Instruction in Upper String Vibrato başlıklı doktora tezinde kemanda vibrato öğretimine yönelik olarak otuz dakikalık video kayıtları kullanılmıştır. Bir grup, on haftalık bir eğitim alıp ders haricinde öğretime yönelik bu video kayıtlarını kullanırken diğer gruba böyle bir işlem uygulanmamıştır. Vibrato öğrenirken aktif öğrenci katılımının eksikliği nedeniyle yardımcı veri elde etmek için işlem sonrası görüşmeler yapılmıştır. Öğrencilere müzik eğitmenleri olarak gelecekteki işlerine yönelik algıları, enstrümantal ve telli çalgıya yönelik tutumları, vibrato öğrenme deneyimleri ve güdüsel faktörler sorulmuştur. Sonuçta sınıf içi ortamda vibrato öğretimi ve vibratonun sınıf ortamında öğretimi ile hiper ortam teknolojisinin nasıl birleştirileceği konusunda önerilerde bulunulmuştur. William Rudd McDonald tarafından 1998 yılında yapılan A Comparison of Perceived Musicianship and Appropriate Use of Vibrato in Professional Cello Performances by String Performers, Music Majors and Non Music Majors başlıklı doktora tezinde on yedi profesyonel çello icracısının ses kayıtları kullanılarak, bu kayıtlar yaylı çalgı icracıları, müzik uzmanları ve müzisyen olmayan kişilere dinletilmiş; kayıtlar kendi içlerinde vibrato oluşumu, vibrato sıklığı ve vibrato genişliği açısından analiz edilmiştir. Daha sonra bu üç grubun kayıtlara yönelik algısal sonuçları analiz sonuçlarıyla karşılaştırılmıştır. Sonuçta müzikalitesi daha çok olan icracıların daha fazla notaya vibrato uyguladıkları; müzikalitesi daha çok olan icracıların vibrato sıklıklarının müzikalitesi daha düşük olan icracılara göre daha çok olduğu; müzikalitesi daha çok olan icracıların vibrato genişliklerinin müzikalitesi daha düşük olan icracılara göre daha fazla olduğu; vibrato uygunluğu açısından üç grubun hepsinin en müzikal performansları daha düşük müzikal performanslara göre yüksek olarak değerlendirdikleri ve müzisyenlik ve vibrato arasında güçlü bir bağ olduğu ortaya koyulmuştur.

36 11 Ka-won Lee tarafından 1999 yılında yapılan An İnvestigation of Left-Hand Vibrato Technique on The Violin başlıklı doktora tezinde fiziksel ve psikolojik ilkeler ve öğretimsel metotlar açısından keman ton üretiminde vibratonun kullanımı ile ilgili bir referans kaynağı oluşturulmaya çalışılmıştır. Vibrato ile ilgili genel fizyolojik süreç ortaya koyulmuş, vibrato üretiminde temel duruştan başlayarak vibratonun her üç tipine de yönelik egzersizler ve metotlar gösterilmiştir. Hatalı vibratoyu düzeltme, çift seste vibrato, yüksek pozisyonda vibrato, dördüncü parmak vibratosu, yoğunluk düzeyini değiştirme gibi diğer sol el tekniklerine yönelik talimatları da içermektedir. Son bölümde ise önceki bölümlerde tartışılan egzersizlere uygulanabilecek olan bazı egzersiz parçaları ve müzik eserleri bulunmaktadır. Christopher Ray Reidlinger tarafından 2000 yılında yapılan Review and Analysis of Violin Vibrato Pedagogy with Beginning Violin Students adlı sanatta yeterlilik tezinde vibrato öğretimine yeni bir pedagojik yaklaşım getirilmeye çalışılmıştır. Öğrencilerin vibratoyu doğru olarak nasıl üreteceklerini öğrenmeleri için en az dört haftalık bir eğitime ihtiyaç duyacaklarına dair bir hipotez geliştirilmiştir. Keman öğrencileri, vibrato becerilerinin kazanılmasına yönelik olarak bu dört haftalık vibrato eğitim kursuna tabi tutulmuşlardır. Sonuçta vibratonun öğretilebileceği ancak bunun düzenli bir çalışmayla ve bir öğretim süreci uygulanarak olabileceği belirtilmiştir. Araştırmaya katılan öğrencilerin bu kursu almadan önceki durumlarına göre vibratolu çalmayı başarabildikleri sonucuna ulaşılmıştır. Lanette B. Shepherd tarafından 2004 yılında yapılan Video Instruction for Teaching String Vibrato to Intermediate Students başlıklı doktora tezinde videoya kaydedilmiş vibratoya yönelik bir eğitim programı deney ve kontrol grubu kullanılarak belirlenen bir grup için altı hafta süreyle uygulanmış, deney grubundaki öğrencilere videoteyp yoluyla vibrato ile ilgili bilgiler verilmiş, kontrol grubundaki öğrenciler ise rutin çalışmalarını sürdürmüşlerdir. Altı haftalık çalışmayı tamamlayan öğrenciler bir egzersiz ve bir şarkı pasajını çalarak vibrato testine tabi tutulmuşlardır. genişlik, hız ve vibrato eşitliği gibi kriterlere göre yapılan değerlendirme sonucunda deneysel grup lehine önemli bir farklılık ortaya çıkmıştır. Videoteyp ile vibratoya yönelik pratik yapan öğrencilerin diğer öğrencilere göre daha iyi bir vibrato yaptıkları belirlenmiştir.

37 12 Kangwon Lee Kim tarafından 2005 yılında yapılan To Shake or Not to Shake: The Eighteenth-Century Violin Vibrato adlı sanatta yeterlilik tezi 18. yüzyıldaki belli başlı piyano-keman sonatlarının performansını içeren ve 18. yüzyıldaki keman vibratosunun varlığı ile ilgili farklı düşüncelerin bir sunumundan ibarettir. Proje, Barok Çağdaki farklı vibrato türlerinin bir özet tanımından ibarettir ve 18. yüzyıl vibratosuyla ilgili tartışmaları ele almaktadır. Tarihi bilgiler veren ve performans uygulama sorunlarını ele alan bir çalışmadır. Rebecca Bowman Mcleod tarafından 2006 yılıda yapılan Influences of Dynamic Level and Pitch Height on The Vibrato Rates and Widths of Violin and Viola Players başlıklı doktora tezinde ise perde yüksekliğinin ve dinamik düzeyin vibrato sıklığı ve genişliği üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Analizler, perde yüksekliğinin vibrato sıklığını ve genişliğini önemli ölçüde etkilediğini göstermiştir. Yüksek tonlarda düşük tonlardan daha sık ve daha geniş bir vibrato yapıldığı belirtilmiştir. Vibrato genişliğinin dinamik düzeylerde de farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Kemancıların viyolacılardan daha sık ve daha geniş bir vibrato yaptıkları da tespit edilmiştir Vibrato ile İlgili Türkiye de Yapılan Çalışmalar Türkiye de bu konu ile ilgili yapılan ilk çalışma Uçan ve Günay tarafından 1975 yılında bir dizi halinde Eğitim Enstitüleri Müzik Bölüm leri için yayınlanmış olan Mektupla Yükseköğretim serisinin 7 numaralı kitabında vibrato için ayrılmış olan bölümdür. Bu bölümde kısaca vibrato ile ilgili tanımlar yapılmış, ünlü pedagogların bu konu ile ilgili düşünceleri belirtilmiş ve vibrato tipleri tarif edilmiştir. Ayrıca vibratoyla ilgili yaylı ve yaysız ritmik çalışmalara, vibrato sürekliliğine ve boş tellerde vibratoya yönelik küçük alıştırmalara da yer verilmiştir. Şahin tarafından 1995 yılında yapılan Ses Perdeleri ve Vibrato başlıklı yüksek lisans tezinde ses eğitimine yönelik olarak ses perdeleri ve vibratonun tarihsel açıdan değerlendirilmesi yapılmış, vibratonun ses üretim organlarına ait fizyolojik yapılarla olan ilişkileri ve buna yönelik olarak ses eğitiminde karşılaşılabilecek sorunların çözümüne ilişkin öneriler getirilmiştir. Ayrıca gırtlağın yapısı ve işlevi, ses perdelerinin nasıl birleştirileceği, vibratonun oluşum sürecindeki fizyolojik etkiler ve teknik, müzikal ve duygusal kontrolün sağlanması gibi konulara da değinilmiştir.

38 13 Çilden tarafından 1995 yılında Filarmoni dergisinde Vibrato Öğretimi başlığıyla yayınlanan makalede vibrato ve vibrato tiplerinden bahsedilmiş ve vibrato öğrenme sürecinde keman, viyola, çello ve bas için uygulanabilecek küçük çalışmalar üzerinde durulmuştur. Ayrıca vibrato üretiminde en önemli şeyin sol el esnekliği olduğundan bahsedilerek, bu esnekliği sağlamanın tek yolunun sol el başparmağının tuşeye herhangi bir baskı uygulamamak olduğu belirtilmiştir. Büyükaksoy tarafından 1997 yılında yapılan Keman Öğretiminde İlkeler ve Yöntemler adlı kitabının vibrato için ayrılmış olan bölümünde vibrato ve vibrato çeşitleri ile ilgili bilgiler verilmiş ve kol, el ve bilek vibratonu gerçekleştirmeye yönelik uygulanabilecek vibrato çalışmalarını kısaca özetleyerek bunlara ait küçük örnekler sunmuştur. Fayez tarafından 2001 yılında yayınlanan Kuramdan Uygulamaya Başlangıç Keman Eğitimi adlı kitabının vibratoya ayrılmış bölümünde yine aynı şekilde vibrato ve vibrato çeşitleri ile ilgili bilgiler ünlü keman pedagoglarının görüşleri doğrultusunda aktarılmış, vibrato hareketinin vibrato çeşitlerine göre fizyolojik özellikleri değerlendirilmiş ve yaylı ve yaysız uygulanabilecek egzersizlere kısaca değinilmiştir. Atakır tarafından 2002 yılında yapılan Viyolonselde Vibrato ve Arşe Teknikleri başlıklı yüksek lisans tezinde yay tekniklerine değinilerek vibrato teknik açıdan incelenmiş, vibratonun gerçekleşmesindeki farklı biçimler ortaya koyulmaya çalışılmış ve vibrato kullanımı hakkında kısaca bilgi verilerek vibrato ile ilgili çalışma yöntemlerine kısaca değinilmiştir. Ayrıca vibratonun estetik boyutu da incelenmiştir. Kapçak tarafından 2008 yılında yapılan Kemanda Vibrato ve Öğretim Teknikleri başlıklı yüksek lisans tezinde konuyla ilgili literatür taraması yapılarak vibratonun tarihçesi ve vibrato türlerine değinilmiş, vibrato pedagojisi ile ilgili çalışmalar göz önüne serilmiş ve ünlü keman pedagoglarının vibrato öğretimi ile ilgili olarak uyguladıkları teknikler ve alıştırmalar ortaya koyulmuştur. Birel tarafından yine 2008 yılında yapılan Viyolonsel Eğitiminde Vibrato Öğretimi başlıklı yüksek lisans tezinde müziğin ve seslerin oluşumu, sesin yapısı ve özellikleri, viyolonsel eğitiminin temelleri ve vibrato türleri gibi konulara değinilirek Ankara daki belli başlı viyolonsel eğitimcileri ile görüşme yapılmış ve görüşme sonuçlarına göre eğitimcilerin vibrato öğretimi sürecinde uyguladıkları yöntemler ve teknikler göz önüne serilmiştir.

39 14 Görüldüğü gibi vibrato ile ilgili yayınların genelinde kapsanan konular vibratonun tarihçesi, vibrato pedagojisi ve öğretim yöntemleri ve vibratonun fiziksel özellikleri gibi ana başlıklar altında toplanmaktadır. Yurt dışında bu konuyla ilgili pek çok çalışma olmasına rağmen Türkiye de bu konuyla ilgili yapılan çalışmalar az sayıdadır. Ayrıca, özellikle vibrato ile ilgili hem öğrencilere hem de öğretmenlere rehberlik edecek mevcut kaynaklar da çok sınırlıdır. Türkiye de Çalgı Eğitimi nin ve dolayısıyla da Keman Eğitimi nin belli başlı sorunları vardır. Uçan (1980), bu sorunları şu şekilde özetlemiştir: Temel ilkeleri belirleme ve keman eğitimini bu ilkelere temellendirme sorunu, Yetişek ya da izlence (program) geliştirme sorunu, Temel kitap ya da kılavuzları hazırlama sorunu, Keman eğitimcisi yetiştirme sorunu, Araç-Gereç sorunu, Keman eğitimini tüm boyutlarıyla sürekli inceleme-araştırma-değerlendirme sorunu, Keman eğitimine ilişkin çalışmaları bütünleştirme ve eş güdümleme sorunu. Bu sorunlar dahilinde Müzik Öğretmenliği lisans ders programı içeriklerine bakıldığında, vibratonun sadece üçüncü sınıf ikinci dönemde ele alındığı görülmektedir. Müzik Öğretmenliği Bölümü öğrencilerinin büyük çoğunluğunun Güzel Sanatlar Lisesi çıkışlı olduğu ve bu yüzden de en az üç yıllık çalgı geçmişleri olduğu düşünülürse keman eğitimi içerisinde en önemli boyutlardan birisini oluşturan vibrato öğretimine geç kalındığı ve gerektiği şekilde üzerinde durulmadığı görülmektedir. Ayrıca keman eğitimi için hazırlanan kitap ya da kılavuzlarda bu konuyla ilgili egzersiz ya da çalışmalara yeterince yer verilmediği, yeterince inceleme ve araştırma yapılmadığı da görülmektedir. Çalgı eğitimi, çalgı öğretimi yoluyla yapıldığına göre, öğretim burada daha da ön plana çıkmaktadır. Öğretimin sağlıklı ve tam gerçekleşebilmesi için araç-gereçlere de büyük ihtiyaç duyulmaktadır. Çalgı öğretiminin ve dolayısıyla keman öğretiminin en önemli araçlarından birisi de metotlar ve dolayısıyla egzersizlerdir. Egzersizler, seslendirilecek olan eserin içindeki teknik davranışların ayrı ayrı ve daha iyi

40 15 çalınabilmesini sağlamak için yazılmış parçalardır. Ancak yapılan literatür taramasında Türkiye de vibrato ile ilgili egzersizlerin çok sınırlı kaldığı; ayrıca hem yurt içi hem de yurt dışındaki mevcut metotlarda kapsanan konuların gam kalıpları, konum geçişleri ve yay teknikleri olduğu ve vibrato ile ilgili egzersizlere yer verilmediği görülmüştür. Keman eğitiminde ve dolayısıyla keman ton üretiminde vibratonun kullanımı, keman çalmanın temel unsurlarından ve öğrenciye kazandırılması gereken en önemli tekniklerden ya da becerilerden birisidir. Vibrato tekniği ya da becerisi, çalıcının işitsel algısına bağlı olarak ve ton üretiminin fizyolojik özelliklerini göz önünde bulundurarak öğretilebilir. Ancak, yapılan literatür taramasında Türkiye de yapılan çalışmalar içerisinde bu tekniği ya da beceriyi geliştirmek için öğretmen ya da öğrencilere yardım edecek mevcut eğitimsel kaynakların ya da bu beceriyi geliştirmeye yönelik mevcut egzersizlerin çok az olduğu görülmüştür. Bu azınlık içinde var olan kaynaklarda ise vibrato öğretimi genellikle teorik bilgi olarak sunulmuş ve uygulanabilecek egzersizlere çok az yer verilmiştir. Mevcut keman eğitiminde ya bu konuya gereken önem verilmemekte ve bu egzersizlerin ve kaynakların bulunmayışından dolayı öğretmenler vibratoyu öğrencilerine sistemli planlanmış bir şekilde değil, genellikle kendi yöntemleri yoluyla, kendi öğretmenlerinden gördükleri şekilde aktarmakta ya da öğrenciler bunu kendileri deneyerek gerçekleştirmeye çalışmaktadırlar. 1.2.Araştırmanın Amacı Bu bilgiler ışığında araştırmada, keman öğrencilerinin vibrato becerilerinin geliştirilmesine yönelik egzersizler hazırlamak ve bu egzersizlerin öğrencilerin vibrato becerileri üstünde ne gibi değişikliklere yol açtığını bulmak amaçlanmıştır. Bu yüzden araştırmanın genel amacı, GÜGEF Müzik Eğitimi Anabilim Dalı keman öğrencilerine uygulanan vibrato egzersizlerinin, öğrencilerin vibrato becerilerinin gelişimine etkileri ne düzeyde olmuştur? sorusuna cevap aramaktır.

41 Alt Amaçlar Araştırmanın genel amacına bağlı olarak cevap aranacak araştırma soruları veya alt amaçlar şu şekildedir: 1. GÜGEF Müzik Eğitimi Anabilim Dalı keman öğrencilerinin aldıkları keman eğitiminde vibrato öğretimi ve sorunları ile ilgili görüşleri nelerdir? 2. Bu araştırmanın amacı doğrultusunda GÜGEF Müzik Eğitimi Anabilim Dalı keman öğrencilerinde denenmek istenen vibrato egzersizleri sonucunda öğrencilerin vibrato beceri düzeyinde ne gibi değişiklikler olmuştur? 2.1.Vibrato egzersizleri öncesinde ve sonrasında, keman öğrencilerinin kol vibratosunu gerçekleştirebilme becerilerinde anlamlı bir farklılık olmuş mudur? 2.2.Vibrato egzersizleri öncesinde ve sonrasında, keman öğrencilerinin bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilme becerilerinde anlamlı bir farklılık olmuş mudur? 2.3.Vibrato egzersizleri öncesinde ve sonrasında, keman öğrencilerinin parmak vibratosunu gerçekleştirebilme becerilerinde anlamlı bir farklılık olmuş mudur? 2.4.Vibrato egzersizleri öncesinde ve sonrasında, vibratoda sol el-kol esnekliği boyutunda anlamlı bir farklılık olmuş mudur? 2.5.Vibrato egzersizleri öncesinde ve sonrasında, keman öğrencilerinin dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilme becerilerinde anlamlı bir farklılık olmuş mudur? 2.6.Vibrato egzersizleri öncesinde ve sonrasında, keman öğrencilerinin dinamiklere (p, mf, f v.b.) uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilme becerilerinde anlamlı bir farklılık olmuş mudur? 2.7.Vibrato egzersizleri öncesinde ve sonrasında, keman öğrencilerinin vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilme becerilerinde anlamlı bir farklılık olmuş mudur? 2.8.Vibrato egzersizleri öncesinde ve sonrasında, keman öğrencilerinin açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilme becerilerinde anlamlı bir farklılık olmuş mudur? 2.9.Vibrato egzersizleri öncesinde ve sonrasında, keman öğrencilerinin çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilme becerilerinde anlamlı bir farklılık olmuş mudur? Vibrato egzersizleri öncesinde ve sonrasında, keman öğrencilerinin yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilme becerilerinde anlamlı bir farklılık olmuş mudur?

42 17 3. Kol, bilek/el ve parmak vibratolarının gerçekleştirilme düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? 3.1.Kol ve bilek/el vibratosunun gerçekleştirilme düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? 3.2.Kol ve parmak vibratosunun gerçekleştirilme düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? 3.3.Bilek/el ve parmak vibratosunun gerçekleştirilme düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? 4. Bilgisayarla yapılan ses analizlerinde, deney grubu öğrencilerinin vibrato sıklıkları (frekansı) ve vibrato genliklerinde (perde değişmesi) ne ölçüde bir farklılık saptanmıştır? 1.3.Araştırmanın Önemi Çalgı çalma işinin bedensel bir etkinlik olduğu düşünülerek çalma işinden daha fazla verim almak için keman eğitiminde vibrato öğretiminin gerekliliği ve önemi böyle bir araştırmayla ortaya çıkacaktır. Bu durum aynı zamanda keman eğitiminin daha sağlam bir temele oturtularak gelişmesini sağlayacak bir altyapı oluşturması bakımından önemlidir. Bu araştırma, vibrato öğretiminin, keman öğrencilerinin vibrato becerilerine etki ve katkılarının tespit edilmesi, keman eğitimcilerinin öğretim yöntemlerine, öğrencilerin ise çalışma yöntemlerine vibrato ile ilgili yeni yaklaşımlar ve katkılar sağlayacak farklı bir bakış açısı oluşturması açısından da önem taşımaktadır. Yapılan literatür taramasında Türkiye de keman eğitiminde bu konu ile ilgili çalışmalara çok az rastlanmıştır. Yapılan çalışmalarda ise, genellikle teorik bilgilere yer verilmiş ve uygulama boyutu ele alınmamıştır. Bu açıdan vibrato öğretimi ile ilgili egzersizler hazırlanarak, deneysel boyutta uygulamalı olarak Türkiye de yapılan ilk çalışma olması ve yapılan diğer çalışmaların uygulama boyutunu tamamlaması açısından bu araştırma önem teşkil etmektedir. Ayrıca bu alanın öğrenci, eğitimci ve araştırmacılarına yararlar sağlaması ve konuyla ilgili başka araştırmalara ışık tutması açısından önemlidir.

43 Varsayımlar 1. Bu araştırmada izlenen yaklaşım ve seçilmiş olan yöntem araştırmanın amacına, konuya ve problemin çözümüne uygundur. 2. Deneysel çalışma için hazırlanan ve deney grubuna uygulanan vibrato egzersizlerinin uygulama süresi yeterlidir. 3. Araştırmanın betimsel boyutlarından olan anket uygulamasına katılan öğrenciler gerçek görüşlerini yansıtmışlardır. 4. Araştırmanın deneysel boyutunda, deney ve kontrol grubundaki öğrenciler gerçek performanslarını yansıtmışlardır. 5. Veri toplama araçları alan uzman görüşleri doğrultusunda hazırlandığı için, uygulama yöntemleri ve bu yöntemlerle toplanan veriler neticesinde elde edilen sonuçlar yeterince geçerli ve güvenilirdir. 6. Araştırma için seçilen Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği Anabilim Dalı Lisans II. ve III. Sınıftan 2 10 = 20 keman öğrencisinden oluşan örneklem belirli sınırlılıklar çerçevesinde evreni temsil etmektedir. 7. GÜGEF Müzik Öğretmenliği Bilim Dalı nın Türkiye deki ilk müzik eğitimi bölümü olmasından ve Türkiye deki diğer müzik eğitimi bölümlerinin de kurucusu niteliğinde olmasından dolayı, araştırma sonuçlarının evrene genellenebilir olduğu varsayılmıştır. 1.5.Araştırmanın Sınırlılıkları 1. Bu araştırma, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği Anabilim Dalı ile, 2. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Öğretmenliği Anabilim Dalı keman öğrencileri ile, 3. Müzik öğretmenliği A.B.D. keman dersi ve öğretim programı ile, 4. Araştırmanın betimsel boyutunda, anket uygulamasına katılan 82 keman öğrencisi ile, 5. Araştırmanın deneysel boyutunda, deney ve kontrol grubunu oluşturan Lisans II. ve III. Sınıf 2 10 = 20 keman öğrencisi ile, 6. Keman Eğitiminde vibrato tekniği ile,

44 19 7. Araştırmanın kavramsal çerçevesini oluşturmak için ulaşılabilen kaynaklar ile, 8. Deney ve kontrol gruplarının vibrato becerilerini ölçmek için seçilen 4 etüt (Wolfahrt Op.45 No.8, Mazas Op.36 No.1, Sevcik Op.2 No.8, Kreutzer Caprices or Etudes No.32) ile, 9. Deneysel uygulama için hazırlanan vibrato egzersizlerinin uygulama süresi, 8 hafta ile, 10. Öğrencilerin vibrato performansını ölçmek için araştırmacı tarafından geliştirilen vibrato performans değerlendirme ölçeği ile, 11. Uzman görüşleri ile, 12. Vibrato becerisini geliştirmeye yönelik olarak araştırmacı tarafından hazırlanan vibrato egzersizleri ile sınırlıdır. 13. Ayrıca araştırmada, vibratonun eserlerde ve klasik müzik dönemlerinde uygulanış şekli hariç tutulmuş, vibrato hareketinin gerçekleştirilebilmesine yönelik incelik ve teknikler ile sınırlandırma yapılmıştır. 1.6.Tanımlar Aksan: Müzikte ifadeyi ortaya koymak için nota üzerinde gösterilen vurgu işaretleri. Biceps: Pazu Kası. Cent: Ses genliğini ya da genişliğini ifade etmek için kullanılan birim değer. Crescendo: Bir parçanın, sesi gittikçe gürleştirerek çalınacağını anlatır. Decrescendo: Bir parçanın, sesi gittikçe kısarak çalınacağını anlatır. Deltoid: İnsan omzunu çevreleyen kaslara verilen isimdir. Elektromiyografi: Hareket halindeki bir adele tarafından meydana getirilenelektrik akımlarının yazılı olarak kaydedilmesi. Entonasyon: Ses temizliği ile ilgili bir perde kavramıdır. Özellikle perdesiz çalgılarda parmağın doğru ses noktasına teması ile ilgili bir kavramdır.

45 20 Enstrümantal: Söz olmadan sadece çalgı ile çalınan, çalgıya ait. Extensor: Bir uzvu çekip uzatan açıcı kas. Flexor: Bükülme hareketini yaptıran kas. Frekans: Saniye başına devirlerle ifade edilen, bir ses çıkaran-oluşturan fiziksel bir nesnenin titreşim oranıdır. Aynı zamanda sıklık olarak da ifade edilebilir. Metronom: Bir müzik parçasının hangi hızla çalınması gerektiğini gösteren alet.tempo ölçer Pizzicato: Yaylı çalgılarda tellerin parmak çekişleriyle seslendirilmesi. Portamento: Bir notadan diğer bir notaya kayma. Ses kaydırması. Pronator: El bileğini içe döndüren kas. Radius: Ön kol kemiği. Tını: Türlü müzik araçlarının verdiği sesleri birbirinden ayırt etmeyi sağlayan ses özelliği. Trill: Parmağın tel üstünde çok hızlı bir şekilde kalkma ve inme hareketlerinden oluşan bir tür titreşim. Tuşe: Enstrüman üzerinde notaların çalınması için parmakların basıldığı tabla ya da düzlem. Ulna: Dirsek Kemiği. Vibrato: Titremek, titreştirmek. Salınım. Sesi zenginleştirmek, yumuşatmak, yoğunlaştırmak amacıyla, vokal müzikte, üflemeli çalgılarda, telli ve yaylı çalgılarda seslendiriciler tarafından uygulanan titreştirme (salınım) tekniği.

46 BÖLÜM II 2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE Bu bölümde konuyla ilgili ve konuya ışık tutacağı düşünülen bilgiler, yerli ve yabancı literatürün taranması sonucu genelden özele doğru aktarılmaya çalışılmış ve konuyla en az ilgili olan bilgilerden konuyla en fazla ilgili olan bilgilere doğru bir sıra izlenmiştir. 2.1.Eğitim Eğitim, bireyin doğumundan ölümüne dek süregelen bir olgudur. Bu yüzden politik, sosyal, kültürel ve bireysel boyutları aynı anda içinde bulundurmaktadır ve yine bu sebepten dolayı tanımının yapılması zor olan bir kavramdır. Eğitimin farklı boyutları olmasından dolayı, bununla ilgili yapılan tanımlar da farklılık göstermektedir. Eğitimle ilgili yapılan belli başlı tanımlar şu şekildedir: Eğitim en genel anlamıyla bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir (Ertürk, 1972:12). İnsanın, içinde yaşadığı toplumun özelliklerini kazanmasına kültürlenme (sosyalleşme) denilmektedir. Bu süreç toplum açısından düşünüldüğünde kültürleme (sosyalleştirme) olacaktır. Kültürleme, rastlantılarla, kendiliğinden olabileceği gibi planlı, düzenli bir şekilde de yapılabilir. Kültürlemenin böyle belli bir amaca yönelik, kasıtlı yapılması ise eğitimdir (Öztürk, 2007:2). Geniş anlamda, bireylerin toplumun standartlarını, inançlarını ve yaşama yollarını kazanmasında etkili olan tüm sosyal süreçlerdir (Smith, Stanley ve Shores, 1957:1).

47 22 Kişinin yaşadığı toplum içinde değeri olan, yetenek, tutum ve diğer davranış biçimlerini geliştirdiği süreçlerin tümüdür. Seçilmiş ve kontrollü bir çevrenin (özellikle okulun) etkisi altında sosyal yeterlik ve optimum bireysel gelişmeyi sağlayan sosyal bir süreçtir (Good, 1959:52). Eğitim, önceden saptanmış esaslara göre insanların davranışlarında belli gelişmeler sağlamaya yarayan planlı etkiler dizgesizdir (Oğuzkan, 1974:45). Bu kavram hem bilimsel, hem de aktüel yanı ile oldukça ilgi çekicidir. Temel bir sosyal kurum olduğu kadar aynı zamanda öğretim kurumlarında uygulanan bir teknik, öğretim faaliyetlerinin tümü, tahsil, terbiye, yetişme ve yetiştirme gibi manaları ihtiva eder. Eğitim denilince akla gelen ilk şey insandır. Sadece yetiştirme açısından ele alındığında insanla beraber ikinci planda hayvanları da ilgilendirir. Ama öteki manalarıyla düşünülürse eğitim esasen insan kavramıyla bütünleşmiş gibidir. (Celkan, 1993:8) Eğitim, Formal Eğitim ve İnformal Eğitim olmak üzere iki ana kola ayrılır. Formal Eğitim amaçlıdır, önceden hazırlanmış bir program çerçevesinde planlı olarak yapılır ve öğretim yoluyla gerçekleştirilir. Eğitim süreci öğretmen tarafından planlanır uygulanır ve izlenir. Eğitim başlangıcından bitişine kadar özel bir çevre içinde kontrollü olarak yürütülür. Sürecin belli aşamalarında ve sonunda değerlendirme işlemi yer alır. Okullardaki eğitim formaldir. (Fidan ve Erden, 1994:13) Ülkemizde Formal eğitim, Örgün Eğitim ve Yaygın Eğitim olmak üzere iki şekilde verilmektedir. Örgün Eğitim, belli bir yaş grubundaki bireylere, Milli Eğitimin amaçlarına göre hazırlanmış eğitim programlarıyla okul çatısı altında düzenli olarak yapılan eğitimdir. Yaygın Eğitim ise, örgün eğitim sistemine hiç girmemiş, bu sistemin herhangi bir kademesinde bulunan veya bu kademelerden birinden ayrılmış olan kişilere ilgi ve gereksinme duydukları alanlarda yapılan eğitimdir (Taymaz, 1978:6). Halk eğitim merkezleri, pratik sanat okulları, kurslar, hizmet içi eğitim faaliyetleri v.b. yaygın eğitimdir.

48 23 İnformal Eğitim ise, Yaşam içinde kendiliğinden oluşan bir süreçtir. Amaçlı ve planlı değil, gelişigüzeldir. Kişi karşılaştığı durum ve içinde bulunduğu grubun üyeleriyle etkileşimde bulundukça farkında olmadan yeni şeyler öğrenir. Bu eğitim sürecinin iki önemli öğrenme yolu gözlem ve taklittir (Fidan ve Erden, 1994:13). Ülkemizde Formal Eğitim başlığı altına giren ve eğitimin pek çok boyutundan biri olan diğer bir eğitim boyutu da Sanat Eğitimidir. 2.2.Sanat Eğitimi Sanat, bireyin sosyal ilişkilerini ayarlamasını, işbirliği ve yardımlaşmayı, doğruyu seçme ve ifade edebilmeyi, bir işe başlayıp bitirme sevincini tatmayı, üretken olmayı sağladığı için gereklidir. Sanatla ister ürün vererek, isterse seyrederek, dinleyerek, okuyarak olsun ilgilenmek, sadece duyguları ve duyarlılığı harekete geçirmekle kalmamakta, bilişsel ve duyuşsal yönleriyle bütün zihinsel süreçleri canlı tutmaktadır. Sanat Eğitimi kişinin duygu, düşünce ve izlenimlerini anlatabilmek, yetenek ve yaratıcılığını estetik bir seviyeye ulaştırmak amacıyla yapılan eğitim faaliyetlerinin tümüdür (Sanat Eğitimi, 2010). Kişiye estetik yargı yapabilme konusunda yardımcı olmayı amaçlarken, yeni biçimleri hissedip, eğlenmeyi ve heyecanlarını doğru biçimlerde yönlendirmeyi öğretir. Sanat Eğitimi; bireyin yaratıcı güç ve potansiyellerini eğitmek, estetik düşünce ve bilinci örgütlemek için gereklidir. Canlandırabilme ve fikirlerini çeşitli araçlarla sunabilme yeteneği, hem sanatsal hem de bilimsel mesleklerdeki kişilerin eğitimsel başarılarına katkıda bulunmaktadır. Eğitim, bilim, teknik ve sanatın her üçünü de kapsayan bir içerikle düzenlenerek, bireyleri ve toplumları biçimlendirme, yönlendirme, değiştirme, geliştirme ve yetkinleştirmede en etkili süreç niteliği kazanır. Böyle bir eğitim, bireyi biyopsişik, toplumsal ve kültürel boyutlarıyla, bedensel, bilişsel, duyuşsal ve devinişsel yapılarıyla dengeli bir bütün olarak en uygun ve ileri düzeyde yetiştirmeyi amaçlar. Sanat Eğitimi, bu amaca dönük eğitim sürecinin üç ana boyutundan, üç ana bileşeninden biridir. (Uçan, 1994:23)

49 24 Sanat Eğitimi, temelde, sanatsal etkinlik ve etkileşimler yoluyla bireyin yaratma güdüsünü doyurmaya, estetik gereksinimlerini karşılamaya, beğeni duygusunu geliştirmeye ve içinde yaşadığı gerçekliğe daha duyarlı olmasını sağlamaya yöneliktir. Bu bakımdan Sanat Eğitimi, bireyin bilişsel ve devinişsel yönlerinin yanında, özellikle duyuşsal yönünün gelişmesinde çok önemli rol oynar. (Uçan, 1994:35) Genel eğitim kapsamında sanat eğitimi, sanatların yasa ve tekniklerini kullanarak, bireye estetik kişilik kazandırmayı hedefleyen bir eğitim alanıdır. Sanat eğitimi sürecinde; algılama, bilgilenme, düşünme, tasarlama, yorumlama, ifade etme ve eleştirme davranışları, estetik ilkeler doğrultusunda sanatların dili kullanılarak edinilir (Sanat Eğitimi, 2010). Sanat Eğitimi üç ana başlık altında toplanabilir. Bunlar, Fonetik Sanatlar Eğitimi, Plastik Sanatlar Eğitimi ve Dramatik Sanatlar Eğitimidir. Bu dalların her biri kendi içlerinde de alt başlıklara ayrılmaktadır. Konumuzun temel dayanağı Müzik Eğitimi de Fonetik Sanatlar Eğitiminin başlıca dallarından birini oluşturmaktadır. 2.3.Müzik Eğitimi Müzik eğitimi, bireye kendi yaşantısı yoluyla amaçlı olarak belirli müziksel davranışlar kazandırma, bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla amaçlı olarak belirli müziksel değişiklikler oluşturma ya da bireyin müziksel davranışlarını, kendi yaşantısı yoluyla amaçlı olarak değiştirme veya geliştirme sürecidir (Uçan, 1997:30). Müzik Eğitimi kendi başına bir bütün olmasına rağmen, içerik, yöntem, düzey ve süre bakımından çeşitlilik gösterdiği için çeşitli alt bölümlere ayrılmaktadır. Bunlar, Genel Müzik Eğitimi, Özengen Müzik Eğitimi ve Mesleki Müzik Eğitimi olmak üzere üç ana boyutu oluşturur (Uçan, 1994:26). Genel Müzik Eğitimi, iş-meslek, okul, bölüm, kol-dal ve program türü ne olursa olsun, ayırım gözetmeksizin, her düzeyde, her aşamada, her yaşta herkese yönelik olup, sağlıklı ve dengeli bir insanca yaşam için gerekli asgari- ortak genel müzik kültürünü kazandırmayı amaçlar (Uçan, 1997, s.31).

50 25 Özengen Müzik Eğitimi, müziğe ya da müziğin belli bir dalında özengence (amatörce) ilgili ve yatkın olanlara yönelik olup, etkin bir müziksel katılım, zevk ve doyum sağlamak ve bunu olabildiğince sürdürüp geliştirmek için gerekli müziksel davranışlar kazandırmayı amaçlar (Uçan, 1997 s.31). Mesleki Müzik Eğitimi, müzik alanının bütününü, bir kolunu ya da dalını, o bütün, kol ya da dal ile ilgili bir işi meslek olarak seçen, seçmek isteyen, seçme eğilimi gösteren, seçme olasılığı bulunan ya da öyle görünen, müziğe belli düzeyde yetenekli kişilere yönelik olup, dalın, işin ya da mesleğin gerektirdiği müziksel davranışları ve birikimi kazandırmayı amaçlar. (Uçan, 1997, s.31-33) Ülkemizde Mesleki Müzik Eğitimi, Müzik Sanatçılığı Eğitimi, Müzikbilimcilik Eğitimi, Müzik Öğretmenliği Eğitimi ve Müzik Teknologluğu Eğitimi gibi belli başlı dallara ayrılmaktadır. Bu dalların büyük bir kısmında en temel boyutlardan birisini de Çalgı Eğitimi oluşturmaktadır. Müzik Öğretmenliği Eğitiminin bir alt boyutu da, yine Çalgı Eğitimidir. 2.4.Çalgı Eğitimi Çalgı Eğitimi, çalgı öğretimi yoluyla bireylerin ve onların oluşturdukları toplulukların devinişsel, bilişsel ve duyuşsal davranışlarında kendi yaşantıları yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişiklikler oluşturma, bu nitelikte yeni davranışlar kazandırma sürecidir (Uçan, 1980). Çalgı eğitimi, eğitimin-öğretimin bilişsel, duyuşsal ve devinişsel unsurlarının tümünün sergilenebildiği çok boyutlu bir yapıya sahiptir. Bu unsurların sağlıklı biçimde sergilenebilmesi ve bu davranışların istenen standartlarda gerçekleştirilebilmesi, yani eğitimin bu üç unsur açısından verimli sonuç verebilmesi için çalgı eğitiminin bir takım niteliklere sahip olması gerekmektedir. (Kalan, 2008:7) Çalgı Eğitimi sürecinde öğretmen, öğrenci ve öğretim programı niteliği etkileyen üç temel faktör olarak sayılabilir. Öğretmen açısından bakıldığında, etkili çalgı çalmayla ilgili temel doğru teknik ve müzikal davranışları öğrenciye kazandırarak bu temel davranışların geliştirilmesinin ve etkili çalgı çalmaya dönüştürülmesinin önünü açacak kişinin öğretmen olması ve öğretmenin aynı zamanda iyi bir öğretmenlik

51 26 formasyonu almış olması niteliği doğrudan etkilemektedir. Öğrenci açısından ise, ortaöğretim başarı puanı barajı dikkate alınarak yapılan özel yetenek sınavıyla, aday öğrencilerin yetenek düzeyinin yeterliliğine bakılmaksızın okullara öğrenci kabul edilebilmeleri ve dolayısıyla öğrenciler arasında müzik yeteneği açısından gerçek anlamda bir seçme yapılamaması eğitimde nitelik sorunlarını da beraberinde getirmektedir. Çalgı eğitiminde öğretilen çalgıyla ilgili öncelikle temel tekniklerin öğretmen tarafından çok iyi bilinmesi ve öğrenciye çok iyi aktarılıp öğretilmesi için gerekli bütün çalışmaların sabırla ve ısrarla yapılması ve yaptırılması, bunun için gerekli olan öğretim ve çalışma programlarının öğrenciye göre düzenlenmesi, kontrollerinin yapılması gerekmektedir (Çilden, 2006:544). Çalgı Eğitimi nde, bir çalgıyı çalabilmek için gerekli olan teknik bilgiyi bireye aktarıp bu bilgiyi belirli yöntemlerle bireye uygulayarak, bu teknik ve yöntemlerle ilgili bir takım becerilerin bireye sistematik şekilde kazandırılması hedeflenir. Bu kural, çalgı eğitiminin bir alt boyutu olan Yaylı Çalgı Eğitimi ve dolayısıyla Keman Eğitimi için de geçerlidir. 2.5.Keman Eğitimi Kemanın tek sesli-çok sesli, geleneksel-klasik-modern, ulusal-evrensel, soloeşlikli-orkestral gibi boyutlarda kullanılmasından ve tüm kültürlerde çok zengin bir literatüre sahip olmasından dolayı, keman eğitimi de özellikle mesleki müzik eğitimi veren kurumlarda çok önemli bir eğitim alanı haline gelmiştir (Yağışan, 2002:3). Keman Eğitimi, keman öğretimi yoluyla bireylerin ve onların oluşturdukları toplulukların devinişsel, bilişsel ve duyuşsal davranışlarında, kendi yaşantıları yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişiklikler oluşturma ya da onlara bu nitelikte yeni davranışlar kazandırma süreci şeklinde tanımlanabilir (Günay ve Uçan, 1980:8). Schleuter (1997), her çalgının kendine özgü değişik teknikleri olduğunu ve bu teknikleri geçekleştirmeye yönelik beceriler gerektirdiğini, fakat genel olarak çalgı çalma tekniklerinin, duruş, tutuş, yay kullanma, el pozisyonu, nefes, dilin kullanımı, ses kalitesi, bilek, kol ve parmakların durumu, entonasyon ve vibratodan oluştuğunu belirtmektedir.

52 27 Keman eğitiminde de müziği ifade etmek, ifadenin etkililiğini ortaya koymak, ifadeye anlam kazandırmak için sağ ve sol elde öğrenilmesi ve öğretilmesi gereken pek çok beceri vardır. Sağ elde detache, legato, staccato, martele, spiccato, ricochet v.b. yay tekniklerinin ya da becerilerin, sol elde ise pozisyon değiştirme, entonasyon, çift ses çalma, flajole, glissando, vibrato v.b. tekniklerin ya da becerilerin öğrenciye kazandırılması amaçlanır. Kazandırılması gereken bu becerilerin en önemlilerinden birisi de, keman çalmada sol elin en önemli fonksiyonlarından birisi olan vibratodur. 2.6.Vibrato Vibrato nun hemen hemen her dildeki karşılığı titremek, titreştirmek anlamına gelmektedir. Sesi zenginleştirmek, yumuşatmak, yoğunlaştırmak amacıyla, vokal müzikte, üflemeli çalgılarda, telli ve yaylı çalgılarda seslendiriciler tarafından uygulanan titreştirme (salınım) tekniği. Ses perdesinin hafifçe dalgalanıp yoğunlaştırılmasıdır (Say, 2002:562). Uçan ve Günay vibratoyu şu şekilde özetlemişlerdir: Bildiğimiz gibi ses, titreşim sonucunda oluşmaktadır. Yayınızı tek sürttüğünüzde, tel titreşmekte ve ses çıkmaktadır. İşte çıkan bu sesi daha da güzelleştirmek için, sol elin yardımı ile yeniden bir titreşim oluşturulmaktadır. Bu yeni dalgalandırma yolu ile sesin çıplaklığı, düzlüğü giderilir ve daha seçkin bir hale getirilir. Telden çıkan seslerin, sol elde yapılan dirsek, bilek ve parmak hareketleri ile yeniden titreştirilmeleri, dalgalandırılmaları işlemine vibrato yapmak diyoruz. Bu işlem sonucunda ses, vibratolu olma özelliğini kazanmaktadır. Vibratolu ses için, yeniden titreştirilmiş ses, vibrato için de yeniden titreşme anlamında karşılıklar arama zorunluluğundayız (Uçan ve Günay, 1975:24). Galamian da (1962), vibratonun müziğe yaşam vermede, renk vermede ve kemancıların performansındaki çeşitliliğinde sonsuz bir dizi olasılıklar sunduğunu düşünmektedir. Stern (1995), vibratonun gerçek işlevinin temel ses üzerinde salınım yapmak olmadığını, aksine keman sesinin doğasında var olan armoniklerin çıkardığı sesleri engellemek için sol el parmak uçlarının salınımını kullanmak olduğunu ileri sürmüştür.

53 28 Stern, armoniklerin tekrarlı şekilde kesintiye uğramasının, ses rengine daha da dikkat edilmesini sağladığını vurgulamıştır. Stern e göre, armoniklerin çıkardığı seslerin kesintiye uğrayıp devam etmesi döngüsü güçlü bir vibratoyu meydana getirmektedir. Sheppard (1979) ise vibratonun perde üzerinde çok büyük bir salınım meydana getirmediğini, ancak bunun işitsel bir yanılsama olduğunu ifade ederek şunları eklemiştir: Sinema makinesinin önünden geçen bir film şeridinin göze bir ilüzyon olarak görünmesi gibi, vibrato da kulakta meydana gelen bir ilüzyondur. Bu işitsel ilüzyon olmaksızın vibrato, dinleyiciye dayanılmaz gelecektir (s.939). Görüldüğü gibi vibrato ile ilgili pek çok tanım yapmak mümkündür. Bu tanımların çoğunda vibratonun önemi ve temel yapısı vurgulanmıştır. Ancak vibratonun müzik ifadesine güzellik katmanın yanında üzerinde durulması gereken başka yönleri de vardır. Bundan sonraki bölümlerde vibratonun bu diğer yönlerine de ışık tutulmaya çalışılacaktır Vibratonun Tarihçesi Vibratonun kullanılmaya başlanması onaltıncı yüzyıla denk gelmektedir. Bu dönemde vibratonun enstrümanlarda vokal ses üretimini taklit ederek, uzun seslerde gerçekleştirildiğine dair kanıtlar bulunmaktadır (Babynchuk, 1955; Boyden, 1990; Hauck, 1975). Ancak buna rağmen, dönemin müziksel özellikleri sade ve doğal bir anlatımı gerektirdiğinden, vibratonun seslerle yanlış ve gereksiz bir oynama olduğu ve doğallığı bozup, müziği monotonlaştıran bir unsur olduğu düşünülmüştür. Yaylı enstrüman icracılığı alanında literatürde kayıtlı ilk bilimsel inceleme, vibratonun müziksel bir ifade aracı olarak vurgulandığı ancak sadece arada sırada kullanılarak sınırlandırılan bir süsleme aracı olduğu belirtilen Sylvestro di Ganassi nin yılları arasında yayınladığı Regola Rubertina adlı eseridir (Boyden, 1990:69). Martin Agricola tarafından 1545 de yazılan diğer bilimsel bir incelemede ise, vibratonun belirli notalarla sınırlandırılması gerektiği fikri vurgulanmıştır (Boyden 1990:91). Onyedinci yüzyılın büyük bir kısmı barok dönem etkisini sürdürdüğü için, bu dönemde de vibrato kullanımı sınırlı bir şekilde tutularak sadece arada sırada kullanılan bir süsleme aracı olarak düşünülmüştür. Bu dönemde vibratonun nadiren de olsa

54 29 kullanıldığına dair en önemli kanıt, Marin Mersenne nin (1636) Harmonie Universelle adlı eseridir. Bu eserde sadece vibratonun önemi ve onyedinci yüzyılda kullanımı değerlendirilmemiş, ayrıca vibrato tarihinin ilk pedagojik bilgileri de ortaya koyulmuştur (Reidlinger, 2000:11). On yedinci yüzyılda, Thomas Mace Musik s Monuments (1676) adlı eserinde ve Daniel Merck ise Compendium Musicae Instrumentalis Chelicae (1688) adlı eserinde vibratodan sadece süsleme için kullanılan bir araç olarak bahsetmişlerdir (Hauck, 1975:14). Donington a göre (1977), yine on yedinci yüzyıl bestecilerinden Jean Rousseau, Treaite de viole (1687) adlı eserinde vibratonun, notanın uzunluğu elverdiği her durumda kullanılması ve nota süresi boyunca devam etmesi gerektiğini belirtmiştir. On yedinci yüzyılda yaygın bir düşünce şekli olan vibratonun arada sırada kullanımı ile ilgili fikirlerin değişmesinde, on sekizinci yüzyılın ortalarında, ünlü kemancı Francesco Geminiani nin büyük etkisi olmuştur. Geminiani 1751 de yayınladığı The Art of Playing The Violin adlı eserinde kemanda vibratolu çalma sürecini tanımlamış ve vibratonun mümkün olduğu kadar sık şekilde kullanılmasını tavsiye ederek sürekli vibrato kullanımını desteklemiştir (Stowell, 1985:203). Vibratonun sık kullanımıyla ilgili bu fikirler, Leopold Mozart ın on yedinci yüzyıla bir geri dönüş gibi vibratonun arada sırada kullanımını desteklediği A Treatise on The Fundamental Principals of Violin Playing (1756) adlı eserindeki açıklamalarla bastırılmıştır (Hauck, 1975:11). Boyden e göre (1990), Mozart vibratonun arada sırada kullanımını desteklemesine rağmen, yine de vibratonun önemi üzerinde durmuş ve vibratoda crescendo ve decrescendo kullanımını göstererek, vibratoyu üç farklı hızda çalınacak şekilde sınıflandırmıştır. Yirmi yıl sonra Giuseppe Tartini, vibratonun nasıl uygulanması gerektiği ile ilgili daha kesin bilgiler vermiştir. Tartini de vibratonun sürekli kullanılmamasını, sadece uzun notalarda ve cümle sonlarında kullanılması gerektiğini belirterek, o dönemdeki vibratonun günümüz vibratosundan daha ağır şekilde gerçekleştirildiğini vurgulamıştır (Shepherd, 2004:4). On dokuzuncu yüzyılın başlarında vibrato, o dönemin önemli kemancıları tarafından yine tedbirli şekilde kullanılmıştır. Bu dönem keman icrasında, vibratodan

55 30 daha çok portamento kullanılmış ve bir ifade aracı olarak vibratonun kullanımı on dokuzuncu yüzyılın büyük bir kısmında ikinci derecede önem teşkil etmiştir (Reidlinger, 2000:14). On dokuzuncu yüzyılda vibrato kullanımının önem kazanması, kemanın tüm sahalarını kullanıp tüm sınırlarını zorlayan ve yenilikçi bir kemancı olan Nicolo Paganini nin ( ) etkisiyle olmuştur. Onun büyük bir hüner içeren çalma stili vibratonun kullanımına ve vibrato kullanımını yaygınlaştıran ve sürdüren daha sonraki kemancılara öncülük etmiştir. Bu kemancılar içinde özellikle Henryk Wieniawski ( ), yeni nesil kemancılara ışık tutacak olan özel vibrato egzersizleri oluşturmuştur. Bu gelenek daha sonra Eugene Ysaye den ( ) sürekli vibratoyu kullanan ilk kişi olan Fritz Kreisler e ( ) kadar sırasıyla geçerek gelmiştir (Shepherd, 2004:4). Ayrıca bu dönemde, Pierre Baillot ( ), Louis Spohr ( ) ve Charles Beriot ( ) gibi müzik adamları, vibratoyu sınıflandırma çabasına girmişler ve hızlı vibrato, yavaş vibrato, hızı artan vibrato, hızı azalan vibrato gibi terimler oluşturup vibratonun hızında değişiklikler yaparak geniş ifade imkanları elde edileceğini savunmuşlardır. Yine bu dönemde, vibratonun nota üzerinde gösterimine yönelik çalışmalar da yapmışlardır (Shepherd, 2004:33). Yirminci yüzyılda, modern çağın en büyük kemancısı olarak düşünülen Jascha Heifetz ( ) müziğin ifade gereksinimlerine uygun şekilde vibratoyu kullanarak, vibratonun genişliğini ve hızını değiştirmenin geniş ifade imkanları sunduğunu ortaya çıkarmıştır (Shepherd, 2004:34). Bu dönemde vibrato kullanımı müzikal ifadenin vazgeçilmezlerinden biri olurken, teknoloji ve bilimin daha da gelişmesiyle vibratonun fiziksel özellikleri de ortaya koyulmuştur. Cheslock ve Seashore gibi bilim adamları vibratonun genişliği, yoğunluğu ve sıklığı gibi fiziksel özelliklerini deneysel çalışmalarla ortaya koymuşlardır. Daha önceki dönemlerde keman yastığı ve çeneliğinin olmayışından dolayı sadece parmak ve bilek vibratosu kullanılırken, bu dönemde keman üstüne çeneliğin eklenmesi ve keman yastığının kullanılması ile kol vibratosu da gerçekleştirilmeye başlanmış ve vibrato türleri kesin başlıklar altında kategorilenmiştir. Ayrıca bu dönemde vibratonun müziksel ifadenin vazgeçilmez bir aracı olarak kabul edilmeye başlaması, vibrato öğretimini de yavaş yavaş popüler kılmaya başlamıştır.

56 Vibrato Öğretimi ve Vibrato Öğretimine Yönelik Egzersizlerin Gelişim Süreci Literatürde vibrato öğretimine başlamak için en uygun zaman konusunda çeşitli görüşler bulunmaktadır. Oppelt (1981), vibrato öğretimini çok uzun süre ertelemenin, öğrencide bu becerinin öğrenilmesine ciddi derecede engel olacak bir gerginliğe sebep olacağını belirtmiştir. Oppelt, vibrato öğretimine keman eğitiminin ikinci yılının sonunda, parlak öğrencilerde ise en geç ilk iki yıl içinde başlanması gerektiğini savunmuştur. Ancak Wade (1979) ise, eğer öğrencilere vibratoyu öğrenmeleri için baskı yapılırsa, öğrencilerin daha büyük bir gerginlikle çalabileceklerini ve bu gerginliğin vibrato üretimine zarar vereceğini iddia etmiştir. Yaylı çalgı eğitimi alanındaki otoriteler ise, vibratonun çalgı eğitimi müfredatının önemli bir parçası olduğu konusunda hem fikirdirler. Applebaum (1965), öğrencilerin mümkün olur olmaz gam çalışmalarına başlamalarını ve en geç eğitimin ikinci yılında vibratoya hazırlık olarak bedeni güçlendirici egzersizler yapmalarını tavsiye etmiştir. Applebaum öğrencilerin erken gelişiminde vibrato öğretiminin önemine değinerek, iyi vibrato yapan bir öğrencinin keman eğitiminde öğrenmeye daha istekli olduğunu belirtmiştir (Applebaum, 1965:52). Yaylı çalgı eğitiminde vibrato öğretiminin önemi, yaylı çalgı eğitimcilerinin kitap ve yazılarıyla da belgelenmiştir. Yaylı çalgı öğrencilerine vibratonun öğretilmesi gerekliliği konusunda pek çok gerekçe ortaya atılmıştır. Ünlü pedagoglara göre bu gerekçeler şu şekilde özetlenebilir: genç bir icracının ses tonuna parlaklık kazandırmak (Fidlar, 1989; Harper, 1996; Rohner, 1943); sese ihtişam katmak için tonal olgunluğun gelişimini sağlamak (Dixon, 1994; Fischbach, 1998; Waller, 1950); geniş müzikal ifade yelpazesiyle yoruma incelik kazandırmak (Harper, 1996; Irvine, 1991; Kazez, 1987); vücudu kullanarak esneklik ve dengeyi sağlamak (Dixon, 1994; Fischbach, 1998); öğrencilerin güç, yetenek ve duyarlılıklarına katkıda bulunmaktır (Klose, 1989). Pek çok eğitimci vibratoya hazır bulunuşlukla ilgili olarak, temiz bir ses üretimi, yay kontrolü, vibrato yapmayı öğrenmeye olan ilgi, iyi bir entonasyon, sol elin teknik açıdan yetenekleri, enstrümandaki denge hissi, doğru enstrüman tutuşu, esnek bir el ve vücut ve en azından üçüncü pozisyona geçebilme yeteneği gibi bazı faktörlerin etkili

57 32 olduğunu belirtmişlerdir (Fidlar, 1989; Kazez, 1984, Rohner, 1943; Dixon, 1994; Fischbach, 1998; Waller, 1950; Johnson, 1989; Klose, 1989; Oppelt, 1981; Bodman, 1995). Bazı pedagoglar ise herhangi yaylı bir enstrümanda iyi bir vibratonun, iyi bir sol el pozisyonuna, esnekliğe ve iyi bir entonasyona bağlı olduğunu savunmuşlardır. (Applebaum, 1986; Collins, 1962; Lamb, 1990). Johnson a göre (1989) ise, tuşeye iyi şekilde yerleştirilmiş parmaklar ve yayla basitçe üretilen bir tınının gelişimini sağlamak ve vibratoya başlamadan önce, vibrato yapmaksızın temiz bir ton geliştirmek çok önemlidir. Pek çok pedagog vibrato öğretimine üçüncü pozisyonda başlamanın, enstrümanın gövdesiyle temas edilmediği için ele daha rahat bir pozisyon sağlayacağını düşünmüşlerdir (Applebaum, 1986; Green. 1966; Lamb, 1990). Dillon ve Kriechbaum (1978) ise, vibrato başlatılmadan önce parmakların birbirinden bağımsız şekilde güçlüce durması gerektiğini, çünkü vibrato yapılırken tele baskı yapan sadece tek bir parmağın kullanıldığını belirtmişlerdir. Dillon ve Kriechbaum (1978), ayrıca yaylı çalgılarda öğrencilere vibratonun öğretilmesi için günlük 5 ile 10 dakikalık bir zaman ayrılmasını önermişlerdir. Pedagojik çalışmaların eksikliğinden dolayı, yirminci yüzyıldan önce vibrato sistematik bir şekilde öğretilememiştir. Son yüzyılda, vibratonun nasıl öğretileceğinin keşfedilmesi şaşırtıcı bir gelişme olmuştur (Klose, 1989; Rohner, 1943). Şu anda, bir öğrencinin bu beceriyi kazanabilmesinin, sadece belirli bir eğitim uygulanarak başarılabileceğine inanılmaktadır (Fidlar, 1989; Gazda, 1991; Rohner, 1943; Waller, 1950). Ancak buna rağmen eğer öğretmenler vibrato öğretim sürecinde öğrencileri sık sık denetlemezlerse vibrato hatalarının ortaya çıkması kaçınılmaz bir sonuç olur. Bu hataların eşliğinde çok dar bir vibrato gerilimle, çok geniş bir vibrato hareketi çok ağır bir vibratoyla, parmak hareketindeki çok küçük bir sapma, yetersiz yay kontrolüyle ve hatalı konum değişimi yanlış entonasyonla sonuçlanmaktadır (Applebaum, 1986; Lamb, 1990). Yirminci yüzyılın başlarında, vibrato kullanımının giderek moda olması ve daha da incelik kazanması, vibrato üstüne yapılan çalışmaları daha bilimsel olmaya yöneltmiştir. Vibrato ile ilgili araştırmalarda önde gelen pedagogların ilklerinden olan Siegfried Eberhardt, 1910 yılında yalnızca vibrato üzerine yazılmış ilk kitap olan

58 33 Violin Vibrato: Its Mastery and Artistic Use adlı kitabını yayınlamış ve vibratoda doğru tekniği geliştirmek için bazı egzersizler önermiştir. Eberhardt ın keman icrası esnasında vücudun doğal pozisyonu ile ilgili fikirleri, yirminci yüzyılın sonlarına doğru o dönemin diğer pedagogları tarafından da kabul görmüştür. Ayrıca yirminci yüzyıl eğitmenlerinin vazgeçilmezlerinden olan Eberhardt, vibrato için hazırlık egzersizlerinin önemini vurgulayan ilk kişi olma özelliğini de korumaktadır (Shepherd, 2004:4). Yine yirminci yüzyıl başlarında Leopold Auer ve Carl Flesch gibi keman eğitmenleri, temel olarak vibratonun iki tipini tanımlayarak geçmişte yapılan çalışmalardan daha detaylı bir şekilde, doğru bir vibrato için gerekli olan hareketleri tanımlamaya başlamışlardır. Auer (1921) ve Flesch e (1939) göre, ağır vibrato ve hızlı vibrato olarak adlandırılan bu iki tip vibrato, kol, el ve parmağın farklı fiziksel hareketleriyle üretilmektedir. Flesch (1939), sanatçılar tarafından sürekli vibrato kullanımının yaygınlaşması gibi sebeplerden bahsederek, Auer e göre vibratoyu daha da önemsemiştir. Dr. D. C. Dounis, Carl Flesch in görüşlerini benimsemiş; ancak buna ek olarak, kendisinin tıp eğitiminden dolayı vibrato öğretimine daha fizyolojik bir bakış açısı getirmiştir. Dounis, vibratonun sol ele serbestlik ve doğru bir işlev kazandırdığını iddia ederek, vibratonun önem düzeyini artırmıştır. Başka bir deyişle vibrato, doğru bir sol el pozisyonunu gösteren bir kılavuz gibi kullanılabilir. Dounis, Eberhardt tan bu yana vibrato öğretimi için hazırlık egzersizlerini kullanan ilk kişi olmuştur (Shepherd, 2004:5). Leland a (1982) göre, yirminci yüzyılın ortalarına kadar, vibrato öğretimi benimsenmeye başlamıştır. Yirminci yüzyılın en büyük keman eğitmenlerinden biri olan Ivan Galamian, Juilliard Müzik Okulu nda öğrencilerine kol, bilek ve parmak olmak üzere üç tip vibratoyu öğretmiş ve müzikal fikirleri en iyi şekilde ifade etmek için hız, yoğunluk ve genişlik gibi büyük bir paleti oluşturan vibratoyu geliştirmeye çalışmıştır. Bir Amerikan pedagogu olan Paul Rolland, bazı hareket egzersizleri kullanarak vibrato üretimi ile ilgili bilgileri ilerletmiş ve vücudun doğal hareketleri taklit edilerek yapılan hareketleri önererek vücutta ve kolda gerginliği azaltmaya çalışmıştır. Rolland ın doğal vücut hareketleri fikri, Eberhardt ve Dounis e dönüş olarak nitelendirilebilir. Rolland aynı zamanda, enstrümandan bağımsız olarak ilk kez

59 34 vibrato için gerekli olan hareketleri egzersizlere dönüştürerek öğrencilere uygulamış ve değişik hızlarda vibratoyu geliştirmek için metronomla ritmik çalışmaları kullanmıştır. Juilliard Müzik Okulu nda bir öğretmen olan Dorothy DeLay da vibrato hareketi esnasında eli rahatlatmak için armoniklerle yapılan egzersizleri kullanmış ve Paul Rolland a benzer şekilde değişik hızda, yoğunlukta ve genişlikte yapılan vibratoyu geliştirmek için metronomla ritmik çalışmaları uygulamıştır (Lindley, 2000). Vibrato tiplerinin öğretimi ile ilgili olarak Collins (1962) ise, kol, bilek ya da parmak vibratolarından hangisinin ilk önce öğretilmesi gerektiği ile ilgili anlaşmazlıklar olduğunu, ancak bunların çok az öneme sahip olduğunu belirtmiştir. Bu üç tipten hangisini kullanacağını öğrencinin kendine göre en doğal ve en kolay gelecek şekilde yine kendisinin belirleyeceğini ve diğer türlerin daha sonra geliştirilebileceğini vurgulamıştır (Collins, 1962:107). Ünlü Japon keman öğretmeni Shinichi Suzuki ise, anadil metodunu kullanarak çok küçük çocuklara keman öğretimini geliştirmiştir. Basamak basamak eğitimi içeren bu metot çok küçük yaştaki çocukları, müziğin ifade amaçları için vibratonun kullanımını gerektiren artistik bir düzeyde geliştirmeyi sağlamıştır. Bu sayede bireyin kemanda vibrato üretmeden önce, enstrümandan bağımsız olarak yapılan hazırlık egzersizleri, giderek enstrüman üstünde yapılmaya başlanmıştır (Starr, 1976). Hazırlık egzersizleri, yirminci yüzyılda önde gelen yaylı çalgı eğitimcileri arasında yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. İlk önce vibrato hareketi yapar gibi kemandan bağımsız olarak yapılan egzersizler ortaya koyulmuş, bunu keman kullanılarak, ancak yay olmadan yapılan egzersizler izlemiş ve son olarak, sol el vibrato yaparken, yayın kullanımı da devreye girmiştir (Applebaum, 1986; Collins, 1962; Lamb, 1990; Dillon ve Kreichbaum 1978). Öğrenci üçüncü pozisyonda kuvvet kazandıktan sonra, vibrato birinci pozisyonda öğretilmiştir. Applebaum (1986), özellikle kol vibratosunu öğretmek için birinci pozisyonu kullanmıştır. Applebaum (1986), kol vibratosu öğretimi için birinci pozisyonu bir avantaj olarak görmüştür. Çünkü bu pozisyonda kol enstrümanın gövdesinden tamamen bağımsızdır.

60 35 Vibrato öğretiminin başlangıç aşaması genel olarak büyük kas gruplarını çalıştırarak başlar. Bunlar, uzun glissandolar gerçekleştirmek, enstrümandan bağımsız olarak yapılan salınım hareketleri ve önce enstrüman üzerinde sonra ise tel üzerinde yapılan hafif dokunma hareketlerinden oluşmaktadır. Öğrenci daha geniş hareketlerde esneklik ve dengeyi sağlayabildiği zaman, vibrato hareketi devam ederken tel üstüne bir parmak yerleştirilebilir ve uygun vibrato çalışmaları başlatılabilir. Bu çalışmalara ek olarak bir metronom yardımıyla, ritmik kalıplarla pratik yapma çalışmaları da uygulanabilir. Bu çalışmaları son olarak vibrato çalışmalarıyla eş zamanlı şekilde yayın kullanımı izler (Waller, 1950; Dixon, 1994; Kazez, 1984; Johnson, 1989; Klose, 1989; Lucktenberg, 1994; Rohner, 1943; Fischbach, 1998; Bodman, 1995). Fischer (1997), bunlara ek olarak, hızlı pasajlarda kısa süreli notalarda vibrato yapmak için daha ileri düzey bir egzersiz önermiştir. Bu egzersiz, diğer parmaklar çalmaya devam ederken, parmaklardan bir tanesini basılı tutmayı gerektirmektedir. Vibrato yaparken basılı tutulan bu parmak, diğer parmaklara da vibrato yaptıracaktır. Lucktenberg (1994) ise, vibratonun sürekliliğini geliştirmek için, notalar arasında bağ varmış gibi vibrato salınımını bir notadan diğerine aktararak gam çalışmaları yapılmasını önermiştir lardan bu yana farklı sınıflara yönelik metotlar vibratoyla ilgili egzersizleri kapsamaktadır. Müller ve Rusch (1962), 2 ve 3 numaralı kitaplarının ön bölümünde fotoğraflardan oluşmuş vibrato için hazırlık egzersizlerine yer vermişlerdir. Wisniewski ve Higgins (1976), birinci kitaplarının orta bölümünde vibrato hazırlık egzersizlerini tanıtmış ve ikinci kitaplarında bu beceriyi pekiştirmek için gerekli olan çalışmaları sürdürmüşlerdir. Anderson ve Frost (1986), 2 ve 3 numaralı kitaplarında zaman zaman tril hareketleri, sol el pizzicatosu, parmak kaydırma hareketleri, değişik ritimler kullanarak tel üstünde cilalama hareketi benzeri salınım hareketlerini içeren vibrato egzersizlerine yer vermişlerdir. Allen, Gillespie ve Hayes (1997), kitaplarında öğrencinin elini keman gövdesinin yanındaki kavisli bölüme yerleştirerek vibrato öğretimine başlamaya dair egzersizlere yer vermişlerdir. Onlar ya gövde yanındaki kavisli bölüme temas etmiş vaziyetteki bir el vibratosu pozisyonunda, ya da gövde yanındaki kavisli bölümden bağımsız şekilde bilek hareketini gerektiren bir kol vibratosu pozisyonunda ele salınım yaptırmayı önermişlerdir. Yazarlar tarafından üçüncü pozisyonda yapılabilecek bütün egzersizler yazıldıktan sonra, daha ritmik alıştırmalar için birinci pozisyonda yazılmış egzersizlere yer verilmeye başlanmıştır. Gazda ve Stoutamire (1997), ikinci kitaplarının son bölümünde, enstrümana sadece parmak ucu ve başparmağı temas ettirerek ve armonik bir ses etrafında teli cilalarmış

61 36 gibi parmağı tel üstünde kaydırarak vibratonun çalışılabileceğini belirtmişlerdir. Ayrıca, vibratoda doğru bir el hareketinin sağlanabilmesinde öğrencilere yardım etmek için lastiğe benzeyen küçük bir topun kullanılmasını önermişlerdir. Yirminci yüzyıl vibrato pedagojisine yönelik bu genel bakış açısı, keman çalmada vibratonun önemli bir unsur olduğunu ve doğru bir vibrato elde etmek için uygun bir eğitimin hazırlık egzersizleriyle geliştirilebileceğini ortaya koymaktadır. Bu egzersizler, diğer keman egzersizleri ile daha da desteklenerek, vibrato için doğru kas gruplarını çalıştıracak uygun hareketleri üretmeye yönelik birer altyapı oluşturmaktadır. Ayrıca bu egzersizler, daha güçlü bir müziksel ifade aracı olarak, bir kemancının vibrato tipleri ile ilgili ufkunu genişletmektedir Vibratonun Gerçekleştirilme Sürecinde Vibrato ile İlgili Uzuvların Fizyolojik Görevleri Szende ve Nemessuri ye (1971) göre vibrato, fizyolojik özellikler yönünden tüm kolu ve kol kaslarını kapsayan bir işlev olarak tanımlanabilir. Vibratonun salınım hareketi kol kaslarının durma ve harekete geçme eylemini ardarda yapmasıyla oluşur ve kaslara bağlı hareket, eklemlerin hareketiyle parmaklara aktarılır. Böylece, vibratolu çalmayı öğrenme süreci, kasları uyaran merkezi sinirsel hareketlerin düzenlenmesiyle beraber, kaslara bağlı hareketin işlevsel gelişimini içerir (Lee, 1999:52). Keman vibratosu, tel üzerinde parmakların salınma hareketiyle sonuçlanan karmaşık bir kas faaliyeti ile elde edilir. Vibrato hareketi, temelde önkol hareketini kullanarak avuç içi, kol, el ve parmaklarda açık bir salınım hareketi oluşturur. Vibrato hareketini kontrol eden, öncelikle önkol kaslarıdır. Omuz, göğüs ve sırt gibi ikinci planda kalan diğer kaslar, ön kol kasının periyodik hareketinden çok daha az işlevleri olmasına rağmen vibratoda yardımcı bir rol üstlenirler (Weber, 1995). Vibrato üretiminde hedeflenen davranış, kol, bilek ve elin birlikte hareketini kullanarak, parmak uçlarına düzgün bir şekilde perde değişimi yaptırmaktır. Bu perde değişimini yaptırmak için kol, bilek ve sol el salınım yapmak ve ritmik uyarıları aktarmak için yeterince esnek olmalıdır; ayrıca parmak eklemleri yumuşak ve serbest olmalıdır. Vibratoda etkin kas gruplarının salınım hareketi şekilde görüldüğü gibidir (Lee, 1999:54).

62 37 A: Üst Kolun Salınımı B: Ön Kolun Salınımı C1: Bileğin İçe ve Dışa Doğru Hareketi C2: Bileğin Sağa ve Sola Doğru Hareketi D. Parmak Hareketi Şekil Vibratoda Salınım Hareketleri (Vibrato on The Violin, Hauck, 1975:67) (aktarıldı Lee, 1999:54) Bu kaslara bağlı hareketler, birbirleri ile etkileşim içinde oldukları için eşgüdüm içinde olmalıdır, aksi takdirde, vibratoyu geliştirmede bir problem olur. Eğer parmak hareketi (D) kolun hafif sallanma hareketine (A) tepki verecek kadar esnek değilse, vibrato kararsız olur. Eğer tüm kol çok yaygın olarak sallanırsa, bu çok geniş bir vibrato ile sonuçlanabilir. Ayrıca, omuz ekleminin aşırı hareketi keman yastığını etkileyip bütün dengeyi bozabilir. Bilek vibratosunda, en azından iki parmak eklemi, bilek eklemine ek olarak serbest olmalıdır. Kol vibratosunda, serbest bir dirsek ve bilek eklemine ek olarak herhangi bir parmak eklemi de serbest olmalıdır (Lee, 1999:55) Vibratoda Kol Hareketi Üst kol, omuzdan başlayan ve dirsekte sona eren büyük bir kemiğe sahiptir. Üst kol, ön kolun iki kemiği ile, yani dirsek kemiği (ulna) ve ön kol kemiği (radius) ile birleşir. Dirsek kemiği (ulna), küçük parmak yanında ve ön kol kemiği (radius) baş parmak yanında bulunur. Dirsek kemiği ve ön kol kemiği kol kıvrıldığında yukarı doğru bakan avuç içi ile paralel durur. Bu, keman çalmak için gereken pozisyondur. Dirsek eklemi, dirsek kemiğini etkinleştirerek bu kemiğin bükülmesini ve ön kolu germeyi sağlar (Hauck, 1975). Bilek ekleminde, ön kol kemiği en önemli kemiktir ve dirsek kemiği el ile birebir bağlantılı değildir (Kapit, 1977).

63 38 Şekil Dirsek Kemiği (Ulna) ve Ön Kol Kemiği (Radius) ( Vibratoda Üst Kol Sol kol, omuza doğru açık bir avuç içiyle belli bir açıda tutulduğunda, omuz ekleminden üst kolun hafif dönme hareketi meydana gelir. Bu, temel vibrato hareketinin oluşma sürecinin başlangıç noktasıdır. Özellikle üst kolun hareketi, omuzdan başlayan bir hareketle üst koldan önkola ve bilekten parmaklara ilerleyen kol vibrato hareketi ile bağlantılıdır. Bu hareket, vibrato üretiminde iki önemli rol oynar. Sol kol, tel yönünde hareket eder ve bu tamamen kaydırma hareketine gider. Sol kolun temel işlevi, aynı noktada kalan parmağın kaydırma hareketini sağlamaktır (Lee, 1999:57). Şekil Sol Kolun Hareketi (Vibrato on The Violin, Hauck, 1975:69) (aktarıldı Lee, 1999:57)

64 39 Ayrıca, omuz ve üst kol kasılmaları bir vibrato etkisi olarak görev yapar. Üst koldaki bu hareket, kasların sırasıyla gerilip esnemesini sağlayarak vibrato etkisini oluşturur. Kısalan kaslar, köprü yönünde ön kolu, bilek ve eli hareket ettirir; uzayan kaslar ise onları geriye çeker. Vibrato, hemen hemen eşit ölçüdeki kasılmalardan oluşur. Şekil Sol Kolun Kasılma Hareketi (Vibrato on The Violin, Hauck, 1975:69) (aktarıldı Lee, 1999:58) Vibratoda Ön Kol Ön kol, yüz yönünde ve dirsek ekleminde hafif bir bükülme ile hareket eder. Ön kolun bu dönme hareketi el ve parmak eklemlerini tuşeye götürerek avuç içinin açısını kontrol eder ve en iyi parmak konumunu belirler. Bu sırada, üst kol hareketi ön kolun dik açı yapacak şekilde konumlanmasına imkan sağlar. Üst kol ve ön kolun toplam dönüş hareketleri, kuvvetli omuz kaslarının gücünü sol elin parmak hareketine aktarır. Bu işlem boyunca, sol el normalde olduğundan daha fazla güç kazanır. Böylece, kol vibratosu bütün bu dönüş hareketlerini kullandığında, buradaki etki parmaklardan tele aktarılır ve çok daha titreşimli bir güç ve büyük yoğunlukta bir ivme üretilebilir (Flesch, 1939). Şekil Vibratoda Sol Ön Kol Yapısı (Yağışan; 2002:43)

65 Vibratoda Bilek Hareketi Bilek, iki ekleme bağlı iki sıra küçük kemikten meydana gelir. İlk eklem, elin başparmak yanındaki temel eklemi ve ön kol kemiği arasında oluşur. Bilek, elin arkasına doğru germe ve avuç içine doğru kıvırma hareketinden oluşur; çoğunlukla bu eklem bilek vibratosuyla ilişkilendirilir (Lee, 1999:59). Şekil Bileğin İçe ve Dışa Doğru Hareketi (Vibrato on The Violin, Hauck, 1975:74) (aktarıldı Lee, 1999:60) Elin ileri ve geri sallanması, üst kolun hafifçe dışarıya doğru dönme hareketi ile desteklenir. Üst kolun bu ortak hareketleri istemsizdir; ancak eğer dengelenmezse, vibrato hareketlerini gerçekleştirmek için büyük bir çaba harcanması gerekir (Rolland, 1974). İkinci eklem, bilekte iki sıra küçük kemiğin arasında yer alır. Bu eklem, bileğin başparmak ve küçük parmak yönünde sağa ve sola doğru hareketini sağlar. Bu bilek hareketi, tuşeye paralel olarak yerleştirilen sol ele ön kolun dalgalanma hareketini iletme işlevi görür. Bu hareket ayrıca, sol elin tuşeye paralel hareket etmesine imkan sağlar (Lee, 1999:61). Şekil Bileğin Sağa ve Sola Doğru Hareketi (Vibrato on The Violin, Hauck, 1975:74) (aktarıldı Lee, 1999:61)

66 Vibratoda Parmak Hareketi El, beş sıra halinde düzenlenmiş, üç tanesi başparmağa ve dört sıra halinde dört kemikten oluşan diğer parmaklara ait toplam on dokuz kemikten oluşur. Vibrato ile ilgili kasların bütün işlevleri, sonunda, parmak ucunun salınım hareketini başarmayı amaçlar. Parmak eklemine bakıldığında, en az hareket temel parmak boğumunda, ikinci derecede hareket parmak orta ekleminde ve en çok hareket ise tırnak ucu ya da parmak ucu ekleminde yer alır. Parmak hareketi; parmak açısı ve parmağın yayılma alanı, parmak ve kol uzunluğu gibi çeşitli faktörlere bağlı olarak farklılık gösterir. Vibrato normalde, herhangi özel bir parmak pozisyonu gerektirmez. Aksine, aynı pozisyonu sürdürmek, notaların birbirini izlemesinde vibrato sürekliliği için özellikle zorunludur (Hauck, 1975:75). Şekil El ve El Parmaklarının Yapısı ( Parmakların kullanımında temel olan davranış, parmakların kolay ve esnek bir şekilde salınımını sağlamak amacıyla parmak ucunun etli kısmını tele yerleştirmektir. Eğer hareket tırnak ucuna kayarsa, bu, eklemlerde sertleşmeye sebep olacak ve salınım hareketini zorlaştıracaktır. Parmak uçlarındaki deri, az etli olduğu için incedir ve bu vibratoyu etkiler. En etkili vibratoyu elde etmek için, tırnağa en yakın kısımdan ziyade, parmağın en dolgun kısmı kullanılmalıdır (Bronstein, 1978; Lucktenberg, 1994; Sheppard, 1979).

67 42 Parmak ucu eklemi, bu eklemin bükülme ve düzelme hareketiyle bir vibrato üretebilir. Parmak vibratosu olarak adlandırılan vibratonun bu türü, çoğu zaman sınırlı bir alan içindeki hızlı bir vibratodur (Lee, 1999:65) Vibrato Tipleri Pek çok pedagog kemanda vibrato tiplerini, vibrato hareketinin başlangıç noktasından ziyade gözle görünen fizyolojik hareketin kaynaklandığı bölgeye göre isimlendirmişlerdir. Her bir vibrato tipi, bitişik kasların karşılıklı etkileşiminden meydana gelmesine rağmen, hemen hemen tüm pedagoglar üç tip vibratodan söz etmektedir. Bu üç tip vibrato, kol vibratosu, bilek/el vibratosu ve parmak vibratosudur. Galamian (1962), aynı şekilde vibratonun bu üç tipinden bahsetmektedir. Applebaum (1986) ise, vibratonun üç tipini şu şekilde tanımlamıştır: El vibratosunda ön kolun ahenkli bir hareketi vardır. Kol vibratosunda üst kolun ahenkli bir hareketi vardır. Parmak vibratosunda ise elin ahenkli bir hareketi vardır (Applebaum, 1986:64). Dillon ve Kreichbaum da(1978), el ya da bilek, kol ve parmak vibratosu olmak üzere üç tip vibrato olduğunu, bunların tümünün değişik genişliklerde kullanıldığını ve icracıların bunlardan herhangi birini tercih etmelerinin önemi olmamasına rağmen, bunlardan birisinin bir diğerine baskın geleceğini belirtmişlerdir (Dillon ve Kreichbaum, 1978:154). Kol vibratosu, temel olarak kolun ileri geri salınım hareketiyle gerçekleşmektedir. Büyükaksoy (1997) kol vibratosunu şu şekilde tanımlamıştır: Kol vibratosunda ana hareket koldadır. Bu hareket dirsekte açıkça görülür. El ve parmaklar da bu harekete katılırlar. İtme hareketi el yerine ön koldan verilir, bu arada parmak pasiftir. Parmak teli tuşede tutacak kadar sıkıdır; ancak kolun hareketini engellemeyecek kadar da gevşek ve esnektir. Parmak yine ileri geri hareketi kol vasıtasıyla yaparak uzayıp kıvrılır (Büyükaksoy, 1997:24). Havas (1990) ise kol vibratosunu şu şekilde tanımlamıştır: Üst kol kemanın altında kıvrılırken, ön kol iki hareketin birleşiminden oluşan sürekli bir hareketi oluşturmaktadır. İlk hareket, köprü yönünde bir çeşit salınım hareketidir; ikinci hareket ise dirsek ekleminde küçük bir kıvrılma hareketidir (Havas, 1990:11).

68 43 Bilek vibratosunda, ileri geri salınım hareketi ön kol sabit tutulup sadece el bilekten hareket ettirilerek gerçekleştirilir. Bu yüzden, el vibratosu bilek vibratosu olarak da bilinmektedir. Bilek vibratosu özellikle on sekizinci ve on dokuzuncu yüzyılda daha çok kullanılmıştır. Kol vibratosunun geniş bir kullanım alanına sahip omasına rağmen, bugün bile en yaygın şekilde kullanılan vibrato tipidir. Neumann a (1969) göre bilek vibratosu, el ya da bileğin köprü yönünde ileri geri yaptığı küçük bir salınım hareketidir. Rolland a göre (1974) bilek vibratosu ise, üst kolun hafifçe salınımıyla dengelenen elin ileri ve geri salınım hareketlerinin eşgüdümlenmesidir. Bu hareket, sautille veya tremolo çalarken, yayı kullanan sağ elin hareketiyle benzerdir. Büyükaksoy (1997) ise bilek vibratosunu, El sallanırken kol oldukça hareketsizdir. Bu yüzden bilek vibratosu olarak da nitelendirilmektedir. Bir parmak tele düşürülür; el/bilek ileri geri hareket ettirilir. Hareket öncelikle bilektedir. El salyangoza doğru sallandıkça parmak kendini eklemleri aracılığıyla uzatır ve el ilk noktasına dönünce tekrar doğal kıvrımlı durumunu alır şeklinde tanımlamıştır (Büyükaksoy, 1997:23). Parmak vibratosu ise, parmak ucu eklemi kullanılarak tel üzerinde yapılan küçük bir salınım hareketidir. Flesch e göre (1939) parmak vibratosu, elin herhangi bir yardımı olmaksızın sadece parmak salınımlarıyla üretilen hızlı bir vibratodur. Bu hareket düzensiz şekilde yavaş ya da hızlı gerçekleştirilebilen gevşek bir salınım hareketinden ziyade, kuvvetli bir gerilim altında oluşan bir titreşim hareketidir (Flesch, 1939:36). Havas a göre (1990) parmak vibratosu, parmak uçlarının hızlı şekilde bir salınımından ve tel üzerine hızlı bir şekilde basınç uygulama ve teli tekrar serbest bırakma şeklinde iki aktiviteden oluşmaktadır. Büyükaksoy (1997) ise, parmak vibratosunu şu şekilde tanımlamaktadır: İtme hareketi parmağın kendinden gelir. Parmak temel ekleminden sallanır. El bu arada parmak hareketinde gevşek olarak pasif kalır. Bu tür vibratoda hareketin genişliği diğerlerine göre daha küçüktür (Büyükaksoy, 1997:24). Büyükaksoy (1997) ayrıca, parmakların birinci boğumunu kıvırıp düzleştirerek yapılan parmak ucu vibratosuna da değinmiştir. Havas ın (1990) parmak vibratosu tanımındaki gibi, parmakların tel üstünde hafifçe kalkıp düşerek basınç uyguladığını belirtmiştir.

69 Vibratonun Fiziksel Özellikleri Vibratonun fiziksel özellikleri 1930 lu yılların başlarında Cheslock (1931), Hollinshead (1932), Reger (1932), Seashore (1936), Small (1936) ve Tiffin (1932) gibi bilim adamları arasında önemli bir araştırma konusu olmuştur. Bu bilim adamları tarafından yapılan çalışmalarda, o dönemin profesyonel kemancılarının kaydedilmiş ve canlı performansları üstünde vibratonun yoğunluğu, genişliği ve sıklığı ölçülmüş ve bu araştırmalar yirmi birinci yüzyılda vibrato üzerine yapılan araştırmalara temel teşkil etmiştir. Bu çalışmalar, o günkü mevcut teknolojiyi kullanarak, vibratonun fiziksel özelliklerini tarafsızca ortaya koyan ilk çalışmalar olmuştur. Bu araştırmacılar, değişik alanlardaki genişlik (vibrato hareketinin genişliği), sıklık (saniyedeki salınım sayısı) ve yoğunluğu (vibratonun desibel düzeyi) belirlemişledir larda elde edilen bu bilgiler, aslında geçmişte tabulaştırılan ve gizemli bir şey haline sokulan keman vibratosunun anlaşılmasında büyük bir ilerleme kaydetmiştir. Vibratonun genişliğini ve sıklığını belirlemek için birim değerler kullanılmıştır. Frekans, sıklığı belirten bir ifade olarak kullanılmış ve bir saniye içindeki titreşim ya da çevirim (cycle) sayısı olarak tanımlanmıştır. Frekans için birim değer olarak (Hz) kullanılmıştır (Önen, 2007:23). Genliği ya da genişliği ifade etmek için ise pek çok birim değeri kullanılmıştır. Bunlara örnek olarak cent değeri, savart değeri, santioktav değeri, türk senti değeri sayılabilir. Ancak yaygın olarak 12 eşit tanpere sisteminde kullanılan birim değeri cent tir. Cent denilen birim, sekizliyi tam 1200 eşit parçaya bölerek elde edilir. Çünkü batı müziğinde kullanılan tanpere kromatik dizide sekizli aralığı içinde birbirine eşit 12 yarım ses vardır. Yarım seslerin her biri tam 100 cent olarak düşünülürse, sekizli aralığı 1200 cent olur (Zeren, 2007:298). Yani yarım ses ya da küçük ikili aralığı 100 cent değerine eşit olmaktadır.

70 45 Şekil Vibrato Sesinde Genlik ve Frekans Vibratonun sıklığı ve genişliği her zaman bir tartışma konusu olmuştur. Sanatçılar ve pedagoglar tarafından uygun vibrato sıklığının 5 Hz ile 9 Hz arasında değiştiği öne sürülmüştür. Vibrato sıklığı, Applebaum a göre (1986) 5 Hz; Potter a göre (1980) 5 Hz ile 7 Hz arası; Doschek e göre (1968) 5 Hz ile 8 Hz arası; Fiscbach a göre (1998) 6 Hz ile 7.5 Hz arası; Joelson (1964) ve Kazez e göre (1987) 6 Hz ile 7 Hz arası ve Rolland a göre (2000) 6.5 ile 7 Hz arasıdır. Öğrencilerin ve sanatçıların vibrato sıklıklarını araştıran deneysel çalışmalarda ise vibrato sıklığı, çok küçük farklılıklarla pedagogların bu yöndeki görüşleriyle paralellik göstermektedir. Yapılan deneysel çalışmalarda vibrato sıklığının 4 Hz ile 10 Hz arasında değiştiği görülmüştür. Bu çalışmalardaki vibrato sıklığı, Fletcher ve Sanders a göre (1967) 4 Hz ile 6 Hz arası; Small a göre (1936) 6 Hz ile 7 Hz arası; Seashore a göre (1967) 6 Hz; Cheslock a göre (1931) 5.5 Hz ile 7 Hz arası; Hollinshead a göre (1932) 7 Hz ve Geringer ve Allen a göre (2004) 5.5 Hz dir. Tüm bu araştırmacıların ve pedagogların bulguları birbirinden ufak tefek farklılıklar gösterse de, bir öğrencinin vibrato sıklığının ortalama olarak saniyede 4 ile 10 Hz veya 4 ile 10 c.p.s (saniyedeki salınım sayısı) arasında değiştiği söylenebilir. Bir sahne sanatçısının vibrato sıklığı ise saniyede 6.5 ile 7.5 Hz veya 6.5 ile 7.5 c.p.s arasında değişiklik göstermektedir (Fischbach, 1998; Kazez, 1987). Kazez e göre (1987), çoğu insanın duymayı tercih ettiği vibrato şekli budur ve isteme bağlı oluşan bir vibratonun maksimum sıklığı 7 Hz veya 7 c.p.s den daha azdır. Pedagoglara göre, vibrato hareketinin ortalama genişliği ya da genliği ise, yaklaşık olarak bir çeyrek ton ya da 50 cent civarında olmalıdır (Doscheck, 1968; Fischbach, 1998; Lucktenberg, 1994; Rolland, 2000). Vibrato genliği üstüne yapılan deneysel çalışmalarda ise, vibrato genliğinin 26 cent ten 100 cent e kadar değişiklik

71 46 gösterdiği belirlenmiştir.( Hollinshead e göre (1932) 52 cent; Reger e göre (1932) cent; Small a göre (1936) 44 cent; Geringer ve Allen a göre (2004) 30 cent). Görüldüğü gibi bu konuda da pek çok görüş olmasına rağmen, vibrato genliğinin 20 ile 100 cent arasında değişiklik gösterdiği görülmektedir. Bu değer sanatçılarda biraz daha geniş, konser solistlerinde ise bir yarım sese varacak kadar geniş olabilmektedir. Yine de vibratonun gerçek genişliği ya da genliği dinleyiciler tarafından tamamen algılanamaz (Kazez, 1987; Fiscbach, 1998). Sheppard (1979), kulağın vibratoyu gerçekleştirilenden daha az genişlikte algılaması ile ilgili olarak şöyle söylemiştir: Herhangi bir enstrümanda bir yarım seslik titreşim, ortalama bir kulak tarafından bir tam sesin 0.2 si gibi algılanır. Orta düzeyde bir kemancının vibratosu, bir tam sesin 0.25 i kadar yani bir çeyrek ton kadardır. Bu yüzden vibrato bir dinleyici tarafından, bir tam sesteki sadece 0.1 lik bir değişimle işitilse bile bu yeterince güvenilir bir değerdir (Sheppard, 1979:939).

72 BÖLÜM III 3. YÖNTEM Bu bölümde, araştırmanın yöntemi ve modeli, evreni ve örneklemi, verilerin toplanması, toplanan verilerin işlenmesi ve çözümlenmesinde kullanılan yöntem ve teknikler yer almakta ve açıklanmaktadır. 3.1.Araştırmanın Modeli ve Deseni Araştırma modeli, araştırmanın amacına uygun şekilde ve en ekonomik yolla, verilerin toplanması ve analiz edilip çözümlenebilmesi için gerekli olan tüm koşulların düzenlenmesidir (Selltiz, Jahoda, Deutsch ve Cook, 1959:50). Bu koşulların düzenlenmesinde iki temel yaklaşım vardır. Bunlar betimleme ve denemedir. Araştırıcı, amacına ve içinde bulunduğu koşullara göre, bu temel yaklaşımlardan yararlanmak zorundadır (Karasar, 2007:76). Araştırmada bu bilgiler doğrultusunda betimsel ve deneysel modellerin her ikisi de kullanılmıştır. Buna göre bu araştırma bir yönüyle betimsel diğer yönüyle ise deneysel bir araştırma niteliği taşımaktadır. Betimleme, olayları, obje ve problemleri anlama ve anlatmada ilk aşamayı oluşturur. Bilimsel etkinlikler olayların betimlenmesiyle başlar. Bu sayede onları iyi anlayabilme, gruplayabilme olanağı sağlanır ve aralarındaki ilişkiler saptanmış olur. Betimleme araştırmaları, mevcut olayların daha önceki olay ve koşullarla ilişkilerini de dikkate alarak, durumlar arasındaki etkileşimi açıklamayı hedef alır (Kaptan, 1998:59). Araştırmanın ilk aşaması olan betimsel kısımda genel tarama modelinden yararlanılmış ve araştırma için belirlenen konunun temellendirilmesi ve yönlendirilmesi için literatür taraması yapılarak konuyla ilgili bilgiler toplanmıştır. İhtiyaç duyulan veriler kütüphane-arşiv ve internet taraması yoluyla elde edilmiştir.

73 48 Genel tarama modelleri, çok sayıda elemandan oluşan bir evrende, evren hakkında genel bir yargıya varmak amacı ile evrenin tümü ya da ondan alınacak bir grup, örnek ya da örneklem üzerinde yapılan tarama düzenlemeleridir. Bu tür bir yaklaşımda, ilgilenilen olay, madde, birey, grup, kurum, konu v.b. birim ve duruma ait değişkenler, ayrı ayrı betimlenmeye (tanıtılmaya) çalışılır. Bu betimleme, geçmiş ya da şimdiki zamanla sınırlı olabileceği gibi, zamanın bir fonksiyonu olarak gelişimsel de olabilir (Karasar, 2007:79). Betimsel araştırmalar aynı zamanda survey araştırmalar olarak da bilinmektedir. Survey araştırmalarında genellikle anket ve mülakat tekniklerinin büyük bir yeri vardır. Bu nedenle araştırmanın betimsel boyutunda, vibratonun öğretimi, uygulanması ve sorunları ile ilgili mevcut durumun belirlenmesi için bir anket geliştirilmiştir. Geliştirilen anket GÜGEF Müzik Öğretmenliği Bilim Dalı keman öğrencilerine uygulanmıştır. Anket sonucunda vibrato eğitiminde karşılaşılan sorunlara yönelik görüşler saptanarak, keman eğitiminde vibrato ve vibrato öğretiminin eksiklikleri belirlenmiş ve bu doğrultuda araştırmanın deneysel boyutunda kullanılacak olan vibrato egzersizlerinin hazırlanması için bir alt yapı oluşturulmuştur. Ayrıca, uzman görüşleri alınarak deneysel işlemde vibrato ölçümleri için kullanılacak olan 4 etüt belirlenmiş ve bu ölçümlerin vibratoya yönelik olarak değerlendirilebilmesi için yine uzman görüşleri alınarak bir değerlendirme ölçeği oluşturulmuştur. Araştırmanın ikinci aşamasını deneysel model oluşturmaktadır. Deneysel araştırma yöntemi, cevap ve çözümleri gelecek zaman içinde bulunabilecek problemlere çözüm getirecek teknikler üzerinde durmaktadır. Bu bölümde metot olarak vibrato egzersizleri kullanılmıştır. Deneysel yöntem, dikkatle kontrol edilmiş koşullar altında, belirli bir etkiye, harekete (girdi) karşılık nasıl bir tepkinin, davranışın (çıktı) meydana geleceğini saptamaya yönelmiş bir süreçtir. Araştırmacı belirli etkileri, yolları ya da çevresel koşulları değiştirerek, ayarlayarak, kontrol ederek; objelerin, bireylerin (denek) davranışlarının nasıl etkilendiğini, değiştiğini gözler ve anlamaya çalışır (Kaptan, 1998:74). Deneysel desenler, değişkenler arasındaki neden sonuç ilişkilerini keşfetmeyi amaçlayan araştırma desenleridir. Araştırmacı bu amaca ulaşmak için deneysel

74 49 değişkenleri (bağımsız değişkenleri) işleyerek, iç geçerliği sağlamaya yönelik dış değişkenleri ya da istenmeyen değişkenleri kontrol altına alır ve bağımlı değişkenler üzerinde ölçüm yapar (Borg, Gall ve Gall, 2006; Hovardaoğlu, 2000). Deneysel desenler literatürde pek çok şekilde sınıflandırılmıştır. Büyüköztürk e göre (2007), bu sınıflandırmaların genelinde kabul gören bir hiyerarşi vardır. Buna göre, deneysel desenler temelde iki gruba ayrılır: Tek denekli ya da küçük gruplu desenler, Çok denekli desenler. Çok denekli desenler, bağımlı değişken üzerinde etkisi incelenen faktör sayısına göre ise tek faktörlü desenler ve çok faktörlü desenler olmak üzere ikiye ayrılabilir. Bu desenlerde denekler arası ya da gruplar arası ve denekler içi ya da gruplar içi karşılaştırmalar yapılabilir. Gruplar arası ve gruplar içi desenlerin birlikte yer aldığı desenler ise karışık desenler olarak adlandırılır. Bu desenlerin sınıflandırılması aşağıda verilen şekildeki gibidir. Şekil Çok Denekli Deneysel Desenler (Büyüköztürk, 2007:12) Büyüköztürk e göre (2007), araştırma desenlerinin iki önemli sorunu vardır. Bunlar: Bağımlı değişkende gözlenen değişmelerin, bağımsız değişkenle açıklanmasına ilişkin iç geçerlik.

75 50 Sonuçların, deneklerin seçildiği büyük gruplara ya da evrene genellenebilirlik derecesine ilişkin dış geçerlik. Araştırmanın deneysel boyutunda, bu sorunları ortadan kaldırabilmek için yukarıda aktarılan bilgiler doğrultusunda Çok Denekli Desenler in bir alt boyutu olan Çok Faktörlü Desen boyutunun, Karışık Desenler alt boyutuna dahil olan ve en yaygın şekilde kullanılan desen Ön test-son test Kontrol Gruplu Desen kullanılmıştır. Ön test-son test Kontrol Gruplu Desende kontrol grubu kullanıldığı için iç geçerliği tehdit edebilecek tehlikeleri önlemek mümkündür. Tarih, olgunluk, merkeze yönelme, test etme ve araç gibi diğer kaynaklardan gelen hatalar deney grubunun yanında aynı derecede kontrol grubunu da etkileyeceğinden, bunların deney ve kontrol gruplarından elde edilecek sonuçlara olan etkileri de aşağı yukarı aynı olacaktır. Böylece kontrol ve deney grubu sonuçları arasındaki farkın deneysel değişkenden ya da işlemden geldiğini söylemek mümkün olacaktır (Kaptan, 1998:83). Bu desende araştırmanın dış geçerliği ise örneklemden elde edilen sonuçların evrene genellenebilmesi ile sağlanmaktadır. Araştırmada, GÜGEF Müzik Öğretmenliği Bilim Dalı nın Türkiye deki ilk müzik eğitimi bölümü olması ve Türkiye deki diğer müzik eğitimi bölümlerinin de kurucusu niteliğinde olmasından dolayı, burada yapılacak bir araştırmanın sonuçlarının evrene genellenebileceği düşünülmektedir. Bu yüzden, dış geçerliğin de sağlanmış olduğu söylenebilir. şekildedir: Ön test-son test Kontrol Gruplu Desenin simgesel görünümü aşağıdaki G=Grup, R=Yansız Atama (random), X=Bağımsız değişken düzeyi, O=Ölçme Şekil ÖKSD Simgesel Görünümü (Karasar, 2007:97)

76 51 Bu bilgiler ışığında, araştırmanın deneysel boyutu için Ön Test Son Test Kontrol Gruplu Desen seçildikten sonra, desenin gerekliliklerine uygun olarak deney ve kontrol gruplarının bir ön test ölçümü alınmıştır. Ön testten sonra, deney grubuna deneysel işlem uygulanmış; kontrol grubuna ise böyle bir işlem uygulanmamıştır. Deneysel işlem bitiminde her iki grubun son test ölçümleri alınarak, araştırma için hazırlanan bir değerlendirme ölçeği kullanılmış ve uzman eğitimcilerden oluşan bir jüri tarafından değerlendirme yapılmıştır. Sonuçlar istatistiksel işlemlerden geçirilerek son halini almıştır. Araştırmada, vibratonun herhangi bir türünü gerçekleştirebilmenin diğer bir türünü gerçekleştirmede bir etkisi olup olmadığını belirlemek için alt amaçlara bağlı olarak İlişkisel Tarama Modeli de kullanılmıştır. İlişkisel tarama modelleri, iki ve daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişim varlığını ve/veya derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma modelleridir. Bu modelde en sık kullanılan ilişki arama türü, korelasyon türüdür. Korelasyon türü ilişki aramalarda değişkenlerin birlikte değişip değişmediği, eğer değişme varsa bunun nasıl olduğu öğrenilmeye çalışılır. Bu değişimler aynı ya da ters yönde olabilir (Karasar, 2007:82). Araştırmada ayrıca, hem deneysel işlemin etkiliğini ortaya koymak, hem de deney grubu öğrencilerinin vibrato frekansları (sıklıkları) ve vibrato genliklerini (perde değişimi) tespit etmek amacı ile bilgisayarlı ses analizi de yapılmıştır. Ses analizi sonucunda elde edilen veriler grafiklerle gösterilmiş ve tablolaştırılarak sonuçlar ortaya koyulmuştur. Araştırmanın genel deseni, deneysel deseni ve ilişkisel tarama deseni aşağıdaki şekillerde daha açık ve anlaşılır bir biçimde ifade edilmeye çalışılmıştır.

77 52 Araştırmanın Genel Deseni Betimsel Desen Deneysel Desen Literatür Taraması Uzman görüşleri alınarak, vibrato öğretimi ve sorunlarının tespiti için bir anket hazırlama Ön Test (Uzman görüşleri alınarak belirlenmiş olan 4 etütü ön test ölçümleri için deney ve kontrol gruplarına uygulama) Anketin geçerlik ve güvenirliği için pilot uygulama yapılarak, geçerlik ve güvenirliği etkileyen soruların tespiti Deneysel İşlem (Deney grubuyla vibrato egzersizleri ile 8 haftalık eğitim süreci) Anketin son haliyle uygulanarak vibrato ile ilgili öğrenci görüşlerinin belirlenmesi ve anketin değerlendirilmesi Deneysel işlemde kullanılacak olan vibrato egzersizlerini oluşturma Son Test (Belirlenen 4 etütü, deney grubuna eğitim verildikten sonra son test ölçümleri için deney ve kontrol gruplarına tekrar uygulama) Uzman görüşleri alınarak vibrato ölçümleri için gerekli olan etütleri belirleme Uzman görüşleri alınarak ölçümlerde kullanılacak olan değerlendirme ölçeğini oluşturma Değerlendirme (Hazırlanan değerlendirme ölçeği kullanılarak performansın 5 uzman eğitimci tarafından değerlendirilmesi) Şekil Araştırmanın Genel Deseni

78 53 EVREN ÖRNEKLEM (Yansız atama (random) ile deney ve kontrol gruplarının oluşturulması) DENEY GRUBU (Yansız atama ile belirlenen 10 keman öğrencisi) KONTROL GRUBU (Yansız atama ile belirlenen 10 keman öğrencisi) ÖN TEST (Deney ve kontrol grubuna, belirlenen 4 etütün çaldırılması ve video kamera ile kayıtlarının alınması) DENEYSEL İŞLEM DENEY GRUBU KONTROL GRUBU Hazırlanan vibrato egzersizleri ile ilgili eğitimin uygulanması (8 haftalık ders süreci) Olağan süreç (Vibrato egzersizleri ile ilgili bir eğitimin uygulanmaması) SON TEST (Deney ve kontrol grubuna, belirlenen 4 etütün yeniden çaldırılması ve video kamera ile kayıtlarının alınması) DEĞERLENDİRME (Hazırlanan değerlendirme ölçeğinin 5 uzman eğitimci tarafından kamera kayıtları izlenerek değerlendirmeye tabi tutulması) Şekil Araştırmanın Deneysel Deseni

79 54 İlişkisel Tarama Modeli Korelasyon Türü İlişki Tarama Ön Test Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme Bilek/El Vibartosunu Gerçekleştirebilme Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme Son Test İstatistiksel Analiz (Pearson Korelasyon Analizi) Sonuç Şekil Araştırmanın İlişkisel Tarama Deseni 3.2.Evren ve Örneklem Evren, araştırma sonuçlarının genellenmek istendiği elemanlar bütünüdür. Araştırmalarda iki tür evren bulunmaktadır. Bunlardan ilki Genel Evren, ikincisi ise Çalışma Evreni dir. Genel evren soyut bir kavramdır. Bu kavramın tanımlanması kolaydır. Ancak, ulaşılması güç ya da çoğu zaman imkansız bir bütündür. Çalışma evreni ise, ulaşılabilen evrendir. Bu yüzden de somuttur. Araştırmacı bu bütünü gözleyerek ya da buradan seçilen örnek bir grup üzerinde gözlem yaparak görüş bildirebilir (Karasar, 2007).

80 55 Bu bilgiler ışığında, GÜGEF Müzik Öğretmenliği Bilim Dalı nın Türkiye deki ilk müzik eğitimi bölümü olması ve bu bölümün Türkiye deki diğer müzik eğitimi bölümlerinin de kurucusu niteliğinde olmasından dolayı, bu bölümde yapılacak bir araştırmadan elde edilen sonuçların, araştırmanın diğer müzik eğitimi bölümlerinde yapılmış olması durumunda elde edilecek sonuçlarla benzer olacağı düşünülerek, araştırmanın en geniş evrenini, kurum olarak Türkiye deki Eğitim Fakülteleri Müzik Öğretmenliği Bilim Dalları, alan olarak keman eğitimi, bireyler bazında da tüm keman öğrencileri oluşturmaktadır. Araştırmada çalışma evrenini ise, kurum olarak GÜGEF Müzik Öğretmenliği Bilim Dalı, alan olarak keman eğitimi ve bireyler bazında da GÜGEF Müzik Öğretmenliği Bilim Dalı keman öğrencileri oluşturmaktadır. Örneklem ise, belli bir evrenden, belli kurallara göre seçilmiş ve seçildiği evreni temsil yeterliği kabul edilen küçük kümedir. Üzerinde araştırma yapılan gözlenebilir ve ortak özelliklere sahip birimler topluluğundan, rastsal ve az sayıda seçilen birimlerin incelenmesi ve elde edilen sonuçlardan yararlanarak bu topluluğa ilişkin tahminde bulunulması işlemine ise örnekleme denir (Ergün Bülbül, 2001). Bu bilgiler ışığında araştırmanın örneklemini, lisans düzeyinde ortalama bir grup olarak GÜGEF Müzik Öğretmenliği Bilim Dalı Lisans II. ve III. Sınıftan rastgele seçilen 20 keman öğrencisi oluşturmaktadır. Daha sonra seçilen 20 öğrenci yeniden yansız atama ile 10 ar kişiden oluşan iki gruba ayrılmıştır. Gruplar belirlendikten sonra öğrencilerin final not ortalamaları esas alınarak, grupların denkliğini ortaya koymak için Chi Square Homojenlik Testi uygulanmıştır. Tablo Grupların Denkliği İçin Chi Square Homojenlik Testi Sonuçları Grup N Beklenen X 2 Gözlenen X 2 P Deney 10 0,50 5,000 a,660 Kontrol 10 Toplam

81 56 Tabloda görüldüğü gibi grupların denkliğini ortaya koymak için yapılan Chi Square Homojenlik Testi sonuçlarına göre beklenen Chi Square değeri 0,50, gözlenen Chi Square değeri ise 5,000 tir. Ayrıca P değeri ise 0,660 olarak bulunmuştur. Gözlenen değer beklenen değerden büyük olduğu için (5,000 > 0,50) ve (0,05) anlamlılık düzeyine göre (p) değeri 0,05 ten büyük olduğu için iki grubun homojen olduğu sonucuna varılmaktadır. Yani istatistiksel açıdan deney ve kontrol grubunun birbirine denk olduğu söylenebilir. 3.3.Deneysel İşlem Araştırmanın deneysel işlem aşamasında, metot olarak, hazırlanan vibrato egzersizleri kullanılmıştır. Deneysel işlemde ön testin yapılabilmesi için, vibratonun açık şekilde gösterilebileceği dört etüt uzman görüşleri alınarak seçilmiştir. Deney ve kontrol gruplarına bu dört etüt ön test uygulamasında çaldırılarak, video kamera ile ön test ölçümü için kayıtları alınmıştır. Daha sonra hazırlanan vibrato egzersizleri ile ilgili bir eğitim, deney grubuna sekiz hafta süre ile ve haftada bir ders saati olacak şekilde uygulanmıştır. Kontrol grubuna ise böyle bir eğitim verilmemiştir. Bu süreç içerisinde her iki grup da kendi keman öğretmenleriyle bireysel derslerine devam etmişlerdir. Deney grubuyla yapılan çalışmalar, her öğrencinin ders programına en uygun gün ve saate dikkat edilerek planlanmıştır. Uygulama sonunda deney ve kontrol gruplarına ön testte çaldırılan 4 etüt son testte yeniden çaldırılarak video kamera ile son test ölçümü için kayıtları alınmıştır. şekildedir: Deneysel işlemde uygulanan eğitim süreci ve derslere göre dağılımı şu

82 57 1. Ders Kemanda kaliteli ton üretimi için gerekli olan doğru duruş ve doğru tutuş konusunda öğrencilerin bilgilendirilmesi. Doğru ses üretimi ve rahatlama için gerekli olan düzenli nefes almaya yönelik ısınma egzersizlerinin çalışılması. Doğru vibrato üretebilmek için gerekli olan sol el ve parmak esnekliğine yönelik egzersizlerin çalışılması. 2. Ders Birinci derse ait genel tekrar. Her parmağın birbirine eşit şekilde vibrato üretebilmesine yönelik parmak dengesi ile ilgili egzersizlerin çalışılması. Her parmağın birbirine eşit güce sahip olmasına yönelik parmak güçlendirme egzersizlerinin çalışılması. 3. Ders İkinci derse ait genel tekrar. Kol ve Bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik, kol ve bilek hareketlerini çalıştırıcı hazırlık egzersizlerin uygulanması. 4. Ders Üçüncü derse ait genel tekrar. Kol vibratosunu çalıştırıcı egzersizlerin uygulanması. Bilek/el vibratosunu çalıştırıcı egzersizlerin uygulanması. 5. Ders Dördüncü derse ait genel tekrar. Parmak vibratosunu geliştirebilmeye yönelik egzersizlerin çalışılması. Dördüncü parmak vibratosu problemini çözmeye yönelik egzersizlerin çalışılması. 6. Ders Beşinci derse ait genel tekrar. Çift seslerde vibratoya yönelik egzersizlerin çalışılması. Yüksek konumlarda vibratoya yönelik egzersizlerin çalışılması. 7. Ders Altıncı derse ait genel tekrar. Dinamiklerde (p, mf, f v.b.) vibratoya yönelik egzersizlerin çalışılması. Açık tellerde vibratoya yönelik egzersizlerin çalışılması. Vibrato bağına (sürekliliği) yönelik egzersizlerin çalışılması. 8. Ders Tüm egzersizlere ait genel tekrar ve uygulamaya yönelik çalışma. Şekil Deneysel İşlem Öğretim ve Uygulama Süreçleri

83 Verilerin Toplanması Betimsel Boyuta Ait Verilerin Toplanması Araştırmada problemi belirlemek ve problemle dolaylı ya da dolaysız şekilde ilişkili kaynaklara ulaşıp, problemin çözümüne nitel olarak katkı sağlayacak bilgileri toplamak için literatür taraması yapılmıştır. Literatür taraması ile konuyla ilgili yerli ve yabancı kaynaklara ulaşılmaya çalışılmıştır. Kaynaklar kitap, dergi, makale, tez v.b. den oluşmaktadır. Ayrıca internet tabanlı kaynaklar da kullanılmıştır. Yurt dışı kaynakların bir kısmına ise online veri tabanları ile ulaşılmıştır. Betimsel boyutta vibrato, vibrato öğretimi ve sorunları ile ilgili görüşleri belirlemek ve bu yolla yaşanan sorunları tespit ederek vibrato egzersizleri ile ilgili bir alt yapı oluşturabilmek amacıyla 5 li likert tipine uygun bir anket oluşturulmuştur. Anket soruları hazırlanırken, kapsam geçerliliğinin sağlanabilmesi için soruların tüm konuyu yansıtıp yansıtmadığına yönelik uzman görüşleri alınmış ve 24 soruluk bir soru havuzu oluşturulmuştur. Bu 24 sorudan oluşturulan anket, anketin güvenilirliğini test etmek amacıyla ön uygulama yapılarak 62 keman öğrencisine uygulanmıştır. Anket sonuçları bu aşamadan sonra, güvenilirlik testine tabi tutulmuş ve güvenilirliği düşüren 4 soru çıkarılarak 20 sorudan oluşan anket son halini almıştır. Soruların güvenilirliğini test etmek amacıyla Cronbach s Alpha test istatistiği uygulanmıştır. Cronbach s Alpha Katsayısının değerlendirilmesinde uyulan değerlendirme ölçütü şu şekildedir; 0.00 Cronbach s Alpha (a) < 0.40 ise ölçek güvenilir değildir Cronbach s Alpha (a) < 0.60 ise ölçek düşük güvenilirliktedir Cronbach s Alpha (a) < 0.80 ise ölçek oldukça güvenilirdir Cronbach s Alpha (a) < 1.00 ise ölçek yüksek derecede güvenilirdir (Özdamar, 2002 :673). Cronbach s Alpha test sonuçları tabloda görülmektedir.

84 59 Tablo Anket Güvenilirlik Testi Sonuçları Sorular N Cronbach's Alpha Soru 1 1,739 Soru 2 1,717 Soru 3 1,748 Soru 4 1,711 Soru 5 1,725 Soru 6 1,735 Soru 7 1,733 Soru 8 1,705 Soru 9 1,710 Soru 10 1,717 Soru 11 1,737 Soru 12 1,763 Soru 13 1,720 Soru 14 1,695 Soru 15 1,747 Soru 16 1,724 Soru 17 1,726 Soru 18 1,730 Soru 19 1,715 Soru 20 1,724 TOPLAM 20,737 Tabloda, anket sorularının teker teker güvenilirlik durumları ve anket toplam soru güvenilirlik durumları görülmektedir. Anketin hem ayrı ayrı soru bazında, hem de toplam soru bazında güvenilirliği sağladığı (Cronbach s Alpha (a) = 0,737 > 0,60) yapılan istatistiksel analiz sonucunda belirlenmiştir. Bu aşamadan sonra geçerlilik ve güvenilirliği sağlanan anket, son haliyle 82 keman öğrencisine uygulanmıştır. Deneysel çalışmada kullanılan egzersizler, sorunlar dikkate alınarak 5 ana başlık altında toplanmıştır. Bunlar; Isınmaya ve sol el, parmak ve parmak eklemlerinin esnekliğine yönelik egzersizler, Parmakların dengesine ve parmak güçlendirmeye yönelik egzersizler, Kol ve Bilek/el vibratosuna yönelik hazırlık egzersizleri, Kol, bilek/el ve parmak vibratosunun geliştirilmesine yönelik egzersizler, Diğer vibrato sorunlarına yönelik egzersizler şeklindedir.

85 60 Bu egzersizler kol, bilek/el ve parmak vibratosunun hareket şeklinin anlaşılabilmesi ve bu hareketlerin uygun ve sağlıklı şekilde yapılabilmesi için hem görsel öğeleri içeren fizyolojik hareketlerden hem de müzikal öğeleri içeren çalışmalardan oluşmaktadır. Egzersizlerin müzikal boyutunu oluşturan notalar Finale 2010 yazılımı kullanılarak yazılmıştır. Araştırmanın betimsel boyutunda, ön test ve son testte vibratoya yönelik ölçümlerde kullanılmak üzere, vibratonun kolaylıkla ve açık şekilde gösterilebileceği 4 etüt, literatür taraması yapılarak ve uzman görüşleri alınarak seçilmiştir. Burada dört ayrı etüt seçilmesinin nedeni, vibratoya ilişkin ölçümlerde değerlendirilecek ölçütlerin tek bir etütte gözlenemeyecek kadar çeşitli olmasından kaynaklanmaktadır. Araştırmanın deneysel kısmının yürütülebilmesi için öğrencilere uygulanacak eğitim haftada bir saat olmak üzere deney grubundaki tüm öğrencilerle toplam sekiz saat bireysel çalışma olarak planlanmıştır. Eğitim öğretim yılı bahar döneminde Mart-Mayıs aylarını kapsayacak şekilde yapılmış ve sekiz haftada tamamlanmıştır. Betimsel boyutta ayrıca literatür taraması yapılarak performans değerlendirme ölçekleri incelenmiş ve deneysel kısmın ön test ve son test ölçümlerinin değerlendirilebilmesi için uzman görüşleri alınarak bir değerlendirme ölçeği oluşturulmuştur. Bu şekilde ölçeğin kapsam geçerliği de uzman görüşlerinin alınması vasıtasıyla sağlanmıştır. Ölçeğin güvenilirliğini ölçmek için ise, ölçek içindeki ölçütler Cronbach s Alpha istatistiği ile testten geçirilmiştir. Cronbach s Alpha test sonuçları tabloda görüldüğü gibidir.

86 61 Tablo Değerlendirme Ölçeği Güvenilirlik Testi Sonuçları Ölçütler N Cronbach's Alpha Ön Test Son Test Kol vibratosunu gerçekleştirme 1,960,952 Bilek/El ibratosunu gerçekleştirme 1,959,953 Parmak vibratosunu gerçekleştirme 1,961,953 Sol el kol esnekliği 1,959,952 Dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirme 1,960,952 Dinamik düzeylerde vibratoyu gerçekleştirme 1,960,952 Vibrato bağını gerçekleştirme 1,960,952 Açık tellerde vibratoyu gerçekleştirme 1,961,954 Çift seslerde vibratoyu gerçekleştirme 1,961,953 Yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirme 1,960,953 TOPLAM 10,959 Tabloda, değerlendirme ölçütlerinin teker teker güvenilirlik durumları ve ölçek toplam ölçüt güvenilirlik durumları görülmektedir. Ölçeğin hem ayrı ayrı ölçüt bazında, hem de toplam ölçüt bazında yüksek derecede güvenilirliği sağladığı (Cronbach s Alpha (a) = 0,959 > 0,60) yapılan istatistiksel analiz sonucunda belirlenmiştir Deneysel Boyuta Ait Verilerin Toplanması Araştırmanın deneysel boyutunda, verilerin toplanabilmesi için ilk önce araştırmanın betimsel boyutunda uzman görüşleri alınarak seçilen 4 etüt ön testte deney ve kontrol gruplarına 3 kez çaldırılarak video kamera ile kayda alınmış ve bunların içinden en temiz entonasyona sahip performans seçilmiştir. Kayıtlar tamamlandıktan sonra vibrato egzersizleri kullanılarak, deney grubuyla uygulamaya başlanmış ve 8 haftalık süreç sonunda uygulama tamamlanmıştır. Uygulama tamamlandıktan sonra, belirlenen 4 etüt son test ölçümü için deney ve kontrol gruplarına tekrar 3 kez çaldırılarak video kamera ile kayda alınmış ve bunların içinden en temiz entonasyona sahip performans seçilmiştir. Bu aşamadan sonra video kamera kayıtları, öğrenci ismine göre Ultra Video Splitter yazılımı kullanılarak birbirinden ayrılmış, ön test kayıt ve son test kayıt başlıkları altında ve deney ve kontrol grubu olduğu belirtilmeksizin bilgisayar ortamında dosyalanmıştır. Bu dosyalar, vibrato becerisini geliştirmeye yönelik egzersizlerin etkisini ölçmek amacıyla, araştırmacı tarafından uzman görüşleri alınarak hazırlanan Vibrato Performans Değerlendirme Ölçeği ile birlikte 5 uzman eğitimciden oluşan jüriye verilmiştir. Uzman eğitimciler, birbirlerinden bağımsız şekilde önce ön

87 62 test sonra da son test kayıtlarını izleyerek, her bir ölçüte 0 ile 100 arasında değerlendirme yaparak ölçeği doldurmuşlardır. Ayrıca, hem deneysel işlemin etkiliğini ortaya koymak, hem de deney grubu öğrencilerinin vibrato frekansları (sıklıkları) ve vibrato genliklerini (perde değişimi) tespit etmek amacıyla, Pazera Free Audio Extractor yazılımı kullanılarak video kamera kayıtlarından ses analizi için ses kayıtları ayrılmış ve bu kayıtlar, vibratoya yönelik frekans (sıklık) ve genlik (perde değişimi) analizlerinin yapılabilmesi için, öğrenci ismine göre ön test ses kayıt ve son test ses kayıt başlıkları altında bilgisayar ortamında dosyalanarak ses analizi için hazır hale getirilmiştir. 3.5.Verilerin Analizi Araştırmanın genel amacı ve alt amaçları çerçevesinde yapılan betimsel ve deneysel çalışmalara ilişkin veriler ilk önce bilgisayar ortamında Microsoft Office Excel 2007 yazılımına aktarılmıştır. Burada bir sistematik içinde düzenlendikten sonra istatistiksel çözümlemelerin yapılabilmesi için SPSS 17.0 (The Statistical Packet for The Social Sciences) paket programına aktarılarak analiz edilmiştir. Araştırmanın betimsel boyutunda, anketten elde edilen verilerin analizinde frekans (f) ve yüzde (%) dağılımları kullanılmış ve sonuçlar bu işlemlere göre yorumlanmıştır. Burada frekans ve yüzde dağılımları, 5 li likert ölçeğine göre hazırlanan anket sorularına verilen cevapların olumlu ya da olumsuz yöndeki birikimlerini göstermekte ve bu birikimlere göre yoğunluğun nerede olduğu saptanıp, verilerin yorumlanması sağlanabilmektedir. Araştırmanın deneysel boyutunda ise, örneklem olarak seçilen ve yansız atama (random) yöntemiyle oluşturulan deney grubu ve kontrol grubunun ön testte, eğitim uygulanmadan önce homojenliğini tekrar kontrol etmek amacıyla, jüri üyelerinin değerlendirme ölçeği ön testte yaptıkları puanlama esas alınarak varyansların eşitliğine yönelik Levene s Testi uygulanmıştır. Tabloda uygulanan Levene s testinin sonuçları görülmektedir.

88 63 Tablo Grupların Homojenliğine Yönelik Levene s Testi Sonuçları Ölçütler Kol vibratosunu gerçekleştirme 0,386 Bilek/El vibratosunu gerçekleştirme 0,539 Parmak vibratosunu gerçekleştirme 0,981 Sol el kol esnekliği 0,784 Dördüncü parmak vibratosunu gerçekleştirme 0,804 Dinamik düzeylere uygun vibratoyu gerçekleştirme 0,846 Vibrato bağını gerçekleştirme 0,812 Açık tellerde vibratoyu gerçekleştirme 0,300 Çift seslerde vibratoyu gerçekleştirme 0,931 Yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirme 0,370 P Tabloda görüldüğü gibi, Levene testi uygulanarak her bir ölçüte ait (p) değerleri gösterilmiştir. Burada (0.05) anlamlılık düzeyine ve %95 güven aralığına göre (p) değerlerinin tümü 0,05 ten büyük olduğu için H 0 hipotezi kabul edilir; H 1 hipotezi reddedilir. Bunun anlamı ortalamalar arasında fark olmadığıdır. Deney ve kontrol grubu ön testte birbirinin aynı ve homojen bir görüntü sergilemektedir. İstatistiksel testlerde hipotez test etme, örneklemden elde edilen sonuçlardan geniş gruplara genelleme yapmayı amaçlamaktadır. Hipotez test etmede bir Anlamlılık Düzeyi ölçütü seçilmektedir. Genellikle de (0,05) değerini seçmek bir adet halini almıştır (Kaptan, 1998). Bu daha açıkça şu şekilde açıklanabilir; yapılan yüz ölçümden sadece beşinin (%5) hata vereceği ve bunun doksan beşinin (%95) hatasız bir ölçümü belirttiği sonucu çıkarılacaktır. Bunlardan (%95) değerine güven aralığı, (0,05) ya da (%5) değerine de anlamlılık düzeyi denilmektedir. Bu, hipotez testlerinde elde edilen (p) değerinin (0,05) ten büyük olması durumunda araştırmacının hipotezinin yanlış olduğu ve karşılaştırılan iki nesne arasında fark olmadığı; (p) değerinin (0,05) ten küçük olması durumunda ise araştırmacının hipotezinin doğru olduğu ve karşılaştırılan iki nesne arasında anlamlı bir fark olduğu anlamına gelmektedir. Hipotez testlerinde anakütle parametrelerine ilişkin iddialar iki hipotez ile gösterilir. Anakütle parametresi (gerçek değer) ile örneklem istatistiğinin (tahmin değeri) birbirine eşit olduğunu ya da aralarındaki farkın sıfır olduğunu ifade eden hipotez, Sıfır Hipotezi (istatistiksel hipotez, yokluk hipotezi, varsayılan hipotez) olarak adlandırılır ve H 0 gösterilir. Sıfır hipotezine karşıt olan ve söz konusu iki değer

89 64 arasındaki farkın rassal nedenlerden meydana gelmeyecek kadar önemli (anlamlı) olduğunu gösteren hipoteze ise, Alternatif Hipotez (karşıt hipotez, araştırma hipotezi) denir ve H 1 ile gösterilir. Sıfır hipotezi kabul edilirse alternatif hipotez ret, sıfır hipotezi reddedilirse alternatif hipotez kabul edilmiş sayılır (Ergün Bülbül, 2001:212). Araştırmada tüm verilerin istatistiksel analizinde, bu hususlara dikkat edilmiştir. Araştırmada hangi hipotez testinin kullanılacağının belirlenmesine yönelik olarak, uzman eğitimcilerin ön test ve son testte ölçekte yaptıkları puanlamanın normal bir dağılım gösterip göstermediğinin belirlenmesi için Kolmogorov-Smirnov normallik testi uygulanmıştır. Buradaki karar, eğer dağılım normal ise parametrik testler, dağılım normal değil ise non-parametrik testlerin kullanılması yönünde olacaktır. Aşağıdaki tabloda Kolmogorov-Smirnov testi sonuçları görülmektedir. Ölçütler Tablo Kolmogorov-Smirnov Normallik Testi Sonuçları Ön Test (P) Son Test Kol vibratosunu gerçekleştirme 0,683 0,417 Bilek/El vibratosunu gerçekleştirme 0,943 0,234 Parmak vibratosunu gerçekleştirme 0,677 0,061 Sol el kol esnekliği 0,369 0,378 Dördüncü parmak vibratosunu gerçekleştirme 0,944 0,391 Dinamik düzeylere uygun vibratoyu gerçekleştirme 0,870 0,367 Vibrato bağını gerçekleştirme 0,756 0,511 Açık tellerde vibratoyu gerçekleştirme 0,118 0,197 Çift seslerde vibratoyu gerçekleştirme 0,076 0,188 Yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirme 0,092 0,254 (P) Tabloda görüldüğü gibi, jüri puanlarının normal dağılıp dağılmadığını belirlemeye yönelik Kolmogorov-Smirnov Normallik Testi uygulanarak, ön testte ve son testte jürilerin verdiği puanların her bir ölçüte ait (p) değeri gösterilmiştir. Burada (0.05) anlamlılık düzeyine ve %95 güven aralığına göre (p) değerlerinin tümü 0.05 ten büyük olduğu için H 0 hipotezi kabul edilir; H 1 hipotezi reddedilir. Bunun anlamı ortalamalar arasında fark olmadığıdır. Deney ve kontrol grubu puanları ön testte ve son testte normal dağılım göstermektedir.

90 65 İstatistiksel çözümlemelerde, eğer gruplar normal dağılım gösteriyorsa parametrik testler, eğer normal dağılım göstermiyorsa non-parametrik testler kullanılmaktadır. Yapılan normallik testinde grupların normal dağılım gösterdiği belirlendiği için, araştırmada parametrik testlerin kullanılmasına karar verilmiştir. Araştırmada, araştırmanın modeli ve alt amaçları göz önüne alınarak, parametrik testlerden Bağımsız örneklem grupları için t testi (independent samples t test) ve eşleştirilmiş örneklem grupları için t testi (paired samples t test) kullanılmıştır. Bağımsız örneklem grupları için t testi kullanılarak, deney ve kontrol gruplarının ön test ve son test ortalamaları karşılaştırılmış ve ön test son test arasında fark olup olmadığına bakılmıştır. Eşleştirilmiş örneklem grupları için t testi kullanılarak ise, deney ve kontrol gruplarının kendi içlerinde ön test ve son test ortalamaları karşılaştırılmış ve ön test son test arasında fark olup olmadığına bakılmıştır. Testler sonucunda (n), ( x ), (sd), (t), (p) değerleri tablolaştırılarak istatistiksel ve mesleki (alansal) yorumları yapılmıştır. Araştırmada, yine model ve alt amaçlar dikkate alınarak, herhangi bir vibrato türünü geçekleştirebilmenin diğer bir türü gerçekleştirmeye etkisi olup olmadığının tespiti için, vibrato türleri arasında ilişki aramaya yönelik Pearson korelasyon testi (pearson correlation test) uygulanmıştır. Bu testte değişkenler arasında ilişkinin yönü ve derecesi incelenir. Buradaki ilişkinin derecesi korelasyon katsayısı (r) ile gösterilir. Korelasyon katsayısının pozitif (+) olması, değişkenlerden birinin değeri artarken ya da azalırken diğerinin de aynı yönde arttığını ya da azaldığını; korelasyon katsayısının negatif (-) olması, değişkenlerden birinin değeri artarken diğerinin azaldığını ya da birinin değeri azalırken diğerinin arttığını gösterir (Ergün Bülbül, 2001). Ana kütleye göre normal sayılacak kadar bir gözlem sayısı alınarak bakılmış gözlem grupları için genellikle korelasyon katsayısı 0 ile 0.49 arasında ise korelasyon zayıf, 0.5 ile 0.74 arasında ise orta derecede, 0.75 ile 1 arasında ise kuvvetli ilişki vardır denilmektedir (Korelasyon Analizi, 2010). Bu bilgiler ışığında, vibrato türleri arasındaki korelasyon ilişkisi tespit edilerek (r) değerleri ve anlamlılık düzeyleri belirlenmiştir. Bu değerler tablolaştırılarak istatistiksel ve mesleki (alansal) yorumları yapılmıştır.

91 66 Araştırmada ayrıca, hem deneysel işlemin etkiliğini ortaya koymak, hem de deney grubu öğrencilerinin vibrato frekansları (sıklıkları) ve vibrato genliklerini (perde değişimi) tespit etmek amacıyla, uygulamalardan alınan ses kayıtları Adobe Audition 3.0 yazılımı kullanılarak analiz edilmiştir. Analizde, ses kayıtları öğrenci ismine göre sırayla Adobe Audition 3.0 yazılımına aktarılarak vibrato yapılan Mi (E4) ve Fa (F4) notalarından kesitler alınmış ve bu kesitler üstünde vibratoya ilişkin frekans ölçümleri yapılmıştır. Ölçümlerde Mi (E4) = 330 Hz ve Fa (F4) = 350 Hz ses frekanslarından 1 saniyelik süre değerinde yaklaşık 10 milisaniyelik süre atlamaları içerisinde artı ve eksi yöndeki en yüksek ve en düşük sapmalar tespit edilmiş ve 1 saniyelik süre değeri içerisindeki bu 10 milisaniyelik atlamaların süre (sn) ve frekans (Hz) değerleri Microsoft Excel yazılımına aktarılmıştır. Microsoft Excel de, belirli formüller kullanılarak öğrencilerin vibrato frekansları (sıklıkları) ve vibrato genlikleri (perde değişimleri) tespit edilmiştir. Vibrato genliği (perde değişimi) parmağın belirli bir nota üzerinde yaptığı salınımın, asıl notaya göre ne ölçüde tizleşip ne ölçüde pestleştiğini göstermektedir. Vibrato genliğini belirlemek için kullanılan değer Cent tir. Cent değerinin belirlenmesi için kullanılan formül ise [1200*log(salınım frekansı / vibrato yapılan sesin gerçek frekansı;2] dir. Araştırmada, öğrencilerin vibrato salınımlarının cent değerleri hesaplanarak asıl sesten ne ölçüde kayma gerçekleştiği ve bu kaymanın normal bir vibrato salınımı ölçüleri içerisinde olup olmadığına bakılmıştır. Vibrato yapılan seste (+) ve ( ) yöndeki cent değerleri tespit edilmiş ve en yüksek değerden en küçük değer çıkarılarak vibrato genliği bulunmuştur. Literatürdeki ölçütlere göre 100 cent yarım sesi ya da küçük ikili aralığını, 50 cent bir çeyrek tonu ifade etmektedir. 50 cent ten daha küçük değerlerde ise koma değerleri ölçü alınmaktadır. 4-4,5 koma bir yarım ses ya da küçük ikili aralığına denk gelmektedir. Vibrato frekansını (sıklığı) belirlemek için ise, 1 saniyelik süre değeri içindeki yaklaşık 10 milisaniyelik (1 santisaniye) süre atlamaları ve bu süre atlamalarındaki cent cinsinden perde değişimlerine ait dağılım grafikleri çıkarılmış ve bu grafiklerde cent değerlerine ait eğrilerin sıfır noktası ile bitiş noktası arasındaki tepe noktalarının süre farkları alınarak bu farklar arasındaki tepe noktaları sayılmış ve 1 saniyelik süreye göre oranlanarak her öğrencinin vibratoya ait saniyedeki salınım sayısı (sıklığı) belirlenmiştir. Oranlamada kullanılan formül ise, [1 / sıfır noktası ile bitiş noktası arasındaki tepe noktalarının süre farkı * sıfır noktası ile bitiş noktası arasındaki tepe noktası sayısı (salınım sayısı)] dır. Elde edilen bu veriler, salınım grafikleri de verilerek tablolaştırılmış ve yorumları yapılmıştır.

92 Bulguların Sunulması ve Yorumlanması Araştırmada elde edilen bulgular, alt amaçların sırasına göre verilip yorumlanmıştır. Başlıklandırma, ilgili alt probleme yönelik bulguların yorumu şeklinde sunulmuştur. Betimsel boyutta anketten elde edilen bulgular frekans (f) ve yüzde (%) değerleri belirlenerek tablolaştırılmış ve tablo altlarında yorumlara yer verilmiştir. Deneysel boyutta elde edilen bulgular ise, istatistiksel testlerin sonuçları tablolaştırılarak verilmiş, sonra tablo altlarında istatistiksel ve mesleki (alansal) yorumları yapılmıştır. Ses analizlerine yönelik bulguların sunumunda ise, yapılan analiz işlemlerinin sonuçları, Mi (E4) ve Fa (F4) notalarına göre, vibrato frekansı (sıklığı) ve vibrato genliği (perde değişimi) bazında ve dağılım grafikleriyle birlikte verilmiş, ön test ve son test farklılıkları ortaya koyularak tablolaştırılmış ve aralarındaki fark yorumlanmıştır. 3.7.Vibrato Becerisinin Geliştirilmesine Yönelik Egzersizler Bu bölümde, vibrato becerisinin geliştirilmesine yönelik olarak kullanılan egzersizler sunulmaktadır. Bu egzersizler vibrato ile ilgili sorunlar dikkate alınarak beş ana başlık altında toplanmıştır. Bu başıklar, Isınmaya ve sol el, parmak ve parmak eklemlerinin esnekliğine yönelik egzersizler, Parmakların dengesine ve parmak güçlendirmeye yönelik egzersizler, Kol ve Bilek/el vibratosuna yönelik hazırlık egzersizleri, Kol, bilek/el ve parmak vibratosunun geliştirilmesine yönelik egzersizler, Diğer vibrato sorunlarına yönelik egzersizler (Dördüncü parmakla vibrato, çift seslerde vibrato, yüksek konumlarda vibrato, dinamiklerde vibrato, açık tellerde vibrato ve vibrato bağı) şeklindedir Isınma ve Sol El-Parmak Esnekliğine Yönelik Egzersizler Bu bölümdeki egzersizler, vücudun rahatlığını sağlamak için her enstrümanda olduğu gibi kemanda da uygulanması gereken ısınmaya yönelik nefes egzersizlerini ve vibratonun doğru ve rahat şekilde yapılması için gerekli olan sol el ve parmak esnekliğini sağlamaya yönelik esneklik egzersizlerini içermektedir.

93 Nefes Egzersizleri Nefes Egzersizi I Şekil Nefes Egzersizi I Her nota için tüm bir yay kullanılarak, duyulabilecek şekilde hava içeriye çekilmeli, sonra nefes verilmelidir. Yay çekilirken nefes verilmeli, yay itilirken nefes alınmalıdır Nefes Egzersizi II Şekil Nefes Egzersizi II Boş telde yay uç noktasına ve sol el ise birinci pozisyona yerleştirilmelidir. Nefes alırken, sağ elle eşzamanlı bir şekilde, birinci konumdan üçüncü konuma kayılmalı ve yayı itilmelidir. Nefes verirken, birinci konuma dönülmeli ve yayı çekilmelidir. Bu egzersiz değişik metronomlarda yavaştan hızlıya doğru çalışılmalıdır.

94 Sol El/Kol Esnekliğine Yönelik Egzersizler Sol El/Kol Esnekliği İçin Egzersiz Şekil Sol El/Kol Esnekliği İçin Egzersiz (Sevcik, Shifting the Position and Preparatory Scale Studies Op.8 No.3) Bu egzersiz, keman sapının başparmak ve diğer parmaklar arasında sıkılmasını engelleyerek, vibrato hareketi için sol ele esneklik kazandırmaya yöneliktir. Şekildeki egzersiz çalışılırken sol el başparmağını keman sapına yerleştirmeden, ayrı tutarak çalışılmalıdır. Egzersizi daha rahat çalışmak için keman salyangozu bir duvara yaslanabilir. Her ölçü önce yavaş, sonra giderek hızlı metronomda çalışılmalıdır. Ölçüleri tüm yayda çalışmakta zorlanılırsa, önce iki yaya bölüp sonra tüm yayda çalışılabilir. Egzersiz bu şekilde çalışıldıktan sonra, bu kez normal çalma pozisyonunda, salyangozu duvara yaslamadan ve başparmak keman sapına yerleştirilmemiş gibi, başparmağı keman sapına hafifçe dokundurarak ve baskı yapmadan çalışılmalıdır (Lee, 1999:78). Roma rakamları, notaların hangi telde çalınacağını gösteren tel numaralarını ifade etmektedir.

95 Parmak Eklemlerinin Esnekliğine Yönelik Egzersizler Parmak Eklem Esnekliği İçin Egzersiz Şekil Parmak Eklem Esnekliği İçin Egzersiz Applebaum (1986) ve Starr (1976) tarafından önerilen bu egzersiz, parmak eklemlerinin, özellikle de tırnağa en yakın olan eklemin, yumuşaklık ve esnekliğinin gelişmesi içindir. Başparmağın iç kenarı üstüne işaret parmağının ucu yerleştirilmelidir, yani, başparmak ve işaret parmağının arasında bir daire oluşturulmalıdır. Sonra, hızlı bir kırılma hareketi ile işaret parmağının ilk eklemi içeriye doğru ve dışarıya doğru kıvrılmalıdır. Her bir parmakla aynı hareket tekrarlanmalıdır Kalemle Parmak Eklem Esnekliği İçin Egzersiz Şekil Kalemle Parmak Eklem Esnekliği İçin Egzersiz Bir kurşunkalemin alt kısmına sol başparmağın etli kısmı, üst kısmına ise işaret parmağı yerleştirilmelidir. Kurşunkalem başparmak ve işaret parmağı arasında ileri geri yuvarlanmalıdır. Burada, parmağın kaymasına sebep olabilecek bir alan olmamalıdır. Her bir parmakla aynı hareket tekrarlanmalıdır.

96 Çalma Pozisyonunda Parmak Eklem Esnekliği İçin Egzersiz Şekil Çalma Pozisyonunda Parmak Eklem Esnekliği İçin Egzersiz Bronstein (1977) ve Whone (1973) tarafından önerilen bu egzersiz, daha önce uygulanan parmak eklem hareketinin, çalma pozisyonunda da uygulanması içindir. Yay olmadan, kemanı tutma ile ilgili endişeyi hafifletmek, vibrato hareketi için sol eli özgür bırakmak ve kemanın sallanmasını engellemek için keman salyangozu bir duvara dayanmalıdır. Tuşe üzerine parmak yerleştirilmeli ve kol veya bilek hareketiyle parmağın ilk eklemi bir gerip bir esnetilerek bu değişimli hareket tekrarlanmalıdır Parmak Değiştirme Egzersizleri I Şekil Parmak Değiştirme Egzersizleri I

97 72 Aynı nota üstünde daha yüksek numaralı parmakların yerine daha düşük numaralı parmakları kullanmak, parmak eklemlerinin esnekliğini sağlamaya yarayan bir yöntemdir (Galamian, 1962; Büyükaksoy, 1997). Bu egzersiz, eli kaydırmadan parmak uzatmasını çalıştırmaktadır. Daha düşük numaralı parmak, daha yüksek numaralı parmakla yer değişene kadar uzatılmalıdır. Ne el ne de bilek hareket etmeden, yer değiştirme hareketi için sadece parmak hareketi kullanılmalıdır Parmak Açma Hareketi İçin Kromatik Egzersiz Şekil Parmak Açma Hareketi İçin Kromatik Egzersiz (Sevcik, School of Violin Technique Op.1, Book1, No.19) Dounis (1955) ve Lee (1999) parmakların yatay açma hareketini kullanarak da parmak esnekliğinin artırılmasının sağlanabileceğini belirtmişlerdir. Bu egzersizde kromatik gam çalışılırken sadece parmak açma hareketi kullanılmalıdır. Parmak açma hareketi parmaklara aşırı baskı uygulamadan ve sadece parmakları kaydırarak gerçekleştirilmelidir. Başparmak, her zamanki konumunda olmalıdır ve parmağın üstteki eklemi ya da boğumu kemanın sapına temas etmemelidir. Parmaklar, tele hafifçe dokunmalıdır.

98 Parmakların Dengesine ve Parmak Güçlendirmeye Yönelik Egzersizler Bu bölümdeki egzersizler, her bir parmağın dengesini ve eşitliğini sağlayarak, özellikle daha zayıf parmakları güçlendirmeye ve vibratonun her parmakta eşit şekilde gerçekleştirilmesi için parmakların birbirine eşit bir güç üretmesini sağlamaya yöneliktir Parmakların Dengesine ve Serbestliğine Yönelik Egzersizler Parmakların Eşit Hareketi İçin Egzersizler Şekil Parmakların Eşit Hareketi İçin Egzersizler (Dounis, Fundamental Technical Studies Op.23 No.1) Lee (1999) tarafından önerilen bu egzersiz, parmak hareketlerinin eşitliğini sağlayarak parmakların arasındaki dengeyi geliştirmeye yöneliktir. Parmakların doğal güç ve kuvveti, dört parmak arasında eşit olarak bölünmelidir. Her parmağa eşit güç uygulayarak egzersiz çalışılmalıdır. Her parmak, hafifçe tel üstünde durmalıdır. Parmak, kendi ağırlığıyla telin üstüne düşürülmelidir. Tele vurulmamalıdır. Parmağın doğal kavisli durumu korunmalıdır. Parmak telden uzak olduğunda da, tel üstünde olduğu zamanki gibi aynı kavisli pozisyona sahip olmalıdır. Egzersiz önce yazıldığı gibi çalışılmalıdır. Sonra, her ölçü değişik konumlarda çalışılmalıdır. Örneğin, ilk ölçünün notaları sol telinde çalınmalı, sonra aynı notalar sol telinde bir oktav üstten çalınmalıdır.

99 Parmak Serbestliği İçin Egzersizler Şekil Parmak Serbestliği İçin Egzersizler Bu egzersiz parmakların dikey hareketini kullanarak onların serbestliğini artırmaya yöneliktir. Bu egzersiz ritmik doğruluğa dikkat edilerek çalışılmalıdır. İlk önce her bir küme ayrı ayrı, sonra iki küme bir ve en sonunda da her bir ölçü bütün yayda çalışılmalıdır Parmakların Dikey ve Yatay Hareketleri İçin Egzersizler Şekil Parmakların Dikey ve Yatay Hareketleri İçin Egzersizler

100 75 Bu egzersiz, parmakların hem yatay hem de dikey hareketlerini çalıştırmaya yöneliktir. El hareketsiz tutulmalı ve sadece parmaklar hareket ettirilmelidir. Yarım adımlar (sesler), hareketsiz duran başparmak ve gevşemiş parmak hareketi ile gerçekleştirilmelidir. Önce yay bölünerek ağır şekilde çalışılmalı, daha sonra yazıldığı gibi tüm yayda çalışılmalıdır Parmak Güçlendirme Egzersizleri Parmak Güçlendirme İçin Yatay ve Dikey Hareket Egzersizleri Şekil Parmak Güçlendirme İçin Yatay ve Dikey Hareket Egzersizleri Bu egzersiz, başta en zayıf parmak olan dördüncü parmak olmak üzere, üçüncü ve dördüncü parmakları güçlendirmeye yöneliktir. Birinci parmağı hafifçe telin üstünde duracak şekilde tutun ve üçüncü parmağı basılı tutun. Dördüncü parmağı parmak ucu ekleminden hareket ettirin, ama parmağın hareket etmesi için eli kullanmayın. El ve parmaklar tamamen esnek olmalı ve başparmak keman sapını sıkmamalıdır.

101 Parmak Güçlendirme İçin Pizzicato Egzersizleri I Şekil Parmak Güçlendirme İçin Pizzicato Egzersizleri I Sol el pizzicatosu, soldan sağa, parmakların neredeyse yana doğru bir hareketi ile üretilir. Temiz bir ses üretimi için, oldukça büyük bir miktarda güç, parmak uçlarında yoğunlaştırıldığı için parmakları güçlendirmeye katkısı vardır (Hauck, 1975; Applebaum, 1986; Lee, 1999). Bu egzersizde her parmak yazıldığı gibi çalışılmalıdır. Nota altındaki parmak numaraları, parmakların gerçekte bastığı notaları; nota üstündeki numaralar ise pizzicato yapan parmak numaralarını göstermektedir Parmak Güçlendirme İçin Pizzicato Egzersizleri II Şekil Parmak Güçlendirme İçin Pizzicato Egzersizleri II (Lee, 1999: 93)

102 77 Üçüncü ve dördüncü parmaklar, doğal olarak birinci ve ikinci parmaklardan daha zayıftır. Lee (1999) tarafından önerilen bu egzersiz, daha zayıf parmakların gücünü arttırmaya yöneliktir. Dördüncü parmak kaldırılırken, birinci parmak (tam nota) hafifçe telin üstünde tutulmalıdır. Dördüncü parmakla pizzicato yaparken, el, başparmak ve bilek gevşek tutulmalıdır Kol ve Bilek Vibratosu İçin Hazırlık Egzersizleri Bu bölümdeki egzersizler, kol ve bilek vibratosunun gerçekleştirilmesine yönelik olarak, salınım hareketlerinin daha iyi bir şekilde anlaşılması için yay kullanılmadan, ilk önce kemandan bağımsız olarak, daha sonra ise keman üzerinde yapılan salınım hareketine yönelik egzersizleri ve hem yay kullanılmadan hem de yay kullanılarak ritmik hareketlerle kol ve bilek hareketinin parmak ucuna aktarılmasını sağlamaya yönelik ritmik salınım egzersizlerini içermektedir Kol Vibratosu İçin Hazırlık Egzersizleri Kol Hareketi İçin Egzersiz Şekil Kol Hareketi İçin Egzersiz Fischer (1997) tarafından önerilen bu egzersizde, keman olmadan bir duvara karşı durulmalıdır. Dengeli ve istikrarlı bir hareket için sağ elle sol önkol tutulmalı ve hızlıca tüm önkol, el ve önkol eş zamanlı hareket edecek şekilde dirsekten ileriye ve geriye doğru hareket ettirilmelidir.

103 Masa Üstünde Kol Vibratosu Egzersizi Şekil Masa Üstünde Kol Vibratosu Egzersizi Starr (1976) tarafından önerilen bu egzersizde, daha önceki kol hareketi avuç içi vücuda dönük bir şekilde, bir masa üstüne sol dirseği yerleştirerek uygulanabilir. Kol vibratosu hareketinde, hareket dirsekten gelmektedir. Bundan dolayı el, önkolu tutmadan sol omuza doğru hareket ettirilmelidir. Aynı zamanda bilek kıpırdatılmamalıdır Bilek Vibratosu İçin Hazırlık Egzersizleri Bilek Hareketi İçin Egzersiz Şekil Bilek Hareketi İçin Egzersiz Kol vibratosu hareketinde olduğu gibi keman olmadan, kemanı tutuyormuş gibi sol kol askıda tutulmalı ve bilek ileri ve geri doğru bükülmelidir. El ileri ve geri sallanırken, kasların hareketini hissetmek için, sağ elle sol önkol kavranmalıdır.

104 Masa Üstünde Bilek Vibratosu Egzersizi Şekil Masa Üstünde Bilek Vibratosu Egzersizi Yukarıdaki hareket, avuç içi vücuda dönük bir şekilde, bir masa üstüne sol dirseği yerleştirerek uygulanmalıdır. Hareketin dirsekten gelmesini engellemek için, sağ elle bileğin bitim noktasını kavranmalıdır. Ön kolu sabit tutarak sadece bilek hareket ettirilmelidir Bilek Salınım Egzersizi Şekil Bilek Salınım Egzersizi Keman çalma pozisyonunda tutulmalı, bilek keman gövdesinin üst noktasına yerleştirilmeli ve bilek bükülerek ve esnetilerek hareket ettirilmelidir. Burada eli gövdeye dayamak kol hareketini engelleyecek ve hareketin bileğe aktarılmasını sağlayacaktır. Hareket tel yönünde düz bir çizgi üzerinde olmalıdır.

105 Bilek Hareketi İçin Egzersiz Şekil Bilek Hareketi İçin Egzersiz Menuhin (1976) tarafından önerilen bu egzersiz esnekliği ve bilek hareketinin doğruluğunu geliştirmeye yöneliktir. Böylece salınımın iki yönü de (ileri ve geri) dengelenecektir. Başparmak elle aynı noktada kalacak şekilde, el üçüncü konuma yerleştirilmelidir. Hafif şekilde tele temas eden parmaklarla birinci ve üçüncü konum arasında salınım yapılmalıdır. Yavaş yavaş hız artırılmalıdır. Aynı işlemi tersi şekilde de uygulanmalıdır. Başparmak belli bir noktada kalacak şekilde, başparmak bulunduğu noktadan ayrılmadan, aynı anda parmak ulaşabileceği kadar yüksek bir konuma kaydırılmalıdır Kol ve Bilek Vibratosu İçin Ortak Olarak Uygulanabilecek Hazırlık Egzersizleri Tel Üstünde El Kaydırma Egzersizi Şekil Tel Üstünde El Kaydırma Egzersizi

106 81 Parmak uçlarının klavyeye hafifçe dayalı olarak dokundurulması gevşemeyi kolaylaştırır ve parmakların kıvraklaşmasına ve vibrato hareketinin gelişmesine yardımcı olur (Fischer, 1997; Rolland, 1974). Egzersizde el herhangi bir telde, yaklaşık olarak beşinci veya altıncı pozisyona yerleştirilmelidir. Yay kullanılmadan, parmaklar tel üstüne hafifçe dokundurularak tüm önkol ve bilek aynı anda eşit hareketlerle, tel yönünde yukarı ve aşağı kaydırılarak hareket ettirilmelidir. Aynı egzersiz, kol sabit kalırken sadece eli, tel yönünde bilekten küçük hareketlerle yukarı ve aşağı doğru kaydırarak çalışılmalıdır Gitar Pozisyonunda Vibrato Egzersizi Şekil Gitar Pozisyonunda Vibrato Egzersizi Fischer (1997), Rolland (1957), Starr (1976) ve Lee (1999) tarafından önerilen bu egzersiz, sol üst kolun sağa doğru gerilmesini engelleyerek, vibrato hareketiyle bu gerginlik arasındaki bağlantıyı keser ve vibrato hareketinin, kol gerginliği olmadan nasıl devam ettirilebileceği hissinin oluşmasına yardım eder. Egzersizde keman gitar pozisyonunda tutulmalıdır. Başparmak birinci parmakla karşılıklı olarak ve tuşeyi sıkmadan keman sapına yerleştirilmelidir. Kol veya bilek ileri geri sallanmalıdır. Bu hareket, bütün parmaklarla sürekli bir salınım içinde tekrarlanmalıdır. Parmaklar, tele baskı yapmamalıdır. Başparmağın gevşetilmesi ve rahatlatılması için, başparmak zaman zaman kemanın sapından kaldırılabilir.

107 Çello Pozisyonunda Vibrato Egzersizi Şekil Çello Pozisyonunda Vibrato Egzersizi Fischer (1997), Rolland (1957) ve Starr (1976) tarafından önerilen bu egzersizde, keman viyolonsel pozisyonunda, bir viyolonsel gibi bacakların arasında tutulmaktadır. Başparmak, keman sapının kavisli kısmına, el ise, avuç içi kemanın gövdesine temas etmeyecek şekilde yüksek bir konuma yerleştirilmelidir. Kol veya bilek, gitar pozisyonunda olduğu gibi aynı biçimde ileri geri sallanmalıdır Sağ El Kullanılarak Uygulanan Vibrato Egzersizi Şekil Sağ El Kullanılarak Uygulanan Vibrato Egzersizi

108 83 Sol elin başparmağı sağ elin avuç içine gelecek şekilde ve sağ elin dış yüzeyi bir tuşeymiş gibi, keman yerine sağ el de kullanılabilir. Bu egzersiz, kol ve bilek hareketlerinin daha rahat yapılması ve hissedilmesi için uygulanabilir. Egzersiz hem kol hem de bilek vibratosu hareketini kullanarak uygulanmalıdır Yaysız Ritmik Salınım Egzersizleri Şekil Yaysız Ritmik Salınım Egzersizleri Ses olmadan vibratoya başlamak, yaydan bağımsız olarak sol el hareketinde konsantrasyonu geliştirebilir ve motivasyonun etkilenmesini önlemeye yardım eder (Leviste, 1953; Applebaum, 1955; Klotman, 1988; Stoelzing, 1950). Gruenberg (1919) ve Klotman (1988) tarafından önerilen bu egzersizde keman çalma pozisyonunda tutulmalıdır. Çalışırken titremeyi engellemek için, çalgı hafifçe duvara karşı dayanabilir. Üçüncü konumda parmak ucu aynı noktada kalacak şekilde, parmak ucu eklemi esnetilerek vibrato hareketi uygulanmalıdır. Egzersiz hem kol hem de bilek vibratosu hareketi için ayrı ayrı, her bir parmakla metronomla ağırdan başlayıp gittikçe hızlanarak çalışılmalıdır. Önkol ya da bilek ileri ve geri hareket ettirilirken geri ve ileri sallanma arasındaki mesafe eşit olmalıdır ve salınımın yönü, tele paralel olmalıdır. ( x ) işareti ile gösterilen nota, vibratonun ya da parmağın geri hareketini

109 84 göstermektedir. Yani bir ölçü içerisinde başlangıç bilekle ya da kolla ileri doğru yapılan kayma hareketiyle başlayacak ve sonraki notada geri kayma hareketi uygulanacaktır. Sonrakiler de aynı sırayı takip edecektir Ritmik Vuruşlarla Vibrato Hareketi I Şekil Ritmik Vuruşlarla Vibrato Hareketi I Önceki egzersiz, birinci konumdan yedinci konuma kadar dört parmak ile tamamen yapıldığında, yay kullanılabilir. Her ses her dörtlükte iki, dört ve sekiz vibrato hareketi ile çalışılmalıdır. Metronom hızı ağırdan başlayarak gittikçe hızlıya doğru artırılmalıdır. Hem kol, hem de bilek vibratosu hareketiyle egzersiz ayrı ayrı çalışılmalıdır. ( x ) ile işaretli notalar vibratonun geri hareketini göstermektedir Kol, Bilek ve Parmak Vibratosu Egzersizleri Bu egzersizlerin tam anlamıyla faydalı olabilmesi için, bazı hususlara dikkat edilmelidir. Salınım ya da sallama hareketinin yönü tel yönüne doğru paralel şekilde olmalıdır. Parmağın ilk ekleminin düzleşmesini önlemek için, parmağın geriye doğru hareketi esnasında, parmak kavisli bir şekilde olmalıdır. Sol el ve sol başparmak normalde olduğundan daha gevşek olmalıdır.

110 85 Salınım hareketi esnasında, işaret parmağının yanı keman sapına dayanmamalıdır. Kol vibratosunda bilek gevşek, fakat bükülmeden dururken, bilek vibratosunda, kol sabit kalmalı ve hareketi sadece bilek gerçekleştirmelidir. Bilek vibratosunda başparmak olduğu yerde kalmalıdır. Kol vibratosunda ise başparmak elle birlikte hafifçe kaymalıdır Kol Vibratosu İçin Egzersizler Parmak Kaydırma Egzersizleri I

111 86 Şekil Parmak Kaydırma Egzersizleri I Tüm kol kullanılırken, parmak, telden kalkmadan, telin yüzeyi boyunca hareket etmelidir. Kol hareketi, el, bilek ve sonunda da parmak ucu hareketine öncülük etmelidir. Parmaktaki bütün basınç, el, ya köprü ya da salyangozun olduğu yerdeki yeni konuma doğru hareket ettirildikten sonra hemen kaldırılmalıdır (Fischer, 1997). Parmaklar, el ve kol, başparmak keman sapına mümkün olduğu kadar az temas edecek şekilde gevşek tutulmalıdır. Yukarı ve aşağı doğru geniş hareketlerle başlanmalı ve giderek mesafe azaltılmalıdır. Hareket çok küçük oluncaya kadar, başparmak ve kol birlikte hareket etmelidir. Kaydırma hareketi yaklaşık bir çeyrek ton olduğunda, başparmak bir yerde tutulmalı ve kaydırma olmaksızın parmak ucunun ileri geri hareketi sağlanmalıdır.

112 Konum Değiştirme Egzersizleri I 87

113 88 Şekil Konum Değiştirme Egzersizleri I Bu egzersiz, konum değiştirme hareketine dayalı olarak, önkolun hareketini hızlandırmaya odaklanmaktadır. Konum değiştirme tekniği ve vibrato egzersizi, hem benzer kas aktivitesi tarafından üretildiği için, hem de elin, enstrümanın sapından

114 89 bağımsız olması gerektiği için karıştırılır. Aslında vibrato, genellikle başparmak ile desteklenerek tutulan ve hafifçe ileri geri hareketlerle yapılan, küçük bir konum değiştirme hareketidir (Leviste, 1953; Rolland, 1974; Lee, 1999). Egzersizde, başlangıçta düşük numaralı parmaklardan başlayarak tüm kol hareket ettirilmeli ve bağlı şekilde çalışılmalıdır. Ağır bir metronomdan başlayarak giderek hız artırılmalıdır. Aktivitenin tamamen rahat ve esnek olması için, parmak ucu çok hafif şekilde tele basınç uygulamalıdır. Pozisyon değiştirme aralığı, majör üçlüden majör ikiliye ve minör ikiliye, giderek yavaş yavaş azaltılmalıdır Kol Vibratosu İçin Parmak Yuvarlama Egzersizleri

115 90 Şekil Kol Vibratosu İçin Parmak Yuvarlama Egzersizleri Stoelzing (1950) ve Suzuki (1990) tarafından önerilen bu egzersizde tüm kolu geniş bir şekilde hareket ettirmek gerekmez. Üzerinde durulan nokta, önkolla beraber parmak ucunun hareketi olmalıdır. Bu egzersiz alt perde ve hedeflenen perde arasında parmağın ileri ve geri sallanması kavramıyla ilgilidir. Egzersizde sesten sese bitişik kromatik notaları çalıyormuş gibi parmak ucu ileri ve geri yuvarlanmalıdır. Parmak ucu için kaydırma hareketi kullanılmamalıdır. Sesler sadece kolun ileri geri hareketiyle ve parmak ucu eklemini kullanarak, parmak ucunun etli kısmının yuvarlanma hareketiyle üretilmelidir. Parmak geriye doğru yuvarlanma hareketini yaparken parmak serbest bırakılıp eklemin hafifçe düzleştirilmesi sağlanmalıdır. Hareket, ağır metronomdan hızlıya doğru, hızı artırarak çalışılmalıdır. ( x ) ile işaretlenmiş nota geriye doğru hareketi ifade etmektedir.

116 Parmak Yaylandırma Egzersizleri I 91

117 92 Şekil Parmak Yaylandırma Egzersizleri I Bu egzersiz parmak kasındaki doğal esnekliği ya da yaylanmayı kullanarak vibrato hareketini geliştirmeye yöneliktir. Egzersiz birinci parmakla üçüncü konumda başlayarak, her telde ve her parmakla çalışılmalıdır. Parmak ucu aynı noktada olmak üzere, parmak ucu eklemi esnetilerek, kol tel yönünde ileri geri sallanmalıdır. Metronomla ağırdan başlayarak hız giderek artırılmalıdır. ( ) ile gösterilen notalarda önceki ileri geri salınım hareketini devam ettirilmelidir. ( x ) ile işaretlenmiş notalar vibratonun geriye doğru hareketini ifade etmektedir Ritmik Kalıplarla Salınım Egzersizleri I Şekil Ritmik Kalıplarla Salınım Egzersizleri I

118 93 Bu egzersiz üçüncü konumda parmak ucu aynı noktada kalacak şekilde, kol vibratosu hareketiyle, parmak ucu eklemini esneterek ve ritim kalıplarını kullanarak uygulanmalıdır. Her telde ve her parmakla ayrı ayrı çalışılmalıdır. Burada ( x ) işareti ile gösterilen nota, vibratonun ya da parmağın geri hareketini göstermektedir Bilek/El Vibratosu Egzersizleri Bilek/El vibratosunu, özellikle elin tabanının keman gövdesine temas ettiği yüksek pozisyonlarda çalışmak, hareketin anlaşılabilmesi ve direkt olarak bileği çalıştırması açısından önemlidir. Hareket yüksek pozisyonlarda oturtulduktan sonra, normal pozisyonlarda da uygulanmalıdır Bilek Vibratosu İçin Parmak Pozisyonu Egzersizleri Şekil Bilek Vibratosu İçin Parmak Pozisyonu Egzersizleri Leland (1982) tarafından önerilen bu egzersiz özellikle hiç vibrato yapamayan öğrenciler için ya da uyguladıkları kol vibratosunu bilek vibratosuna çevirmeyi isteyen öğrenciler için de kullanılabilir. Egzersizde başparmak keman sapının sonunda yerleştirilmiş şekilde, birinci parmak beşinci konuma yerleştirilmelidir. Birinci parmak, yaklaşık bir majör üçlü aralık içinde, bilekle birlikte yukarı ve aşağı her iki yöne yer değiştirilmeli ve yavaş yavaş hız artırılmalıdır. Hareket iyice küçüldüğünde, parmak sabit kalmalı ve bir yarım ton daha yükseğe parmak yuvarlanmalıdır.

119 Parmak Kaydırma Egzersizleri II 94

120 95 Şekil Parmak Kaydırma Egzersizleri II Kol vibratosunda olduğu gibi parmaklar, el ve kol, başparmak keman sapına mümkün olduğu kadar az temas edecek şekilde gevşek tutulmalıdır. Dördüncü pozisyonda yukarı ve aşağı doğru, sadece bileği kullanarak, geniş hareketlerle başlanmalı ve giderek mesafe azaltılmalıdır. Kaydırma hareketi yaklaşık bir çeyrek ton olduğunda, kaydırma olmaksızın parmak ucu ekleminin ileri geri hareketiyle tel üstündeki parmağa salınım yaptırılmalıdır. Ağır metronomdan başlayarak hız giderek artırılmalıdır. ( ) ile gösterilen notalarda önceki ileri geri salınım hareketi devam ettirilmelidir. ( x ) ile işaretlenmiş notalar vibratonun geriye doğru hareketini ifade etmektedir Konum Değiştirme Egzersizleri II

121 96 Şekil Konum Değiştirme Egzersizleri II Bu egzersizde kol vibratosundaki gibi pozisyon değiştirme çalışılmalıdır. Konum değişimi tüm kolla değil, sadece bileği kullanarak gerçekleştirilmelidir. Ağır bir metronomdan başlayarak giderek hız artırılmalıdır. Aktivitenin tamamen rahat ve esnek olması için, parmak ucu çok hafif şekilde tele basınç uygulamalıdır Bilek Vibratosu İçin Parmak Yuvarlama Egzersizleri

122 Şekil Bilek Vibratosu İçin Parmak Yuvarlama Egzersizleri 97

123 98 Kol vibratosu için çalışılan bu egzersiz, aynı şekilde bilek vibratosu için de çalışılabilir. Parmak ucu aynı noktada kalacak şekilde, parmak ucunun etli kısmı üzerinde bir notadan diğerine parmağı ileri ve geri yuvarlayarak notalar çalınmalıdır. Parmak ucu için kaydırma hareketi kullanılmamalıdır. Sesler sadece bileğin ileri geri hareketiyle parmak ucunun etli kısmı kullanılarak üretilmelidir. Hareket, ağır metronomdan hızlıya doğru, hızı artırarak çalışılmalıdır. ( x ) ile işaretlenmiş nota geriye doğru hareketi ifade etmektedir Parmak Yaylandırma Egzersizleri II

124 99 Şekil Parmak Yaylandırma Egzersizleri II Kol vibratosu için uygulanan bu egzersiz aynı şekilde bilek vibratosu için de uygulanabilir. Bilek hareketinin daha etkili şekilde yapılabilmesi için birinci parmakla beşinci konumda başlayarak, her telde ve her parmakla egzersiz çalışılmalıdır. Parmak ucu aynı noktada olmak üzere, parmak ucu eklemi esnetilerek bilek tel yönünde ileri geri sallanmalıdır. Metronomla ağırdan başlayarak hız giderek artırılmalıdır. ( ) ile gösterilen notalarda önceki ileri geri salınım hareketi devam ettirilmelidir. (x) ile işaretlenmiş notalar vibratonun geriye doğru hareketini ifade etmektedir.

125 Ritmik Kalıplarla Salınım Egzersizleri II Şekil Ritmik Kalıplarla Salınım Egzersizleri II Kol vibratosunda uygulanan bu egzersiz, parmak ucu aynı noktada kalacak şekilde, bilek vibratosu hareketiyle, parmak ucu eklemini esneterek ve ritim kalıpları kullanarak uygulanabilir. Bu egzersiz ilk önce beşinci pozisyondan başlayarak her pozisyonda, her telde ve her parmakla ayrı ayrı çalışılmalıdır. Burada ( x ) işareti ile gösterilen nota, vibratonun ya da parmağın geri hareketini göstermektedir Parmak Vibratosu İçin Egzersizler Parmak Vibratosu İçin Salınım Egzersizleri

126 101 Şekil Parmak Vibratosu İçin Salınım Egzersizleri Flesh (1939) ve Leviste (1953) tarafından önerilen bu egzersiz, parmak vibratosunun temel hareketinin kaynaklandığı parmak ucunu hassaslaştırmaktadır. Parmak ucu eklemini kullanarak tele hafif bir baskı uygulayıp tekrar bırakılmalıdır. Parmak ucunun yukarı doğru hareketi teli hafifçe serbest bırakırken, aşağı doğru hareket biraz daha baskın şekilde parmak ucunun etli kısmına baskı yapmaktadır. Baskı bırakıldığında parmak ucu telden tamamen kaldırılmadan, çok hafif bir baskıyla tel üzerinde tutulmalıdır. Hareket, tuşe üstündeki tele hızlı şekilde uygulanan bir baskı serisi halini alana kadar çalışılmalıdır. Egzersiz üçüncü konumda önce iki vuruşa iki çift baskı hareketi, sonra da iki vuruşa dört çift baskı hareketi gelecek şekilde çalışılmalı ve ağır metronomdan başlayarak giderek hız artırılmalıdır. (x) ile gösterilen notalar parmak ucunun teli yukarı doğru serbest bırakma hareketini ifade etmektedir.

127 Diğer Vibrato Sorunları İçin Egzersizler Bu bölümdeki egzersizler, vibrato ile ilgili sorun yaşanan konulara yöneliktir. Egzersizler, dördüncü parmakla vibrato, çift seslerde vibrato, yüksek konumda vibrato, dinamiklerde vibrato, açık tellerde vibrato ve vibrato bağı başlıklarını içermektedir Dördüncü Parmakla Vibrato Dördüncü parmakla, vibratonun esnekliği, eşitliği ve sürekliliği için çalışırken ağırlık hissini algılamak zordur. Çünkü bu parmak en sonda, en kısa ve en zayıf parmaktır. Bu fizyolojik özelliklerden dolayı parmak ucu, ana eklemin yerine geçme eğilimi gösterir ve notayı sıkıca kavramaya çalışırak bileğin sertleşmesine sebep olur. Başparmak konumunu hafifçe değiştirmek, dördüncü parmak vibratosunu gerçekleştirmede büyük bir rahatlık sağlayabilir. Başparmak üçüncü ya da dördüncü parmağa bitişik oluncaya kadar, keman sapında biraz ileriye doğru hareket ettirilebilir. Aynı zamanda sol bilek, dördüncü parmak gerilimini ortadan kaldırmak için keman sapının alt tarafına doğru hafifçe içeri kıvrılabilir (Havas, 1990) Dördüncü Parmakla Vibrato İçin Parmak Destekli Vibrato Egzersizleri Şekil Dördüncü Parmakla Vibrato İçin Parmak Destekli Vibrato Egzersizleri

128 103 Parmak destekli vibrato metodu, tuşe üzerindeki parmak yerleşimini sağlamlaştırmak amacıyla, genellikle çello ve kontrbas enstrümanları için kullanılmaktadır. Bu metot keman icracıları arasında çok kullanılmadığı için, literatürde nadiren yer almıştır. Yine de bu metot keman üzerinde uygulanabilir. Özellikle de ince parmaklara sahip olan kişilerin bu metodu uygulaması önerilmektedir (Harper, 1966). Dördüncü parmak kullanılırken, tele birinci ya da üçüncü parmak da yerleştirilmelidir. Dördüncü parmakla notayı çalarken, dördüncü parmakla birlikte yerleştirilen diğer parmakla da vibrato yapılmalıdır. Hız ağır metronomdan başlayarak giderek artırılmalıdır. ( ) ile gösterilen notalar vibrato için destek olan parmakları, ( x ) işareti ile gösterilen notalar ise vibratonun ya da parmağın geri hareketini göstermektedir Parmak Değiştirme Egzersizleri II Şekil Parmak Değiştirme Egzersizleri II Fischer (1997) tarafından önerilen bu egzersiz farklı parmaklarda eşit bir vibrato üretmek için tasarlanmıştır. Çalınan bir ezgiyi dinleyen birinin vibratonun hangi parmakla yapıldığını ayırt edememesi ve elde bir denge hissi kazanmaya yardım etmek için bu egzersiz çalışılabilir.

129 104 Her bir seferde bir parmakla ve aynı notada vibrato yapılmalıdır. Diğer parmaklarda olduğu gibi aynı şekilde her parmakta aynı derecede sesle vibrato yapılmalıdır. Birinci ve dördüncü parmağın ikinci ve üçüncü parmak kadar güçlü olması için, özellikle birinci ve dördüncü parmakla çalışılmalıdır. Dördüncü parmak, diğer parmaklardaki gibi aynı kıvrımlı şekilde olmak zorunda değildir. Ancak, birinci parmak esnek olmalıdır. Bu, parmak ya da başparmak baskısını değiştirerek, tel üstündeki parmağın açısını değiştirerek ve daha fazla kol hareketini kullanarak yapılabilir. Her telde, üst, orta ve yüksek konumlarda, önce yavaş, sonra hızlı vibrato yaparak egzersiz tekrarlanmalıdır Çift Seslerde Vibrato Çift seslerde, parmaklara çok fazla baskı uygulamak, parmaklarda ve elde gerginliğe sebep olabilir. Bu yüzden telde duran parmaklar, mümkün olduğu kadar yumuşak bırakılmalıdır. Keman sapının, başparmak ve işaret parmağı arasında kalan çatal yakınına yerleştirildiği yüksek bir başparmak konumunda temel parmak ekleminin hafifçe kırılması, parmakları tellere yerleştirmek için gereklidir. Oktav çalındığında, biraz daha alçak bir başparmak konumu parmakları daha kolay uzatmak için elverişli olabilir (Neumann, 1969). Çift seslerde, her iki parmaktaki eşit denge, elin serbestliğini bozabilir ve bir kilitlenme hissine neden olabilir. Bu yüzden, sol eldeki ağırlık noktasının, daha yukarıdaki parmak üstünde olması ve parmakların köprüye daha yakın yerleştirilmesi önerilir. Fakat bu daha yüksek nota anlamına gelmez (Applebaum, 1986; Fischer, 1990). Çift sesler için verilen egzersizlerin tümünde göz önünde bulundurulması gereken nokta, tele basan iki parmakla birlikte aynı anda vibrato yapmamaktır. Böyle bir hareket elin gereğinden fazla gerginleşmesine sebep olacak ve vibrato hareketini sınırlayacaktır. Elin esnekliğini sağlamak ve salınımı etkili şekilde yapmak için, çift sesler çalınırken sadece düşük numaralı parmakla vibrato yapılması daha uygun olur. Yüksek numaralı parmak bu salınım hareketinden etkilenecek ve vibrato yapacaktır.

130 Oktavlarda Vibrato İçin Egzersizler Şekil Oktavlarda Vibrato İçin Egzersizler Oktavları çalarken aynı genişlikte bir salınım dördüncü parmakla çalınan notanın ton dışına çıkmasına ve elin aşırı şekilde gerilip kasılmasına neden olabilir. Bu yüzden egzersiz çalışılırken sadece birinci parmakla salınım yapılmalıdır. Dördüncü parmak bu salınım hareketinden etkilenecek ve vibrato yapacaktır. Egzersiz birinci ve üçüncü pozisyon arasında, sırayla pozisyon kayarak çalışılmalıdır. Oktav aralığın sesleri önce ayrı ayrı çalışılmalı, sonra birleştirilip çift ses olarak çalışılmalıdır. ( ) ve ( ) ile gösterilen notalar vibrato yapılacak parmakları göstermektedir. Pes ten tiz seslere çıkarken birinci ve dördüncü parmak arasındaki boşluk daraltılmalı, tizden pese inerken ise genişletilmelidir. Oktavlarda başparmak bir pozisyon yukarıya yerleştirilebilir. Başparmağın ikinci ve üçüncü parmağa doğru ileri hareketi, parmağın germe gücünü artırarak ele daha büyük bir hareket serbestliği verebilir ve işaret parmağını keman sapından ayırmak için daha iyi bir konum sağlar. Bu konumda, başparmağın hafifçe bükülmesi eldeki gerginliği azaltır (Lee, 1999:138).

131 106 Şekil Oktav Çalmada Normal Başparmak Pozisyonu Şekil Oktav Çalmada İlerletilmiş Başparmak Pozisyonu Üçlülerle Vibrato Egzersizleri Şekil Üçlülerle Vibrato Egzersizleri

132 107 Üçlü çift seslerde tiz sesteki parmak alt tele yerleştirilir. Bu parmak konumunda vibrato yaparken, sonraki tele dokunulmamalı ve sol el, esnekliğini kaybetmemelidir. Dördüncü parmak kullanılırken, bilek keman sapına doğru içeriye kıvrılabilir. Egzersizde üçlü aralıklar önce ayrı ayrı çalışılmalı, sonra birleştirilip çift ses olarak çalışılmalıdır. ( ) ve ( ) ile gösterilen notalar vibrato yapılacak parmakları göstermektedir Dörtlülerle Vibrato Egzersizleri Şekil Dörtlülerle Vibrato Egzersizleri Dörtlü çift seslerde de diğer çift seslerde uygulanan yöntemler geçerlidir. Egzersizde dörtlü aralıklar önce ayrı ayrı çalışılmalı, sonra birleştirip çift ses olarak çalışılmalıdır. ( ) ve ( ) ile gösterilen notalar vibrato yapılacak parmakları göstermektedir Altılılarla Vibrato Egzersizleri Şekil Altılılarla Vibrato Egzersizleri

133 108 Altılı çift seslerde, üçlülerde yapılan parmak yerleşimi tersine çevrilir. Parmaklar ve el doğal konumda, daha pesteki parmaklar daha pes sese yerleştirildikleri için, altılı çift sesler fazla zorlanmadan çalınabilir. Bu egzersiz diğer çift seslerin çalışıldığı şekilde, her bir nota önce ayrı sonra her ikisi birlikte çalışılmalıdır. ( ) ve ( ) ile gösterilen notalar vibrato yapılacak parmakları göstermektedir Yüksek Konumlarda Vibrato Yüksek konum çalışmalarında, vibrato yapan parmağın yönü önemlidir. Bu, parmağın ileri ve geri salınarak ürettiği küçük bir titreşimdir. Altıncı konumun üstünde, iki ses arasındaki mesafenin giderek azalması, vibratonun genişliğini daraltır. Bu yüzden, tel üstünde parmakla vibrato yapmaktan kaçınmak ve parmaklarla tele doğru vibrato yapmak yararlı olabilir. Bu, seste hemen hemen hiç değişiklik olmadan çok hafif bir salınım üretecektir (Applebaum, 1986) Yüksek Konumda Vibrato Egzersizleri Şekil Yüksek Konumda Vibrato Egzersizleri

134 109 Birinci parmak, mi telinde altıncı konuma yerleştirilmelidir. Birinci parmak sabit tutularak, eşit bir şekilde kullanılmayan diğer parmaklar tele değmeyecek şekilde, ancak tele yakın tutularak, vibrato yapar gibi tel yönünde ileri geri hareket ettirilmelidir. Önce yavaşça, sonra hızlı şekilde vibrato yapılmalıdır. Aynı teknik ikinci, üçüncü ve dördüncü parmağa uygulanarak çalışılmalıdır. İkinci parmakla çalışırken, bu parmak sabit tutulmalı ve sadece üçüncü ve dördüncü parmak ileri ve geri hareket ettirilmelidir. Dördüncü parmakla çalışırken, sadece diğer üç parmakla vibrato hareketi yapılmalıdır. ( ) ile gösterilen notalar tele basmayan, ancak aynı anda tel yönünde ileri ve geri vibrato hareketini yapan parmakları göstermektedir Dinamiklerde Vibrato Dinamiklerde vibrato, vibratonun hızını veya genişliğini değiştirerek elde edilebilir. Vibratonun dinamiklerde nasıl uygulanacağı ile ilgili aşağıdaki ölçeğe dikkat ederek egzersizler çalışılmalıdır. Bir crescendo da yoğunluk maksimum düzeye ulaşana kadar yoğunluk artırılmalı ve bir diminuendo da yoğunluk minimum seviyeye düşürülmelidir. 0 pp Vibratosuz (senza vibrato) 1 P Çok küçük ve dar vibrato 2 mp Küçük ve biraz geniş fakat sakin ve yumuşak bir vibrato 3 mf Ortalama ve normal bir vibrato 4 f Biraz daha hızlı ve daha yoğun bir vibrato 5 ff Yoğun, daha hızlı, daha geniş ve enerjik bir vibrato Şekil Dinamiklerde Vibrato Ölçeği (Lee, 1999) Vibrato Hızının Değiştirilmesine Yönelik Egzersizler Şekil Vibrato Hızının Değiştirilmesine Yönelik Egzersizler

135 110 Vibratonun hızı, yoğunlukta değişiklikler oluşturmak için değiştirilebilir. Yavaş bir vibrato, yumuşak bir ses üretirken, hızlı bir vibrato, daha yoğun bir ses üretir (Leviste, 1953; Fischer, 1997). Egzersiz vibratonun genişliği değiştirilmeden, başlangıçta her bir yaya dört salınım gelecek şekilde çalışılmalıdır. Daha sonra salınım sayısı egzersizdeki şekilde artırılmalıdır. Burada vibratonun genişliği, vibrato yapan parmağın ileri ve geri salınımı arasındaki mesafedir. Bu mesafe her vibratoda aynı kalacak şekilde sadece parmağın ileri ve geri salınım hızı ağırlaştırıp hızlandırılmalıdır. Ağır metronomdan başlayarak giderek hız artırılmalı ve egzersiz her bir parmakla çalışılmalıdır Vibrato Genişliğinin Değiştirilmesine Yönelik Egzersizler Şekil Vibrato Genişliğinin Değiştirilmesine Yönelik Egzersizler Vibratonun genişliği değiştiğinde, vibrato hızı ve yoğunluk da değişebilir. Geniş vibrato, daha çok parmak ucunun etli kısmını kullanarak, daha düz bir parmak şekliyle üretilir. Dar vibrato ise, tel üzerine parmağı dikey bir şekilde yerleştirerek üretilir (Fischer, 1997). Egzersiz üçüncü konumda, her telde ve her parmakla ayrı ayrı çalışılmalıdır. Ağır metronomdan başlayarak giderek hız artırılmalıdır. Vibratonun hızı değiştirilmeden, sadece genişlik değiştirilmelidir. Burada genişlik, vibrato yapan parmağın ileri ve geri salınımı arasındaki mesafeyi ifade etmektedir. ( ) şekliyle gösterilen işaretler, vibrato yapan parmağın ileri geri salınımı arasındaki genişliği ifade etmektedir.

136 Açık Tellerde Vibrato için kullanılır. Bu vibrato tekniği çoğunlukla, açık tellerdeki tekdüze ses kalitesini gidermek Açık Tellerde Vibrato Egzersizi Şekil Açık Tellerde Vibrato Egzersizi Dolaylı bir vibrato olarak açık tellerde vibrato, bir oktav üste yerleştirilen armonikte vibrato yaparak üretilir (Flesh, 1939). Yay, düzgün bir şekilde sesin olduğu telde çekilmelidir (Günay-Uçan, 1975:32). ( ) ile gösterilen notalar bir oktav üstte vibrato yapılan parmağı göstermektedir Vibrato Bağı (Sürekliliği) "Finger-legato" ya da "Vibrato sostenuto" olarak bilinen, sürekli vibrato, çok önemli bir sol el tekniğidir. Bu teknik, ton ve ifadenin güzelliğinin özünü karşılar. Bu, vibrato hareketinin ve elin dengesinin bir parmaktan diğerine kesintisiz eşliği ile aktarılarak başarılabilir Vibrato Bağı (Sürekliliği) İçin Egzersiz I Şekil Vibrato Bağı (Sürekliliği) İçin Egzersiz I

137 112 Vibratoya dizek başında yerleştirilen parmakla başlanmalı ve bu parmağın vibratosu kesilmeden sonraki parmak tel üstüne hafifçe yerleştirilmelidir. Daha sonra her iki parmakla da vibrato yapılmalıdır. Tiz notalardan pes notalara inerken, aynı şekilde tizdeki parmak vibrato yaparken pesteki parmak yerleştirilmeli ve yavaş yavaş tizdeki parmağı kaldırarak pesteki parmakla vibratoya devam edilmelidir Vibrato Bağı (Sürekliliği) İçin Egzersiz II Şekil Vibrato Bağı (Sürekliliği) İçin Egzersiz II Sesler arasında bağ olmaksızın da vibrato bağı sürdürülebilir. Egzersizde her ses ayrı yayda çalınmalıdır. Sesler arasında hiçbir kesinti olmaksızın vibrato hareketi de kesintisiz olarak sürdürülmelidir Vibrato Bağı (Sürekliliği) İçin Parmak Düşürme Egzersizleri Şekil Vibrato Bağı (Sürekliliği) İçin Parmak Düşürme Egzersizleri (Lee, 1999:176) Fischer (1997) ve Oppelt (1981) tarafından önerilen bu egzersiz, her bir parmağın bağımsızlığını geliştirip yay vuruşunun sol el ya da parmak hareketini etkilememesini ve vibratonun sürekliliğini çalıştırmaktadır. Üst telde bir parmak sessizce indirme ve kaldırma hareketi yaparken, diğer parmakla alt telde sürekli olarak vibrato yapılmalıdır. Üst telde parmaklar kullanılmıyormuş gibi, daha kalın sesli notada sürekli bir vibrato sesi uygulanmalıdır. Alt teldeki vibrato hareketi sağlamlaştırıldığında, buna ek olarak, üst teldeki sessiz durumda olan parmaklarla da vibrato yapılmalıdır. (x) ile gösterilen notalar sessiz parmak hareketini ifade etmektedir.

138 BÖLÜM IV 4. BULGULAR VE YORUM Bu bölümde, araştırma için toplanan veriler, yöntem bölümünde belirtilen tekniklerle çözümlenmiş ve elde edilen bulgular ve bu bulgulara ilişkin yorumlar sunulmuştur. Bulgular sunulurken, alt amaç sırası izlenmiş ve bulgular ilgili alt amaca yönelik bulgular şeklinde sınıflandırılmıştır. Bulguların sunumunda, istatistiksel değerler tablolar halinde verilmiş ve tablo altlarında önce istatistiksel olarak açıklama yapılmış, sonra ise mesleki (alansal) açıdan yorumlanmıştır. Bilgisayarla yapılan ses analizlerinin sunumunda ise, elde edilen bulgular tablolar ve dağılım grafikleriyle birlikte verilmiş ve tablo altlarında yorumları yapılmıştır. 4.1.Anket Sonucunda Elde Edilen Öğrenci Görüşlerine Yönelik Bulgular ve Yorumlar Vibrato nun Keman Ses Üretimindeki Önem Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Vibrato nun Keman Ses Üretimindeki Önem Derecelerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen 37 45,1 45,1 Büyük Ölçüde 44 53,7 98,8 Kısmen 1 1,2 100,0 Çok Az Hiç Total (Toplam)

139 114 Yapılan istatistiksel analiz sonucunda, tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Vibratonun Keman Ses Üretimindeki Önem Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı, % 53,7 Büyük Ölçüde, % 45,1 Tamamen ve % 1,2 Kısmen şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, yüksek bir oranla vibratonun keman öğrencileri tarafından keman ses üretiminde önemli bir unsur olarak görüldüğü sonucuna varılabilir Vibrato Becerisinin Öğretilebilir Bir Beceri Olması İle İlgili Görüşlere İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Vibrato Becerisinin Öğretilebilir Bir Beceri Olması İle İlgili Görüşlere İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen 19 23,2 23,2 Büyük Ölçüde ,2 Kısmen 4 4,8 100,0 Çok Az Hiç Total (Toplam) Yapılan istatistiksel analiz sonucunda, tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Vibrato Becerisinin Öğretilebilir Bir Beceri Olması İle İlgili Görüşler ine ilişkin dağılım, % 72 Büyük Ölçüde, % 23,2 Tamamen ve % 4,8 Kısmen şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, büyük bir çoğunlukla vibrato becerisinin keman öğrencileri tarafından, öğretilebilir bir beceri olarak algılandığı sonucuna varılabilir.

140 Keman Eğitimi nde Vibrato Öğretiminin Yeterlilik Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Keman Eğitimi nde Vibrato Öğretiminin Yeterlilik Derecelerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen Büyük Ölçüde Kısmen 49 59,8 59,8 Çok Az 21 25,6 85,4 Hiç 12 14,6 100,0 Total (Toplam) Yapılan istatistiksel analiz sonucunda, tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Keman Eğitimi nde Vibrato Öğretiminin Yeterlilik Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı, % 59,8 Kısmen, % 25,6 Çok Az ve % 14,6 Hiç şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, keman eğitiminde mevcut vibrato öğretiminin, keman öğrencileri tarafından yeterli bulunmadığı sonucuna varılabilir Keman Öğrencilerinin, Vibrato Becerisini Geliştirmede Zorluk Yaşama Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Vibrato Becerisini Geliştirmede Zorluk Yaşama Derecelerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen 12 14,6 14,6 Büyük Ölçüde 35 42,7 57,3 Kısmen 26 31,7 89,0 Çok Az 6 7,3 96,3 Hiç 3 3,7 100,0 Total (Toplam)

141 116 Yapılan istatistiksel analiz sonucunda, tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Vibrato Becerisini Geliştirmede Zorluk Yaşama Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı, % 42,7 Büyük Ölçüde, % 31,7 Kısmen, % 14,6 Tamamen, % 7,3 Çok Az ve % 3,7 Hiç şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, keman öğrencilerinin büyük bir çoğunluğunun, vibrato becerisini geliştirmede zorluk yaşadıkları sonucuna varılabilir Vibrato Becerisini Geliştirmede Bireysel Çabaların Etki Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Vibrato Becerisini Geliştirmede Bireysel Çabaların Etki Derecelerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen 25 30,5 30,5 Büyük Ölçüde 53 64,6 95,1 Kısmen 4 4,9 100,0 Çok Az Hiç Total (Toplam) Yapılan istatistiksel analiz sonucunda, tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Vibrato Becerisini Geliştirmede Bireysel Çabaların Etki Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı, % 64,6 Büyük Ölçüde, % 30,5 Tamamen ve % 4,9 Kısmen şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, keman öğrencilerinin büyük bir çoğunluğunun, vibrato becerisini kendi bireysel çabalarıyla geliştirmeye çalıştıkları sonucuna varılabilir.

142 Vibrato Becerisini Geliştirmede Mevcut Eğitmen Yardımı Etki Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Vibrato Becerisini Geliştirmede Mevcut Eğitmen Yardımı Etki Derecelerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen Büyük Ölçüde 3 3,7 3,7 Kısmen 37 45,1 48,8 Çok Az 25 30,5 79,3 Hiç 17 20,7 100,0 Total (Toplam) Yapılan istatistiksel analiz sonucunda, tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Vibrato Becerisini Geliştirmede Mevcut Eğitmen Yardımı Etki Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı, % 45,1 Kısmen, % 30,5 Çok Az, % 20,7 Hiç ve % 3,7 Büyük Ölçüde şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, keman öğrencilerinin büyük bir çoğunluğunun, vibrato becerisini geliştirmede eğitmen yardımının çok az olduğunu düşündükleri sonucuna varılabilir Vibrato Becerisini Geliştirmek İçin Egzersiz Kullanma Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Vibrato Becerisini Geliştirmek İçin Egzersiz Kullanma Derecelerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen Büyük Ölçüde Kısmen 29 35,4 35,4 Çok Az 30 36,6 72 Hiç ,0 Total (Toplam)

143 118 Yapılan istatistiksel analiz sonucunda, tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Vibrato Becerisini Geliştirmek İçin Egzersiz Kullanma Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı, % 36,6 Çok Az, % 35,4 Kısmen ve % 28 Hiç şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, keman öğrencilerinin büyük bir çoğunluğunun, vibrato becerisini geliştirmek için herhangi bir egzersizi hemen hemen hiç kullanmadıkları sonucuna varılabilir Vibratoda Sol El-Kol Esnekliğine Dikkat Etme Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Vibratoda Sol El-Kol Esnekliğine Dikkat Etme Derecelerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen Büyük Ölçüde 6 7,3 7,3 Kısmen 30 36,6 43,9 Çok Az ,9 Hiç 5 6,1 100,0 Total (Toplam) Yapılan istatistiksel analiz sonucunda, tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Vibratoda Sol El-Kol Esnekliğine Dikkat Etme Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı, % 50 Çok Az, % 36,6 Kısmen, % 7,3 Büyük Ölçüde ve % 6,1 Hiç şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, keman öğrencilerinin büyük bir çoğunluğunun, vibratoyu rahat şekilde gerçekleştirmek için gerekli olan sol el ve kol esnekliğine büyük ölçüde dikkat etmediklerini düşündükleri sonucuna varılabilir.

144 Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme Derecelerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen 13 15,9 15,9 Büyük Ölçüde 35 42,7 58,6 Kısmen ,6 Çok Az 11 13,3 93,9 Hiç 5 6,1 100,0 Total (Toplam) Yapılan istatistiksel analiz sonucunda, tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı, % 42,7 Büyük Ölçüde, % 22 Kısmen, % 15,9 Tamamen, % 13,3 Çok Az ve % 6,1 Hiç şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, keman öğrencilerinin büyük bir çoğunluğunun, kol vibratosunu gerçekleştirebildiğini düşünmesine rağmen, % 41,5 orana sahip 34 öğrencinin ise kol vibratosunu çok az gerçekleştirebildiğini düşündükleri sonucuna varılabilir Bilek Vibratosunu Gerçekleştirebilme Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Bilek Vibratosunu Gerçekleştirebilme Derecelerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen 1 1,2 1,2 Büyük Ölçüde 11 13,4 14,6 Kısmen 28 34,1 48,7 Çok Az 34 41,5 90,2 Hiç 8 9,8 100,0 Total (Toplam)

145 120 Yapılan istatistiksel analiz sonucunda, tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Bilek Vibratosunu Gerçekleştirebilme Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı, % 41,5 Çok Az, % 34,1 Kısmen, % 13,4 Büyük Ölçüde, % 9,8 Hiç ve % 1,2 Tamamen şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, keman öğrencilerinin çok az bir kısmının, bilek vibratosunu gerçekleştirebildiğini düşünmesine rağmen, büyük bir çoğunluğunun bilek vibratosunu gerçekleştiremediğini düşündükleri sonucuna varılabilir Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme Derecelerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen Büyük Ölçüde Kısmen 25 30,5 30,5 Çok Az 36 43,9 74,4 Hiç 21 25,6 100,0 Total (Toplam) Yapılan istatistiksel analiz sonucunda, tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı, % 43,9 Çok Az, % 30,5 Kısmen ve % 25,6 Hiç şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, keman öğrencilerinin, parmak vibratosunu büyük oranda gerçekleştiremedikleri sonucuna varılabilir.

146 Birinci Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk Yaşama Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Birinci Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk Yaşama Derecelerine İlişkin frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen 4 4,9 4,9 Büyük Ölçüde 10 12,2 17,1 Kısmen 20 24,3 41,4 Çok Az 24 29,3 70,7 Hiç 24 29,3 100,0 Total (Toplam) Yapılan istatistiksel analiz sonucunda tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Birinci Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk Yaşama Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı, % 29,3 Çok Az, % 29,3 Hiç, % 24,3 Kısmen, %12,2 Büyük Ölçüde ve % 4,9 Tamamen şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, keman öğrencilerinin, büyük bir çoğunluğunun, birinci parmakla vibrato yapmada zorluk yaşamadığını düşünmesine rağmen, yine büyük bir çoğunluğun ise nispeten zorluk yaşadıkları sonucuna varılabilir İkinci Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk Yaşama Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo İkinci Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk Yaşama Derecelerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen 1 1,2 1,2 Büyük Ölçüde 7 8,5 9,7 Kısmen 14 17,1 26,8 Çok Az 25 30,5 57,3 Hiç 35 42,7 100,0 Total (Toplam)

147 122 Yapılan istatistiksel analiz sonucunda tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, İkinci Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk Yaşama Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı, % 42,7 Hiç, % 30,5 Çok Az, % 17,1 Kısmen, % 8,5 Büyük Ölçüde ve % 1,2 Tamamen şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, keman öğrencilerinin büyük bir çoğunluğunun ikinci parmakla vibrato yapmada zorluk yaşamadığını düşünmesine rağmen, belli bir kesimin ise nispeten zorluk yaşadığı sonucuna varılabilir Üçüncü Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk Yaşama Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Üçüncü Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk Yaşama Derecelerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen 1 1,2 1,2 Büyük Ölçüde 7 8,5 9,7 Kısmen 8 9,8 19,5 Çok Az 27 32,9 52,4 Hiç 39 47,6 100,0 Total (Toplam) Yapılan istatistiksel analiz sonucunda tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Üçüncü Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk Yaşama Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı, % 47,6 Hiç, % 32,9 Çok Az, % 9,8 Kısmen, % 8,5 Büyük Ölçüde ve % 1,2 Tamamen şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, keman öğrencilerinin büyük bir çoğunluğunun, üçüncü parmakla vibrato yapmada zorluk yaşamadığını düşünmesine rağmen, belli bir kesimin ise nispeten zorluk yaşadığı sonucuna varılabilir.

148 Dördüncü Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk Yaşama Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Dördüncü Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk Yaşama Derecelerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen 15 18,3 18,3 Büyük Ölçüde 44 53,7 72,0 Kısmen 20 24,4 96,4 Çok Az 3 3,6 100,0 Hiç Total (Toplam) Yapılan istatistiksel analiz sonucunda tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Dördüncü Parmakla Vibrato Yapmada Zorluk Yaşama Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı, % 53,7 Büyük Ölçüde, % 24,4 Kısmen, % 18,3 Tamamen ve % 3,6 Çok Az şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, keman öğrencilerinin büyük bir çoğunluğunun, dördüncü parmakla vibrato yapmada zorluk yaşadığı sonucuna varılabilir Açık Tellerde Vibratolu Çalabilme Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Açık Tellerde Vibratolu Çalabilme Derecelerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen Büyük Ölçüde 6 7,3 7,3 Kısmen 22 26,8 34,1 Çok Az ,1 Hiç 22 26,9 100,0 Total (Toplam)

149 124 Yapılan istatistiksel analiz sonucunda tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Açık Tellerde Vibratolu Çalabilme Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı, % 39 Çok Az, % 26,8 Kısmen, % 26,9 Hiç ve % 7,3 Büyük Ölçüde şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, keman öğrencilerinin büyük bir çoğunluğunun, açık tellerde vibratolu çalabilmeye ilişkin hemen hemen hiçbir bilgileri olmadığı sonucuna varılabilir Yüksek Konumlarda Vibratoda Zorluk Yaşama Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Yüksek Konumlarda Vibratoda Zorluk Yaşama Derecelerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen 17 20,7 20,7 Büyük Ölçüde 38 46,3 67,0 Kısmen 22 26,8 93,8 Çok Az 3 3,7 97,5 Hiç 2 2,5 100,0 Total (Toplam) Yapılan istatistiksel analiz sonucunda tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Yüksek Konumlarda Vibratoda Zorluk Yaşama Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı, % 46,3 Büyük Ölçüde, % 26,8 Kısmen, % 20,7 Tamamen, % 3,7 Çok Az ve % 2,5 Hiç şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, keman öğrencilerinin büyük bir çoğunluğunun, yüksek konumlarda vibrato yapmada zorluk yaşadıkları sonucuna varılabilir.

150 Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Derecelerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen 1 1,2 1,2 Büyük Ölçüde 16 19,5 20,7 Kısmen 16 19,5 40,2 Çok Az 33 40,3 80,5 Hiç 16 19,5 100,0 Total (Toplam) Yapılan istatistiksel analiz sonucunda tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı % 40,3 Çok Az, % 19,5 Hiç, % 19,5 Kısmen, % 19,5 Büyük Ölçüde ve % 1,2 Tamamen şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, keman öğrencilerinin büyük bir çoğunluğunun, orta düzey ve orta düzeyin altında belirttikleri görüşler doğrultusunda, çift seslerde vibrato yapmada zorluk yaşadıkları sonucuna varılabilir Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Derecelerine İlişkin frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen Büyük Ölçüde 4 4,9 4,9 Kısmen 17 20,7 25,6 Çok Az 43 52,4 78,0 Hiç ,0 Total (Toplam)

151 126 Yapılan istatistiksel analiz sonucunda tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı % 52,4 Çok Az, % 22 Hiç, % 20,7 Kısmen ve % 4,9 Büyük Ölçüde şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, keman öğrencilerinin büyük bir çoğunluğunun, orta düzey ve orta düzeyin altında belirttikleri görüşler doğrultusunda, vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştiremedikleri sonucuna varılabilir Dinamiklere Uygun Şekilde Vibrato Yapabilme Derecelerine İlişkin Bulgular ve Yorumlar Tablo Dinamik Düzeylere Uygun Şekilde Vibrato Yapabilme Derecelerine İlişkin Frekans ve Yüzde Dağılımları Ölçütler Frequency Percent Cumulative Percent Frekans (f) Yüzde (%) Kümülatif Yüzde (%) Tamamen Büyük Ölçüde 6 7,3 7,3 Kısmen ,3 Çok Az 37 45,1 74,4 Hiç 21 25,6 100,0 Total (Toplam) Yapılan istatistiksel analiz sonucunda tabloda görüldüğü gibi, ankete katılan keman öğrencilerinin, Dinamiklere Uygun Şekilde Vibrato Yapabilme Dereceleri ne ilişkin görüşlerinin dağılımı % 45,1 Çok Az, % 25,6 Hiç, % 22 Kısmen ve % 7,3 Büyük Ölçüde şeklindedir. Bu bilgiler ışığında, keman öğrencilerinin büyük bir çoğunluğunun, orta düzey ve orta düzeyin altında belirttikleri görüşler doğrultusunda, dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştiremedikleri sonucuna varılabilir.

152 Deneysel İşlem Ön test Son Test Farklılığına Yönelik Bulgular ve Yorumlar Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu İçin Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney Grubu İçin Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Ön Test Son Test Deney Ön Test Deney Son Test Değişkenler (Ölçütler) Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, * Tabloda, deney grubu için kol vibratosunu gerçekleştirebilme ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan deney grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 24.50, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; kol vibratosunu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu son test sonuçlarında deney grubu ön test sonuçlarına göre anlamlı bir artışın olduğu görülmektedir. Kol vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (9) = , p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler ön teste göre son testte, kol vibratosunu gerçekleştirebilme becerisini daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, kol vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

153 Kontrol Grubu İçin Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Kontrol Grubu İçin Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Ön Test Son Test Kontrol Ön Test Kontrol Son Test Değişkenler (Ölçütler) Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, Tabloda, Kontrol grubu için kol vibratosunu gerçekleştirebilme ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan kontrol grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 19.30, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; kol vibratosunu gerçekleştirebilme ölçütünde, kontrol grubu son test sonuçlarında kontrol grubu ön test sonuçlarına göre istatistiksel açıdan anlamlı bir artışın olmadığı görülmektedir. Kol vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik, kontrol grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (9) = , p=0.465>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, kontrol grubundaki öğrencilerin ön teste göre son testte, kol vibratosunu gerçekleştirebilme becerilerinde gözle görülür bir değişme sağlanmamıştır. Bu sonuç, kontrol grubundaki öğrencilerin kol vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

154 Deney ve Kontrol Grubu İçin Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu İçin Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Gruplar Ön Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, Tabloda, deney ve kontrol grubu için kol vibratosunu gerçekleştirebilme ön test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = olduğu; kol vibratosunu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir. Kol vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (18) =1.137, p=0.270>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, ön testte vibrato egzersizleri kullanılarak bir eğitim verilmeden önce, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin kol vibratosunu gerçekleştirebilme becerilerinde gözle görülür bir farklılık yoktur. Bu sonuç, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin kol vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

155 Deney ve Kontrol Grubu İçin Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Gruplar Son Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, * Tabloda, deney ve kontrol grubu için kol vibratosunu gerçekleştirebilme son test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = olduğu; kol vibratosunu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir farkın olduğu görülmektedir. Kol vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (18) =13.980, p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler son testte vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitimden sonra, kol vibratosunu gerçekleştirebilme becerisini kontrol grubundaki öğrencilere nispeten daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, kol vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

156 Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu İçin Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney Grubu İçin Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Ön Test Son Test Deney Ön Test Deney Son Test Değişkenler (Ölçütler) Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilme Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, * Tabloda, deney grubu için bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilme ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan deney grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 21.50, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu son test sonuçlarında deney grubu ön test sonuçlarına göre anlamlı bir artışın olduğu görülmektedir. Bilek/El vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (9) = , p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler ön teste göre son testte, bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilme becerisini daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

157 Kontrol Grubu İçin Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Kontrol Grubu İçin Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Ön Test Son Test Kontrol Ön Test Kontrol Son Test Değişkenler (Ölçütler) Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilme Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, Tabloda, kontrol grubu için bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilme ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan kontrol grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 16.60, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilme ölçütünde, kontrol grubu son test sonuçlarında kontrol grubu ön test sonuçlarına göre istatistiksel açıdan anlamlı bir artışın olmadığı görülmektedir. Bilek/El vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik, kontrol grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (9) = , p=0.358>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, kontrol grubundaki öğrencilerin ön teste göre son testte, bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilme becerilerinde gözle görülür bir değişme sağlanmamıştır. Bu sonuç, kontrol grubundaki öğrencilerin bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

158 Deney ve Kontrol Grubu İçin Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu İçin Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Gruplar Ön Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilme Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, Tabloda, deney ve kontrol grubu için bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilme ön test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = olduğu; bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir. Bilek/El vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (18) =1.692, p=0.108>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, ön testte vibrato egzersizleri kullanılarak bir eğitim verilmeden önce, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilme becerilerinde gözle görülür bir farklılık yoktur. Bu sonuç, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

159 Deney ve Kontrol Grubu İçin Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Gruplar Son Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilme Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, * Tabloda, deney ve kontrol grubu için bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilme son test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = olduğu; bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir farkın olduğu görülmektedir. Bilek/El vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (18) =17.213, p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler son testte vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitimden sonra, bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilme becerisini kontrol grubundaki öğrencilere nispeten daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

160 Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu İçin Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney Grubu İçin Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Ön Test Son Test Deney Ön Test Deney Son Test Değişkenler (Ölçütler) Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, * Tabloda, deney grubu için parmak vibratosunu gerçekleştirebilme ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan deney grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 10.40, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; parmak vibratosunu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu son test sonuçlarında deney grubu ön test sonuçlarına göre anlamlı bir artışın olduğu görülmektedir. Parmak vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (9) = , p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler ön teste göre son testte, parmak vibratosunu gerçekleştirebilme becerisini daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, parmak vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

161 Kontrol Grubu İçin Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Kontrol Grubu İçin Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Ön Test Son Test Kontrol Ön Test Kontrol Son Test Değişkenler (Ölçütler) Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, Tabloda, kontrol grubu için parmak vibratosunu gerçekleştirebilme ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan kontrol grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 11.10, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; parmak vibratosunu gerçekleştirebilme ölçütünde, kontrol grubu son test sonuçlarında kontrol grubu ön test sonuçlarına göre istatistiksel açıdan anlamlı bir artışın olmadığı görülmektedir. Parmak vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik, kontrol grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (9) = , p=0.168>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, kontrol grubundaki öğrencilerin ön teste göre son testte, parmak vibratosunu gerçekleştirebilme becerilerinde gözle görülür bir değişme sağlanmamıştır. Bu sonuç, kontrol grubundaki öğrencilerin parmak vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

162 Deney ve Kontrol Grubu İçin Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu İçin Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Gruplar Ön Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme Parmak vibratosunu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, Tabloda, deney ve kontrol grubu için parmak vibratosunu gerçekleştirebilme ön test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = olduğu; parmak vibratosunu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir. Parmak vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (18) =-0.488, p=0.632>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, ön testte vibrato egzersizleri kullanılarak bir eğitim verilmeden önce, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin parmak vibratosunu gerçekleştirebilme becerilerinde gözle görülür bir farklılık yoktur. Bu sonuç, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin parmak vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

163 Deney ve Kontrol Grubu İçin Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Gruplar Son Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, * Tabloda, deney ve kontrol grubu için parmak vibratosunu gerçekleştirebilme son test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = 11,30 olduğu; parmak vibratosunu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir farkın olduğu görülmektedir. Parmak vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (11) =18.453, p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler son testte vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitimden sonra, parmak vibratosunu gerçekleştirebilme becerisini kontrol grubundaki öğrencilere nispeten daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, parmak vibratosunu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

164 Sol El/Kol Esnekliğine Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu İçin Sol El/Kol Esnekliğine Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney Grubu İçin Sol El/Kol Esnekliği Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Ön Test Son Test Deney Ön Test Deney Son Test Değişkenler (Ölçütler) Sol El/Kol Esnekliği Sol El/Kol Esnekliği N X SS sd t p<0, * Tabloda, deney grubu için sol el/kol esnekliği ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan deney grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 24.10, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; sol el/kol esnekliği ölçütünde, deney grubu son test sonuçlarında deney grubu ön test sonuçlarına göre anlamlı bir artışın olduğu görülmektedir. Sol el/kol esnekliğine yönelik, deney grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (9) = , p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler ön teste göre son testte, sol el/kol esnekliğini daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, sol el/kol esnekliğine yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri içinde sol el/kol esnekliğine yönelik egzersizler kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

165 Kontrol Grubu İçin Sol El/Kol Esnekliğine Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Kontrol Grubu İçin Sol El/Kol Esnekliği Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Ön Test Son Test Kontrol Ön Test Kontrol Son Test Değişkenler (Ölçütler) Sol El/Kol Esnekliği Sol El/Kol Esnekliği N X SS sd t p<0, Tabloda, kontrol grubu için sol el/kol esnekliği ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan kontrol grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 17.80, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; sol el/kol esnekliği ölçütünde, kontrol grubu son test sonuçlarında kontrol grubu ön test sonuçlarına göre istatistiksel açıdan anlamlı bir artışın olmadığı görülmektedir. Sol el/kol esnekliğine yönelik, kontrol grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (9) = 0.198, p=0.847>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, kontrol grubundaki öğrencilerin ön teste göre son testte, sol el/kol esnekliğine yönelik davranışlarında gözle görülür bir değişme sağlanmamıştır. Bu sonuç, kontrol grubundaki öğrencilerin sol el/kol esnekliğine yönelik davranışlarında, vibratonun rahat ve sağlıklı yapılmasına yönelik olarak, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

166 Deney ve Kontrol Grubu İçin Sol El/Kol Esnekliğine Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu İçin Sol El/Kol Esnekliği Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Sol El/Kol Esnekliği Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Gruplar Ön Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Sol El/Kol Esnekliği Sol El/Kol Esnekliği N X SS sd t p<0, Tabloda, deney ve kontrol grubu için sol el/kol esnekliği ön test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = olduğu; sol el/kol esnekliği ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir. Sol el/kol esnekliğine yönelik, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (18) =1.567, p=0.134>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, ön testte vibrato egzersizleri kullanılarak bir eğitim verilmeden önce, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin sol el/kol esnekliğine yönelik davranışlarında gözle görülür bir farklılık yoktur. Bu sonuç, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin sol el/kol esnekliğine yönelik davranışlarında, vibratonun rahat ve sağlıklı yapılmasına yönelik olarak hazırlanan vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

167 Deney ve Kontrol Grubu İçin Sol El/Kol Esnekliği Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Sol El/Kol Esnekliği Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Gruplar Son Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Sol El/Kol Esnekliği Sol El/Kol Esnekliği N X SS sd t p<0, * Tabloda, deney ve kontrol grubu için sol el/kol esnekliği son test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = olduğu; sol el/kol esnekliği ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir farkın olduğu görülmektedir. Sol el/kol esnekliğine yönelik, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (18) =14.435, p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler son testte vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitimden sonra, sol el/kol esnekliğini kontrol grubundaki öğrencilere nispeten daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, sol el/kol esnekliğine yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri içinde sol el/kol esnekliğine yönelik egzersizler kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

168 Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu İçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney Grubu İçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Ön Test Son Test Deney Ön Test Deney Son Test Değişkenler (Ölçütler) Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilme Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, * Tabloda, Deney grubu için dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilme ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan deney grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 18.90, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu son test sonuçlarında deney grubu ön test sonuçlarına göre anlamlı bir artışın olduğu görülmektedir. Dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (9) = , p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler ön teste göre son testte, dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilme becerisini daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

169 Kontrol Grubu İçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Kontrol Grubu İçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Ön Test Son Test Kontrol Ön Test Kontrol Son Test Değişkenler (Ölçütler) Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilme Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, Tabloda, kontrol grubu için dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilme ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan kontrol grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 15.50, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, kontrol grubu son test sonuçlarında kontrol grubuön test sonuçlarına göre istatistiksel açıdan anlamlı bir artışın olmadığı görülmektedir. Dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, kontrol grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (9) = 0.808, p=0.440>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, kontrol grubundaki öğrencilerin ön teste göre son testte dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilme becerilerinde gözle görülür bir değişme sağlanmamıştır. Bu sonuç, kontrol grubundaki öğrencilerin dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

170 Deney ve Kontrol Grubu İçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu İçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Gruplar Ön Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilme Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, Tabloda, deney ve kontrol grubu için dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilme ön test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = olduğu; dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir. Dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (18) =0.759, p=0.458>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, ön testte vibrato egzersizleri kullanılarak bir eğitim verilmeden önce, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilme becerilerinde gözle görülür bir farklılık yoktur. Bu sonuç, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

171 Deney ve Kontrol Grubu İçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Gruplar Son Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilme Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, * Tabloda, deney ve kontrol grubu için dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilme son test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = olduğu; dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir farkın olduğu görülmektedir. Dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (18) =13.048, p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler son testte vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitimden sonra, dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilme becerisini kontrol grubundaki öğrencilere nispeten daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

172 Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu İçin Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney Grubu İçin Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Ön Test Son Test Deney Ön Test Deney Son Test Değişkenler (Ölçütler) Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, * Tabloda, deney grubu için dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilme ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan deney grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 20.00, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu son test sonuçlarında deney grubu ön test sonuçlarına göre anlamlı bir artışın olduğu görülmektedir. Dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (9) = , p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler ön teste göre son testte, dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilme becerisini daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

173 Kontrol Grubu İçin Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Kontrol Grubu İçin Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Ön Test Son Test Kontrol Ön Test Kontrol Son Test Değişkenler (Ölçütler) Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Örneklem t Testi Sonuçları N X SS sd t p<0, Tabloda, kontrol grubu için dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilme ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan kontrol grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 16.60, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, kontrol grubu son test sonuçlarında kontrol grubu ön test sonuçlarına göre istatistiksel açıdan anlamlı bir artışın olmadığı görülmektedir. Dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, kontrol grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (9) = 0.000, p=1.000>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, kontrol grubundaki öğrencilerin ön teste göre son testte dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilme becerilerinde gözle görülür bir değişme sağlanmamıştır. Bu sonuç, kontrol grubundaki öğrencilerin dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

174 Deney ve Kontrol Grubu İçin Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu İçin Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem Gruplar Ön Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilme t Testi Sonuçları N X SS sd t p<0, Tabloda, deney ve kontrol grubu için dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilme ön test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = olduğu; dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir. Dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (18) =0.829, p=0.418>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, ön testte vibrato egzersizleri kullanılarak bir eğitim verilmeden önce, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilme becerilerinde gözle görülür bir farklılık yoktur. Bu sonuç, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

175 Deney ve Kontrol Grubu İçin Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Gruplar Son Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, * Tabloda, deney ve kontrol grubu için dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilme son test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = olduğu; dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir farkın olduğu görülmektedir. Dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (18) =15.327, p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler son testte vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitimden sonra, dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilme becerisini kontrol grubundaki öğrencilere nispeten daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

176 Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilmeye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu İçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilmeye Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney Grubu İçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Ön Test Son Test Deney Ön Test Deney Son Test Değişkenler (Ölçütler) Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Örneklem t Testi Sonuçları N X SS sd t p<0, * Tabloda, deney grubu için vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilme ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan deney grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 19.40, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu son test sonuçlarında deney grubu ön test sonuçlarına göre anlamlı bir artışın olduğu görülmektedir. Vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (9) = , p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler ön teste göre son testte, vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilme becerisini daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

177 Kontrol Grubu İçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilmeye Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Kontrol Grubu İçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Ön Test Son Test Kontrol Ön Test Kontrol Son Test Değişkenler (Ölçütler) Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, Tabloda, kontrol grubu için vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilme ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan kontrol grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 15.80, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilme ölçütünde, kontrol grubu son test sonuçlarında kontrol grubu ön test sonuçlarına göre istatistiksel açıdan anlamlı bir artışın olmadığı görülmektedir. Vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilmeye yönelik, kontrol grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (9) = 0.597, p=0.565>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, kontrol grubundaki öğrencilerin ön teste göre son testte vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilme becerilerinde gözle görülür bir değişme sağlanmamıştır. Bu sonuç, kontrol grubundaki öğrencilerin vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

178 Deney ve Kontrol Grubu İçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu İçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Gruplar Ön Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Örneklem t Testi Sonuçları N X SS sd t p<0, Tabloda, deney ve kontrol grubu için vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilme ön test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = olduğu; vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir. Vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (18) =0.916, p=0.372>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, ön testte vibrato egzersizleri kullanılarak bir eğitim verilmeden önce, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilme becerilerinde gözle görülür bir farklılık yoktur. Bu sonuç, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

179 Deney ve Kontrol Grubu İçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Gruplar Son Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, * Tabloda, deney ve kontrol grubu için vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilme son test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = olduğu; vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir farkın olduğu görülmektedir. Vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (18) =13.519, p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler son testte vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitimden sonra, vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilme becerisini kontrol grubundaki öğrencilere nispeten daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

180 Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu İçin Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney Grubu İçin Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Ön Test Son Test Deney Ön Test Deney Son Test Değişkenler (Ölçütler) Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, * Tabloda, deney grubu için açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilme ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan deney grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 6.70, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu son test sonuçlarında deney grubu ön test sonuçlarına göre anlamlı bir artışın olduğu görülmektedir. Açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (9) = , p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler ön teste göre son testte, açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilme becerisini daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

181 Kontrol Grubu İçin Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Kontrol Grubu İçin Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Ön Test Son Test Kontrol Ön Test Kontrol Son Test Değişkenler (Ölçütler) Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, Tabloda, kontrol grubu için açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilme ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan kontrol grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 6.20, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, kontrol grubu son test sonuçlarında kontrol grubu ön test sonuçlarına göre istatistiksel açıdan anlamlı bir artışın olmadığı görülmektedir. Açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, kontrol grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (9) = , p=0.128>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, kontrol grubundaki öğrencilerin ön teste göre son testte açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilme becerilerinde gözle görülür bir değişme sağlanmamıştır. Bu sonuç, kontrol grubundaki öğrencilerin açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

182 Deney ve Kontrol Grubu İçin Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu İçin Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Gruplar Ön Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Sonuçları N X SS sd t p<0, Tabloda, deney ve kontrol grubu için açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilme ön test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = 6.70 ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = 6.20 olduğu; açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir. Açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (10.579) =1.069, p=0.309>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, ön testte vibrato egzersizleri kullanılarak bir eğitim verilmeden önce, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilme becerilerinde gözle görülür bir farklılık yoktur. Bu sonuç, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

183 Deney ve Kontrol Grubu İçin Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Gruplar Son Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, * Tabloda, deney ve kontrol grubu için açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilme son test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = olduğu; açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir farkın olduğu görülmektedir. Açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (18) =20.651, p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler son testte vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitimden sonra, açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilme becerisini kontrol grubundaki öğrencilere nispeten daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

184 Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu İçin Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney Grubu İçin Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Ön Test Son Test Deney Ön Test Deney Son Test Değişkenler (Ölçütler) Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, * Tabloda, Deney grubu için çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilme ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan deney grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 10.10, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu son test sonuçlarında deney grubu ön test sonuçlarına göre anlamlı bir artışın olduğu görülmektedir. Çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (9) = , p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler ön teste göre son testte, çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilme becerisini daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

185 Kontrol Grubu İçin Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Kontrol Grubu İçin Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Ön Test Son Test Kontrol Ön Test Kontrol Son Test Değişkenler (Ölçütler) Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, Tabloda, kontrol grubu için çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilme ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan kontrol grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 9.50, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, kontrol grubu son test sonuçlarında kontrol grubu ön test sonuçlarına göre istatistiksel açıdan anlamlı bir artışın olmadığı görülmektedir. Çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, kontrol grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (9) = , p=0.301>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, kontrol grubundaki öğrencilerin ön teste göre son testte çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilme becerilerinde gözle görülür bir değişme sağlanmamıştır. Bu sonuç, kontrol grubundaki öğrencilerin çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

186 Deney ve Kontrol Grubu İçin Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu İçin Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Gruplar Ön Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Sonuçları N X SS sd t p<0, Tabloda, deney ve kontrol grubu için çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilme ön test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = 9.50 olduğu; çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir. Çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (18) =0.157, p=0.877>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, ön testte vibrato egzersizleri kullanılarak bir eğitim verilmeden önce, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilme becerilerinde gözle görülür bir farklılık yoktur. Bu sonuç, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

187 Deney ve Kontrol Grubu İçin Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Gruplar Son Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, * Tabloda, deney ve kontrol grubu için çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilme son test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = olduğu; çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir farkın olduğu görülmektedir. Çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (18) =16.396, p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler son testte vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitimden sonra, çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilme becerisini kontrol grubundaki öğrencilere nispeten daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

188 Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu İçin Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney Grubu İçin Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Ön Test Son Test Deney Ön Test Deney Son Test Değişkenler (Ölçütler) Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilme Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilme Örneklem t Testi Sonuçları N X SS sd t p<0, * Tabloda, deney grubu için yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilme ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan deney grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 14.90, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu son test sonuçlarında deney grubu ön test sonuçlarına göre anlamlı bir artışın olduğu görülmektedir. Yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (9) = , p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler ön teste göre son testte, yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilme becerisini daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

189 Kontrol Grubu İçin Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Kontrol Grubu İçin Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Ön Test Son Test Kontrol Ön Test Kontrol Son Test Değişkenler (Ölçütler) Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilme Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, Tabloda, kontrol grubu için yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilme ön test son test ortalamaları incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan kontrol grubunun ön test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin X = 10.40, son test sonuçlarının aritmetik ortalama değerinin ise X = olduğu; yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, kontrol son test sonuçlarında kontrol ön test sonuçlarına göre istatistiksel açıdan anlamlı bir artışın olmadığı görülmektedir. Yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, kontrol grubu ön test ve son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, ön test ve son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (9) = , p=0.618>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, kontrol grubundaki öğrencilerin ön teste göre son testte yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilme becerilerinde gözle görülür bir değişme sağlanmamıştır. Bu sonuç, kontrol grubundaki öğrencilerin yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

190 Deney ve Kontrol Grubu İçin Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye Yönelik Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Deney ve Kontrol Grubu İçin Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Gruplar Ön Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilme Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilme Sonuçları N X SS sd t p<0, Tabloda, deney ve kontrol grubu için yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilme ön test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = olduğu; yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir. Yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu ön test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [t (16.374) =1.335, p=0.200>0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, ön testte vibrato egzersizleri kullanılarak bir eğitim verilmeden önce, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilme becerilerinde gözle görülür bir farklılık yoktur. Bu sonuç, deney ve kontrol grubundaki öğrencilerin yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında, vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan bir eğitim verilmeden, herhangi bir değişim gözlenmediğini göstermektedir.

191 Deney ve Kontrol Grubu İçin Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilme Son Test Bağımsız Örneklem t Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney ve Kontrol Grubu İçin Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilme Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Gruplar Son Test Deney Grubu Kontrol Grubu Değişkenler (Ölçütler) Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilme Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilme N X SS sd t p<0, * Tabloda, deney ve kontrol grubu için yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilme son test ortalamaları incelendiğinde, deney grubunun aritmetik ortalama değerinin X = ve kontrol grubunun aritmetik ortalama değerinin X = olduğu; yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütünde, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir farkın olduğu görülmektedir. Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilmeye yönelik, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının ortalama puanlarının fark gösterip göstermediğini tespit etmek amacıyla yapılan t testi sonuçlarına göre, deney grubu ve kontrol grubu son test sonuçlarının fark puanları ortalamaları arasında anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [t (18) =17.296, p=0.000<0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, deney grubundaki öğrenciler son testte vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitimden sonra, yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilme becerisini kontrol grubundaki öğrencilere nispeten daha fazla sağlamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişmelerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

192 Deney ve Kontrol Grubu Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçlarına İlişkin Bulguların Genel Görünümü Tablo Deney Grubu Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Genel Görünümü Değişkenler (Ölçütler) Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilme Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme Sol El/Kol Esnekliği Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilme Dinamik Düzeylere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilme Deney Grubu N X SS sd t p<0,05 Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test * * * * * * * * * *

193 168 Tablo Kontrol Grubu Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Eşleştirilmiş Örneklem t Testi Sonuçları Genel Görünümü Değişkenler (Ölçütler) Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilme Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme Sol El/Kol Esnekliği Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilme Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilme Kontrol Grubu N X SS sd t p<0,05 Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test

194 169 Yukarıdaki iki tabloda deney ve kontrol grubu ön test son test ortalamaları farklılığı eşleştirilmiş örneklem t testi sonuçlarına ilişkin bulguların genel görünümü incelendiğinde, tüm ölçütlerde deney grubunun ön test ortalamalarının son test ortalamalarından düşük olduğu ( X Ön Test < X Son Test ) ve anlamlılık düzeyleri açısından tüm ölçütlerin (p) değerlerinin 0.05 den küçük olduğu (p=0.000 < 0.05), ön test son test arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark olduğu; buna karşılık tüm ölçütlerde kontrol grubunun ön test ortalamaları ile son test ortalamaları arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılık olmadığı ( X Ön Test = X Son Test ) ve anlamlılık düzeyleri açısından tüm ölçütlerin (p) değerlerinin 0.05 den büyük olduğu (p > 0.05), ön test son test arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir. Başka bir anlatımla, deney grubuna uygulanan vibrato egzersizleri ile ilgili bir eğitimden sonra deney grubundaki öğrenciler vibrato ile ilgili ölçütlerde ön teste göre son testte gözle görülür bir gelişim sağlarken, vibrato egzersizleri ile ilgili bir eğitim uygulanmayan kontrol grubundaki öğrenciler vibrato ile ilgili ölçütlerde ön teste göre son testte herhangi bir gelişim sağlayamamışlardır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişimlerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

195 Deney ve Kontrol Grubu Ön Test Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçlarına İlişkin Bulguların Genel Görünümü Tablo Deney ve Kontrol Grubu Ön Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Genel Görünümü Değişkenler (Ölçütler) Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilme Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme Sol El/Kol Esnekliği Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilme Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilme Ön Test N X SS sd t p<0,05 Deney Kontrol Deney Kontrol Deney Kontrol Deney Kontrol Deney Kontrol Deney Kontrol Deney Kontrol Deney Kontrol Deney Kontrol Deney Kontrol

196 171 Tablo Deney ve Kontrol Grubu Son Test Ortalamaları Farklılığı Bağımsız Örneklem t Testi Sonuçları Genel Görünümü Değişkenler (Ölçütler) Kol Vibratosunu Gerçekleştirebilme Bilek/El Vibratosunu Gerçekleştirebilme Parmak Vibratosunu Gerçekleştirebilme Sol El/Kol Esnekliği Dördüncü Parmakla Vibratoyu Gerçekleştirebilme Dinamiklere Uygun Şekilde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Vibrato Bağını (Vibrato Sürekliliği) Gerçekleştirebilme Açık Tellerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Çift Seslerde Vibratoyu Gerçekleştirebilme Yüksek Konumda Vibratoyu Gerçekleştirebilme Son Test N X SS sd t p<0,05 Deney Kontrol * Deney Kontrol * Deney Kontrol * Deney Kontrol * Deney * Kontrol Deney * Kontrol Deney * Kontrol Deney Kontrol * Deney Kontrol * Deney Kontrol *

197 172 Yukarıdaki iki tabloda deney ve kontrol grubu ön test son test ortalamaları farklılığı bağımsız örneklem t testi sonuçlarına ilişkin bulguların genel görünümü incelendiğinde, tüm ölçütlerde deney ve kontrol grubunun ön test ortalamaları arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılık olmadığı ( X Deney = X Kontrol ) ve anlamlılık düzeyleri açısından tüm ölçütlerin (p) değerlerinin 0.05 den büyük olduğu, deney ve kontrol grubunun ön test sonuçları arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark olmadığı; buna karşılık tüm ölçütlerde deney grubunun son test ortalamalarının kontrol grubunun son test ortalamalarından yüksek olduğu ( X Deney > X Kontrol ) ve anlamlılık düzeyleri açısından tüm ölçütlerde deney grubunun (p) değerlerinin 0.05 den küçük (p=0.000 < 0.05), kontrol grubunun (p) değerlerinin ise 0.05 den büyük olduğu (p > 0.05), deney ve kontrol grubunun son test sonuçları arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir fark olduğu görülmektedir. Başka bir anlatımla, vibrato egzersizleri ile ilgili bir eğitim uygulanmadan önce, deney ve kontrol grubundaki öğrenciler vibrato ile ilgili ölçütlerde ön testte aynı düzeyde iken, deney grubuna vibrato egzersizleri ile ilgili bir eğitim uygulandıktan sonra, deney ve kontrol grubundaki öğrenciler arasında son testte vibrato ile ilgili ölçütlerde gözle görülür bir farklılık saptanmıştır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin, vibratoyu gerçekleştirebilmeye yönelik davranışlarında gözlenen değişimlerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

198 Vibrato Tiplerinin Geçekleştirilme Düzeyleri Arasındaki İlişki Tespitine Yönelik Bulgular ve Yorumlar Kol ve Bilek/El Vibratosunun Gerçekleştirilme Düzeyleri Arasındaki İlişkiye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu İçin Kol ve Bilek/El Vibratosunun Gerçekleştirilme Düzeyleri Arasındaki İlişkiye Yönelik Pearson Korelasyon Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney Grubu İçin Kol ve Bilek/El Vibratosu Gerçekleştirilme Düzeyleri İlişkisi Ön Test Son Test Pearson Korelasyon Testi Sonuçları Ön Test Son Test Deney Ön Test Deney Son Test Boyut N r p Kol ve Bilek/El Vibratosu Gerçekleştirilme Düzeyleri İlişkisi (**) 0.002* Tabloda, Deney grubu için kol ve bilek/el vibratosu gerçekleştirilme düzeyleri ilişkisi incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan deney grubunun ön test sonuçlarına göre r değerinin r = 0.319, son test sonuçlarına göre r değerinin ise r = olduğu; kol ve bilek/el vibratosunun gerçekleştirilme düzeyleri arasında, deney grubu son test sonuçlarında pozitif yönde kuvvetli ve anlamlı bir ilişkinin olduğu görülmektedir. Kol ve bilek/el vibratosu gerçekleştirilme düzeyleri ilişkisine yönelik, deney grubu korelasyon ön test ve son test sonuçlarının p değerleri incelendiğinde, 0.01 anlamlılık düzeyine göre son testte anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [p öntest = > 0.01, p sontest = < 0.01]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, kol veya bilek/el vibratosunun herhangi birinin gerçekleştiriliyor olması bir diğerinin gerçekleştirilmesini etkilemektedir. Bu sonuç, kol veya bilek/el vibratosundan herhangi birini gerçekleştirmenin bir diğerini gerçekleştirmede tetikleyici bir rol oynadığını ve uygulanan deneysel işlemin her iki türdeki vibratoyu gerçekleştirmede olumlu bir etki oluşturduğunu göstermektedir.

199 Kontrol Grubu İçin Kol ve Bilek/El Vibratosunun Gerçekleştirilme Düzeyleri Arasındaki İlişkiye Yönelik Pearson Korelasyon Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Kontrol Grubu İçin Kol ve Bilek/El Vibratosu Gerçekleştirilme Düzeyleri İlişkisi Ön Test Son Test Pearson Korelasyon Testi Sonuçları Ön Test Son Test Kontrol Ön Test Kontrol Son Test Boyut N r p Kol ve Bilek/El Vibratosu Gerçekleştirilme Düzeyleri İlişkisi Tabloda, Kontrol grubu için kol ve bilek/el vibratosu gerçekleştirilme düzeyleri ilişkisi incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan kontrol grubunun ön test sonuçlarına göre r değerinin r = 0.622, son test sonuçlarına göre r değerinin ise r = olduğu; kol ve parmak vibratosunun gerçekleştirilme düzeyleri arasında, kontrol grubunun hem ön test, hem de son test sonuçlarında anlamlı bir ilişkinin olmadığı görülmektedir. Kol ve bilek/el vibratosu gerçekleştirilme düzeyleri ilişkisine yönelik, kontrol grubu korelasyon ön test ve son test sonuçlarının p değerleri incelendiğinde, 0.01 anlamlılık düzeyine göre hem ön testte, hem de son testte anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [p öntest = > 0.01, p sontest = > 0.01]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, kontrol grubunda kol ve bilek/el vibratoları yeterli düzeyde gerçekleştirilmediği için bu iki vibrato tipinin gerçekleştirilme düzeyleri arasında da bir ilişki bulunamamıştır. Bu sonuç, kontrol grubunda kol veya bilek/el vibratosundan herhangi birini gerçekleştirmenin bir diğerini gerçekleştirmede etkisi olmadığını göstermektedir.

200 Kol ve Parmak Vibratosunun Gerçekleştirilme Düzeyleri Arasındaki İlişkiye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu İçin Kol ve Parmak Vibratosunun Gerçekleştirilme Düzeyleri Arasındaki İlişkiye Yönelik Pearson Korelasyon Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney Grubu İçin Kol ve Parmak Vibratosu Gerçekleştirilme Düzeyleri İlişkisi Ön Test Son Test Pearson Korelasyon Testi Sonuçları Ön Test Son Test Deney Ön Test Deney Son Test Boyut N r p Kol ve Parmak Vibratosu Gerçekleştirilme Düzeyleri İlişkisi (**) 0.003* Tabloda, Deney grubu için kol ve parmak vibratosu gerçekleştirilme düzeyleri ilişkisi incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan deney grubunun ön test sonuçlarına göre r değerinin r = , son test sonuçlarına göre r değerinin ise r = olduğu; kol ve parmak vibratosunun gerçekleştirilme düzeyleri arasında, deney grubu son test sonuçlarında pozitif yönde kuvvetli ve anlamlı bir ilişkinin olduğu görülmektedir. Kol ve parmak vibratosu gerçekleştirilme düzeyleri ilişkisine yönelik, deney grubu korelasyon ön test ve son test sonuçlarının p değerleri incelendiğinde, 0.01 anlamlılık düzeyine göre son testte anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [p öntest = > 0.01, p sontest = < 0.01]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, kol veya parmak vibratosunun herhangi birinin gerçekleştiriliyor olması bir diğerinin gerçekleştirilmesini etkilemektedir. Bu sonuç, kol veya parmak vibratosundan herhangi birini gerçekleştirmenin bir diğerini gerçekleştirmede tetikleyici bir rol oynadığını ve uygulanan deneysel işlemin her iki türdeki vibratoyu gerçekleştirmede olumlu bir etki oluşturduğunu göstermektedir.

201 Kontrol Grubu İçin Kol ve Parmak Vibratosunun Gerçekleştirilme Düzeyleri Arasındaki İlişkiye Yönelik Pearson Korelasyon Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Kontrol Grubu İçin Kol ve Parmak Vibratosu Gerçekleştirilme Düzeyleri İlişkisi Ön Test Son Test Pearson Korelasyon Testi Sonuçları Ön Test Son Test Kontrol Ön Test Kontrol Son Test Boyut N r p Kol ve Parmak Vibratosu Gerçekleştirilme Düzeyleri İlişkisi Tabloda, Kontrol grubu için kol ve parmak vibratosu gerçekleştirilme düzeyleri ilişkisi incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan kontrol grubunun ön test sonuçlarına göre r değerinin r = 0.276, son test sonuçlarına göre r değerinin ise r = olduğu; kol ve parmak vibratosunun gerçekleştirilme düzeyleri arasında, kontrol grubunun hem ön test, hem de son test sonuçlarında anlamlı bir ilişkinin olmadığı görülmektedir. Kol ve parmak vibratosu gerçekleştirilme düzeyleri ilişkisine yönelik, kontrol grubu korelasyon ön test ve son test sonuçlarının p değerleri incelendiğinde, 0.01 anlamlılık düzeyine göre hem ön testte, hem de son testte anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [p öntest - p sontest = > 0.01]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, kontrol grubunda kol ve parmak vibratoları yeterli düzeyde gerçekleştirilmediği için bu iki vibrato tipinin gerçekleştirilme düzeyleri arasında da bir ilişki bulunamamıştır. Bu sonuç, kontrol grubunda kol veya parmak vibratosundan herhangi birini gerçekleştirmenin bir diğerini gerçekleştirmede etkisi olmadığını göstermektedir.

202 Bilek/El ve Parmak Vibratosunun Gerçekleştirilme Düzeyleri Arasındaki İlişkiye Yönelik Bulgular ve Yorumlar Deney Grubu İçin Bilek/El ve Parmak Vibratosunun Gerçekleştirilme Düzeyleri Arasındaki İlişkiye Yönelik Pearson Korelasyon Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Deney Grubu İçin Bilek/El ve Parmak Vibratosu Gerçekleştirilme Düzeyleri İlişkisi Ön Test Son Test Pearson Korelasyon Testi Sonuçları Ön Test Son Test Deney Ön Test Deney Son Test Boyut N r p Bilek/El ve Parmak Vibratosu Gerçekleştirilme Düzeyleri İlişkisi (*) 0.011* Tabloda, Deney grubu için bilek/el ve parmak vibratosu gerçekleştirilme düzeyleri ilişkisi incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan deney grubunun ön test sonuçlarına göre r değerinin r = 0.384, son test sonuçlarına göre r değerinin ise r = olduğu; bilek/el ve parmak vibratosunun gerçekleştirilme düzeyleri arasında, deney grubu son test sonuçlarında pozitif yönde kuvvetli ve anlamlı bir ilişkinin olduğu görülmektedir. Bilek/El ve parmak vibratosu gerçekleştirilme düzeyleri ilişkisine yönelik, deney grubu korelasyon ön test ve son test sonuçlarının p değerleri incelendiğinde, 0.05 anlamlılık düzeyine göre son testte anlamlı bir fark olduğu görülmektedir [p öntest = > 0.05, p sontest = < 0.05]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi reddedilir, H 1 (fark vardır) hipotezi kabul edilir. Başka bir anlatımla, bilek/el veya parmak vibratosunun herhangi birinin gerçekleştiriliyor olması bir diğerinin gerçekleştirilmesini etkilemektedir. Bu sonuç, bilek/el veya parmak vibratolarından herhangi birini gerçekleştirmenin bir diğerini gerçekleştirmede tetikleyici bir rol oynadığını ve uygulanan deneysel işlemin her iki türdeki vibratoyu gerçekleştirmede olumlu bir etki oluşturduğunu göstermektedir.

203 Kontrol Grubu İçin Bilek/El ve Parmak Vibratosunun Gerçekleştirilme Düzeyleri Arasındaki İlişkiye Yönelik Pearson Korelasyon Testi Bulguları ve Yorumları Tablo Kontrol Grubu İçin Bilek/El ve Parmak Vibratosu Gerçekleştirilme Düzeyleri İlişkisi Ön Test Son Test Pearson Korelasyon Testi Sonuçları Ön Test Son Test Kontrol Ön Test Kontrol Son Test Boyut N r p Bilek/El ve Parmak Vibratosu Gerçekleştirilme Düzeyleri İlişkisi Tabloda, Kontrol grubu için kol ve parmak vibratosu gerçekleştirilme düzeyleri ilişkisi incelendiğinde, 10 öğrenciden oluşan kontrol grubunun ön test sonuçlarına göre r değerinin r = 0.544, son test sonuçlarına göre r değerinin ise r = olduğu; kol ve parmak vibratosunun gerçekleştirilme düzeyleri arasında, kontrol grubunun hem ön test, hem de son test sonuçlarında anlamlı bir ilişkinin olmadığı görülmektedir. Kol ve parmak vibratosu gerçekleştirilme düzeyleri ilişkisine yönelik, kontrol grubu korelasyon ön test ve son test sonuçlarının p değerleri incelendiğinde, 0.01 anlamlılık düzeyine göre hem ön testte, hem de son testte anlamlı bir fark olmadığı görülmektedir [p öntest - p sontest = > 0.01]. Yani H 0 (fark yoktur) hipotezi kabul edilir, H 1 (fark vardır) hipotezi reddedilir. Başka bir anlatımla, kontrol grubunda bilek/el ve parmak vibratoları yeterli düzeyde gerçekleştirilmediği için bu iki vibrato tipinin gerçekleştirilme düzeyleri arasında da bir ilişki bulunamamıştır. Bu sonuç, kontrol grubunda bilek/el veya parmak vibratosundan herhangi birini gerçekleştirmenin bir diğerini gerçekleştirmede etkisi olmadığını göstermektedir.

204 Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Bilgisayar Destekli Ses Analizine Yönelik Bulgular ve Yorumlar Bilgisayar Destekli Ses Analizi Sonucunda Deney Grubu Öğrencilerinin Vibrato Frekansları (Sıklıkları) ve Vibrato Genliklerine (Perde Değişimleri) İlişkin Bulgular ve Yorumlar Birinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Tablo Birinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Sonuçları Mi (E4) Fa (F4) Ortalama Ortalama Denek 1 Vibrato Vibrato Vibrato Vibrato Vibrato Vibrato Frekansı Genliği Frekansı Genliği Frekansı Genliği (Hz) (Cent) (Hz) (Cent) (Hz) (Cent) Ön Test Son Test S:0 C:3,30 S:0,119 C:0,68 S:0,358 C:2,67 S:0,597 C:3,30 S:0,239 C:2,20 S:0,477 C:1,83 S:0,836 C:3,35 S:0,955 C:3,46 S:0,716 C:2,36 Mi (E4) 0 0,5 1 1,5 Süre (S) ,5 Süre (S) 1 1,5 S:0 C:-2,42 S:0,326 C:-0,34 S:0,097 C:-2,47 S:0,215 C:-3,66 S:0,521 C:-3,86 S:0,423 C:-0,15 S:0,619 C:-1,63 S:0,723 C:-3,86 S:0,997 C:-1,63 S:0,899 C:-2,47 S:0,821 C:-3,96 Fa (F4) Grafik Birinci Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği S:0 C:12,60 S:0,107 C:3,35 S:0,184 C:13,38 S:0,448 C:17,90 S:0,555 S:0,353 C:5,29 C:2,15 S:0,694 C:19,77 S:0,862 C:10,56 S:0,77 C:3,25 S:0,97 C:3,83 0 0,5 1 1,5 Süre (S) Mİ (E4) 5 S:0,222 C:0,64 S:0,074 S:0,114 C:-2,97 C:-2, Süre (S) 0 0,2 0,4 0,6 0,8 S:0,148 C:-7,43 S:0,094 C:-12,21 S:0 C:-15,65 S:0,391 C:1,48 S:0,303 C:-6,34 S:0,479 C-2,38 S:0,573 C:1,33 S:0,668 C:-4,01 Fa (F4) Grafik Birinci Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği

205 180 Yukarıdaki tablo ve grafiklerde görüldüğü gibi yapılan ses analizi sonucunda, ön testte Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 1.68 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 2.78 cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 1.97 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 3.81 cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 1.82 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de 3.30 cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, cent değerlerinin bir koma kadar dahi olmadığı ve gözlenen vibrato salınımının çok küçük bir salınım olduğu görülmektedir. Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 1.82 c.p.s. (Hz) gibi çok düşük bir değer ortaya çıkmaktadır (1.82 c.p.s. (Hz) < 4-6 c.p.s. (Hz)). Son testte ise Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 4.53 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 5.23 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 4.88 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, bir vibrato salınımı elde edilebildiği görülmektedir (17.38 cent). Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 4.88 c.p.s. (Hz) gibi bir değer elde edilmektedir. Bu değer bir saniyedeki vibrato frekansı için uygun bir değer olarak görülmektedir (4.88 Hz 4-6 Hz). Yukarıdaki ifadelerden anlaşılacağı üzere, Denek 1 in ön testte vibrato frekansı (sıklığı) ortalama olarak 1.82 c.p.s. (Hz) iken son testte bu değer ortalama olarak 4.88 c.p.s. (Hz) e ve ön testte vibrato genliği (perde değişimi) ortalama olarak 3.30 cent iken son testte bu değer ortalama olarak cent e çıkmıştır. Bu açıklamalardan, Denek 1 in ön teste göre son testte vibrato frekansı (sıklığı) ve vibrato genliği (perde değişimi) değerlerinde gözle görülür bir artış olduğu ve bu sonucun uygulanan denel işlem sonuçlarını desteklediği görülmektedir.

206 Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) İkinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Tablo İkinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Sonuçları Denek 2 Mi (E4) Fa (F4) Ortalama Vibrato Frekansı (Hz) Vibrato Genliği (Cent) Vibrato Frekansı (Hz) Vibrato Genliği (Cent) Vibrato Frekansı (Hz) Ortalama Vibrato Genliği (Cent) Ön Test Son Test Süre (S) 0 0,5 1 1,5 S:0 S:0,401 C:-19,94 S:0,196 S:0,812 C:-21,48 S:0,597 C:-21,43 C:-21,32 C:-22,01 S:0,293 S:0,499 C:-22,28 S:0,695 S:0,91 C:-21,91 S:0,098 C:-23,77 C:-22,76 C:-26,27 S:1,008 C:-21,22 Mi (E4) ,5 Süre (S) 1 1,5 S:0,097 C:-38,76 S:0,195 C:-39,62 S:0 C:-39,92 S:0,528 C:-36,49 S:0,313 C:-39,93 S:0,43 C:-40,03 S:0,626 C:-35,68 S:0,822 C:-38,81 S:0,724 C:-36,24 S:1,018 C:-38,76 S:0,92 C:-39,27 Fa (F4) Grafik İkinci Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği S:0 C:20,18 S:0,329 C:16,03 S:0,088 C:5,97 S:0,47 C:-2,26 S:0,511 C:14,10 S:0,752 C:4,87 S:0,685 C:-15,97 S:0,976 C:7,54 S:0,926 C:-15,28 S:1,017 C:-9,31 0 0,5 Süre (S) 1 1,5 Mi (E4) 40 S: C:33,26 S:0,067 C:1,69 S:0,183 C:29,98 S:0,282 C:-0,99 S:0,415 C:18,06 S:0,614 C:24,30 S:0,514 C:0,64 S:0,68 C:3,28 S:0,871 C:17,03 S:0,929 C:-2,79 0 0,5 1 Süre (S) Fa (F4) Grafik İkinci Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği

207 182 Yukarıdaki tablo ve grafiklerde görüldüğü gibi yapılan ses analizi sonucunda, ön testte Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 2.46 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 6.33 cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 2.04 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 4.35 cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 2.25 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de 5.34 cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, cent değerlerinin bir koma kadar dahi olmadığı ve gözlenen vibrato salınımının çok küçük bir salınım olduğu görülmektedir. Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 2.25 c.p.s. (Hz) gibi çok düşük bir değer ortaya çıkmaktadır (2.25 c.p.s. (Hz) < 4-6 c.p.s. (Hz)). Son testte ise Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 4.77 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 4.89 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 4.83 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, bir vibrato salınımı elde edilebildiği görülmektedir (36.10 cent). Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 4.83 c.p.s. (Hz) gibi bir değer elde edilmektedir. Bu değer bir saniyedeki vibrato frekansı için uygun bir değer olarak görülmektedir (4.83 c.p.s. (Hz) 4-6 c.p.s. (Hz)). Yukarıdaki ifadelerden anlaşılacağı üzere, Denek 2 nin ön testte vibrato frekansı (sıklığı) ortalama olarak 2.25 c.p.s. (Hz) iken son testte bu değer ortalama olarak 4.83 c.p.s. (Hz) e ve ön testte vibrato genliği (perde değişimi) ortalama olarak 5.34 cent iken son testte bu değer ortalama olarak cent e çıkmıştır. Bu açıklamalardan, Denek 2 nin ön teste göre son testte vibrato frekansı (sıklığı) ve vibrato genliği (perde değişimi) değerlerinde gözle görülür bir artış olduğu ve bu sonucun uygulanan denel işlem sonuçlarını desteklediği görülmektedir.

208 Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Üçüncü Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Tablo Üçüncü Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Sonuçları Denek 3 Mi (E4) Fa (F4) Ortalama Vibrato Frekansı (Hz) Vibrato Genliği (Cent) Vibrato Frekansı (Hz) Vibrato Genliği (Cent) Vibrato Frekansı (Hz) Ortalama Vibrato Genliği (Cent) Ön Test Son Test ,5 1 1,5 S:0,028 S:0,32 C:-18,03 C:-19,31 S:0 C:-21,01 S:0,16 C:-24,99 S:0,526 C:-20,47 Süre (S) S:0,611 S:0,802 C:-19,94 C:-20,58 S:0,727 C:-25,74 S:0,966 C:-20,74 Mi (E4) ,2 0,4 0,6 0,8 1 S:0 C:-24,46 S:0,101 C:-33,16 S:0,302 C:-23,25 S:0,201 C:-32,40 S:0,47 C:-29,28 S:0,365 C:-29,38 Süre (S) S:0,671 C:-28,78 S:0,57 C:-27,92 S:0,783 S:0,949 C:-22,01 C:-23,50 S:0,884 C:-22,75 Fa (F4) Grafik Üçüncü Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği ,5 Süre (S) 1 1,5 S:0 C:-14,91 S:0,117 C:-29,47 S:0,322 C:8,27 S:0,458 C:-26,16 S:0,584 C:5,71 S:0,836 C:6,54 S:0,962 S:0,733 C:-22,17 C:-26,16 S:0,999 C:-18,03 Mi (E4) ,5 Süre (S) 1 1,5 S:0 C:17,77 S:0,285 C:3,56 S:0,173 C:-18,67 S:0,542 C:-2,86 S:0,78 C:-4,07 S:0,686 S:0,453 C:-34,10 C:-42,98 S:0,906 C:-55,63 S:0,98 C:-16,49 Fa (F4) Grafik Üçüncü Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği

209 184 Yukarıdaki tablo ve grafiklerde görüldüğü gibi yapılan ses analizi sonucunda, ön testte Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 1.76 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 7.70 cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 2.08 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 11,15 cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 1.92 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de 9.42 cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, cent değerlerinin bir koma kadar dahi olmadığı ve gözlenen vibrato salınımının çok küçük bir salınım olduğu görülmektedir. Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 1.92 c.p.s. (Hz) gibi çok düşük bir değer ortaya çıkmaktadır (1.92 c.p.s. (Hz) < 4-6 c.p.s. (Hz)). Son testte ise Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 4.73 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 4.09 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 4.41 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, bir vibrato salınımı elde edilebildiği görülmektedir (37.79 cent). Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 4.41 c.p.s. (Hz) gibi bir değer elde edilmektedir. Bu değer bir saniyedeki vibrato frekansı için uygun bir değer olarak görülmektedir (4.41 c.p.s. (Hz) 4-6 c.p.s. (Hz)). Yukarıdaki ifadelerden anlaşılacağı üzere, Denek 3 ün ön testte vibrato frekansı (sıklığı) ortalama olarak 1.92 c.p.s. (Hz) iken son testte bu değer ortalama olarak 4.41 c.p.s. (Hz) e ve ön testte vibrato genliği (perde değişimi) ortalama olarak 9.42 cent iken son testte bu değer ortalama olarak cent e çıkmıştır. Bu açıklamalardan, Denek 3 ün ön teste göre son testte vibrato frekansı (sıklığı) ve vibrato genliği (perde değişimi) değerlerinde gözle görülür bir artış olduğu ve bu sonucun uygulanan denel işlem sonuçlarını desteklediği görülmektedir.

210 Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Dördüncü Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Tablo Dördüncü Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Sonuçları Denek 4 Mi (E4) Fa (F4) Ortalama Vibrato Frekansı (Hz) Vibrato Genliği (Cent) Vibrato Frekansı (Hz) Vibrato Genliği (Cent) Vibrato Frekansı (Hz) Ortalama Vibrato Genliği (Cent) Ön Test Son Test S:0 C:2,97 S:0,386 C:4,51 S:0,23 C:0,95 S:0,658 C:1,06 S:0,806 C:1,70 S:0,123 S:0,485 S:0,732 C:0,95 S:0,288 C:0,16 C:0,79 C:0,32 S:0,995 C:8,26 Mi (E4) 0 0,5 1 1,5 Süre (S) S:0 C:5,21 S:0,123 C:5,06 S:0,189 C:5,21 S:0,288 C:4,61 S:0,386 C:3,26 S:0,584 C:4,36 S:0,683 C:4,11 S:0,485 C:3,81 S:0,781 C:3,06 S:0,88 C:3,61 S:0,995 C:6,56 Fa (F4) 0 0,5 1 1,5 Süre (S) Grafik Dördüncü Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği ,5 Süre (S) 1 1,5 S:0 C:-4,46 S:0,073 C:-30,16 S:0,388 C:-3,46 S:0,729 C:-3,41 S:0,575 C:-25,31 S:0,909 C:-0,73 S:0,849 C:-26,27 S:0,99 C:3,72 S:0,949 C:-24,35 Mi (E4) Süre (S) 0 0,5 1 S:0,334 S:0,187 C:-17,45 C:-19,75 S:0 C:-29,83 S:0,221 C:-28,12 S:0,401 C:-31,09 S:0,033 C:-41,85 S:0,475 C:-6,74 S:0,682 C:-22,60 S:0,588 C:-34,52 S:0,802 C:-33,66 Fa (F4) Grafik Dördüncü Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği

211 186 Yukarıdaki tablo ve grafiklerde görüldüğü gibi yapılan ses analizi sonucunda, ön testte Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 1.64 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 8.10 cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 1.24 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 3.50 cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 1.44 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de 5.80 cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, cent değerlerinin bir koma kadar dahi olmadığı ve gözlenen vibrato salınımının çok küçük bir salınım olduğu görülmektedir. Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 1.44 c.p.s. (Hz) gibi çok düşük bir değer ortaya çıkmaktadır (1.44 c.p.s. (Hz) < 4-6 c.p.s. (Hz)). Son testte ise Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 4.56 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 5.40 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 4.98 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, bir vibrato salınımı elde edilebildiği görülmektedir (34.49 cent). Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 4.98 c.p.s. (Hz) gibi bir değer elde edilmektedir. Bu değer bir saniyedeki vibrato frekansı için uygun bir değer olarak görülmektedir (4.98 c.p.s. (Hz) 4-6 c.p.s. (Hz)). Yukarıdaki ifadelerden anlaşılacağı üzere, Denek 4 ün ön testte vibrato frekansı (sıklığı) ortalama olarak 1.44 c.p.s. (Hz) iken son testte bu değer ortalama olarak 4.98 c.p.s. (Hz) e ve ön testte vibrato genliği (perde değişimi) ortalama olarak 5.80 cent iken son testte bu değer ortalama olarak cent e çıkmıştır. Bu açıklamalardan, Denek 4 ün ön teste göre son testte vibrato frekansı (sıklığı) ve vibrato genliği (perde değişimi) değerlerinde gözle görülür bir artış olduğu ve bu sonucun uygulanan denel işlem sonuçlarını desteklediği görülmektedir.

212 Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Beşinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Tablo Beşinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Sonuçları Denek 5 Mi (E4) Fa (F4) Ortalama Vibrato Frekansı (Hz) Vibrato Genliği (Cent) Vibrato Frekansı (Hz) Vibrato Genliği (Cent) Vibrato Frekansı (Hz) Ortalama Vibrato Genliği (Cent) Ön Test Son Test S:0 C:7,65 S:0,182 C:5,69 S:0,087 C:5,74 S:0,269 C:5,74 S:0,442 C:5,90 S:0,47 C:4,95 S:0,574 C:3,35 S:0,696 C:4,57 S:0,886 S:0,791 C:3,99 C:3,78 S:0,999 C:4,84 0 0,5 1 1,5 Süre (S) Mi (E4) 6 S:0 C:4, S:0,251 C:1,40 S:0,156 C:3,46 S:0,598 C:3,56 S:0,373 C:0,95 S:0,728 C:0,40 S:0,494 S:0,962 C:-0,10 C:-0,40 S:0,919 C:3,01 S:0,815 C:0,30 0 0,5 1 1,5 Süre(S) Fa (F4) Grafik Beşinci Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği Süre (S) Mi (E4) 0 0,5 1 S:0,119 C:-15,75 S:0 C:-45,12 S:0,311 C:-11,05 S:0,215 C:-44,80 S:0,496 C:-12,79 S:0,385 C:-45,12 S:0,636 C:-10,79 S:0,577 C:-42,91 S:0,769 C:-43,61 S:0,873 C:-11,89 S:0,947 C:-44, Süre (S) 0 0,5 1 S:0 S:0,091 C:6,07 C:6,27 S:0,037 S:0,14 C:-23,08 C:-24,38 S:0,166 C:9,86 S:0,274 C:-23,81 S:0,451 C:9,86 S:0,532 C:-24,02 S:0,677 C:5,35 S:0,715 C:-22,66 S:0,768 C:9,30 Fa (F4) Grafik Beşinci Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği

213 188 Yukarıdaki tablo ve grafiklerde görüldüğü gibi yapılan ses analizi sonucunda, ön testte Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 2.35 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 4.30 cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 2.13 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 5.26 cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 2.24 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de 4.78 cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, cent değerlerinin bir koma kadar dahi olmadığı ve gözlenen vibrato salınımının çok küçük bir salınım olduğu görülmektedir. Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 2.24 c.p.s. (Hz) gibi çok düşük bir değer ortaya çıkmaktadır (2.24 c.p.s. (Hz) < 4-6 c.p.s. (Hz)). Son testte ise Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 5.46 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 5.89 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 5.67 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de 34.9 cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, bir vibrato salınımı elde edilebildiği görülmektedir (34.9 cent). Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 5.67 c.p.s. (Hz) gibi bir değer elde edilmektedir. Bu değer bir saniyedeki vibrato frekansı için uygun bir değer olarak görülmektedir (5.67 c.p.s. (Hz) 4-6 c.p.s. (Hz)). Yukarıdaki ifadelerden anlaşılacağı üzere, Denek 5 in ön testte vibrato frekansı (sıklığı) ortalama olarak 2.24 c.p.s. (Hz) iken son testte bu değer ortalama olarak 5.67 c.p.s. (Hz) e ve ön testte vibrato genliği (perde değişimi) ortalama olarak 4.78 cent iken son testte bu değer ortalama olarak 34.9 cent e çıkmıştır. Bu açıklamalardan, Denek 5 in ön teste göre son testte vibrato frekansı (sıklığı) ve vibrato genliği (perde değişimi) değerlerinde gözle görülür bir artış olduğu ve bu sonucun uygulanan denel işlem sonuçlarını desteklediği görülmektedir.

214 Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Altıncı Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Tablo Altıncı Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Sonuçları Denek 6 Mi (E4) Fa (F4) Ortalama Vibrato Frekansı (Hz) Vibrato Genliği (Cent) Vibrato Frekansı (Hz) Vibrato Genliği (Cent) Vibrato Frekansı (Hz) Ortalama Vibrato Genliği (Cent) Ön Test Son Test Süre (S) 0 0,5 1 1,5 S:0,198 C:-32,67 S:0,604 C:-32,14 S:0,396 C:-33,42 S:0,698 S:0,979 C:-31,92 S:0,896 C:-32,19 C:-33,04 S:0,802 S:0,5 C:-33,37 C:-34,11 S:0,302 C:-34,86 S:0,104 C:-35,45 S:0 C:-36,42 Mi (E4) Süre (S) 0 0,5 1 1,5 S:0 C:-39,92 S:0,146 C:-37,55 S:0,239 C:-39,37 S:0,417 C:-38,56 S:0,333 C:-39,82 S:0,51 C:-38,41 S:0,698 C:-38,61 S:0,604 C:-38,91 S:0,896 C:-37,29 S:0,781 C:-39,97 S:1 C:-38,15 Fa (F4) Grafik Altıncı Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği Süre (S) 0 0,5 1 1,5 S:0 C:-0,89 S:0,095 C:-31,23 S:0,382 C:4,55 S:0,547 C:1,57 S:0,46 C:-27,44 S:0,721 C:-1,41 S:0,634 C:-27,28 S:0,868 C:1,41 S:0,999 S:0,816 C:-26,05 C:-27,01 Mi (E4) 0 S:0,296 S:0,122 C:-17,24 S:0,678 S:0 C:-18,49 S:0,487 S:0,86 C:-18,04 C:-18,54 C:-16,84 C:-19, Süre (S) 0 0,5 1 1,5 S:0,8 S:0,391 S:0,053 S:0,209 C:-43,42 S:0,591 C:-41,95 C:-44,49 C:-44,94 C:-44,84 S:0,999 C:-44,38 Fa (F4) Grafik Altıncı Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği

215 190 Yukarıdaki tablo ve grafiklerde görüldüğü gibi yapılan ses analizi sonucunda, ön testte Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 2.00 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 4.49 cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 2.23 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 2.68 cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 2.11 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de 3.58 cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, cent değerlerinin bir koma kadar dahi olmadığı ve gözlenen vibrato salınımının çok küçük bir salınım olduğu görülmektedir. Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 2.11 c.p.s. (Hz) gibi çok düşük bir değer ortaya çıkmaktadır (2.11 c.p.s. (Hz) < 4-6 c.p.s. (Hz)). Son testte ise Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 4.42 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 5.28 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 4.85 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, bir vibrato salınımı elde edilebildiği görülmektedir (31.94 cent). Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 4.85 c.p.s. (Hz) gibi bir değer elde edilmektedir. Bu değer bir saniyedeki vibrato frekansı için uygun bir değer olarak görülmektedir (4.85 c.p.s. (Hz) 4-6 c.p.s. (Hz)). Yukarıdaki ifadelerden anlaşılacağı üzere, Denek 6 nın ön testte vibrato frekansı (sıklığı) ortalama olarak 2.11 c.p.s. (Hz) iken son testte bu değer ortalama olarak 4.85 c.p.s. (Hz) e ve ön testte vibrato genliği (perde değişimi) ortalama olarak 3.58 cent iken son testte bu değer ortalama olarak cent e çıkmıştır. Bu açıklamalardan, Denek 6 nın ön teste göre son testte vibrato frekansı (sıklığı) ve vibrato genliği (perde değişimi) değerlerinde gözle görülür bir artış olduğu ve bu sonucun uygulanan denel işlem sonuçlarını desteklediği görülmektedir.

216 Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Yedinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Tablo Yedinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Sonuçları Mi (E4) Fa (F4) Ortalama Ortalama Denek 7 Vibrato Vibrato Vibrato Vibrato Vibrato Vibrato Frekansı Genliği Frekansı Genliği Frekansı Genliği (Hz) (Cent) (Hz) (Cent) (Hz) (Cent) Ön Test Son Test ,5 Süre (S) 1 1,5 S:0 C:-18,03 S:0,599 S:0,198 C:-18,19 C:-18,56 S:0,698 C:-17,92 S:0,797 S:0,517 C:-19,04 C:-19,57 S:0,423 S:0,099 C:-20,10 C:-20,42 S:0,341 C:-20,63 S:0,979 C:-18,14 S:0,902 C:-18,24 Mi (E4) Süre (S) 0 0,5 1 1,5 S:0,126 C:-25,26 S:0 C:-27,06 S:0,462 C:-25,26 S:0,335 C:-25,21 S:0,555 C:-25,06 S:0,654 C:-29,02 S:0,77 C:-27,27 S:0,891 C:-28,92 S:0,962 C:-25,11 Fa (F4) Grafik Yedinci Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği S:0,211 S:0 C:30,78 S:0,488 S:0,649 C:26,13 C:28,30 C:28,30 S:0,036 C:4,97 S:0,401 C:-0,10 S:0,591 C:3,72 S:0,736 C:4,24 S:0,984 C:28,77 Mi (E4) 0 0,5 1 1,5 Süre (S) Süre (S) Fa F(4) 0 0,5 1 S:0 S:0,182 C:-9,57 C:-9,12 S:0,08 - C:30,79 S:0,248 C:-33,05 S:0,496 C:-7,48 S:0,656 C:-0,94 S:0,59 C:-31,19 S:0,94 C:-29,88 Grafik Yedinci Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği

217 192 Yukarıdaki tablo ve grafiklerde görüldüğü gibi yapılan ses analizi sonucunda, ön testte Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 1.43 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 2.70 cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 1.79 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 3.96 cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 1.61 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de 3.33 cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, cent değerlerinin bir koma kadar dahi olmadığı ve gözlenen vibrato salınımının çok küçük bir salınım olduğu görülmektedir. Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 1.61 c.p.s. (Hz) gibi çok düşük bir değer ortaya çıkmaktadır (1.61 c.p.s. (Hz) < 4-6 c.p.s. (Hz)). Son testte ise Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 4.28 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 4.21 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 4.24 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, bir vibrato salınımı elde edilebildiği görülmektedir (31.49 cent). Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 4.24 c.p.s. (Hz) gibi bir değer elde edilmektedir. Bu değer bir saniyedeki vibrato frekansı için uygun bir değer olarak görülmektedir (4.24 c.p.s. (Hz) 4-6 c.p.s. (Hz)). Yukarıdaki ifadelerden anlaşılacağı üzere, Denek 7 nin ön testte vibrato frekansı (sıklığı) ortalama olarak 1.61 c.p.s. (Hz) iken son testte bu değer ortalama olarak 4.24 c.p.s. (Hz) e ve ön testte vibrato genliği (perde değişimi) ortalama olarak 3.33 cent iken son testte bu değer ortalama olarak cent e çıkmıştır. Bu açıklamalardan, Denek 7 nin ön teste göre son testte vibrato frekansı (sıklığı) ve vibrato genliği (perde değişimi) değerlerinde gözle görülür bir artış olduğu ve bu sonucun uygulanan denel işlem sonuçlarını desteklediği görülmektedir.

218 Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Sekizinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Tablo Sekizinci Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Sonuçları Denek 8 Mi (E4) Fa (F4) Ortalama Vibrato Frekansı (Hz) Vibrato Genliği (Cent) Vibrato Frekansı (Hz) Vibrato Genliği (Cent) Vibrato Frekansı (Hz) Ortalama Vibrato Genliği (Cent) Ön Test Son Test ,5 Süre (S) 1 1,5 S:0 C:-13,21 S:0,299 C:-13,79 S:0,52 C:-7,57 S:0,806 C:-12,53 S:0,097 S:0,396 C:-13,53 C:-13,37 S:0,715 S:0,201 S:0,637 C:-13,90 C:-14,75 C:-14,38 S:0,897 C:-12,42 S:0,968 C:-14,22 Mi (E4) S:0,494 C:-26,21 S:0 C:-28,32 S:0,299 C:-28,52 S:0,098 S:0,195 C:-28,82 C:-28,67 S:0,598 C:-25,26 S:0,696 C:-26,56 S:0,397 C:-28,02 S:0,8 C:-26,41 S:0,897 C:-25,96 S:0,995 C:-27,22 Fa (F4) 0 0,5 1 1,5 Süre (S) Grafik Sekizinci Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği Süre (S) 0 0,5 1 S:0 C:2,56 S:0,136 C:-20,47 S:0,248 C:-3,04 S:0,312 C:-18,98 S:0,44 C:6,80 S:0,544 C:-16,49 S:0,648 C:5,86 S:0,744 C:-18,14 S:0,848 C:1,25 S:0,944 C:-16,07 Mi (E4) Süre (S) 0 0,5 1 1,5 S:0 C:-18,59 S:0,144 C:-39,52 S:0,376 C:-10,41 S:0,584 C:-16,94 S:0,76 C:-16,55 S:0,976 C:-19,09 S:0,504 S:0,68 S:0,904 C:-39,11 C:-38,51 C:-38,51 Fa (F4) Grafik Sekizinci Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği

219 194 Yukarıdaki tablo ve grafiklerde görüldüğü gibi yapılan ses analizi sonucunda, ön testte Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 1.67 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 7.18 cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 1.67 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 3.57 cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 1.67 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de 5.34 cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, cent değerlerinin bir koma kadar dahi olmadığı ve gözlenen vibrato salınımının çok küçük bir salınım olduğu görülmektedir. Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 1.67 c.p.s. (Hz) gibi çok düşük bir değer ortaya çıkmaktadır (1.67 c.p.s. (Hz) < 4-6 c.p.s. (Hz)). Son testte ise Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 4.93 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 4.60 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 4.76 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, bir vibrato salınımı elde edilebildiği görülmektedir (28.19 cent). Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 4.76 c.p.s. (Hz) gibi bir değer elde edilmektedir. Bu değer bir saniyedeki vibrato frekansı için uygun bir değer olarak görülmektedir (4.76 c.p.s. (Hz) 4-6 c.p.s. (Hz)). Yukarıdaki ifadelerden anlaşılacağı üzere, Denek 8 in ön testte vibrato frekansı (sıklığı) ortalama olarak 1.67 c.p.s. (Hz) iken son testte bu değer ortalama olarak 4.76 c.p.s. (Hz) e ve ön testte vibrato genliği (perde değişimi) ortalama olarak 5.34 cent iken son testte bu değer ortalama olarak cent e çıkmıştır. Bu açıklamalardan, Denek 8 in ön teste göre son testte vibrato frekansı (sıklığı) ve vibrato genliği (perde değişimi) değerlerinde gözle görülür bir artış olduğu ve bu sonucun uygulanan denel işlem sonuçlarını desteklediği görülmektedir.

220 Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Dokuzuncu Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Tablo Dokuzuncu Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Sonuçları Denek 9 Mi (E4) Fa (F4) Ortalama Vibrato Frekansı (Hz) Vibrato Genliği (Cent) Vibrato Frekansı (Hz) Vibrato Genliği (Cent) Vibrato Frekansı (Hz) Ortalama Vibrato Genliği (Cent) Ön Test Son Test Süre (S) 0 0,5 1 S:0 C:-4,35 S:0,042 C:-5,14 S:0,342 C:0,41 S:0,142 C:-4,88 S:0,242 C:-4,04 S:0,538 C:4,40 S:0,437 C:1,46 S:0,638 C:2,41 S:0,738 C:0,83 S:0,848 C:4,61 Mi (E4) Süre (S) 0 0,5 1 S:0,1 C:-18,84 S:0,2 S:0 C:-17,29 C:-19,59 S:0,401 C:-15,65 S:0,601 C:-15,60 S:0,501 S:0,301 C:-16,55 C:-17,04 S:0,944 C:-14,95 S:0,917 C:-15,75 S:0,727 S:0,801 C:-16,30 C:-16,30 Fa (F4) Grafik Dokuzuncu Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği S:0 C:15,92 S:0,22 C:8,16 S:0,488 C:29,90 S:0,619 C:9,31 Mi (E4) S:0,899 C:17, Süre (S) Fa (F4) 0 0,5 1 S:0,193 S:0 C:19,96 C:18,25 S:0,367 C:19,57 S:0,573 C:21,43 S:0,809 C:23,82 S:0,934 C:23, S:0,149 C:0,83 S:0,364 C:-0,62 S:0,519 C:2,41 S:0,924 C:3,56 S:0,775 C:2,83 0 0,5 1 Süre (S) 0-10 S:0,124 C:-5,05 S:0,311 C:-5,99 S:0,492 C:-6,93 S:0,691 C:-3,41 S:0,872 C:-5,69 Grafik Dokuzuncu Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği

221 196 Yukarıdaki tablo ve grafiklerde görüldüğü gibi yapılan ses analizi sonucunda, ön testte Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 1.43 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 9.75 cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 1.59 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 4.64 cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 1.51 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de 7.19 cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, cent değerlerinin bir koma kadar dahi olmadığı ve gözlenen vibrato salınımının çok küçük bir salınım olduğu görülmektedir. Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 1.51 c.p.s. (Hz) gibi çok düşük bir değer ortaya çıkmaktadır (1.51 c.p.s. (Hz) < 4-6 c.p.s. (Hz)). Son testte ise Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 5.16 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 5.34 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 5.25 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, bir vibrato salınımı elde edilebildiği görülmektedir (30.64 cent). Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 5.25 c.p.s. (Hz) gibi bir değer elde edilmektedir. Bu değer bir saniyedeki vibrato frekansı için uygun bir değer olarak görülmektedir (5.25 c.p.s. (Hz) 4-6 c.p.s. (Hz)). Yukarıdaki ifadelerden anlaşılacağı üzere, Denek 9 un ön testte vibrato frekansı (sıklığı) ortalama olarak 1.51 c.p.s. (Hz) iken son testte bu değer ortalama olarak 5.25 c.p.s. (Hz) e ve ön testte vibrato genliği (perde değişimi) ortalama olarak 7.19 cent iken son testte bu değer ortalama olarak cent e çıkmıştır. Bu açıklamalardan, Denek 9 un ön teste göre son testte vibrato frekansı (sıklığı) ve vibrato genliği (perde değişimi) değerlerinde gözle görülür bir artış olduğu ve bu sonucun uygulanan denel işlem sonuçlarını desteklediği görülmektedir.

222 Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Vibrato Genliği (Cent (C)) Onuncu Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Bulguları ve Yorumları Tablo Onuncu Denek Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Sonuçları Denek 10 Mi (E4) Fa (F4) Ortalama Vibrato Frekansı (Hz) Vibrato Genliği (Cent) Vibrato Frekansı (Hz) Vibrato Genliği (Cent) Vibrato Frekansı (Hz) Ortalama Vibrato Genliği (Cent) Ön Test Son Test S:0 C:8,26 S:0,11 C:5,34 S:0,197 C:8,06 S:0,346 C:6,02 S:0,417 C:7,64 S:0,606 C:8,94 S:0,528 C:6,02 S:0,74 C:10,25 Mi (E4) S:0,795 C:9,78 0 0,5 1 Süre (S) ,5 1 S:0 C:-3,86 S:0,189 C:-0,44 S:0,094 C:-1,93 S:0,323 C:-0,39 Süre (S) S:0,402 C:-0,79 S:0,504 C:-1,88 S:0,598 C:-4,30 S:0,685 C:-4,90 S:0,795 C:-5,25 Fa (F4) S:0,898 C:-5,64 Grafik Onuncu Denek Ön Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği S:0 S:0,214 S:0,411 S:0,608 S:0,814 C:42,59 C:42,28 C:42,03 C:42,64 C:42,39 0 S:0,112 C:16,13 S:0,523 S:0,326 S:0,737 C:18,68 C:16,96 C:18,01 S:0,993 C:42,90 S:0,925 C:18,16 Mi (E4) 0 0,5 1 1,5 Süre (S) S:0,206 S:0,403 S:0,608 S:0 C:45,20 C:45,88 S:0,822 C:46,02 C:45,01 C:45, S:0,505 S:0,103 S:0,3 C:24,60 C:21,57 C:21,33 S:0,719 C:21,72 S:0,933 C:22,06 S:0,993 C:40,04 Fa (F4) 0 0,5 1 1,5 Süre (S) Grafik Onuncu Denek Son Test Mi (E4) ve Fa (F4) Vibrato Salınım Grafiği

223 198 Yukarıdaki tablo ve grafiklerde görüldüğü gibi yapılan ses analizi sonucunda, ön testte Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 2.39 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 4.90 cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 2.11 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği 5.25 cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 2.25 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de 5.07 cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, cent değerlerinin bir koma kadar dahi olmadığı ve gözlenen vibrato salınımının çok küçük bir salınım olduğu görülmektedir. Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 2.25 c.p.s. (Hz) gibi çok düşük bir değer ortaya çıkmaktadır (2.25 c.p.s. (Hz) < 4-6 c.p.s. (Hz)). Son testte ise Mi (E4) sesinde vibrato frekansı 4.92 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent, Fa (F4) sesinde vibrato frekansı 4.81 c.p.s. (Hz) ve vibrato genliği cent olarak hesaplanmıştır. Ortalama vibrato frekansı 4.86 c.p.s. (Hz) ve ortalama vibrato genliği de cent olarak hesaplanmıştır. Burada vibrato genlikleri için cent değerlerine bakıldığında, bir vibrato salınımı elde edilebildiği görülmektedir (25.72 cent). Vibrato frekansları için salınım grafiklerine bakıldığında ise, başlangıç ve bitiş arasındaki iki tepe noktası arası süre farkları alınarak, bu süre farkları arasındaki tepe noktaları sayılıp saniyedeki salınım sayısı hesaplandığında ortalama olarak 4.86 c.p.s. (Hz) gibi bir değer elde edilmektedir. Bu değer bir saniyedeki vibrato frekansı için uygun bir değer olarak görülmektedir (4.86 c.p.s. (Hz) 4-6 c.p.s. (Hz)). Yukarıdaki ifadelerden anlaşılacağı üzere, Denek 10 un ön testte vibrato frekansı (sıklığı) ortalama olarak 2.25 c.p.s. (Hz) iken son testte bu değer ortalama olarak 4.86 c.p.s. (Hz) e ve ön testte vibrato genliği (perde değişimi) ortalama olarak 5.07 cent iken son testte bu değer ortalama olarak cent e çıkmıştır. Bu açıklamalardan, Denek 10 un ön teste göre son testte vibrato frekansı (sıklığı) ve vibrato genliği (perde değişimi) değerlerinde gözle görülür bir artış olduğu ve bu sonucun uygulanan denel işlem sonuçlarını desteklediği görülmektedir.

224 Bilgisayar Destekli Ses Analizi Sonucunda Deney Grubu Öğrencilerinin Vibrato Frekansları (Sıklıkları) ve Vibrato Genliklerine (Perde Değişimleri) İlişkin Bulguların Genel Görünümü Tablo Deney Grubu Ön Test-Son Test Vibrato Frekansı (Sıklığı) ve Vibrato Genliği (Perde Değişimi) Ses Analizi Sonuçları Genel Görünümü Deney Grubu Ön Test Son Test Mi (E4) Fa (F4) Ortalama Frekans (Hz) Genlik (Cent) Frekans (Hz) Genlik (Cent) Frekans (Hz) Ortalama Genlik (Cent) Denek 1 Denek 2 Denek 3 Denek 4 Denek 5 Denek 6 Denek 7 Denek 8 Denek 9 Denek 10 Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test Ön Test Son Test

225 200 Uygulanan deneysel işlemin etkililiğini ortaya koymak ve deney grubu öğrencilerinin vibrato frekansları (sıklık) ve vibrato genliklerini (perde değişmi) tespit etmek amacıyla, deney grubu öğrencilerinin Mi (E4) ve Fa (F4) seslerinde uyguladıkları vibratonun ses analizlerine yönelik bulguların genel görünümü incelendiğinde, tüm öğrencilerin ön test ve son test ölçümleri arasında anlamlı bir farklılık olduğu görülmektedir. Başka bir anlatımla, vibrato egzersizleri ile ilgili bir eğitim uygulanmadan önce, deney grubundaki öğrencilerin vibrato frekansları (sıklık) ve vibrato genlikleri (perde değişmi) bir vibrato hareketi oluşturamayacak kadar düşükken, vibrato egzersizleri ile ilgili bir eğitim uygulandıktan sonra bu öğrencilerin vibrato frekansları (sıklık) ve vibrato genlikleri (perde değişmi) ideal bir vibrato oluşturabilecek düzeyde değerlere ulaşmıştır. Bu sonuç, deney grubundaki öğrencilerin vibrato frekansları (sıklık) ve vibrato genliklerinde (perde değişmi) gözlenen bu değişimlerin, uygulanan deneysel işleme (vibrato egzersizleri kullanılarak uygulanan eğitim) bağlanabileceğini göstermektedir.

226 BÖLÜM V 5. SONUÇ VE ÖNERİLER Bu bölümde araştırma bulgularına ve yorumlarına dayalı olarak varılan sonuçlar ve bunlara bağlı olarak oluşturulan-geliştirilen öneriler yer almaktadır. Sonuçlar alt amaçların sırasına göre verilmiştir. 5.1.Sonuçlar Anketten Elde Edilen Öğrenci Görüşlerine Yönelik Sonuçlar Keman öğrencilerinin vibrato ile ilgili düşüncelerini belirlemek ve vibrato ile ilgili olarak yaşadıkları sorunları tespit etmek amacıyla uygulanan anketle ilgili şu sonuçlara ulaşılmıştır: Vibratonun kemanda kaliteli ve güzel bir ton üretebilmek için önemli bir unsur olduğu düşünülmektedir. Vibratonun öğretilebilir bir beceri olduğu düşünülmektedir. Mevcut keman eğitiminde vibrato öğretimi ile ilgili uygulamaların yeterli olmadığı düşünülmektedir. Keman öğrencilerinin vibrato becerisini geliştirmede sıkıntı yaşadıkları saptanmıştır. Vibrato becerisini geliştirme sürecinde öğrencilerin bireysel çabalarının daha ağır bastığı görülmektedir. Vibrato becerisini geliştirme sürecinde eğitmen desteğinin çok az olduğu saptanmıştır. Vibrato becerisini geliştirmeye yönelik olarak herhangi bir egzersiz ya da metot kullanılmadığı saptanmıştır.

227 202 Vibrato hareketini rahat ve doğru bir şekilde gerçekleştirmek için gerekli olan sol el-kol esnekliğine dikkat edilmediği belirlenmiştir. Öğrencilerin bir kısmı kol vibratosunu gerçekleştirebilirken, büyük bir kısmı ise kol vibratosunu gerçekleştirmede sıkıntı yaşamaktadır. Öğrencilerin çok az bir kısmı bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilirken, büyük bir kısmı ise bilek/el vibratosunu gerçekleştirememektedir. Öğrencilerin hemen hemen tamamına yakını parmak vibratosunu gerçekleştirememektedir. Sol el parmaklarının her birinde vibrato yapılırken öğrencilerin bir kısmı zorluk yaşamazken, diğer bir kısım öğrenci ise zorluk yaşamaktadır. Ancak özellikle dördüncü parmakla yapılan vibratoda hemen hemen tüm öğrenciler zorluk yaşamaktadır. Açık tellerde vibratolu çalma hemen hemen hiç bilinmemektedir. Yüksek pozisyonlarda vibratolu çalmada zorluk yaşandığı saptanmıştır. Çift seslerde vibratoyu gerçekleştirmede zorluk yaşandığı saptanmıştır. Vibrato bağının (vibrato sürekliliği) gerçekleştirilemediği görülmektedir. Dinamik düzeylerde vibratonun nasıl gerçekleştirileceği bilinmemektedir Deneysel İşlem Ön Test Son Test Farklılığına Yönelik Sonuçlar Uygulanan deneysel işlem sonucunda öğrencilerin vibrato ile ilgili davranışlarında gözlenen değişimlere ilişkin sonuçlar şu şekildedir: Kol vibratosunu gerçekleştirebilme ölçütü için yapılan istatistik testler sonucunda p<0.05 anlamlılık düzeyine göre ortalamalarına bakıldığında deney grubu öğrencilerinin ön teste göre (24.50) son testte (77.70) önemli bir gelişme gösterdikleri, kontrol grubu öğrencilerinin ise ön teste göre (19.30) son testte (20.70) kayda değer bir gelişme göstermedikleri görülmüştür. Deney ve kontrol grupları karşılaştırıldığında ise, ön testte gruplar arasında kayda değer bir fark olmadığı (deney=24.50, kontrol=19.30), son testte ise deney grubu önemli bir gelişim gösterirken, kontrol grubunun herhangi bir ilerleme göstermediği tespit edilmiştir (deney=77.70, kontrol=20.70). Bilek/el vibratosunu gerçekleştirebilme ölçütü için yapılan istatistik testler sonucunda p<0.05 anlamlılık düzeyine göre ortalamalarına bakıldığında deney

228 203 grubu öğrencilerinin ön teste göre (21.50) son testte (75.10) önemli bir gelişme gösterdikleri, kontrol grubu öğrencilerinin ise ön teste göre (16.60) son testte (17.90) kayda değer bir gelişme göstermedikleri görülmüştür. Deney ve kontrol grupları karşılaştırıldığında ise, ön testte gruplar arasında kayda değer bir fark olmadığı (deney=21.50, kontrol=16.60), son testte ise deney grubu önemli bir gelişim gösterirken, kontrol grubunun herhangi bir ilerleme göstermediği tespit edilmiştir (deney=75.10, kontrol=17.90). Parmak vibratosunu gerçekleştirebilme ölçütü için yapılan istatistik testler sonucunda p<0.05 anlamlılık düzeyine göre ortalamalarına bakıldığında deney grubu öğrencilerinin ön teste göre (10.40) son testte (68.20) önemli bir gelişme gösterdikleri, kontrol grubu öğrencilerinin ise ön teste göre (11.10) son testte (11.30) kayda değer bir gelişme göstermedikleri görülmüştür. Deney ve kontrol grupları karşılaştırıldığında ise, ön testte gruplar arasında kayda değer bir fark olmadığı (deney=10.40, kontrol=11.10), son testte ise deney grubu önemli bir gelişim gösterirken, kontrol grubunun herhangi bir ilerleme göstermediği tespit edilmiştir (deney=68.20, kontrol=11.30). Sol el/kol esnekliği ölçütü için yapılan istatistik testler sonucunda p<0.05 anlamlılık düzeyine göre ortalamalarına bakıldığında deney grubu öğrencilerinin ön teste göre (24.10) son testte (76.60) önemli bir gelişme gösterdikleri, kontrol grubu öğrencilerinin ise ön teste göre (17.80) son testte (17.70) kayda değer bir gelişme göstermedikleri görülmüştür. Deney ve kontrol grupları karşılaştırıldığında ise, ön testte gruplar arasında kayda değer bir fark olmadığı (deney=24.10, kontrol=17.80), son testte ise deney grubu önemli bir gelişim gösterirken, kontrol grubunun herhangi bir ilerleme göstermediği tespit edilmiştir (deney=76.60, kontrol=17.70). Dördüncü parmakla vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütü için yapılan istatistik testler sonucunda p<0.05 anlamlılık düzeyine göre ortalamalarına bakıldığında deney grubu öğrencilerinin ön teste göre (18.90) son testte (72.70) önemli bir gelişme gösterdikleri, kontrol grubu öğrencilerinin ise ön teste göre (15.50) son testte (15.00) kayda değer bir gelişme göstermedikleri görülmüştür. Deney ve kontrol grupları karşılaştırıldığında ise, ön testte gruplar arasında kayda değer bir fark olmadığı (deney=18.90, kontrol=15.50), son testte ise deney grubu önemli bir gelişim gösterirken, kontrol grubunun herhangi bir ilerleme göstermediği tespit edilmiştir (deney=72.70, kontrol=15.00).

229 204 Dinamiklere uygun şekilde vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütü için yapılan istatistik testler sonucunda p<0.05 anlamlılık düzeyine göre ortalamalarına bakıldığında deney grubu öğrencilerinin ön teste göre (20.00) son testte (72.80) önemli bir gelişme gösterdikleri, kontrol grubu öğrencilerinin ise ön teste göre (16.60) son testte (16.60) kayda değer bir gelişme göstermedikleri görülmüştür. Deney ve kontrol grupları karşılaştırıldığında ise, ön testte gruplar arasında kayda değer bir fark olmadığı (deney=20.00, kontrol=16.60), son testte ise deney grubu önemli bir gelişim gösterirken, kontrol grubunun herhangi bir ilerleme göstermediği tespit edilmiştir (deney=72.80, kontrol=16.60). Vibrato bağını (vibrato sürekliliği) gerçekleştirebilme ölçütü için yapılan istatistik testler sonucunda p<0.05 anlamlılık düzeyine göre ortalamalarına bakıldığında deney grubu öğrencilerinin ön teste göre (19.40) son testte (74.40) önemli bir gelişme gösterdikleri, kontrol grubu öğrencilerinin ise ön teste göre (15.80) son testte (16.20) kayda değer bir gelişme göstermedikleri görülmüştür. Deney ve kontrol grupları karşılaştırıldığında ise, ön testte gruplar arasında kayda değer bir fark olmadığı (deney=19.40, kontrol=15.80), son testte ise deney grubu önemli bir gelişim gösterirken, kontrol grubunun herhangi bir ilerleme göstermediği tespit edilmiştir (deney=74.40, kontrol=16.20). Açık tellerde vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütü için yapılan istatistik testler sonucunda p<0.05 anlamlılık düzeyine göre ortalamalarına bakıldığında deney grubu öğrencilerinin ön teste göre (6.70) son testte (83.60) önemli bir gelişme gösterdikleri, kontrol grubu öğrencilerinin ise ön teste göre (6.20) son testte (10.40) kayda değer bir gelişme göstermedikleri görülmüştür. Deney ve kontrol grupları karşılaştırıldığında ise, ön testte gruplar arasında kayda değer bir fark olmadığı (deney=6.70, kontrol=6.20), son testte ise deney grubu önemli bir gelişim gösterirken, kontrol grubunun herhangi bir ilerleme göstermediği tespit edilmiştir (deney=83.60, kontrol=10.40). Çift seslerde vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütü için yapılan istatistik testler sonucunda p<0.05 anlamlılık düzeyine göre ortalamalarına bakıldığında deney grubu öğrencilerinin ön teste göre (10.10) son testte (73.30) önemli bir gelişme gösterdikleri, kontrol grubu öğrencilerinin ise ön teste göre (9.50) son testte (10.80) kayda değer bir gelişme göstermedikleri görülmüştür. Deney ve kontrol grupları karşılaştırıldığında ise, ön testte gruplar arasında kayda değer bir fark olmadığı (deney=10.10, kontrol=9.50), son testte ise deney grubu önemli bir

230 205 gelişim gösterirken, kontrol grubunun herhangi bir ilerleme göstermediği tespit edilmiştir (deney=73.30, kontrol=10.80). Yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirebilme ölçütü için yapılan istatistik testler sonucunda p<0.05 anlamlılık düzeyine göre ortalamalarına bakıldığında deney grubu öğrencilerinin ön teste göre (14.90) son testte (72.20) önemli bir gelişme gösterdikleri, kontrol grubu öğrencilerinin ise ön teste göre (10.40) son testte (10.90) kayda değer bir gelişme göstermedikleri görülmüştür. Deney ve kontrol grupları karşılaştırıldığında ise, ön testte gruplar arasında kayda değer bir fark olmadığı (deney=14.90, kontrol=10.40), son testte ise deney grubu önemli bir gelişim gösterirken, kontrol grubunun herhangi bir ilerleme göstermediği tespit edilmiştir (deney=72.20, kontrol=10.90) Vibrato Tiplerinin Geçekleştirilme Düzeyleri Arasındaki İlişki Tespitine Yönelik Sonuçlar Kol, bilek/el ve parmak vibratolarının gerçekleştirilme düzeyleri arasındaki ilişkiye ait sonuçlar şu şekildedir: Kol ve bilek/el vibratosunun gerçekleştirilme düzeyleri arasındaki ilişkiye yönelik olarak yapılan istatistik testler sonucunda, p<0.01 anlamlılık düzeyine göre deney ve kontrol gruplarında, ön testte bu iki vibrato tipinin gerçekleştirilme düzeyleri arasında herhangi bir ilişkiye rastlanmazken, son testte yüksek derecede bir ilişki olduğu görülmüştür. Kol ve parmak vibratosunun gerçekleştirilme düzeyleri arasındaki ilişkiye yönelik olarak yapılan istatistik testler sonucunda, p<0.01 anlamlılık düzeyine göre deney grubunda, ön testte bu iki vibrato tipinin gerçekleştirilme düzeyleri arasında herhangi bir ilişkiye rastlanmazken, son testte yüksek derecede bir ilişki olduğu görülmüştür. Kontrol grubunda ise hem ön test hem de son testte bu iki vibrato tipinin gerçekleştirilme düzeyleri arasında herhangi bir ilişki tespit edilmemiştir. Bilek/el ve parmak vibratosunun gerçekleştirilme düzeyleri arasındaki ilişkiye yönelik olarak yapılan istatistik testler sonucunda, p<0.01 anlamlılık düzeyine göre deney grubunda, ön testte bu iki vibrato tipinin gerçekleştirilme düzeyleri arasında herhangi bir ilişkiye rastlanmazken, son testte yüksek derecede bir ilişki

231 206 olduğu görülmüştür. Kontrol grubunda ise hem ön test hem de son testte bu iki vibrato tipinin gerçekleştirilme düzeyleri arasında herhangi bir ilişki tespit edilmemiştir. Buradan, vibrato hareketinin kol, el ve parmakların hepsi kullanılarak gerçekleştirilen bir hareket olmasından dolayı, vibrato türlerinden herhangi birini gerçekleştirmenin bir diğerini gerçekleştirmede tetikleyici bir rol oynayacağı ve oluşturulan salınım hareketinin bir diğer vibrato hareketinin gerçekleştirilmesine öncülük edeceği sonucu çıkarılabilir Bilgisayar Destekli Ses Analizine Yönelik Sonuçlar Deney grubu öğrencilerine ait vibrato frekansı ve vibrato genliği ile ilgili yapılan bilgisayar analizi sonuçları şu şekildedir: Birinci deneğin ön testte ortalama vibrato frekansı 1.82 c.p.s ve ortalama vibrato genliği 3.30 cent iken, son testte ortalama vibrato frekansı 4.88 c.p.s ve ortalama vibrato genliği cent olmuştur. Buradan, uygulanan deneysel işlemin, öğrencilerin vibrato frekansları ve vibrato genliklerini önemli ölçüde etkilediği ve bu değerlerin uzmanlar tarafından kabul edilen ideal bir vibratonun değerlerine çok yakın olduğu sonucu çıkarılmaktadır. İkinci deneğin ön testte ortalama vibrato frekansı 2.25 c.p.s ve ortalama vibrato genliği 5.34 cent iken, son testte ortalama vibrato frekansı 4.83 c.p.s ve ortalama vibrato genliği cent olmuştur. Buradan, uygulanan deneysel işlemin, öğrencilerin vibrato frekansları ve vibrato genliklerini önemli ölçüde etkilediği ve bu değerlerin uzmanlar tarafından kabul edilen ideal bir vibratonun değerlerine çok yakın olduğu sonucu çıkarılmaktadır. Üçüncü deneğin ön testte ortalama vibrato frekansı 1.92 c.p.s ve ortalama vibrato genliği 9.42 cent iken, son testte ortalama vibrato frekansı 4.41 c.p.s ve ortalama vibrato genliği cent olmuştur. Buradan, uygulanan deneysel işlemin, öğrencilerin vibrato frekansları ve vibrato genliklerini önemli ölçüde etkilediği ve bu değerlerin uzmanlar tarafından kabul edilen ideal bir vibratonun değerlerine çok yakın olduğu sonucu çıkarılmaktadır.

232 207 Dördüncü deneğin ön testte ortalama vibrato frekansı 1.44 c.p.s ve ortalama vibrato genliği 5.80 cent iken, son testte ortalama vibrato frekansı 4.98 c.p.s ve ortalama vibrato genliği cent olmuştur. Buradan, uygulanan deneysel işlemin, öğrencilerin vibrato frekansları ve vibrato genliklerini önemli ölçüde etkilediği ve bu değerlerin uzmanlar tarafından kabul edilen ideal bir vibratonun değerlerine çok yakın olduğu sonucu çıkarılmaktadır. Beşinci deneğin ön testte ortalama vibrato frekansı 2.24 c.p.s ve ortalama vibrato genliği 4.78 cent iken, son testte ortalama vibrato frekansı 5.67 c.p.s ve ortalama vibrato genliği 34.9 cent olmuştur. Buradan, uygulanan deneysel işlemin, öğrencilerin vibrato frekansları ve vibrato genliklerini önemli ölçüde etkilediği ve bu değerlerin uzmanlar tarafından kabul edilen ideal bir vibratonun değerlerine çok yakın olduğu sonucu çıkarılmaktadır. Altıncı deneğin ön testte ortalama vibrato frekansı 2.11 c.p.s ve ortalama vibrato genliği 3.58 cent iken, son testte ortalama vibrato frekansı 4.85 c.p.s ve ortalama vibrato genliği cent olmuştur. Buradan, uygulanan deneysel işlemin, öğrencilerin vibrato frekansları ve vibrato genliklerini önemli ölçüde etkilediği ve bu değerlerin uzmanlar tarafından kabul edilen ideal bir vibratonun değerlerine çok yakın olduğu sonucu çıkarılmaktadır. Yedinci deneğin ön testte ortalama vibrato frekansı 1.61 c.p.s ve ortalama vibrato genliği 3.33 cent iken, son testte ortalama vibrato frekansı 4.24 c.p.s ve ortalama vibrato genliği cent olmuştur. Buradan, uygulanan deneysel işlemin, öğrencilerin vibrato frekansları ve vibrato genliklerini önemli ölçüde etkilediği ve bu değerlerin uzmanlar tarafından kabul edilen ideal bir vibratonun değerlerine çok yakın olduğu sonucu çıkarılmaktadır. Sekizinci deneğin ön testte ortalama vibrato frekansı 1.67 c.p.s ve ortalama vibrato genliği 5.34 cent iken, son testte ortalama vibrato frekansı 4.76 c.p.s ve ortalama vibrato genliği cent olmuştur. Buradan, uygulanan deneysel işlemin, öğrencilerin vibrato frekansları ve vibrato genliklerini önemli ölçüde etkilediği ve bu değerlerin uzmanlar tarafından kabul edilen ideal bir vibratonun değerlerine çok yakın olduğu sonucu çıkarılmaktadır. Dokuzuncu deneğin ön testte ortalama vibrato frekansı 1.51 c.p.s ve ortalama vibrato genliği 7.19 cent iken, son testte ortalama vibrato frekansı 5.25 c.p.s ve ortalama vibrato genliği cent olmuştur. Buradan, uygulanan deneysel işlemin, öğrencilerin vibrato frekansları ve vibrato genliklerini önemli ölçüde

233 208 etkilediği ve bu değerlerin uzmanlar tarafından kabul edilen ideal bir vibratonun değerlerine çok yakın olduğu sonucu çıkarılmaktadır. Onuncu deneğin ön testte ortalama vibrato frekansı 2.25 c.p.s ve ortalama vibrato genliği 5.07 cent iken, son testte ortalama vibrato frekansı 4.86 c.p.s ve ortalama vibrato genliği cent olmuştur. Buradan, uygulanan deneysel işlemin, öğrencilerin vibrato frekansları ve vibrato genliklerini önemli ölçüde etkilediği ve bu değerlerin uzmanlar tarafından kabul edilen ideal bir vibratonun değerlerine çok yakın olduğu sonucu çıkarılmaktadır. 5.2.Öneriler Araştırma sonuçları doğrultusunda geliştirilen öneriler şu şekildedir: Vibratoyu geliştirme sürecinin öğrenci çabalarına bırakılmaması, bunun sistemli ve planlanmış şekilde eğitmen desteğiyle yürütülmesi gerektiği düşünülmektedir. Özellikle keman eğitmenlerinin bu konuyla ilgili daha fazla araştırma yapmaları ve öğretim sürecinde bu beceriyi geliştirmeye yönelik egzersizlerden faydalanmaları gerekmektedir. Kemanda vibrato öğretimine daha fazla ağırlık verilmesi ve özellikle keman eğitmenlerinin vibrato öğretimi ile ilgili daha yönlendirici ve rehberlik edici olmaları gerektiği düşünülmektedir. Keman eğitmenleri tarafından öğrencinin iyi şekilde gözlenmesi ve öğrencide doğru bir vibrato becerisinin oluşması için vibrato öğretimine, öğrencinin vibratoya ihtiyaç duyduğu ve ufak denemelere başladığı anda başlanması gerektiği düşünülmektedir. Tüm vibrato tiplerinde asıl salınım hareketini direkt olarak telle temas eden parmak ucu ve parmak ucu ekleminin gerçekleştirdiği düşünülürse, vibratonun herhangi bir türünün gerçekleştirilmesinin diğer bir türünün gerçekleştirilmesinde tetikleyici bir rol oynayacağı düşünülmektedir. Vibrato hareketinin sağlıklı ve doğru şekilde gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan esnekliğe yönelik olarak, çalgı üzerinde vibratoya başlamadan önce, vibrato hareketine yönelik hazırlık egzersizlerinin uygulanmasının hareketin çalgı üzerinde gerçekleştirilmesine yarar sağlayacağı düşünülmektedir. Açık tellerde, çift seslerde, yüksek konumlarda ve dinamiklerde vibratonun gerçekleştirilmesi ve vibrato bağı konusunda büyük bir sıkıntı yaşandığı ve bu

234 209 sıkıntının ortadan kaldırılması için yine bu konulara yönelik bilgi ve egzersizlere ihtiyaç olduğu düşünülmektedir. Keman eğitiminde, vibrato öğretimine yönelik olarak yaşanan güçlüklerin en aza indirgenmesi bakımından, keman eğitimi için bundan sonra oluşturulacak metot kitaplarında vibratoya yönelik olarak hazırlanmış egzersizlere de yer verilerek, bu tür etüt ve alıştırmaların eğitim ve öğretime kazandırılmaları gerektiği düşünülmektedir. Her bir parmağa ait sıklık, genlik, gürlük ve yoğunluk değişkenleri göz önünde tutularak, her bir parmağın bu değişkenlere ait farklarının ortaya koyulduğu araştırmaların yapılmasında yarar görülmektedir. Kol, Bilek/el ve Parmak vibratolarına ait sıklık, genlik, gürlük ve yoğunluk değişkenleri göz önünde tutularak, bu vibrato tipleri arasında bu değişkenlere ait farkların ortaya koyulduğu araştırmaların yapılmasında yarar görülmektedir. Dinamiklerde (p, f, mf, ff, v.b.) vibrato sıklığının ve vibrato genliğinin farklılık gösterip göstermediğine yönelik araştırmaların yapılmasında yarar görülmektedir. Bu araştırmada vibratoya ilişkin kapsama alınmayan diğer değişkenler (gürlük, yoğunluk vb.) ele alınarak, keman eğitiminde benzer araştırmaların yapılmasında yarar görülmektedir. Vibratonun müzik dönemlerine göre seslendiriliş özellikleri göz önüne alınarak, çalınan eserler üzerinde bu dönemsel özellikleri uygulamaya yönelik araştırmaların yapılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir. Batı müziğinde ve Türk müziğinde vibratonun kullanımına ve bu iki türdeki vibratonun sıklık ve genliğinin belirlenmesine ve aralarındaki farkların ortaya koyulmasına yönelik araştırmaların yapılabileceği düşünülmektedir. Müzik eğitimcisi ve dolayısıyla keman eğitimcisi olarak mezun olacak öğrencilerin, her tipini gerçekleştiremese de vibratonun tüm tipleri konusunda belli bir bilgiye sahip olmaları gerektiği ve bu bilginin kazandırılması gerektiği düşünülmektedir. Müzik Öğretmenliği ders içeriklerine bakıldığında vibrato öğretimi ile ilgili olarak, sadece üçüncü sınıf ikinci yarıyılda küçük çalışmalardan bahsedildiği görülmektedir. Müzik Öğretmenliği Bölümü öğrencilerinin büyük bir çoğunluğunun Güzel Sanatlar Lisesi çıkışlı olduğu ve bu öğrencilerin en az üç yıllık çalgı geçmişine sahip oldukları düşünülürse, bu öğrenciler için vibrato öğretimine geç kalındığı ve doğru bir vibrato üretebilmek için vibrato öğretiminin güzel sanatlar liselerinin ders programlarında ve ders içeriklerinde de var olması gerektiği ve bununla birlikte Müzik Öğretmenliği Bölümlerinin ders programlarında ve ders

235 210 içeriklerinde ise daha erken bir dönemde ve daha kapsamlı şekilde var olması gerektiği düşünülmektedir. Daha geniş örneklem grupları da kapsanarak yeni araştırmaların yapılmasının gerekli olduğu düşünülmektedir. Yapılan çalışmanın 8 haftalık ve haftada bir saat olacak şekilde uygulanması neticesinde elde edilen olumlu sonuçlar, benzer şekilde yapılacak çalışmaların ya da eğitim sürecinin daha geniş bir zaman diliminde ve daha kapsamlı biçimde uygulanması durumunda çok daha verimli sonuçların ortaya çıkacağına işaret etmektedir. Keman eğitiminde vibrato ile ilgili bu ve benzeri araştırmaların yenilenmesinde ve benzer örneklem gruplarında tekrarlanmasında yarar görülmektedir. Bu konuyla ilgili diğer yaylı çalgılara yönelik olarak bu ve benzeri araştırmaların tekrarlanmasının yararlı olacağı düşünülmektedir.

236 211 KAYNAKLAR ALLEN, M., GĠLLESPĠE, R., HAYES, P.T. (1997). Essential Technique for Strings: Intermediate Technique Studies. Milwaukee: Hal Leonard Corporation. ANDERSON, G. E., FROST, R.S. (1986). All for strings: Book 2-3. San Diego, CA: Neil A. Kjos Music Company. APPLEBAUM, S. (1955). With The Artists. New York: Prentice Hall. Web: adresinden 15 Eylül 2009 tarihinde alınmıģtır. APPLEBAUM, S. (1965). Improving The Standarts of String Class Teaching. String Problems: Player and Paucity (46-52). New York: Syracuse University Press. APPLEBAUM, S. (1986). The art and science of string performance. USA: Alfred Publishing Company. AUER, L. (1921). Violin Teaching as I Teach it. New York: Dover Publication. Web: adresinden 15 Eylül 2009 tarihinde alınmıģtır. Bilgi Bankası-Ġstatistik-Korelasyon Analizi. Web: adresinden 07 Temmuz 2010 tarihinde alınmıģtır. BABYNCHUK, A.A. (1955). Vibrato: A General Survey. The Strad (66: 90-92). Web: = &issn= &url_ver=Z &l=JJ2EC6WC6Q&SS_ReferentFormat=JournalFormat&rft.genre=article&rft_val _fmt=info%3aofi%2ffmt%3akev%3amtx%3ajournal&rft.atitle=vibrato%3a+a+ge nerel+survey&rft.title=journal+for+educational+research+online&citationsubmit=bu l&ss_libhash=jj2ec6wc6q&rfr_id=info%3asid%2fsersol%3arefinerquery&rft.i ssn= Ağustos 2009 tarihinde alınmıģtır. BODMAN, L. (1995). Essays on Violin Pedagogy. East Lansing: Michigan State University Press. BOYDEN, D. D. (1990). The History Of Violin Playing From Ġts Origins To 1761 And Ġts Relationship To The Violin And Violin Music. Oxford: Clarendon Press. BRONSTEĠN, R. (1978). The Science of Violin Playing. Neptune City, New Jersey: Paganinian Publication Inc. BÜYÜKAKSOY, F. (1997). Keman Öğretiminde Ġlkeler ve Yöntemler. Ankara: Armoni Yayıncılık BÜYÜKÖZTÜRK, ġ. (2007). Deneysel Desenler: Öntest-Sontest Kontrol Grubu Desen ve Veri analizi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.

237 212 CELKAN, H. Y. (1993). Eğitim Sosyolojisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, Eğitim Fakültesi Basımevi. CHESLOCK, L. (1931). Introductory Study on Violin Vibrato. Research Studies in Music, I. Baltimore. MD: Peabody Conservatory. Web: rchuri=%2faction%2fdoadvancedsearch%3fq0%3dcheslock%26f0%3dall%2 6c1%3DAND%26q1%3D%26f1%3Dall%26acc%3Don%26wc%3Don%26Searc h%3dsearch%26sd%3d%26ed%3d%26la%3d%26jo%3d%26dc.music%3dm usic&item=7&ttl=36&returnarticleservice=showfulltext adresinden 16 Kasım 2009 tarihinde alınmıģtır. COLLINS, G. (1962). Violin Teaching in Class: A Handbook for Teachers. New York: Oxford University Press. ÇĠLDEN, ġ. (2006, Nisan). Müzik Öğretmeni YetiĢtirme Sürecinde Çalgı Eğitiminin Nitelik Sorunlarının Ġrdelenmesi. Ulusal Müzik Eğitimi Sempozyumunda sunuldu, Denizli. ÇĠLENTĠ, K. (1979). Eğitim Teknolojisi-Kavramlar, Araç ve Yöntemler, Merkezler. Ankara: Kadıoğlu Matbaası. DILLON, J. A. & KRĠECHBAUM, C. B., Jr. (1978). How to Design and Teach A Successful School String and Orchestra Program. San Diego: Kjos West/Neil A. Kjos, Jr., Publications. DIXON, V. (1994). A Vibrato Recipe. American Suzuki Journal. (23:26-27). DONĠNGTON, R. (1977). String Playing in Baroque Music. New York: Scribner's Sons. Web: BM1%3E2.0.CO%3B2-G adresinden 20 Ekim 2009 tarihinde alınmıģtır. DOSCHEK, A. (1968). Some Physical Aspects of The Vibrato. American String Teacher Journal. (Summer: 19-20). Web: MembersOnly.cfm&NavMenuID=580&ContentID=6697&DirectListComboInd= D adresinden 18 Aralık 2009 tarihinde alınmıģtır. DOUNĠS, D. C. (1955). Fundamental Technical Studies. Philadelphia: Theodore Press Co. ERGÜN BÜLBÜL, S. (2001). Çözümsel Ġstatistik. Ġstanbul: Alfa Yayın Dağıtım Ltd. ġti. ERTÜRK, S. (1972). Eğitimde Program GeliĢtirme. Ankara: Yelkentepe Yayınları. FĠDAN, N., ERDEN, M. (1994). Eğitime GiriĢ. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Meteksan Matbaacılık.

238 213 FIDLAR, D. (1989). Teaching Vibrato to Cello Students. American String Teacher Journal. (Winter: 58-60). Web: MembersOnly.cfm&NavMenuID=580&ContentID=6697&DirectListComboInd= D adresinden 18 Aralık 2009 tarihinde alınmıģtır. FISCHBACH, G. (1998). The Birth of A Vibrato. American String Teacher Journal. (November: 28-35). Web: MembersOnly.cfm&NavMenuID=580&ContentID=6697&DirectListComboInd= D adresinden 18 Aralık 2009 tarihinde alınmıģtır. FĠSCHER, S. (1997). Basics: 300 Exercises and Practice Routines for the Violin. London: Edition Peters. FLESCH, C. (1939). The Art of Violin Playing (Vols.1-2). New York: Carl Flesh. FLETCHER, H., SANDERS, L. C. (1967). Quality of Violin Vibrato Tones. Journal of the Acoustical Society of America, 41(6), Web: &idtype=cvips adresinden 05 Aralık 2009 tarihinde alınmıģtır. GALAMIAN, I. (1962). Principles of Violin Playing and Teaching. USA: Prentice- Hall. Inc. GALL, M. D., GALL, J. P., BORG, W. R., (2006). Educational Research: An introduction. 8th Edition. New York: Allyn & Bacon. GAZDA, D. (1991). The Terror of Vibrato. American String Teacher Journal. (Summer: 42:29). Web: MembersOnly.cfm&NavMenuID=580&ContentID=6697&DirectListComboInd= D adresinden 18 Aralık 2009 tarihinde alınmıģtır. GAZDA, D., STOUTAMĠRE, A. (1997). Spotlight on Strings. Level 1. Teacher Score/Keyboard. San Diego, CA: Kjos. GERINGER, J. M., ALLEN, M. L. (2004). An Analysis of Vibrato Among High School and University Violin and Cello Students. Journal of Research in Music Education, 52(2), Web: adresinden 01 Aralık 2009 tarihinde alınmıģtır. GOOD, C. (1959). Dictionary of Education. New York: Mc Graw-Hill Co. GREEN, E. (1966). Teaching Stringed Intruments in Classes. Englewood Cliffs, New Jersey: Prentice Hall Inc. GRUENBERG, E. (1919). Violin Technique and Violin Study. New York: Carl Flesh.

239 214 GÜNAY, E., UÇAN, A. (1980). Çevreden Evrene Keman Eğitimi 1. Ankara: Yeni Dağarcık Yayınları, Önder Matbaası. HARPER, K. (1996). Two-finger Vibrato. American String Teacher Journal (Summer: 65-68). Web: MembersOnly.cfm&NavMenuID=580&ContentID=6697&DirectListComboInd= D adresinden 18 Aralık 2009 tarihinde alınmıģtır. HAUCK, W. (1975). Vibrato on the Violin. London: Bosworth & Co. Ltd. HAVAS, K. (1990). A New Approach to Violin Playing. London: Bosworth Co. Ltd. HOLLINSHEAD, M. T. (1932). A Study of The Vibrato in Artistic Violin Playing. The studies in the psychology of music: Vol. 1. The vibrato. (pp ). Iowa City, Iowa: University of Iowa. HOVARDAOĞLU, S. (2000). DavranıĢ Bilimleri Ġçin AraĢtırma Teknikleri. Ankara: Ve-Ga Yayınları. IRVINE, J. (1991). Viola Forum: The Violist s Vibrato: Developing Variety in Speed and Width. American String Teacher Journal. (14:63-64). Web: MembersOnly.cfm&NavMenuID=580&ContentID=6697&DirectListComboInd= D adresinden 18 Aralık 2009 tarihinde alınmıģtır. Ġskelet ve Kas Sistemi. Web: adresinden tarihinde alınmıģtır. JOELSON, E. W. (1964). Teaching Violin Vibrato-Start Early. American String Teacher Journal. (Summer: 17-20). Web: MembersOnly.cfm&NavMenuID=580&ContentID=6697&DirectListComboInd= D adresinden 18 Aralık 2009 tarihinde alınmıģtır. JOHNSON, M. L. (1989). Teaching Violin Vibrato. American String Teacher Journal. (39:34-35). Web: MembersOnly.cfm&NavMenuID=580&ContentID=6697&DirectListComboInd= D adresinden 18 Aralık 2009 tarihinde alınmıģtır. KALAN, K. B. (2008). J.S.Bach ın Üç sesli Envansiyonlarına Yönelik Analitik YaklaĢımlar. YayımlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. KAPIT, W. (1977). The Anatomy Coloring Book. New York: Canfield Press. KAPTAN, S. (1998). Bilimsel AraĢtırma Teknikleri ve Ġstatistik Teknikleri. Ankara: Tek ıģık Web Ofset Tesisleri.

240 215 KARASAR, N. (2007). Bilimsel AraĢtırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. KAZEZ, D. (1987). An Objective Look at String Instrument Vibrato. American String Teacher Journal. (37:33-34). Web: MembersOnly.cfm&NavMenuID=580&ContentID=6697&DirectListComboInd= D adresinden 18 Aralık 2009 tarihinde alınmıģtır. KLOSE, R. (1989). Concepts Ġn Teaching Vibrato. American String Teacher Journal. (39:36-37). Web: MembersOnly.cfm&NavMenuID=580&ContentID=6697&DirectListComboInd= D adresinden 18 Aralık 2009 tarihinde alınmıģtır. KLOTMAN, R. H. (1988). Teaching Strings. New York: Schirmer Publishing. Korelasyon Analizi. (2010). Ġstatistik Merkezi. Web: adresinden 20 Ağustos 2010 tarihinde alınmıģtır. LAMB, N. (1990). Guide to Teaching Strings. Dubuque, IA: Wm. C. Brown Publishers. LEE, K.W. (1999). An Investigation of Left-Hand Vibrato Technique on The Violin. Unpublished Doctoral Thesis, Columbia University, USA. Web: &Fmt=6&VInst=PROD&VType=PQD&RQT=309&VName=PQD&TS= &clientId=41522 adresinden 15 Nisan 2009 tarihinde alınmıģtır. LELAND, V. (1982). The Dounis Principles of Violin Playing. New York: Joseph Patelson Music House Ltd. LEVĠSTE, R. (1953). The Rational Technique of Vibrato for the Use of Violinists. London: Bosworth. LINDLEY, K.M. (2000). Violin and Viola Master Classes with Master Artist- Teacher Dorothy Delay: An Analyses of Technique and Process with Accompanying Videotapes and Transcripts. Unpublished Doctoral Dissertation, The University of Iowa, USA. LUCKTENBERG, J. (1994). Developing Violin Vibrato. The Instrumentalist, MENUHIN, Y. (1976). Violin and Viola. New York: Schirmer Books. MÜLLER, F. J., Rusch, H. W. (1962). Muller Rusch String Method (Vol. II). Park Ridge, IL: Kjos.

241 216 NEUMANN, F. (1969). Violin Left Hand Technique. American String Teacher Journal. (Winter: 19-22). Web: MembersOnly.cfm&NavMenuID=580&ContentID=6697&DirectListComboInd= D adresinden 18 Aralık 2009 tarihinde alınmıģtır. OĞUZKAN, F. (1974). Eğitim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu. OPPELT, R. (1981). Introducing, correcting, and Developing Vibrato. American String Teacher Journal. (Summer: 42-45). Web: MembersOnly.cfm&NavMenuID=580&ContentID=6697&DirectListComboInd= D adresinden 18 Aralık 2009 tarihinde alınmıģtır. ÖNEN, U. (2007). Ses Kayıt ve Müzik Teknolojileri. Çitlembik Yayınları. Ġstanbul: Ayhan Matbaası. ÖZDAMAR, K. (2002 ). Paket Programlar Ġle Ġstatistiksel Veri Analizi. EskiĢehir: Kaan Kitapevi. ÖZTÜRK, M. (2007). Öğretimi Planlama-Uygulama ve Değerlendirme. Ankara: Bizim Büro Basımevi. POTTER, L. (1980). The Art of Cello Playing (2nd ed.). USA: Summy-Birchard Music. REGER, S. N. (1932). The String Instrument Vibrato. The studies in the psychology of music: Vol. 1. The vibrato. (pp ). Iowa City, Iowa: University of Iowa. REIDLINGER, C. R. (2000). Review and Analysis of Violin Vibrato Pedagogy with Beginning Violin Students. Unpublished Doctoral Thesis, University of Houston, USA. Web: &Fmt=6&VInst=PROD&VType=PQD&RQT=309&VName=PQD&TS= &clientId=41522 adresinden 16 Nisan 2009 tarihinde alınmıģtır. ROHNER, T. (1943). Developing The String Vibrato. Educational Music Magazine. (Jan.-Feb.). ROLLAND, P. (1974). The Teaching of Action in String Playing. New York: Bcosey and Hawkes Inc. ROLLAND, P. (2000). Basic Principles of Violin Playing. (2nd Ed.). USA: Clara Rolland. Sanat Eğitimi. (2010). Vikipedi Özgür Ansiklopedi. Web: 03 Eylül 2010 tarihinde alınmıģtır.

242 217 SAY, A. (1999). Müzik Ansiklopedisi. Ankara: BaĢkent Yayınevi. SEASHORE, C. E. (1936). Psychology of The Vibrato in Voice and Instrument. In Studies in the Psychology of Music: Vol. 3. Iowa City Iowa: The University Press. SEASHORE, C. E. (1967). A Musical Ornament, The Vibrato. In Psychology of Music. (pp ). New York, New York: Dover Publications, Inc. SCHLEUTER, S. (1997). A Sound Approach To Teaching Instrumentalists. New York: Schirmer Books. SELLTIZ, C., JAHODA, M., DEUTSCH, M., COOK, S. W. (1959). Research Methods in Social Relations. Revised edition. New York: Holt, Rinehart &Winston. SEVCIK, O. (1985). Shifting The Position and Preparatory Scale Studies Op.8. USA: Alfred Publishing Company. SEVCIK, O. (1905). School of Violin Technique Op.1, Book1. New York: G.Schirmer. SHEPHERD, L. B. (2004). Video Instruction for Teaching String Vibrato to Intermediate Students. Unpublished Doctoral Thesis, University of Iowa, USA. Web: &Fmt=6&VInst=PROD&VType=PQD&RQT=309&VName=PQD&TS= &clientId=41522 adresinden 16 Nisan 2009 tarihinde alınmıģtır. SHEPPARD, L. (1979). Vibrato that Subtle Aural Illusion. The Strad (90: ). SMALL, A. M. (1936). An Objective Analysis of Artistic Violin Performance. University of Iowa studies in the psychology of music: Vol. 4. Objective analysis of musical performance (pp ). Iowa City: University of Iowa. SMĠTH, O.W., STANLEY, D. and SHORES, J.H. (1957). Foundations of Curriculum Development. USA: Harcourt Brace and World Inc. STARR, W. (1976). The Suzuki violinist: A Guide for Teachers and Parents. Knoxville, TN: Kingston Ellis Press. STERN, J. (1995). A Gourmet Guide to Overtones. American Suzuki Journal, 23n2, STOELZING, L. (1950). Basic Vibrato Studies of The Violin. New York: Belwin Inc. STOWELL, R. (1985). Violin Technique and Performance Practice in The Late Eighteenth and Early Nineteenth Centuries. Cambridge: Cambridge University Press.

243 218 SUZUKĠ, S. (1990). The New Suzuki Approach: Instruction in Two-toned Vibrato. International Suzuki Journal (1/2, Oct). SZENDE, O., NEMESSURI, M. (1971). The Physiology of Violin Playing. Budapest: Collet's Publishers. TAYMAZ, H. (1978). Hizmetiçi Eğitim Ders Notları. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi. The Elbow Anatomy. Web: tarihinde alınmıģtır. TIFFIN, J. (1932). The Role of Pitch and Intensity in The Vocal Vibrato of Students and Artists. The studies in the psychology of music: Vol. 1. The vibrato. (pp ). Iowa City, Iowa: University of Iowa. UÇAN, A. (1980). Çevreden Evrene Keman Eğitimi Üzerine. ÇağdaĢ Eğitim Dergisi. Yıl:5, Sayı: UÇAN, A. (1994). Müzik Eğitimi Temel Kavramlar-Ġlkeler-YaklaĢımlar. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları, KurtuluĢ Matbaası. UÇAN, A. (1997). Müzik Eğitimi. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Adalet Matbaası. UÇAN, A., GÜNAY, E. (1975). Mektupla Yükseköğretim Keman / 1633 Mektup No:7. Ankara: Mektupla Öğretim Merkezi. WADE, J. (1979). Vibrato-A Shaky, Situation at Best. American String Teacher Journal. (29 (1 ): 40-41). Web: MembersOnly.cfm&NavMenuID=580&ContentID=6697&DirectListComboInd= D adresinden 18 Aralık 2009 tarihinde alınmıģtır. WALLER, G. (1950). Stringed Instrument Vibrato. The Instrumentalist. (September:40-42). WEBER, M. J. (1995). An Ġnvestigation of Selected Muscle Potential Activity in Violin/Viola Vibrato. Unpublished Doctoral Thesis, University of North Texas, USA. Web: &Fmt=6&VInst=PROD&VType=PQD&RQT=309&VName=PQD&TS= &clientId= Nisan 2009 tarihinde alınmıģtır. WHONE, H. (1973). The Simplicity of Playing the Violin. New York: Drake Publishers. WISNIEWSKI, T., HIGGINS, J. (1976). Learning Unlimited String Program. Winona, MN: Hal Leonard Publishing Corp.

244 219 YAĞIġAN, N. (2002). Keman Çalmada etkin Bedensel Yapıların Hareket Analizi ve Fiziksel-Motorik Özelliklerin GeliĢtirilmesinin Öğrencilerin Çalma Performansına Yansıması. YayımlanmamıĢ Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. ZEREN, A. (2007). Müzik Fiziği. Ġstanbul: Pan Yayıncılık, Ayhan Matbaası.

245 220 EKLER EK I-ÖĞRENCĠ ĠZĠN DĠLEKÇESĠ EK II-DENEYSEL UYGULAMA ĠZĠN YAZISI EK III-ÖĞRENCĠ ANKETĠ EK IV-VĠBRATO PERFORMANS DEĞERLENDĠRME ÖLÇEĞĠ EK V-ANKET GEÇERLĠK GÜVENĠRLĠK HAM VERĠLERĠ EK VI-ANKET SONUÇLARININ HAM VERĠLERĠ EK VII-ĠSTATĠSTĠKSEL TESTLERĠN HAM VERĠLERĠ EK VIII-DEĞERLENDĠRME ÖLÇEĞĠ GEÇERLĠK GÜVENĠRLĠK HAM VERĠLERĠ EK IX-HOMOJENLĠK TESTĠ HAM VERĠLERĠ EK X-SES ANALĠZĠ HAM VERĠLERĠ EK XI-BĠREYSEL ÇALGI EĞĠTĠMĠ DERS ĠÇERĠKLERĠ EK XII-DENEYSEL ĠġLEMDE KULLANILAN ETÜTLER

246 221 EK I ÖĞRENCĠ ĠZĠN DĠLEKÇESĠ

247 222 T.C. Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Eğitimi Bölüm BaĢkanlığına Ankara Üniversitenizin Eğitim Bilimleri Enstitüsü nolu doktora öğrencisiyim. ÇalıĢmakta olduğum "Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Müzik Eğitimi Anabilim Dalı Keman Öğrencilerinin Vibrato Becerilerinin GeliĢtirilmesine Yönelik Vibrato Egzersizleri Ġle Ġlgili Deneysel Bir ÇalıĢma" baģlıklı doktora tezimin deneysel boyutunu gerçekleģtirebilmek için bölümünüz lisans keman öğrencileriyle uygulama yapmam gerekmektedir. Uygulama için seçilen öğrencilerin listesi aģağıda verilmiģtir. Bu konuyla ilgili iznin verilmesi için gereğinin yapılmasını bilgilerinize arz ederim. 04/03/2010 AraĢtırmacı ArĢ.Gör.Koray ÇELENK

248 223 Öğrenci Listesi Asıl Cansu SAYDAN Hande DĠNÇ Mehlika BAYRAKTAR Ġrem BOZ Özkan ÇAKIR Tuğba CAN Özge ERTEN Emel ÇĠNGĠL Özgün ERSOY Ġrem ÜNLÜ BarıĢcan DÖNDER Burcu UĞURLUER Teoman TAġKIRAN Yağmur ÖZÇITAK DoğuĢ ÖREN AyĢegül ASKER Burcu KARAKAġ Gözde ÖZEN Ebru BALCI Cansu DARICI Yedek Ece TEKE Kutay AZKUR A. Çağkan BURAK Özlem ĠġÇĠ Bilge DÜLDÜL

249 224 EK II DENEYSEL UYGULAMA ĠZĠN YAZISI

250 225

251 226

252 227 EK III ÖĞRENCĠ ANKETĠ

253 228 T.C. GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ GÜZEL SANATLAR EĞĠTĠMĠ BÖLÜMÜ MÜZĠK EĞĠTĠMĠ ANABĠLĠM DALI ANKET YÖNERGESĠ Bu anket, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dalı nda yapılmakta olan Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Müzik Eğitimi Anabilim Dalı Keman Öğrencilerinin Vibrato Becerilerinin GeliĢtirilmesine Yönelik Vibrato Egzersizleri Ġle Ġlgili Deneysel Bir ÇalıĢma isimli araģtırma için durum tespitine yönelik genel bir kısım veri ve görüģleri elde etmek amacı ile hazırlanmıģtır. Ankette yer alan her bir soruyu okuduktan sonra uygun gördüğünüz seçeneği (X) Ģeklinde iģaretleyerek, belirtiniz. Yanıtlayacağınız anket sadece araģtırmacı tarafından kullanılacaktır. Elde edilen veriler araģtırmanın amacı dıģında kullanılmayacak ve tüm bilgiler gizli tutulacaktır. AraĢtırmama ayırdığınız zaman ve değerli katkılarınızdan dolayı Ģimdiden teģekkür eder, saygılarımı sunarım. AraĢtırmacı ArĢ. Gör. Koray ÇELENK

254 229 ANKET FORMU 1. Vibratonun, keman ses üretiminde önemli bir unsur olduğuna ne ölçüde katılıyorsunuz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) 2. Vibrato becerisinin öğretilmesinin mümkün olduğuna ne ölçüde katılıyorsunuz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) 3. Uygulanan keman eğitiminde vibrato öğretimini ne ölçüde yeterli buluyorsunuz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) 4. Vibrato becerisini geliģtirmede ne ölçüde zorluk yaģadınız ya da yaģamaktasınız? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) 5. Vibrato becerisini ne ölçüde kendi çabalarınızla geliģtirdiniz ya da geliģtirmektesiniz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) 6. Vibrato becerisini ne ölçüde eğitmeninizin yardımıyla geliģtirdiniz ya da geliģtirmektesiniz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) 7. Vibrato için herhangi bir egzersizi ne ölçüde kullandınız ya da kullanıyorsunuz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) Sonraki Sayfaya Geçiniz

255 Vibratonun etkili ve rahat bir Ģekilde yapılması için sol el ve kol esnekliğine ne ölçüde dikkat ediyorsunuz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) 9. Kol vibratosunu ne ölçüde gerçekleģtirebiliyorsunuz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) 10. Bilek (el) vibratosunu ne ölçüde gerçekleģtirebiliyorsunuz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) 11. Parmak vibratosunu ne ölçüde gerçekleģtirebiliyorsunuz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) 12. Birinci parmakla vibrato yapmada ne ölçüde zorluk yaģadınız ya da yaģıyorsunuz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) 13. Ġkinci parmakla vibrato yapmada ne ölçüde zorluk yaģadınız ya da yaģıyorsunuz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) 14. Üçüncü parmakla vibrato yapmada ne ölçüde zorluk yaģadınız ya da yaģıyorsunuz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) Sonraki Sayfaya Geçiniz

256 Dördüncü parmakla vibrato yapmada ne ölçüde zorluk yaģadınız ya da yaģıyorsunuz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) 16. Açık tellerde vibratolu çalmayı ne ölçüde biliyorsunuz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) 17. Yüksek konumlarda vibrato yapmada ne ölçüde zorluk yaģadınız ya da yaģıyorsunuz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) 18. Çift ses çalmada vibratoyu ne ölçüde gerçekleģtirebiliyorsunuz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) 19. Vibrato bağını ne ölçüde gerçekleģtirebiliyorsunuz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) 20. Dinamik iģaretlerinde (p, f, mf v.b.) vibratonun nasıl yapılması gerektiğini ne ölçüde biliyorsunuz? Tamamen ( ) Büyük Ölçüde ( ) Kısmen ( ) Çok az ( ) Hiç ( ) Vibrato ile ilgili olarak baģka eklemek istediğiniz varsa lütfen burada ifade ederek belirtiniz.. Anket BitmiĢtir. Katkılarınız için teģekkür ederim. AraĢtırmacı ArĢ. Gör. Koray ÇELENK

257 232 EK IV VĠBRATO PERFORMANS DEĞERLENDĠRME ÖLÇEĞĠ

258 233

259 234 EK V ANKET GEÇERLĠK GÜVENĠRLĠK HAM VERĠLERĠ

260 235 Case Processing Summary N % Cases Valid ,0 Excluded a 0,0 Total ,0 a Listwise deletion based on all variables in the procedure. Reliability Statistics Cronbach's Alpha N of Items, Item-Total Statistics Scale Mean if Item Deleted Scale Variance if Item Deleted Corrected Item-Total Correlation Cronbach's Alpha if Item Deleted SORU 1 53,58 79,329,107,739 SORU 2 54,74 71,506,411,717 SORU 3 54,63 79,844,018,748 SORU 4 54,47 69,565,463,711 SORU 5 55,66 74,752,325,725 SORU 6 55,40 77,458,186,735 SORU 7 53,92 76,534,221,733 SORU 8 54,34 69,998,574,705 SORU 9 54,89 69,643,476,710 SORU 10 55,00 72,033,412,717 SORU 11 55,32 76,747,174,737 SORU 12 55,52 83,106 -,145,763 SORU 13 55,34 73,113,391,720 SORU 14 54,44 67,660,654,695 SORU 15 55,31 79,527,038,747 SORU 16 55,31 73,691,338,724 SORU 17 55,76 73,924,311,726 SORU 18 56,03 75,245,253,730 SORU 19 54,94 71,373,431,715 SORU 20 54,35 74,265,338,724

261 236 EK VI ANKET SONUÇLARININ HAM VERĠLERĠ

262 237 Frequency Table vibratonun keman ses üretiminde önemli bir unsur olduğuna ne ölçüde katılıyorsunuz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Kısmen 1 1,2 1,2 1,2 Büyük ölçüde 44 53,7 53,7 54,9 Tamamen 37 45,1 45,1 100,0 Total ,0 100,0 vibrato becerisinin öğretilmesinin mümkün olduğuna ne ölçüde katılıyorsunuz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Kısmen 4 4,9 4,9 4,9 Büyük ölçüde 59 72,0 72,0 76,8 Tamamen 19 23,2 23,2 100,0 Total ,0 100,0 uygulanan keman eğitiminde vibrato öğretimini ne ölçüde yeterli buluyorsunuz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Hiç 12 14,6 14,6 14,6 Çok az 21 25,6 25,6 40,2 Kısmen 49 59,8 59,8 100,0 Total ,0 100,0 vibrato becerisini geliştirmede ne ölçüde zorluk yaşadınız ya da yaşamaktasınız? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Hiç 3 3,7 3,7 3,7 Çok az 6 7,3 7,3 11,0 Kısmen 26 31,7 31,7 42,7 Büyük ölçüde 35 42,7 42,7 85,4 Tamamen 12 14,6 14,6 100,0 Total ,0 100,0 vibrato becerisini ne ölçüde kendi çabalarınızla geliştirdiniz ya da geliştirmektesiniz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Kısmen 4 4,9 4,9 4,9 Büyük ölçüde 53 64,6 64,6 69,5 Tamamen 25 30,5 30,5 100,0 Total ,0 100,0 vibrato becerisini ne ölçüde eğitmeninizin yardımıyla geliştirdiniz ya da geliştirmektesiniz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Hiç 17 20,7 20,7 20,7 Çok az 25 30,5 30,5 51,2 Kısmen 37 45,1 45,1 96,3 Büyük ölçüde 3 3,7 3,7 100,0 Total ,0 100,0

263 238 vibrato için herhangi bir egzersizi ne ölçüde kullandınız ya da kullanıyorsunuz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Hiç 23 28,0 28,0 28,0 Çok az 30 36,6 36,6 64,6 Kısmen 29 35,4 35,4 100,0 Total ,0 100,0 vibratonun etkili ve rahat bir şekilde yapılması için sol el ve kol esnekliğine ne ölçüde dikkat ediyorsunuz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Hiç 5 6,1 6,1 6,1 Çok az 41 50,0 50,0 56,1 Kısmen 30 36,6 36,6 92,7 Büyük ölçüde 6 7,3 7,3 100,0 Total ,0 100,0 kol vibratosunu ne ölçüde gerçekleştirebiliyorsunuz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Hiç 5 6,1 6,1 6,1 Çok az 11 13,4 13,4 19,5 Kısmen 18 22,0 22,0 41,5 Büyük ölçüde 35 42,7 42,7 84,1 Tamamen 13 15,9 15,9 100,0 Total ,0 100,0 bilek vibratosunu ne ölçüde gerçekleştirebiliyorsunuz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Hiç 8 9,8 9,8 9,8 Çok az 34 41,5 41,5 51,2 Kısmen 28 34,1 34,1 85,4 Büyük ölçüde 11 13,4 13,4 98,8 Tamamen 1 1,2 1,2 100,0 Total ,0 100,0 parmak vibratosunu ne ölçüde gerçekleştirebiliyorsunuz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Hiç 21 25,6 25,6 25,6 Çok az 36 43,9 43,9 69,5 Kısmen 25 30,5 30,5 100,0 Total ,0 100,0

264 239 birinci parmakla vibrato yapmada ne ölçüde zorluk yaşadınız ya da yaşıyorsunuz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Hiç 24 29,3 29,3 29,3 Çok az 24 29,3 29,3 58,5 Kısmen 20 24,4 24,4 82,9 Büyük ölçüde 10 12,2 12,2 95,1 Tamamen 4 4,9 4,9 100,0 Total ,0 100,0 ikinci parmakla vibrato yapmada ne ölçüde zorluk yaşadınız ya da yaşıyorsunuz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Hiç 35 42,7 42,7 42,7 Çok az 25 30,5 30,5 73,2 Kısmen 14 17,1 17,1 90,2 Büyük ölçüde 7 8,5 8,5 98,8 Tamamen 1 1,2 1,2 100,0 Total ,0 100,0 üçüncü parmakla vibrato yapmada ne ölçüde zorluk yaşadınız ya da yaşıyorsunuz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Hiç 39 47,6 47,6 47,6 Çok az 27 32,9 32,9 80,5 Kısmen 8 9,8 9,8 90,2 Büyük ölçüde 7 8,5 8,5 98,8 Tamamen 1 1,2 1,2 100,0 Total ,0 100,0 dördüncü parmakla vibrato yapmada ne ölçüde zorluk yaşadşnşz ya da yaşıyorsunuz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Çok az 3 3,7 3,7 3,7 Kısmen 20 24,4 24,4 28,0 Büyük ölçüde 44 53,7 53,7 81,7 Tamamen 15 18,3 18,3 100,0 Total ,0 100,0 açık tellerde vibratolu çalmayı ne ölçüde biliyorsunuz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Hiç 22 26,8 26,8 26,8 Çok az 32 39,0 39,0 65,9 Kısmen 22 26,8 26,8 92,7 Büyük ölçüde 6 7,3 7,3 100,0 Total ,0 100,0

265 240 yüksek konumlarda vibrato yapmada ne ölçüde zorluk yaşadınız ya da yaşıyorsunuz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Hiç 2 2,4 2,4 2,4 Çok az 3 3,7 3,7 6,1 Kısmen 22 26,8 26,8 32,9 Büyük ölçüde 38 46,3 46,3 79,3 Tamamen 17 20,7 20,7 100,0 Total ,0 100,0 çift ses çalmada vibratoyu ne ölçüde gerçekleştirebiliyorsunuz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Hiç 16 19,5 19,5 19,5 Çok az 33 40,2 40,2 59,8 Kısmen 16 19,5 19,5 79,3 Büyük ölçüde 16 19,5 19,5 98,8 Tamamen 1 1,2 1,2 100,0 Total ,0 100,0 vibrato bağını ne ölçüde gerçekleştirebiliyorsunuz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Hiç 18 22,0 22,0 22,0 Çok az 43 52,4 52,4 74,4 Kısmen 17 20,7 20,7 95,1 Büyük ölçüde 4 4,9 4,9 100,0 Total ,0 100,0 dinamik işaretlerinde vibratonun nasıl yapılması gerektiğini ne ölçüde biliyorsunuz? Cumulative Frequency Percent Valid Percent Percent Valid Hiç 21 25,6 25,6 25,6 Çok az 37 45,1 45,1 70,7 Kısmen 18 22,0 22,0 92,7 Büyük ölçüde 6 7,3 7,3 100,0 Total ,0 100,0

266 241 EK VII ĠSTATĠSTĠKSEL TESTLERĠN HAM VERĠLERĠ

267 242 Group Statistics (Ön Test) Std. Error Mean Std. Deviation grup N Mean Kol vibratosunu gerçekleştirme Deney 10 24,50 2,029 8,549 Kontrol 10 19,30 4,099 13,606 Bilek/El vibratosunu gerçekleştirme Deney 10 21,50 2,136 8,211 Kontrol 10 16,60 1,956 10,069 Parmak vibratosunu gerçekleştirme Deney 10 10,40 1,002 6,949 Kontrol 10 11,10 1,027 8,009 Sol el kol esnekliği Deney 10 24,10 2,567 10,556 Kontrol 10 17,80 3,094 11,854 Dördüncü parmak vibratosunu Deney 10 18,90 2,799 11,032 gerçekleştirme Kontrol 10 15,50 3,497 12,367 Dinamik düzeylere uygun vibratoyu Deney 10 20,00 2,662 10,049 gerçekleştirme Kontrol 10 16,60 3,117 11,319 Vibrato bağını gerçekleştirme Deney 10 19,40 2,802 10,796 Kontrol 10 15,80 2,756 10,213 Açık tellerde vibratoyu gerçekleştirme Deney 10 6,70 0,448 3,332 Kontrol 10 6,20 0,133 3,387 Çift seslerde vibratoyu gerçekleştirme Deney 10 10,10 2,562 9,111 Kontrol 10 9,50 2,825 9,266 Yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirme Deney 10 14,90 2,734 10,126 Kontrol 10 10,40 1,973 7,469 Independent Samples Test (Ön Test) Levene's Test for Equality of Variances t-test for Equality of Means F Sig. t df Sig. (2- tailed) Kol vibratosunu gerçekleştirme 0,789 0,386 1, ,270 Bilek/El vibratosunu gerçekleştirme 0,392 0,539 1, ,108 Parmak vibratosunu gerçekleştirme 0,001 0,981-0, ,632 Sol el kol esnekliği 0,077 0,784 1, ,134 Dördüncü parmak vibratosunu gerçekleştirme 0,064 0,804 0, ,458 Dinamik düzeylere uygun vibratoyu gerçekleştirme 0,039 0,846 0, ,418 Vibrato bağını gerçekleştirme 0,058 0,812 0, ,372 Açık tellerde vibratoyu gerçekleştirme 12,166 0,003 1,069 10,579 0,309 Çift seslerde vibratoyu gerçekleştirme 0,008 0,931 0, ,877 Yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirme 5,082 0,037 1,335 16,374 0,200

268 243 Group Statistics (Son Test) Std. Error Mean Std. Deviation grup N Mean Kol vibratosunu gerçekleştirme Deney 10 77,70 2,281 9,697 Kontrol 10 20,70 3,380 11,569 Bilek/El vibratosunu gerçekleştirme Deney 10 75,10 2,326 9,949 Kontrol 10 17,90 2,373 10,658 Parmak vibratosunu gerçekleştirme Deney 10 68,20 2,894 12,011 Kontrol 10 11,30 1,065 7,928 Sol el kol esnekliği Deney 10 76,60 2,659 11,415 Kontrol 10 17,70 3,095 11,403 Dördüncü parmak vibratosunu Deney 10 72,70 3,256 12,473 gerçekleştirme Kontrol 10 15,00 2,993 11,182 Dinamik düzeylere uygun vibratoyu Deney 10 72,80 2,494 11,332 gerçekleştirme Kontrol 10 16,60 2,688 10,082 Vibrato bağını gerçekleştirme Deney 10 74,40 3,205 11,561 Kontrol 10 16,20 2,874 10,448 Açık tellerde vibratoyu gerçekleştirme Deney 10 83,60 2,400 10,645 Kontrol 10 10,40 2,609 8,762 Çift seslerde vibratoyu gerçekleştirme Deney 10 73,30 2,921 11,393 Kontrol 10 10,80 2,449 8,115 Yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirme Deney 10 72,20 2,890 10,623 Kontrol 10 10,90 2,052 7,311 Independent Samples Test (Son Test) Levene's Test for Equality of Variances t-test for Equality of Means F Sig. t df Sig. (2- tailed) Kol vibratosunu gerçekleştirme 0,570 0,460 13, ,000 Bilek/El vibratosunu gerçekleştirme 0,007 0,933 17, ,000 Parmak vibratosunu gerçekleştirme 7,095 0,016 18, ,000 Sol el kol esnekliği 0,124 0,729 14, ,000 Dördüncü parmak vibratosunu gerçekleştirme 0,016 0,901 13, ,000 Dinamik düzeylere uygun vibratoyu gerçekleştirme 0,000 0,986 15, ,000 Vibrato bağını gerçekleştirme 0,292 0,596 13, ,000 Açık tellerde vibratoyu gerçekleştirme 0,073 0,790 20, ,000 Çift seslerde vibratoyu gerçekleştirme 0,465 0,504 16, ,000 Yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirme 1,572 0,226 17, ,000

269 244 Paired Samples Statistics(a) (Deney Grubu Ön Test Son Test) Mean N Std. Deviation Std. Error Mean Pair 1 Kol vibratosunu gerçekleştirme 24, ,417 2,029 Kol vibratosunu gerçekleştirme 77, ,212 2,281 Pair 2 Bilek/El vibratosunu 21,50 10 gerçekleştirme 6,754 2,136 Bilek/El vibratosunu 75,10 10 gerçekleştirme 7,356 2,326 Pair 3 Parmak vibratosunu 10,40 10 gerçekleştirme 3,169 1,002 Parmak vibratosunu 68,20 10 gerçekleştirme 9,151 2,894 Pair 4 Sol el kol esnekliği 24, ,117 2,567 Sol el kol esnekliği 76, ,409 2,659 Pair 5 Dördüncü parmak vibratosunu 18,90 10 gerçekleştirme 8,849 2,799 Dördüncü parmak vibratosunu 72,70 10 gerçekleştirme 10,297 3,256 Pair 6 Dinamik düzeylere uygun 20,00 10 vibratoyu gerçekleştirme 8,419 2,662 Dinamik düzeylere uygun 72,80 10 vibratoyu gerçekleştirme 7,886 2,494 Pair 7 Vibrato bağını gerçekleştirme 19, ,859 2,802 Pair 8 Pair 9 Pair 10 Vibrato bağını gerçekleştirme 74, ,135 3,205 Açık tellerde vibratoyu 6,70 10 gerçekleştirme 1,419 0,448 Açık tellerde vibratoyu 83,60 10 gerçekleştirme 7,589 2,400 Çift seslerde vibratoyu 10,10 10 gerçekleştirme 8,103 2,562 Çift seslerde vibratoyu 73,30 10 gerçekleştirme 9,239 2,921 Yüksek konumda vibratoyu 14,90 10 gerçekleştirme 8,647 2,734 Yüksek konumda vibratoyu 72,20 10 gerçekleştirme 9,139 2,890 Paired Samples Test(a) (Deney Grubu Ön Test Son Test) Paired Differences Mean Std. Error Mean t df Sig. (2- tailed) Pair 1 Kol vibratosunu gerçekleştirme -53,200 2,678-19, ,000 Pair 2 Bilek/El vibratosunu gerçekleştirme -53,600 0,921-58, ,000 Pair 3 Parmak vibratosunu gerçekleştirme -57,800 2,516-22, ,000 Pair 4 Sol el kol esnekliği -52,500 2,167-24, ,000 Pair 5 Dördüncü parmak vibratosunu gerçekleştirme -53,800 1,652-32, ,000 Pair 6 Dinamik düzeylere uygun vibratoyu gerçekleştirme -52,800 1,925-27, ,000 Pair 7 Vibrato bağını gerçekleştirme -55,000 2,066-26, ,000 Pair 8 Açık tellerde vibratoyu gerçekleştirme -76,900 2,052-37, ,000 Pair 9 Çift seslerde vibratoyu gerçekleştirme -63,200 2,740-23, ,000 Pair 10 Yüksek konumda vibratoyu gerçekleştirme -57,300 3,685-15, ,000

270 245 Paired Samples Statistics(a) (Kontrol Grubu Ön Test Son Test) Mean N Std. Deviation Std. Error Mean Pair 1 Kol vibratosunu gerçekleştirme 19, ,962 4,099 Kol vibratosunu gerçekleştirme 20, ,688 3,380 Pair 2 Bilek/El vibratosunu 16,60 10 gerçekleştirme 6,187 1,956 Bilek/El vibratosunu 17,90 10 gerçekleştirme 7,505 2,373 Pair 3 Parmak vibratosunu 11,10 10 gerçekleştirme 3,248 1,027 Parmak vibratosunu 11,30 10 gerçekleştirme 3,369 1,065 Pair 4 Sol el kol esnekliği 17, ,785 3,094 Sol el kol esnekliği 17, ,788 3,095 Pair 5 Dördüncü parmak vibratosunu 15,50 10 gerçekleştirme 11,058 3,497 Dördüncü parmak vibratosunu 15,00 10 gerçekleştirme 9,464 2,993 Pair 6 Dinamik düzeylere uygun 16,60 10 vibratoyu gerçekleştirme 9,857 3,117 Dinamik düzeylere uygun 16,60 10 vibratoyu gerçekleştirme 8,501 2,688 Pair 7 Vibrato bağını gerçekleştirme 15, ,716 2,756 Vibrato bağını gerçekleştirme 16, ,089 2,874 Pair 8 Açık tellerde vibratoyu 6,20 10 gerçekleştirme 0,422 0,133 Açık tellerde vibratoyu 10,40 10 gerçekleştirme 8,249 2,609 Pair 9 Çift seslerde vibratoyu 9,50 10 gerçekleştirme 8,935 2,825 Çift seslerde vibratoyu 10,80 10 gerçekleştirme 7,744 2,449 Pair 10 Yüksek konumda vibratoyu 10,40 10 gerçekleştirme 6,239 1,973 Yüksek konumda vibratoyu 10,90 10 gerçekleştirme 6,489 2,052 Paired Samples Test(a) (Kontrol Grubu Ön Test Son Test) Paired Differences Mean Std. Error Mean t df Sig. (2- tailed) Pair 1 Kol vibratosunu gerçekleştirme -1,400 1,833-0, ,465 Pair 2 Bilek/El vibratosunu gerçekleştirme -1,300 1,342-0, ,358 Pair 3 Parmak vibratosunu gerçekleştirme -0,200 0,133-1, ,168 Pair 4 Sol el kol esnekliği 0,100 0,504 0, ,847 Pair 5 Dördüncü parmak vibratosunu gerçekleştirme 0,500 0,619 0, ,440 Pair 6 Dinamik düzeylere uygun vibratoyu gerçekleştirme 0,000 0,537 0, ,000 Pair 7 Vibrato bağını gerçekleştirme -0,400 0,670-0, ,565 Pair 8 Açık tellerde vibratoyu gerçekleştirme -4,200 2,502-1, ,128 Pair 9 Çift seslerde vibratoyu gerçekleştirme -1,300 1,184-1, ,301 Pair 10 Yüksek konumda vibratoyu -0,500 0,969-0, ,618 gerçekleştirme

271 246 Kol vibratosunu gerçekleştirme Bilek/El vibratosunu gerçekleştirme Parmak vibratosunu gerçekleştirme Kol vibratosunu gerçekleştirme Bilek/El vibratosunu gerçekleştirme Parmak vibratosunu gerçekleştirme Kol vibratosunu gerçekleştirme Bilek/El vibratosunu gerçekleştirme Parmak vibratosunu gerçekleştirme Kol vibratosunu gerçekleştirme Bilek/El vibratosunu gerçekleştirme Parmak vibratosunu gerçekleştirme Correlations(a) (Deney Ön test) Kol vibratosu Bilek/El vibratosu Parmak vibratosu Pearson Correlation 1 0,319-0,443 Sig. (2-tailed) 0,369 0,200 N Pearson Correlation 0, ,384 Sig. (2-tailed) 0,369 0,273 N Pearson Correlation -0,443 0,384 1 Sig. (2-tailed) 0,200 0,273 N Correlations(a) (Kontrol Ön Test) Kol vibratosu Bilek/El vibratosu Parmak vibratosu Pearson Correlation 1 0,622 0,276 Sig. (2-tailed) 0,055 0,440 N Pearson Correlation 0, ,544 Sig. (2-tailed) 0,055 0,104 N Pearson Correlation 0,276 0,544 1 Sig. (2-tailed) 0,440 0,104 N Correlations(a) (Deney Son Test) Kol vibratosu Bilek/El vibratosu Parmak vibratosu Pearson Correlation 1,845(**),828(**) Sig. (2-tailed) 0,002 0,003 N Pearson Correlation,845(**) 1,756(*) Sig. (2-tailed) 0,002 0,011 N Pearson Correlation,828(**),756(*) 1 Sig. (2-tailed) 0,003 0,011 N Correlations(a) (Kontrol Son Test) Kol vibratosu Bilek/El vibratosu Parmak vibratosu Pearson Correlation 1 0,276 0,311 Sig. (2-tailed) 0,440 0,381 N Pearson Correlation 0, ,362 Sig. (2-tailed) 0,440 0,304 N Pearson Correlation 0,311 0,362 1 Sig. (2-tailed) 0,381 0,304 N

272 247 EK VIII DEĞERLENDĠRME ÖLÇEĞĠ GEÇERLĠK GÜVENĠRLĠK HAM VERĠLERĠ

273 248 Reliability Statistics Cronbach's Alpha N of Items 0, Item-Total Statistics Corrected Item- Total Correlation Kol vibratosunu gerçekleştirme 0,471 0,960 Bilek/El ibratosunu gerçekleştirme 0,610 0,959 Parmak vibratosunu gerçekleştirme 0,064 0,961 Sol el kol esnekliği 0,624 0,959 Dördüncü parmak vibratosunu gerçekleştirme 0,492 0,960 Dinamik düzeylere uygun vibraoyu gerçekleştirme 0,508 0,960 Vibrato bağını gerçekleştirme 0,492 0,960 Açık tellerde vibratoyu gerçekleştirme 0,444 0,961 Çift seslerde vibratoyu gerçekleştirme 0,288 0,961 Yüksek konumda vibrayoyu gerçekleştirme 0,451 0,960 Kol vibratosunu gerçekleştirme 0,982 0,952 Bilek/El ibratosunu gerçekleştirme 0,979 0,953 Parmak vibratosunu gerçekleştirme 0,954 0,953 Sol el kol esnekliği 0,986 0,952 Dördüncü parmak vibratosunu gerçekleştirme 0,992 0,952 Dinamik düzeylere uygun vibraoyu gerçekleştirme 0,982 0,952 Vibrato bağını gerçekleştirme 0,985 0,952 Açık tellerde vibratoyu gerçekleştirme 0,966 0,954 Çift seslerde vibratoyu gerçekleştirme 0,962 0,953 Yüksek konumda vibrayoyu gerçekleştirme 0,967 0,953 Cronbach's Alpha if Item Deleted

274 249 EK IX HOMOJENLĠK TESTĠ HAM VERĠLERĠ

275 250 Case Processing Summary Cases Valid Missing Total N Percent N Percent N Percent Finalnot * grup ,0% 0,0% ,0% Count Finalnot * grup Crosstabulation grup Deney Kontrol Total Finalnot Total Chi-Square Tests Value df Asymp. Sig. (2- sided) Pearson Chi-Square 5,000 a 7,660 Likelihood Ratio 6,225 7,514 Linear-by-Linear Association 1,070 1,301 N of Valid Cases 20 a. 16 cells (100,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is,50.

276 251 EK X SES ANALĠZĠ HAM VERĠLERĠ

277 252 E4vib zaman frekans Frek.süre atlaması Ayşegül Asker Ön Test F4vib Cent zaman frekans Frek.süre atlaması Cent 0, ,63 0 3, , ,51 0-2, , ,13 0,119 0, , ,5 0,097-2, , ,42 0,239 2, , ,26 0,215-3, , ,51 0,358 2, , ,93 0,326-0, , ,35 0,477 1, , ,97 0,423-0, , ,63 0,597 3, , ,22 0,521-3, , ,45 0,716 2, ,54 349,67 0,619-1, , ,64 0,836 3, , ,22 0,723-3, , ,66 0,955 3, , ,2 0,821-3, Top.cent 2, ,82 349,5 0,899-2, Tep. Nok.S.fark Vib.sayısı 2, ,67 0,997-1, ,597 1 Top.cent 3, , Tep. Nok.S.fark Vib.sayısı 0, , Ayşegül Asker Son Test E4vib F4vib zaman frekans Frek.süre Frek.süre Cent zaman frekans atlaması atlaması Cent 0, , , , , , , ,64 0,107 3, , ,4 0,074-2, , ,56 0,184 13, , ,54 0,094-12, , ,41 0,353 2, , ,47 0,114-2, , ,43 0,448 17, ,07 348,5 0,148-7, , ,01 0,555 5, , ,13 0,222 0, , ,79 0,694 19, , ,72 0,303-6, , ,62 0,77 3, , ,3 0,391 1, , ,02 0,862 10, , ,52 0,479-2, , ,73 0,97 3, , ,27 0,573 1, Top.cent 17, ,59 349,19 0,668-4, Tep. Nok.S.fark Vib.sayısı Top.cent -17, ,663 3 Tep. Nok.S.fark Vib.sayısı 4, , ,226481

278 253 zaman frekans E4vib Frek.süre atlaması Barışcan Dönder Ön Test Cent zaman frekans F4vib Frek.süre atlaması Cent 0, , , , , , , ,03 0,098-26, , ,25 0,097-38, , ,94 0,196-21, ,85 342,08 0,195-39, , ,78 0,293-22, , ,02 0,313-39, ,44 325,93 0,401-21, , ,43-40, , ,85 0,499-21, , ,7 0,528-36, , ,83 0,597-22, , ,86 0,626-35, , ,5 0,695-23, , ,75 0,724-36, , ,96 0,812-21, , ,24 0,822-38, , ,69 0,91-22, , ,15 0,92-39, , ,98 1,008-21, , ,25 1,018-38, Top.cent -6, Top.cent -4, Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 0, ,49 1 2, , zaman frekans E4vib Frek.süre atlaması Barışcan Dönder Son Test Cent zaman frekans F4vib Frek.süre atlaması Cent 0, , , , , , , ,14 0,088 5, ,44 348,34 0,067 1, , ,07 0,329 16, , ,08 0,183 29, , ,57 0,47-2, , ,8 0,282-0, , ,7 0,511 14, , ,65 0,415 18, , ,97 0,685-15, , ,13 0,514 0, , ,93 0,752 4, , ,92 0,614 24, , ,1 0,926-15, , ,66 0,68 3, , ,44 0,976 7, , ,44 0,871 17, , ,23 1,017-9, , ,44 0,929-2, Top.cent 36, Top.cent 36, Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 0, , , ,893964

279 254 zaman frekans E4vib Frek.süre atlaması Burcu Uğurluer Ön Test Cent zaman frekans F4vib Frek.süre atlaması Cent 0,08 326, , , , , , ,58 0,028-18, , ,36 0,101-33, ,24 325,27 0,16-24, , ,51 0,201-32, ,4 326,34 0,32-19, , ,33 0,302-23, , ,12 0,526-20, ,5 344,11 0,365-29, , ,22 0,611-19, , ,13 0,47-29, , ,13 0,727-25, , ,4 0,57-27, , ,1 0,802-20, , ,23 0,671-28, , ,07 0,966-20, , ,58 0,783-22, Top.cent -7, , ,43 0,884-22, , ,28 0,949-23, Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. Top.cent -11, ,567 1 Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 1, , , zaman frekans E4vib Frek.süre atlaması Burcu Uğurluer Son Test Cent zaman frekans F4vib Frek.süre atlaması Cent 0, , , , , , , ,43 0,117-29, , ,3 0,173-18, , ,58 0,322 8, , ,71 0,285 3, , ,05 0,458-26, , ,54 0,453-42, ,63 331,09 0,584 5, , ,43 0,542-2, , ,05 0,733-26, , ,27 0,686-34, , ,25 0,836 6, , ,19 0,78-4, , ,8 0,962-22, , ,09 0,906-55, , ,58 0,999-18, , ,73 0,98-16, Top.cent 37, Top.cent 37, Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 0,845 4 Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 4, , ,092769

280 255 zaman frekans E4vib Frek.süre atlaması Ebru Balcı Ön Test Cent zaman frekans F4vib Frek.süre atlaması Cent 0, ,56 0 2, , ,04 0 5, , ,18 0,123 0, , ,01 0,123 5, , ,18 0,23 0, , ,04 0,189 5, , ,06 0,288 0, , ,92 0,288 4, , ,85 0,386 4, , ,65 0,386 3, ,6 326,03 0,485 0, , ,76 0,485 3, , ,2 0,658 1, , ,87 0,584 4, , ,15 0,732 0, , ,82 0,683 4, , ,32 0,806 1, , ,61 0,781 3, ,11 327,56 0,995 8, , ,72 0,88 3, Top.cent 8, , ,31 0,995 6, Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. Top.cent 3, ,609 1 Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 1, , , zaman frekans E4vib Frek.süre atlaması Ebru Balcı Son Test Cent zaman frekans F4vib Frek.süre atlaması Cent 0,1 329,15 0-4, , , , , ,3 0,073-30, , ,64 0,033-41, , ,34 0,388-3, , ,03 0,187-19, , ,21 0,575-25, , ,36 0,221-28, , ,35 0,729-3, , ,49 0,334-17, , ,03 0,849-26, , ,77 0,401-31, , ,86 0,909-0, , ,64 0,475-6, , ,39 0,949-24, , ,09 0,588-34, ,09 330,71 0,99 3, ,78 345,46 0,682-22, Top.cent 33, ,9 343,26 0,802-33, Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. Top.cent -35, ,876 4 Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 4, , ,405405

281 256 zaman frekans E4vib Frek.süre atlaması Emel Çingil Ön Test Cent zaman frekans F4vib Frek.süre atlaması Cent 0, ,44 0 7, , ,97 0 4, ,13 326,08 0,087 5, , ,69 0,156 3, , ,07 0,182 5, , ,28 0,251 1, , ,08 0,269 5, , ,19 0,373 0, , ,11 0,442 5, , ,98 0,494-0, , ,93 0,47 4, , ,71 0,598 3, , ,63 0,574 3, , ,08 0,728 0, , ,86 0,696 4, , ,06 0,815 0, , ,71 0,791 3, ,64 345,6 0,919 3, , ,75 0,886 3, , ,92 0,962-0, , ,91 0,999 4, Top.cent 4, Top.cent 5, Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 0, , , , zaman frekans E4vib Frek.süre atlaması Emel Çingil Son Test Cent zaman frekans F4vib Frek.süre atlaması Cent 0, , , , ,18 0 6, , ,01 0,119-15, , ,55 0,037-23, , ,57 0,215-44, , ,22 0,091 6, ,05 327,9 0,311-11, , ,3 0,14-24, , ,51 0,385-45, , ,92 0,166 9, , ,57 0,496-12, , ,41 0,274-23, , ,92 0,577-42, , ,92 0,451 9, , ,95 0,636-10, , ,37 0,532-24, , ,79 0,769-43, , ,04 0,677 5, , ,74 0,873-11, , ,63 0,715-22, , ,58 0,947-44, , ,81 0,768 9, Top.cent 34, Top.cent 34, Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 0, , , ,899705

282 257 zaman frekans E4vib Frek.süre atlaması Hande Dinç Ön Test Cent zaman frekans F4vib Frek.süre atlaması Cent 0, , , , , , , ,31 0,104-35, ,01 342,49 0,146-37, , ,83 0,198-32, , ,13 0,239-39, , ,42 0,302-34, , ,04 0,333-39, , ,69 0,396-33, , ,29 0,417-38, , ,56 0,5-34, , ,32 0,51-38, , ,93 0,604-32, , ,22 0,604-38, , ,76 0,698-33, , ,28 0,698-38, , ,7 0,802-33, , ,01 0,781-39, , ,92 0,896-32, ,76 342,54 0,896-37, , ,97 0,979-31, , , , Top.cent 4, Top.cent 2, Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 0,5 1 0, , zaman frekans E4vib Frek.süre atlaması Hande Dinç Son Test Cent zaman frekans F4vib Frek.süre atlaması Cent 0, ,83 0-0, , , , , ,1 0,095-31, , ,12 0,053-44, , ,87 0,382 4, ,04 346,28 0,122-18, , ,81 0,46-27, , ,03 0,209-44, ,17 330,3 0,547 1, , ,53 0,296-17, , ,84 0,634-27, , ,33 0,391-43, , ,73 0,721-1, , ,27 0,487-18, , ,89 0,816-27, , ,05 0,591-44, , ,27 0,868 1, , ,37 0,678-18, , ,07 0,999-26, , ,62 0,8-41, , ,61 0,86-16, Top.cent 35, , ,14 0,999-44, Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. Top.cent 28, ,904 4 Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 4, , ,285412

283 258 zaman frekans E4vib Frek.süre atlaması İrem Boz Ön Test Cent zaman frekans F4vib Frek.süre atlaması Cent 0, , , , , , , ,13 0,099-20, , ,93 0,126-25, ,25 326,48 0,198-18, , ,94 0,335-25, , ,09 0,341-20, , ,93 0,462-25, , ,19 0,423-20, , ,97 0,555-25, , ,29 0,517-19, , ,18 0,654-29, , ,55 0,599-18, , ,53 0,77-27, ,75 326,6 0,698-17, , ,2 0,891-28, , ,39 0,797-19, , ,96 0,962-25, , ,54 0,902-18, , ,56 0,979-18, Top.cent 2, Top.cent 3, Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 0, , , , zaman frekans E4vib Frek.süre atlaması İrem Boz Son Test Cent zaman frekans F4vib Frek.süre atlaması Cent 0, , , , ,07 0-9, ,32 330,95 0,036 4, , ,83 0,08-30, , ,92 0,211 30, , ,16 0,182-9, , ,98 0,401-0, , ,38 0,248-33, , ,44 0,488 28, , ,49 0,496-7, , ,71 0,591 3, , ,75 0,59-31, , ,44 0,649 28, , ,81 0,656-0, ,02 330,81 0,736 4, , ,01 0,94-29, , ,53 0,984 28, Top.cent 30, Top.cent 32, Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 0,7 3 0, , ,219409

284 259 zaman frekans E4vib Frek.süre atlaması Özkan Çakır Ön Test Cent zaman frekans F4vib Frek.süre atlaması Cent 0, , , , , , , ,43 0,097-13, , ,22 0,098-28, , ,2 0,201-14, , ,25 0,195-28, , ,38 0,299-13, , ,28 0,299-28, , ,46 0,396-13, , ,38 0,397-28, , ,56 0,52-7, , ,74 0,494-26, , ,27 0,637-14, , ,93 0,598-25, , ,36 0,715-13, , ,67 0,696-26, , ,62 0,806-12, , ,7 0,8-26, , ,64 0,897-12, , ,79 0,897-25, , ,3 0,968-14, , ,54 0,995-27, Top.cent 7, Top.cent 3, Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 0, , , , zaman frekans E4vib Frek.süre atlaması Özkan Çakır Son Test Cent zaman frekans F4vib Frek.süre atlaması Cent 0, ,49 0 2, , , , , ,12 0,136-20, , ,1 0,144-39, , ,42 0,248-3, , ,9 0,376-10, , ,4 0,312-18, , ,18 0,504-39, , ,3 0,44 6, , ,59 0,584-16, ,24 326,87 0,544-16, , ,3 0,68-38, , ,12 0,648 5, , ,67 0,76-16, ,44 326,56 0,744-18, , ,3 0,904-38, , ,24 0,848 1, , ,16 0,976-19, ,64 326,95 0,944-16, Top.cent 27, Top.cent 29, Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 0, ,76 3,5 4, ,605263

285 260 zaman frekans E4vib Frek.süre atlaması Şadiye Adanalı Ön Test Cent zaman frekans F4vib Frek.süre atlaması Cent 0, ,17 0-4, , , , , ,02 0,042-5, , ,21 0,1-18, , ,07 0,142-4, , ,52 0,2-17, , ,23 0,242-4, , ,57 0,301-17, , ,08 0,342 0, , ,85 0,401-15, , ,28 0,437 1, , ,67 0,501-16, , ,84 0,538 4, , ,86 0,601-15, , ,46 0,638 2, , ,72 0,727-16, , ,16 0,738 0, , ,72 0,801-16, , ,88 0,848 4, , ,83 0,917-15, , ,99 0,944-14, Top.cent 9, Top.cent 4, Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 0, , , , zaman frekans E4vib Frek.süre atlaması Şadiye Adanalı Son Test Cent zaman frekans F4vib Frek.süre atlaması Cent 0, , , ,1 353, , , ,16 0,149 0, , ,98 0,124-5, , ,56 0,22 8, , ,06 0,193 19, , ,88 0,364-0, , ,79 0,311-5, , ,75 0,488 29, , ,98 0,367 19, , ,46 0,519 2, , ,6 0,492-6, , ,78 0,619 9, , ,36 0,573 21, , ,54 0,775 2, , ,31 0,691-3, , ,32 0,899 17, , ,85 0,809 23, , ,68 0,924 3, , ,85 0,872-5, , ,72 0,934 23, Top.cent 30, Top.cent 30, Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 0, , , ,347594

286 261 zaman frekans E4vib Frek.süre atlaması Tuğba Can Ön Test Cent zaman frekans F4vib Frek.süre atlaması Cent 0, ,58 0 8, , ,22 0-3, , ,02 0,11 5, , ,61 0,094-1, , ,54 0,197 8, , ,91 0,189-0, , ,15 0,346 6, , ,92 0,323-0, , ,46 0,417 7, , ,84 0,402-0, , ,15 0,528 6, , ,62 0,504-1, , ,71 0,606 8, , ,13 0,598-4, , ,96 0,74 10, , ,01 0,685-4, , ,87 0,795 9, , ,94 0,795-5, , ,86 0,898-5, Top.cent 4, Top.cent 5, Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 0, , , , zaman frekans E4vib Frek.süre atlaması Tuğba Can Son Test Cent zaman frekans F4vib Frek.süre atlaması Cent 0, , , , , , , ,09 0,112 16, , ,39 0,103 21, ,65 338,16 0,214 42, , ,26 0,206 45, , ,25 0,326 16, , ,34 0,3 21, , ,11 0,411 42, , ,4 0,403 45, , ,58 0,523 18, , ,01 0,505 24, , ,23 0,608 42, , ,43 0,608 46, , ,45 0,737 18, , ,42 0,719 21, ,25 338,18 0,814 42, ,45 359,23 0,822 45, , ,48 0,925 18, , ,49 0,933 22, , ,28 0,993 42, , ,19 0,993 40, Top.cent 26, Top.cent 24, Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. Tep. Nok.S.fark Vib.sayı. 0, ,83 4 4, ,819277

287 262 EK XI BĠREYSEL ÇALGI EĞĠTĠMĠ DERS ĠÇERĠKLERĠ

288 263 BĠRĠNCĠ YIL BĠREYSEL ÇALGI EĞĠTĠMĠ 1 GMÖ kredi 1. Yıl 1. Dönem zorunlu Ġçerik: Yaylı-nefesli-vurmalı, gitar, bağlama, ud çalgılarının eğitiminin niteliği, çalgıyı çalmanın niteliği, çalmaya iliģkin temel kavramlar, araç ve beceriler, birinci konumda yayın ve parmakların kullanımına iliģkin temel beceriler, bu becerileri uygulama dağarcığına sahip olmak ve tanımak. BĠREYSEL ÇALGI EĞĠTĠMĠ 2 GMÖ kredi 1. Yıl 2. Dönem zorunlu Ġçerik: YAYLILAR Keman-Viyola-Viyolonsel-Kontrbas Bir, iki, üç, dört teli kapsayan yalın çalıģmalar, aynı telde kalarak ve değiģtirerek parmak düģürme ve yay sürme becerisini geliģtirmek, birinci konumda yayın ve parmakların değiģik düzenlemelerle kullanılması, yayın telde kalarak sürülmesine iliģkin tekniklere baģlamak, legato, detaģe, martele tekniklerini geliģtirmek, bu çalgılar için yazılmıģ tek bölümlü kolay ve küçük yapıtları seslendirmek. ĠKĠNCĠ YIL BĠREYSEL ÇALGI EĞĠTĠMĠ 3 GMÖ kredi 2. Yıl 3. Dönem zorunlu Ġçerik: YAYLILAR Keman-Viyola-Viyolonsel-Kontrbas Öğrenilen bütün tellerde parmak düģürme ve yay sürme becerilerinin geliģtirilmesine, çabuklaģtırılmasına iliģkin etüt ve yapıtların çalıģılması, yay sürmede, detaģe ve legato tekniklerinin geliģtirilmesi. Birinci konumda karmaģık yay sürme ve parmak düģürmelerinin geliģtirilmesi. Yeni bir konuma (pozisyon) geçmek (II ya da III), bu konumda ön becerileri kazanmak, yaylı çalgılar literatüründe tanınmıģ küçük yapıtları (sonatin, konçertino) çalmak, tanımak, basit türkü ve oyun havalarını çalabilmek.

289 264 BĠREYSEL ÇALGI EĞĠTĠMĠ 4 GMÖ kredi 2. Yıl 4. Dönem zorunlu Ġçerik: YAYLILAR Keman-Viyola-Viyolonsel-Kontrbas Ġki konumda kalarak ve değiģtirerek çalmaya iliģkin becerileri kazanmak, geliģtirmek, süslemeli çalmaya iliģkin çalıģmalara baģlamak, çarpma, mordan, tril, flajöle türünden sesler üretmeye iliģkin beceriler kazanmak, martele ve staccato yay tekniklerini geliģtirmeye yönelik çalıģmaları ilerletmek, pizzicato ve benzeri parmakla çalmaya yönelik beceriler kazanmak ve bu teknikleri içeren Ģarkı, türkü ve evrensel yapıtları seslendirmek. ÜÇÜNCÜ YIL BĠREYSEL ÇALGI EĞĠTĠMĠ 5 GMÖ kredi 3. Yıl 5. Dönem zorunlu Ġçerik: YAYLILAR Keman-Viyola-Viyolonsel-Kontrbas Üçüncü konumu öğrenmek, bu konumda kalarak ve daha sonra diğer konumla geçiģ çalıģmaları yapmak, kazanılmıģ yay tekniklerini geliģtirmek, karmaģık yay sürüģlerindeki becerileri ilerletmek, üç konumu içeren etüt ve yapıtlarda dağarcığı çoğaltmak, tanımak. BĠREYSEL ÇALGI EĞĠTĠMĠ 6 GMÖ kredi 3. Yıl 6. Dönem zorunlu Ġçerik: YAYLILAR Keman-Viyola-Viyolonsel-Kontrbas Yeni bir konum daha ekleyerek, IV. konumda kalıcı ve diğer konumlarla değiģmeli çalıģma becerisini kazanmak. Sol elde vibrato çalıģmalarını geliģtirmek. Zıplatmalı yay sürüģlerine baģlamak: Spiccato. Orta güçlükte yapıtları seslendirebilmek.

290 265 DÖRDÜNCÜ YIL BĠREYSEL ÇALGI EĞĠTĠMĠ 7 GMÖ kredi 4. Yıl 7. Dönem zorunlu Ġçerik: YAYLILAR Keman-Viyola-Viyolonsel-Kontrbas V. konumda kalıcı ve değiģmeli çalıģmaya iliģkin becerileri kazanmak. Yayı tele düģürerek kullanmaya dayalı teknik becerileri geliģtirmek: Spiccato, sotie, rikoģe. Bu teknikleri içeren yapıtları seslendirmek ve tanımak. BĠREYSEL ÇALGI EĞĠTĠMĠ 8 GMÖ kredi 4. Yıl 8. Dönem zorunlu Ġçerik: YAYLILAR Keman-Viyola-Viyolonsel-Kontrbas Yüksek konumlarla (VI, VII, VIII, vb) çalıģma becerisi kazanmak, örnek, etüt ve yapıtları tanımak, öğrenilen yay tekniklerini geliģtirmek. Büyük boyutlu evrensel yapıtları tanımak ve seslendirmek.

291 266 EK XII DENEYSEL ĠġLEMDE KULLANILAN ETÜTLER

292 267