BÖLÜM Biyolojik Çevrenin Değerlendirilmesi - Denizel

Transkript

1 BÖLÜM Biyolojik Çevrenin Değerlendirilmesi - Denizel

2 İÇİNDEKİLER Sayfa No İÇİNDEKİLER... i TABLOLAR... ii ŞEKİLLER... iii KISALTMALAR... iv Biyolojik Çevrenin Değerlendirilmesi - Denizel Araştırma Gemileri Deniz Ekolojisi ve Biyoçeşitlilik Çalışmaları Makrobentos Metodoloji Saha Çalışması Bulguları Genel Değerlendirme ve Koruma Önlemleri Deniz Balıkları Metodoloji Saha Çalışması Bulguları Genel Değerlendirme ve Koruma Önlemleri Deniz Memelileri Çalışmaları Metodoloji Saha Çalışması Bulguları Genel Değerlendirme ve Koruma Önlemleri i

3 TABLOLAR Sayfa No Tablo YÇA daki biyosenözler ile içerdikleri fasiyes/birlikler, RAC/SPA kodları, kapladıkları yüzey alanları ve toplam çalışma alanındaki yüzdeleri (%) Tablo Türkiye kıyılarındaki Özel Çevre Koruma Alanları Tablo Örnekleme istasyonlarında belirlenen denizel flora türleri Tablo Makrobentik bitki türlerinin (sayısal olarak) kompozisyonu Tablo Örnekleme istasyonlarının koordinatları, habitat yapısı ve derinlikleri Tablo Yan taramalı sonar verilerine göre sert zemin yapısına sahip olduğu tahmin edilen istasyonların koordinatları, habitat yapıları ve derinlikleri Tablo Küçük kayalık partiküllerin bulunduğu tahmin edilen istasyonların koordinatları, habitat yapıları ve derinlikleri Tablo İstasyonlardaki tür sayısı, birey sayısı, tür zenginliği ile çeşitlilik ve düzenlilik indeks değerleri Tablo Dalış yapılan istasyonlara ait bilgiler Tablo Marmara Denizi seçilmiş balık türleri listesi,,,,,,, Tablo Mayıs 2013 tarihinde istasyonlarda saptanan balık türleri ve birey sayıları Tablo Eylül 2013 tarihinde istasyonlarda saptanan balık türleri ve birey sayıları Tablo Yerel çalışma alanında yer alan istasyonlarda tespit edilen balık türlerinin dağılımı, koruma ve endemizm durumları ile duyarlılıkları Tablo Anket çalışması yapılan limanların koordinatları Tablo Anketlerden elde edilen denizel memeli türlerine ilişkin bilgiler Tablo Gözlemlenen türlerin lokaliteleri, koruma, endemizm ve duyarlılık durumları ii

4 ŞEKİLLER Sayfa No Şekil Yalçınoğlu 1 Teknesi Şekil Candeniz II Teknesi Şekil Yerel çalışma alanında yer alan biyosenözlerin dağılımı Şekil YÇA içinde yer alan fasiyes/birliklerin örtü yüzdeleri (%) Şekil Türkiye deki Özel Çevre Koruma Alanları Şekil Makrofit türlerinin (yüzde olarak) kompozisyonu Şekil Tespit edilen tür sayılarının istasyonlara göre dağılımı Şekil Örnekleme İstasyonları Şekil Tür sayıları açısından sistematik taksonların kompozisyonu Şekil Birey sayıları açısından sistematik taksonların kompozisyonu Şekil İstasyonlar arasındaki benzerliği gösteren dendogram ve MDS grafiği Şekil Çanakkale de anket çalışması yapılan limanlar ve proje güzergâhı iii

5 KISALTMALAR A ACCOBAMS BÇA C.c. CR D D.d. DE EN G G.g. IUCN K km KS L LC m mm M.m. MDS NT O P.p. PVC RAC/SPA Aksaz Limanı Karadeniz, Akdeniz ve Mücavir Atlantik Bölgesi nde Yaşayan Denizel Memeli Türlerinin Korunması Anlaşması Bölgesel Çalışma Alanı Caretta caretta Kritik Düşük Duyarlılık Delphinus delphis Değirmencik Limanı Tehlikede Gelibolu Limanı Grampus griseus Doğa ve Doğal Kaynakların Korunması İçin Uluslararası Birlik Kemer Limanı Kilometre Kilitbahir Limanı Lapseki Limanı Düşük Riskli Metre Milimetre Monachus monachus Çok Boyutlu Ölçekleme Tehdide açık Orta Duyarlılık Phocoena phocoena Polivinil klorür Özel Koruma Alanları Bölgesel Faaliyet Merkezi iv

6 S Seddülbahir Limanı S-1 Şevketiye Limanı SAP BIO Protokolü T.t. TANAP UNEP VU YÇA Biyolojik Çeşitliliğin Korunması İçin Stratejik Eylem Programı Tursiops truncatus Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Birleşmiş Milletler Çevre Programı Duyarlı Yerel Çalışma Alanı v

7 Biyolojik Çevrenin Değerlendirilmesi - Denizel Bu bölümde, denizel biyolojik çalışmaların sonuçları sunulmaktadır. Denizel biyolojik saha çalışmaları Prof. Dr. Tuncer Katağan, Prof. Dr. Melih Ertan Çınar, Prof. Dr. Ertan Taşkavak, Prof. Dr. Murat Kaya, Prof. Dr. Murat Bilecenoğlu, Prof. Dr. Cengiz Metin, Doç. Dr. Alper Doğan, Doç. Dr. Kerem Bakır, Yrd. Doç. Dr. Fevzi Kırkım, Dr. Ertan Dağlı, Dr. S. Can Akçınar tarafından gerçekleştirilmiştir. Türlerin teşhisinde bu ekibe ayrıca Prof. Dr. Bilal Öztürk, Prof. Dr. Mesut Önen, Assoc. Prof. Dr. Şermin Açık Çınar, Dr. Banu Bitlis Bakır, Alper Evcen, Başak Öztoprak katılmıştır. Literatür çalışmaları ile tüm denizel biyolojik çalışmaların koordinasyonu, Dr. Elif Manav Tüfekci tarafından gerçekleştirilmiştir Araştırma Gemileri Proje koridorunda bulunan denizel bentik flora ve faunanın belirlenmesi ve dağılımları ile ilgili detaylı bilgi toplamak amacıyla, saha çalışması gerçekleştirilmiştir. Özellikle alanda bulunması muhtemel endemik ve / veya tehdit altındaki türler (IUCN Kırmızı Liste ye göre CR ve EN kategorisindeki türler) ve / veya sınırlı alanda dağılım gösteren türlere odaklanılmıştır. Çalışmada denizel balıklar ve memelilerin habitatları ile zeminde kolonize olan biyoçeşitlilik ortaya konmuştur. Makrobentos (yumuşak zemin) çalışmaları, Yalçınoğlu 1 teknesi ile yapılmıştır (Şekil ). Şekil Yalçınoğlu 1 Teknesi Sert zemin komüniteleri ve balık çalışmalarını içeren tüplü dalış çalışmaları ise, Candeniz II Teknesi kullanılarak gerçekleştirilmiştir (Şekil )

8 Şekil Candeniz II Teknesi Deniz Ekolojisi ve Biyoçeşitlilik Çalışmaları A. Denizel Habitat ve Ekosistemler Bentik Habitatlar Cystoseira cinsine ait kahverengi algler, genellikle kıyısal kayalık alanlarda bulunurlar. Türkiye sahilleri boyunca, Cystoseira cinsine ait 23 tür gözlemlenmiştir ve bunlardan 19 u Akdeniz e endemiktir (Taşkın & Öztürk, ). Bazı Cystoseira türleri özellikle Kuzey Ege Denizi, Marmara Denizi ve Karadeniz de geniş yataklar oluştururlar (Taşkın et al., ; ). Cystoseira barbata nın birçok fasiyesleri (birlikleri), Marmara Denizi ve Karadeniz de de kaydedilmiş (Aysel et al., ; ), ayrıca C. crinita nın fasiyesleri, Ege Denizi ve Akdeniz de gözlemlenmiştir (Güner et al., ; Aysel, ; Aysel et al., ). Dikkate değer bir öneme sahip olan ve özel birlikler oluşturan Lithophyllum byssoides alg türü, Ege Denizi ve Akdeniz de gözlemlenmiş olup Marmara Denizi ve Karadeniz de bulunmamaktadır. Posidonia oceanica çayırları, yuvalama alanı olarak biyoçeşitlilik açısından, birçok bitki ve hayvan türüne ev sahipliği yapmakta olup, sıcak noktalar oluşturmaktadır. Bu 1 TAŞKIN, E., ÖZTÜRK, M., The Marine Brown Algae of the east Aegean Sea and Dardanelles. I. Ectocarpaceae, Pylaiellaceae, Chordariaceae, Elachistaceae and Giraudiaceae, Cryptogamie, Algologie, 28 (2): TAŞKIN E., ÖZTÜRK, M., KURT, O., ÖZTÜRK, M., Check-list of the marine flora of Turkey. 87 p., Manisa. 3 TAŞKIN, E., JAHN, R., ÖZTÜRK, M., FURNARI, G. & CORMACI, M., The Mediterranean Cystoseira (with photographs), Publications of Celal Bayar University, No: 004, 75 pp. 4 AYSEL, V., GÜNER, H. & DURAL, B., The flora of Marmara Sea, Türkiye, II, Phaeophyta and Rhodophyta, Ege Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 10: AYSEL, V., B. DURAL, A. SUKATAR, H. GÜNER & ERDUĞAN, H., Marine algae of Zonguldak (Black Sea, Turkey), XIII. National Biology Congress (17-20 September 1996, Istanbul). Hydrobiology Section, 5: GÜNER, H., V. AYSEL, SUKATAR, A. & ÖZTÜRK, M., Aegean Sea Flora of Turkey. I. Blue-green, green, dark algae and the angiospermae, Nature and Science Journal, 9: AYSEL, V., Marine flora of the Turkish Mediterranean Coast. II. Brown algae (Phaeophyceae), Turk. J. Bot., 21: AYSEL, V., DURAL, B., GONUZ, A., ARTUK, A. & DÜZYATAN, K.C., Marine Flora of Urla Port and around (Izmir Bay, Aegean Sea, Turkey), IX. National Aquacultural Products Symposium (18-19 September Egirdir/Isparta) Booklet, pp:

9 nedenle, kıyısal ekosistem dinamikleri açısından önemli bir rolü bulunmaktadır. Bu önemli rolü ve özellikle antropojenik etkiler nedeniyle oluşan popülasyon azalmalarından duyulan endişe nedeni ile öncelikli habitatlar olarak ele alınmaktadır. Posidonia oceanica çayırları aynı zamanda, bölgenin çevresel kalitesinin indikatörüdürler. Türle ilgili çeşitli çalışmalar olmasına rağmen, Çanakkale ve Marmara Denizi nde bulunan deniz çayırları yataklarının dağılımı ile ilgili yeni bir çalışmadan başka (Meinesz et al., ) bir çalışmaya literatürde rastlanmamıştır. Sirkalittoral zonun önemli habitatlarından biri olan mercan biyosenözleri, ülkemiz sularında spesifik olarak çalışılmamıştır. Ancak bazı genel çalışmalarda, bu tipik birlikleri oluşturan türler kaydedilmiştir (Demir, ; Öztürk & Bourguet, ; Aysel et al., ; Ateş et al., ; Topaloğlu et al., ; Aktan, ; Topçu & Öztürk, ). Türkiye sularında, dalsı mercanları (gorgonlar) içeren mercan yapıları, Kuzey Ege (Ayvalık Civarı ve Saros Körfezi) ve Marmara Denizi nde bulunmaktadır (Topçu & Öztürk, 2013; yayınlanmamış veri). Yukarıda detayları verilen denizel saha çalışmaları, YÇA da yer alan denizel habitatların dağılımı ile ilgili bilgi sağlamayı amaçlamıştır. Yan taramalı sonar, bentik örneklemeler ve dalışlar ile gerçekleştirilen görsel gözlemlerden elde edilen veriler, ArcGIS ve AutoCAD yazılımları kullanılarak, biyosenötik haritanın oluşturulmasında kullanılmıştır. Çalışmada özellikle, yerel çalışma alanı olarak belirlenen 500 m genişliğindeki proje koridorunda, öncelikli habitatlara (eğer varsa) odaklanılmıştır. Habitatlar ve biyosenözler, harita üstünde gösterilmiştir (Ek 2.4, Biyolojik / Denizel Habitat ve Ekosistemler Mevcut Durum Raporu). Biyosenötik haritalar, Pérès & Picard (1964) 17 ve UNEP (2006) 18 e göre çizilmiştir. Harita üzerindeki semboller, Meinesz et al. (1983) 19 tarafından önerilen şekilde kullanılmıştır. Yan taramalı sonar sonuçları, YÇA da sert zeminin çok sınırlı bir alan kapladığını göstermiştir. Ancak video kayıtları ve dalgıçların yaptığı gözlemler sonucunda, bu alanlarda sert zeminin bulunmadığı saptanmıştır. 9 MEINESZ, A., CİRİK, Ş., AKÇALI, B., JAVEL, F., MIGLIACCIO, M., THIBAUT, T., YÜKSEK, A. & PROCACCINI, G., Posidonia oceanica in the Marmara Sea, Aquatic Botany, 90: DEMIR, M., Boğaz ve Adalar Sahillerinin Omurgasız Dip Hayvanları, İst. Üniv. Fen Fak. Hidrobioloji Araş. Enst. Yayınları, 3: 615 s. 11 ÖZTÜRK, B. & BOURGUET, J. P., Données préliminaires sur le corail noir de la Mer de Marmara (Turquie) Gerardia savaglia (Bertolini, 1819), Ist. Univ. Journal of Fisheries 4: AYSEL, V., ERDUĞAN, H., OKUDAN, E.Ş. & ERK, H., Marine algae and seagrasses of Bozcaada (Çanakkale, Aegean Sea, Turkey), EU Journal of Fisheries & Aquatic Science 22 (1,2): ATEŞ, A.S., KATAĞAN, T., KOCATAŞ, A., Bathymetric Distribution of Decapod Crustaceans on the Continental Shelf Along the Aegean Coasts of Turkey. Crustaceana, 79(2): TOPALOĞLU, B., ÖZTÜRK, B., TOPÇU, E.N. & GÖNÜLAL, O., A preliminary study on the macrozoobenthic invertebrate fauna of two banks in the North Aegean Sea, Rapp. Comm. Int Mer Médit. 39: AKTAN, Y., On the occurrence of coralligenous algae in the Johnston Bank (Aegean Sea), J. Black Sea/Mediterranean Environment, 18: TOPÇU, E.N. & ÖZTÜRK, B., Octocoral diversity of Balıkçı Island, the Marmara Sea, J. Black Sea/ Mediterranean Environment, 19: PÉRÈS J.M. & PICARD J., Nouveau manuel de bionomie benthique de la Méditerranée, Rec. Trav. Stat. Mar. Endoume, 31(47): UNEP/MAP/RAC-SPA, Classification of benthic marine habitat types for the Mediterranean Region. RAC/SPA, Tunis, 13 pp. 19 MEINESZ A., BOUDOURESQUE C.F., FALCONETTI C., ASTIER J.M., BAY D., BLANC J.J., BOURCIER M., CINELLI F., CİRİK S., CRISTIANI G., DI GERONIMO I., GIACCONE G., HARMELIN J.G., LAUBIER L., LOVRIC A.Z., MOLINIER R., SOYER J. & VAMVAKAS C., Normalisation des symboles pour la représentation et la cartographie des biocénoses benthiques littorales de Méditerranée, Ann. Inst. océanogr., Paris, 59 (2):

10 Yumuşak zemin, çalışma alanının % 100 ünü kaplamaktadır. YÇA da toplam 323 zoobentik tür tespit edilmiştir; Polychaeta 162 tür, Mollusca 97 tür, Crustacea 33 tür, Sipuncula 8 tür, Echinodermata 7 tür, Cnidaria 7 tür, Nemertini 4 tür, Porifera 2 tür, Platyhelminthes 1 tür, Nematoda 1 tür ve Phoronida 1 türle temsil edilmiştir. Özellikle, YÇA nın sığ kısımlarında (Avrupa ve Anadolu yakalarının her ikisinde) Cymodocea nodosa ve Zostera spp. yatakları gözlemlenmiştir. Gerek jeolojik (granülometrik), gerekse biyolojik verilere dayanarak, araştırma bölgesinde 3 tip habitat belirlenmiştir: ince kum, kum ve çamur. YÇA da 3 tip biyosenöz ve 4 tip fasiyes/birlik belirlenmiştir: iyi boylanmış ince kum biyosenözü, kıyısal detritikli zemin ve kıyısal karasal çamur (Şekil ve detaylı bilgi Ek 2.4). Şekil Yerel çalışma alanında yer alan biyosenözlerin dağılımı Proje koridorundaki fasiyes/birliklerin örtü yüzdesi, Şekil de verilmiştir. YÇA daki biyosenözler, fasiyesler ve örtü yüzdeleri ise Tablo de sunulmuştur. Şekil YÇA içinde yer alan fasiyes/birliklerin örtü yüzdeleri (%)

11 Tablo YÇA daki biyosenözler ile içerdikleri fasiyes/birlikler, RAC/SPA kodları, kapladıkları yüzey alanları ve toplam çalışma alanındaki yüzdeleri (%) BİYOSENÖZ BİRLİK/FASİYES İSTASYONLAR km 2 % İyi boylanmış ince kum Cymodocea nodosa ve Zostera spp. birliği SB1-SB3, SB17 1,076 6,27 Kıyısal detritikli zemin Polygordius lu çok kavkılı siltli kum birliği SB4, SB14 0,922 5,38 Kıyısal detritikli zemin Antalis inaequicostata lı kum birliği SB5 0,817 4,77 Kıyısal karasal çamur Amphiura filiformis li çamur fasiyesi SB6-SB13, SB15, SB16 14,325 83,58 TOPLAM 17, Zooplankton Marmara Denizi'nin zooplankton türleri, beslenme düzenleri nedeniyle yaptıkları dikey göçler süresince karşılaştıkları ve Akdeniz ile Karadeniz den gelen farklı su kütlelerinin akışından kaynaklanan tuzluluk değişimlerine oldukça toleranslıdırlar. Svetlichny et al (2006) 20, Karadeniz den (Boğaz girişine yakın bölge) ve Marmara Denizi nden (Boğaz çıkışına yakın bölge ve Prens Adaları) örneklediği mesozooplankton türlerinin kompozisyonu ve yoğunluğunu belirlemiştir. Çalışmada, Boğaz boyunca Karadeniz e özgü Copepoda türlerinin azaldığı, Cladocera ve Oikopleura dioica türünün ise Marmara Denizi ne doğru arttığı sonucu rapor edilmiştir. Marmara Denizi ndeki toplam zooplankton türlerinin % 78 ini, Karadeniz türleri oluşturmaktadır. Bu türler, daha düşük tuzluluğa sahip yüzey tabakada bulunurken; daha derin tabakada (25-50 m) bu taksonlara ait bireylerin % 57 sinin ölü olduğu rapor edilmiştir. Denizel Biyoçeşitlilik Akdeniz, tüm okyanus yüzeyinin sadece % 1 ini kaplamakta ve toplam denizel biyoçeşitliliğin yaklaşık % 10 nunu içermektedir (Bianchi & Morri, ; Boudouresque, ). Türkiye Denizleri nin biyolojik çeşitliği üzerine en güncel veri, Kocataş et al. (2000) 23 ile Taşkın et al. (2008) 24 tarafından verilmiştir. Bu derleme makalelerine göre, Türkiye kıyılarında 699 bitki ve hayvan olmak üzere toplam denizel tür yaşamaktadır. Bitkilerden (alg ve fanerogamlar) 285 i Karadeniz de, 416 sı Marmara Denizi nde, 507 si Ege Denizi nde ve 444 ü Levantin Denizi nde kaydedilmiştir. Türkiye kıyılarında Rhodophycea (kırmızı algler) 327 türle, Cyanophyceae (mavi-yeşil algler) 107 türle, Phaeophyceae (kahverengi algler) 141 türle, Xanthophyceae (sar-yeşil algler) 1 türle, Chlorophyceae (yeşil algler) 115 türle, Charophyceae (su şamdanları) 3 türle, Liliopsida (fanerogamlar) 5 türle temsil edilmektedir (Taşkın et al., ). Protozoa (Ciliata) ve metazoa türlerinden 386 sı Karadeniz de, i Marmara Denizi ve Boğazlar da, i Ege Denizi nde ve ı Levantin Denizi nde kaydedilmiştir. Ancak 20 SVETLICHNY, L., HUBAREVA, E., KIDEYS, A., İŞİNİBİLİR, M., SHMELEVA, A., Zooplankton community state in the Northeastern Marmara Sea during autumn with comments on mass mortality of the Black Sea species due to the salinity gradient, J. Black Sea/Mediterranean Environment, 12: BIANCHI, C.N.; MORRI, C., Marine Biodiversity of the Mediterranean Sea: Situation, Problems and Prospects for Future Research, MARİNE Pollution Bulletin, Volume 40, Number 5, pp (10). 22 BOUDOURESQUE, C.F., Marine biodiversity in the Mediterranean: status of species, populations and communities, Sci. Rep. Port-Cros natl. Park, Fr., 20: KOCATAŞ, A., KATAĞAN, T., ERGEN, Z., MATER, S., ÖZEL, İ., KATAĞAN, T., KORAY, T., ÖNEN, M., KAYA, M., TASKAVAK, E., MAVİLİ, S., Biological Diversity in the Seas of Turkey, Ege Univ., Aquacultural Products Journal, 17: TAŞKIN E., ÖZTÜRK, M., KURT, O., ÖZTÜRK, M Check-list of the marine flora of Turkey. 87 p., Manisa. 25 TAŞKIN E., ÖZTÜRK, M., KURT, O., ÖZTÜRK, M Check-list of the marine flora of Turkey. 87 p., Manisa

12 bu çalışmadan sonra, Türkiye kıyılarında çok sayıda tür rapor edilmeye devam etmiştir (Kocataş et al., ; Çınar, ; Çınar & Dağlı, ). Biyoçeşitliliği etkileyen en önemli faktörlerden biri, yabancı (egzotik-istilacı) türlerin, gemilerle örneğin Süveyş Kanalı ndan (balast suları ve tekne ile taşınma) ve akuakültür vasıtasıyla taşınmasıdır. Şu ana kadar Akdeniz e taşınan yabancı tür sayısı 986 dır (Zenetos et al., ). Bu türlerin 775 i Doğu Akdeniz de, 400 ü Türkiye kıyılarında kaydedilmiştir (Çınar et al., ). En fazla yabancı tür Levantin Denizi nden (330 tür) tespit edilmiş olup, bunu sırasıyla Ege Denizi (165 tür), Marmara Denizi (69 tür) ve Karadeniz (20 tür) izlemektedir. Türkiye kıyılarında Caulerpa racemosa, Amphistegina lobifera, Amphisorus hemprichii, Rhopilema nomadica, Mnemiopsis leidyi, Hydroides spp., Ficopomatus enigmaticus, Charybdis longicollis, Rapana venosa, Asterias rubens, Siganus spp. ve Lagocephalus sceleratus gibi yüksek istilâ potansiyeline sahip türler, mevcut ekosistem ve insanlar üzerinde büyük etkilere sahip olabilir. YÇA da gerçekleştirilen çalışmalarda, 63 makrofit ve 323 makrobentik omurgasız türü kaydedilmiştir. Bölgede yaşayan tek deniz memelisi Tursiops truncatus (afalina) türüdür. Zaman zaman diğer denizel memeliler de alanda görülmektedir. Bu türlerin hiçbiri endemik değildir. Bentos biyoçeşitliliği açısından; en fazla tür sayısı, SB12 (94 tür), SB14 (86 tür) ve SB15 (83 tür) no lu istasyonlarda tespit edilmiştir. SB6 (19 tür) ve SB5 (20 tür) no lu istasyonlar ise az sayıda türle temsil edilmektedir. Proje koridorunda 5 istilacı tür tespit edilmiştir: Alg: Codium fragile 4 omurgasız: o Sipuncula: Aspidosiphon (Akrikos) mexicanus o Poliket: Marphysa disjuncta, Prionospio pulchra, Hydroides elegans B. Denizel Koruma Alanları Denizel koruma alanları, karasal ve denizel biyoçeşitliliğinin korunmasında büyük rol oynamaktadır. Türkiye'de kıyı habitatlarının bozulması, 1970'lerin başında plansız kıyı yapılaşması nedeniyle başlamış, özellikle turistik aktiviteler, yaban hayatını olumsuz etkilemiştir. Ayrıca aşırı avlanma ve yasadışı balıkçılık da, yaban hayatına olumsuz etkide bulunmuştur. 26 KOCATAŞ, A., KATAĞAN, T., ERGEN, Z., MATER, S., ÖZEL, İ., KATAĞAN, T., KORAY, T., ÖNEN, M., KAYA, M., TASKAVAK, E., MAVİLİ, S., Biological Diversity in the Seas of Turkey, Ege Univ., Aquacultural Products Journal, 17: ÇINAR, M.E., Polychaeta (Annelida: Polychaeta) checklist for the Marmara Sea and the Straits, Marmara Sea 2010 Symposium Presentations Book, Öztürk B. Ed., TÜDAV publication no: 32: ÇINAR, M.E. & DAĞLI, E., Polychaetes (Annelida: Polychaeta) from the Aegean and Levantine coasts of Turkey, with descriptions of two new species, Journal of Natural History, 47: ZENETOS, A., GOFAS, S., MORRİ, C., ROSSO, A., VİOLANTİ D., GARCÍA RASO, J.E., ÇINAR, M.E., ALMOGİ- LABİN, A., ATEŞ, A.S., AZZURRO, E., BALLESTEROS, E., BİANCHİ, C.N., BİLECENOĞLU, M., GAMBİ, M.C., GİANGRANDE, A., GRAVİLİ, C., HYAMS-KAPHZAN, O., KARACHLE, P.K., KATSANEVAKİS, S., LİPEJ, L., MASTROTOTARO, F., MİNEUR, F., PANCUCCİ-PAPADOPOULOU, M.A., RAMOS ESPLÁ, A., SALAS, C., SAN MARTÍN, G., SFRİSO A., STREFTARİS, N. & VERLAQUE, M., Alien species in the Mediterranean Sea by A contribution to the application of European Union s Marine Strategy Framework Directive (MSFD). Part 2. Introduction trends and pathways, Mediterranean Marine Science, 13: ÇINAR, M.E., DAĞLI, E., AÇIK, S., Annelids (Polychaeta and Oligochaeta) from the Sea of Marmara, with descriptions of five new species, Journal of Natural History, 45:

13 Türk makamları, farklı statüler ve yasal mekanizmalar ile birçok kıyı koruma alanları kurmayı başarmıştır. Sadece Milli Parklar ve Özel Koruma Alanları, Türkiye sahil şeridinin % 10 undan fazlasını kapsamaktadır 31. YÇA ya yakın veya BÇA da denizel koruma alanı ya da denizel veya kıyısal parklar bulunmamaktadır. Bununla birlikte Türk Boğazlar Sistemi (Marmara Denizi ve Çanakkale dâhil), ACCOBAMS (Karadeniz, Akdeniz ve Mücavir Atlantik Bölgesi nde Yaşayan Denizel Memeli Türlerinin Korunması Anlaşması) kararı ile, Afalina (Tursiops truncatus) Türü İçin Özel Öneme Sahip Alan olarak gösterilmiştir. Sözleşme için 2012 yılında Kanun Tasarısı hazırlamış olan Türkiye, uygun olan alanlarda denizel koruma alanı oluşturulması için işbirliğine davet edilmiştir. Türkiye kıyılarında 10 Özel Çevre Koruma Alanı bulunmaktadır (Tablo ve Şekil ). Tablo Türkiye kıyılarındaki Özel Çevre Koruma Alanları Bölge İsmi İlan Tarihi Alan (km 2 ) Saros Körfezi Gökova ,9 Köyceğiz-Dalyan ,46 Fethiye-Göcek ,37 Patara ,10 Kaş-Kekova ,83 Göksu Deltası ,5 Belek ,79 Foça ,44 Datça-Bozburun ,89 Şekil Türkiye deki Özel Çevre Koruma Alanları 32 Türkiye kıyıları boyunca yer alan Özel Çevre Koruma Alanları ile ilgili detaylı bilgi, Ek 2.4 te, Biyolojik / Denizel Korunan Alanlar Mevcut Durum Raporu nda sunulmuştur

14 C. Denizel Flora C.1. Metodoloji Raporun ilerleyen paragraflarında detayları verilmiş olan yumuşak zemin makrofaunası çalışması süresince toplanan bitki türlerine ek olarak, serbest ve tüplü dalışlar yapılarak, fitobentosa ait örnekler 5 istasyonda (SB1, SB2, SB3, SB16 ve SB17) rastgele toplanmıştır. Fitobentos örneklerinin toplandığı bu istasyonların çevresindeki kayalık zemin alanları da taranmış ve burada yaşayan türler de (örneğin Cystoseira spp., Corallinales ordosu türleri) örneklenmiştir. Örnekler % 4 lük formaldehit solüsyonunda fikse edilmiş ve taksonomik analizler için saklanmıştır. Laboratuvara getirilen örnekler tatlısuda yıkandıktan sonra sınıflandırılmış; steromikroskop ve ışık mikroskobu kullanılarak, her sistematik grup için farklı monograflar ve makaleler yardımıyla teşhisleri yapılmıştır C.2. Saha Çalışması Bulguları Masabaşı Çalışmaları Bentik Flora Akdeniz için rapor edilen bitkisel takson arasında 699 bitkisel takson (Taşkın et al., ), Türkiye Denizleri nde tanımlanmıştır (Coll et al., ; Cormaci et al., ). İstanbul ve Çanakkale Boğazı ile yakınındaki denizler dâhil Marmara Denizi için bazı eski çalışmalar (Buxbaum, ; Forsskål, ) bulunmaktadır (Forsskål, 1775; Taşkın & Pedersen, ; Fritsch, ; Öztığ , ) lı yıllardan bugüne Marmara Denizi nin (Aysel et al., ; ; ), Çanakkale Boğazı nın (Aysel et al., ) ve Kilitbahir in (Taşkın et al., ) bentik florası üzerine birçok araştırma yapılmıştır. Son yıllarda, birçok türün Türkiye kıyıları için ilk kayıtları verilmiş ve bazı türler (örneğin, Microspongium globosum, Scytosiphon dotyi, Botrytella parva, Ulonema rhizophorum, Gelidium serra) yeniden isimlendirilmiştir. 33 TAŞKIN E., ÖZTÜRK, M., KURT, O., ÖZTÜRK, M Check-list of the marine flora of Turkey. 87 p., Manisa. 34 COLL, M., PIRODDI, C., STEENBEEK, J., KASCHNER, K., BEN RAIS LASRAM, F., et al., The Biodiversity of the Mediterranean Sea: Estimates, Patterns, and Threats. PLoS ONE 5(8): e11842, doi: /journal.pone CORMACI, M., FURNARI, G., CATRA, M., ALONGI, G. AND GIACCONE, G., Flora marina bentonica del Mediterraneo: Phaeophyceae, Bollettino dell'accademia Gioenia, 45: BUXBAUM, J.C., Plantarum minus cognitarum centuria. II. Petropoli. 37 FORSSKÅL, P., Flora Aegyptiaca-Arabica sive descriptiones plantarum, quas per Aegyptum inferiorem et Arabium delicem detexit illustravit Petrus Forskål. Prof. Haun. Post mortem auctoris edidit Carsten. 38 TAŞKIN, E. and PEDERSEN P. M., First report of the alien brown alga Botrytella parva (Takamatsu) H.-S. Kim (Chordariaceae, Phaeophyceae) from the eastern Mediterranean Sea, Botanica Marina, 55 (5): FRİTSCH, K., Flora Von Constantinopel. Wien. 40 ÖZTIĞ, F., About the marine vegetation of Erdek coasts. Türk.Biol.Der.7(1): ÖZTIĞ, F., About the marine vegetation of İstanbul coasts. Türk.Biol.Der. 12(1): AYSEL, V., GÜNER, H. & DURAL, B., Türkiye Marmara Denizi Florası 1. Cyanophyta ve Chlorophyta, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Sempozyumu Kasım 1991, İzmir: AYSEL, V., GÜNER, H. & DURAL, B., Türkiye Marmara Denizi florası II. Phaeophyta ve Rhodophyta, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Dergisi, 10: AYSEL, V., AYDIN, A., TOMRUK, A., KOÇ, H., AYŞENUR, K., NALAN, O., İLKER, S., GÖREN, F., GÜMÜŞÇAPA, G. & MERT, S., The list of algae and seagrass of Marmara Sea and Bosphorus between , Journal of the Black Sea/Mediterranean Environment, 12: AYSEL, V., ŞENKARDEŞLER, A., AYSEL, F., ALPASLAN, M., Çanakkale Boğazı (Marmara Denizi, Türkiye) Deniz Florası, Marmara Denizi 2000 Sempozyumu, Kasım 2000, İstanbul, TÜDAV 5: TASKIN, E., ÖZTÜRK, M., KURT O., ÖZTÜRK, M., Marine Algae of Kilitbahir Shore (Gelibolu, Çanakkale, Turkey), Pak. J. Bot, 35:

15 Öncelikli habitatı karakterize eden ve endemik bir tür olan Akdeniz Deniz Eriştesi (Posidonia oceanica), Ege Denizi ve Akdeniz in Türkiye kıyılarında yaşamakla birlikte, Marmara Denizi nin Çanakkale ve Erdek Yarımadası nın bazı alanlarında da bulunmaktadır (Meinesz et al., ). Bu durum, Marmara Denizi nin düşük tuzluluk derecesi nedeniyle, uzmanlarca istisnai bir durum olarak görülmektedir. Fitoplankton Marmara Denizi fitoplankton listesi, Balkıs ( ) tarafından güncellenmiştir. Bu alan için toplamda 168 tür/takson kaydedilmiştir. Diatomlar ve Dinoflagellatlar, sırasıyla 76 ve 73 tür sayısı ile baskın gruplardır. Kaydedilen türlerin tam listesi; Cyanophyceae 2 tür, Dinophyceae 73 tür, Prymnesiophyceae 3 tür, Chrysophyceae 2 tür, Dictyochophyceae 3 tür, Bacillariophyceae 76 tür, Euglenophyceae 2 tür, Prasinophyceae 3 tür ve Chlorophyceae 4 tür olarak verilmiştir. Diatomlar, populasyonları bakımından baskın olup (yaklaşık % 45), bunu Dinoflagellatlar (% 43,5) takip etmektedir. Chaetoceros (Diatom) ve Protoperidinium (Dinoflagellat) cinsleri ise, çeşitlilikleri bakımından baskındır dan beri Marmara Denizi nde bazı musilaj fenomenleri kaydedilmiş fakat 2008 e kadar bu konu hakkında çalışma yapılmamıştır (Tüfekçi ve ark., ). Saha Çalışması Mevcut durum çalışmaları süresince, 5 istasyonda belirlenen bitkisel türlerin listesi, Tablo de sunulmuştur. Çalışmalarda toplam 63 takson tespit edilmiştir. Bu taksonlardan 60 tanesi makroalg, 3 tanesi ise denizel çiçekli bitkilerdir. Denizel yosunlardan 23 ü Phaeophyta (kahverengi algler), 23 ü Rodophyta (kırmızı algler) ve 14 ü Chlorophyta (yeşil algler) e aittir. Tablo Örnekleme istasyonlarında belirlenen denizel flora türleri TÜRLER/TAKSON HETEROKONTOPHYTA SB1 (5 m) MARMARA DENİZİ İSTASYONLARI AVRUPA YAKASI SB2 SB3 (15 m) (20 m) ANADOLU YAKASI SB17 SB16 (5 m) (24 m) PHAEOPHYCEAE Acinetospora crinita (Carmichael ex Harvey) Sauvageau O - - O - Ascocyclus orbicularis (J.Agardh) Kjellman O O O O O Cystoseira barbata (Stackhouse) C.Agardh O - - O - Cystoseira compressa (Esper) Gerloff et Nizamuddin O - Cystoseira crinita (Duby) Bory O - Cystoseira foeniculacea (L.) Greville f. foeniculacea O - Dictyopteris polypodioides (A.P. De Candolle) J.V. Lamouroux O - 47 MEINESZ, A., CİRİK, Ş., AKÇALI, B., JAVEL, F., MIGLIACCIO, M., THIBAUT, T., YÜKSEK, A. & PROCACCINI, G., Posidonia oceanica in the Marmara Sea, Aquatic Botany, 90: BALKIS, N., List of Phytoplankton of the Sea of Marmara, J. Black Sea/Mediterranean Environment, 10: TÜFEKÇİ, V., BALKIS, N., POLAT BEKEN, Ç., EDIGER, D., MANTIKÇI, M., Phytoplankton composition and environmental conditions of a mucilage event in the Sea of Marmara, Turk. J. of Biol., 34:

16 TÜRLER/TAKSON SB1 (5 m) MARMARA DENİZİ İSTASYONLARI AVRUPA YAKASI SB2 SB3 (15 m) (20 m) ANADOLU YAKASI SB17 SB16 (5 m) (24 m) Dictyota dichotoma (Hudson) Lamouroux var. dichotoma O - - O - Ectocarpus siliculosus (Dillwyn) Lyngbye var. siliculosus O - - O - Eudesme virescens (Carmichael ex Berkeley) J.Agardh O - Feldmannia irregularis (Kützing) G. Hamel O - - O - Halopteris filicina (Grateloup) Kützing O - Hincksia mitchelliae (Harvey) P.C. Silva O Myriactula arabica (Kützing) Feldmann O - Myriactula rivulariae (Suhr) Feldmann O - Myrionema strangulans Greville O - - O - Padina pavonica (L.) Thivy O - Petalonia fascia (O.F. Müller) Kuntze O - Punctaria latifolia Greville O - Scytosiphon lomentaria (Lyngbye) Link O - Sphacelaria cirrosa (Roth) C.Agardh O - Sphacelaria rigidula Kützing O - - O - Sphacelaria tribuloides Meneghini O - Toplam RHODOPHYTA Acrochaetium microscopicum (Nägeli ex Kützing) Nägeli O - - O - Amphiroa rigida J.V. Lamouroux O - Callithamnion corymbosum (Smith) Lyngbye O - Ceramium diaphanum (Lightfoot) Roth var. diaphanum O - - O - Chondracanthus acicularis (Roth) Fredericq O - Chondria capillaris (Hudson) M.J. Wynne O - Chroodactylon ornatum (C.Agardh) Basson O O O O O Colaconema daviesii (Dillwyn) Stegenga O - Corallina elongata J. Ellis et Solander O - Dasya rigidula (Kützing) Ardissone O - Erythrotrichia carnea (Dillwyn) J.Agardh O O O O O Gelidium pusillum (Stackhouse) Le Jolis O - Gracilaria bursa-pastoris (S.G. Gmelin) P.C. Silva O - Gracilaria gracilis (Stackhouse) Steentoft et al O - Hydrolithon farinosum (J.V. Lamouroux) D. Penrose et Y.M. Chamberlain O - Hypnea musciformis (Wulfen) J.V. Lamouroux O - Jania rubens (L.) J.V. Lamouroux var. rubens O - Laurencia obtusa (Hudson) J.V. Lamouroux O - - O - Nitophyllum punctatum (Stackhouse) Greville O - Peyssonnelia sp O

17 TÜRLER/TAKSON SB1 (5 m) MARMARA DENİZİ İSTASYONLARI AVRUPA YAKASI SB2 SB3 (15 m) (20 m) ANADOLU YAKASI SB17 SB16 (5 m) (24 m) Polysiphonia elongata (Hudson) Sprengel O - Polysiphonia opaca (C.Agardh) Moris et De Notaris O - Stylonema alsidii (Zanardini) Drew O O O O - Toplam CHLOROPHYTA Bryopsis corymbosa J.Agardh O O - O - Chaetomorpha aerea (Dillwyn) Kützing O - PHAEOPHYCEAE Cladophora dalmatica Kützing O - - O - Cladophora hutchinsiae (Dillwyn) Kützing O - Cladophora pellucida (Hudson) Kützing O - Cladophora prolifera (Roth) Kützing O - O O - Cladophora sericea (Hudson) Kützing O - Codium fragile (Suringar) Hariot subsp. fragile O - Phaeophila dendroides (P.L.&H.M. Crouan) Batters O O - O O Ulva compressa L. O - - O - Ulva intestinalis L O - Ulva linza L O - Ulva lactuca L O - Ulva rigida C.Agardh O - Toplam SPERMATOPHYTA Cymodocea nodosa (Ucria) Ascherson O O O O O Zostera marina L. O O - O - Zostera noltii Homermann O - Toplam GENEL TOPLAM Marmara Denizi nin Avrupa ve Anadolu yakalarında belirlenen türlerin dağılımı ve kompozisyonu Tablo ve Şekil de verilmiştir. Tablo Makrobentik bitki türlerinin (sayısal olarak) kompozisyonu TAKSON AVRUPA YAKASI ANADOLU YAKASI SB1 SB2 SB33 SB16 SB17 TOPLAM Phaeophyceae Rhodophyta Chlorophyta Spermatophyta Toplam

18 Şekil Makrofit türlerinin (yüzde olarak) kompozisyonu Bitki türlerinin zenginliği, derinlik arttıça azalmaktadır ve özellikle yumuşak zeminde, denizel yosunlar dominanttır. Çalışmalarda en fazla tür, SB17 no lu istasyonda (62 tür) gözlenirken, en az tür SB16 no lu istasyonda (5 tür) gözlemlenmiştir (Şekil ). Bu durumun muhtemelen derinlik ve zemin tipolojisi ile ilgili olduğu düşünülmektedir. Şekil Tespit edilen tür sayılarının istasyonlara göre dağılımı Türlerin ayrıntılı sistematik bilgileri ve koruma durumları, Ek 2.4 te, Biyolojik / Denizel Flora Mevcut Durum Raporu nda sunulmuştur C.3. Genel Değerlendirme ve Koruma Tedbirleri Yerel çalışma alanında; Bern Sözleşmesi, Ek 1 kategorisinde koruma altında olan 2 çiçekli bitki türü (Cymodocea nodosa, Zostera marina); SAP/BIO Protokolü nün Ek 2 kategorisinde iki tür (Zostera marina, Zostera noltii) tespit edilmiştir. Cystoseira cinsine ait türler (C. compressa hariç) ise, SPA Protokolü nün Ek 2 listesinde yer almaktadır. Koruma önlemleri; Bölüm 8.5 te sunulmuştur Makrobentos Metodoloji 2 Eylül 2013 tarihinde, yumuşak zemin örnekleri toplam 17 istasyondan Van Veen kepçesi (20 l hacminde) ile alınmıştır. Derinlikleri 5-68 m aralığında değişen ve yerel çalışma alanında yer alan örneklem istasyonları (Şekil ), yan taramalı sonar

19 verisine göre belirlenmiştir. Bu istasyonların habitat yapıları ve derinlikleri Tablo de sunulmuştur. Örnekler 1 mm göz açıklığındaki elekten geçirilmiş ve elek üzerinde kalan materyal, % 4 lük formaldehit ile fikse edilmiştir. Şekil Örnekleme İstasyonları Tablo Örnekleme istasyonlarının koordinatları, habitat yapısı ve derinlikleri İSTASYON ENLEM BOYLAM HABİTAT YAPISI DERİNLİK (m) SB ' 43,358" N 26 57' 10,228" E Cymodocea nodosa lı az kavkılı siltli kum 5 SB ' 33,348" N 26 57' 13,801" E Cymodocea nodosa lı az kavkılı siltli kum 15 SB ' 24,898" N 26 57' 3,369" E Az kavkılı siltli kum 20 SB ' 52,725" N 26 57' 41,450" E Çok kavkılı siltli kum 30 SB ' 59,307" N 26 57' 19,229" E Lithothamnion içeren siltli kum 21 SB ' 38,155" N 26 57' 42,881" E Az kavkılı siltli kum 35 SB ' 21,336" N 26 58' 3,916" E Az kavkılı siltli kum 45 SB ' 43,966" N 26 58' 56,599" E Siltli kum 50 SB ' 9,860" N 27 1' 20,576" E Çok kavkılı siltli kum 55 SB ' 20,182" N 27 3' 38,472" E Az kavkılı siltli kum 68 SB ' 42,580" N 27 4' 23,438" E Siltli kum 50 SB ' 34,032" N 27 4' 37,295" E Az kavkılı siltli, çakıllı kum 40 SB ' 55,047" N 27 4' 12,046" E Az kavkılı siltli çamur 58 SB ' 34,702" N 27 4' 49,583" E Çok kavkılı kumlu çamur 35 SB ' 21,935" N 27 4' 47,411" E Siltli kum 31 SB ' 20,008" N 27 4' 55,649" E Az kavkılı siltli kum 24 SB ' 9,781" N 27 4' 54,703" E Cymodocea nodosa lı çok kavkılı siltli kum 5 Laboratuvara getirilen örnekler tatlısudan geçirildikten sonra, stero-mikroskop altında sınıflandırılmıştır. Türlerin tayinlerinde, her sistematik grup için farklı monograflar ve makalelerden yararlanılmıştır

20 Yan taramalı sonar verilerinde, sert zemin komünitelerinin dağılım göstermesi ihtimali olan ve sınırlı alanda bulunması muhtemel sert zemin izlenmiştir. Tüplü dalışlara (Koordinatlar için bkz. Tablo ) ek olarak kamera ve el feneri ile oluşturulan aparat yardımıyla (Koordinatlar için bkz. Tablo ) yapılan görsel inceleme süresince, bu alanlarda sert zemine rastlanmamıştır. Tablo Yan taramalı sonar verilerine göre sert zemin yapısına sahip olduğu tahmin edilen istasyonların koordinatları, habitat yapıları ve derinlikleri İSTASYON ENLEM BOYLAM HABİTAT DERİNLİK (m) HB ' 14,694" N 27 4' 47,309" E Saf siltli kum 19 HB ' 22,483" N 27 5' 3,423" E Saf siltli kum 18 HB ' 21,539" N 27 5' 14,788" E Deniz otları içeren siltli kum HB ' 22,069" N 26 57' 28,744" E Saf siltli kum 20 5 Tablo Küçük kayalık partiküllerin bulunduğu tahmin edilen istasyonların koordinatları, habitat yapıları ve derinlikleri İSTASYON ENLEM BOYLAM HABİTAT DERİNLİK (m) SRP ' 58,067" N 27 2' 11,282" E Çamur 55 SRP ' 45,996" N 27 2' 34,553" E Çamur 57 SRP ' 20,619" N 27 4' 22,862" E Siltli Kum 33 SRP ' 35,324" N 27 2' 56,977" E Çamur 61 SRP ' 32,957" N 27 0' 17,508" E Çamur 55 SRP ' 10,726" N 27 2' 22,852" E Çamur 55,5 SRP ' 18,546" N 27 2' 32,799" E Çamur 56 SRP ' 57,146" N 26 58' 58,520" E Kumlu Çamur 47,5 SRP ' 28,920" N 27 1' 1,164" E Çamur 54,5 SRP ' 20,691" N 27 4' 3,726" E Çamur 66 SRP ' 26,471" N 27 5' 14,019" E Çakıllı Çamurlu Kum 7 Bazı ekolojik indekslerin hesaplanmasında, kantitatif istatiksel analizler uygulanmıştır: Soyer (1970) frekans indeksi 50, Bellan-Santini (1969) baskınlık indeksi 51, Margalef tür zenginliği 52 (d), Shannon-Weiver çeşitlilik indeksi 53 (H), Pielou düzenlilik indeksi (J) SOYER, T., Bionomie benthique du plateau continental de la cote catalana Française, III: Les peuplements de Copepodes Harpacticoides (Crustacea), Vie Millieu, 21: BELLAN-SANTINI, D., Etude floristuque et faunistuque de quelques peuplements infralittoraux de substrat rocheus, Rec. Trav. St. Mar. End., 26: MARGALEF, R., Information theory in ecology, General Systems, 3: SHANNON, C.E., WIENER, W., The Mathematical Theory of Communication. Urban University, Illinois Press, PIELOU, E.C., The measurement of diversity in different types of biological collections, Journal of Theoretical Biology, 13:

21 Bölgedeki türlerin ilişkilerini belirlemek amacı ile, Bray-Curtis benzerlik indeksi 55 kullanılmıştır. İstasyonlar arasındaki benzerliği gösteren türlerin belirlenmesinde, Simper analizinden 56 yararlanılmıştır. Ayrıca benzerlik matriksi kullanılarak, parametrik olmayan MDS analizi yapılmıştır. Bu analizler, STATISTICA 7.0 ve PRIMER 5 paket programları kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Bunu yanında, komünite parametrelerinin dağılımları, SURFER yazılımı kullanarak, haritada gösterilmiştir. İstatiksel formül ve indeksler ile ilgili detaylı bilgiler, Ek 2.4. de, Biyolojik / Denizel Fauna Mevcut Durum Raporu nda sunulmuştur Saha Çalışması Bulguları Saha çalışması öncesinde, YÇA da bulunması muhtemel türlerin belirlenebilmesi için masabaşı çalışmaları yürütülmüş ve sonuçlar aşağıda özetlenmiştir. Masabaşı Çalışmaları Marmara Denizi nde (Çanakkale ve İstanbul Boğazları dâhil) bentik canlılarının taksonomisi ve ekolojisi hakkında yapılan çalışmalar, oldukça sınırlıdır. Bu bölgede zoobentos üzerine ilk araştırmalar Colombo (1885) 57, Dolfus ( ) 58, Ostroumoff (1896) 59, Marion (1898) 60, Sowinsky (1898) 61 ve Pallary (1917) 62 tarafından gerçekleştirilmiştir. Daha sonraki yıllarda bölgede Porifera (Topaloğlu, ); Hydrozoa (Ünsal, ); Platyhelminthes (Ax, ); Polychaeta (Rullier, ; Gillet & Ünsal, ; Çınar ve ark., ; ); Crustacea (Kocataş & Katağan, ; Bakır ve ark., ; Ateş ve ark, ; Ďuriš ve ark, ); Mollusca (Oberling, 55 BRAY, J.R., CURTIS, J.T., An ordination of the upland forest communities of southern Wisconsin, Ecol. Monogr., 27: CLARKE, K.R., WARWICK, R.M., Change in Marine Communities: An Approach to Statistical Analysis and Interpretation, 2nd edition, Primer-E: Plymouth. 57 COLOMBO, A., Racolte zoologische eseguite dal R. Pirascafa Washington nella campagna abissale Talassografica dell anno. Rivista marittima, 18: DOLFUS, B.D., Mollusques marins du Roussillon, Pelecpodes II. 59 OSTROUMOFF, A., Comptes rendus des dragages et du plancton de l expedition de Selianik, Bull Acad Imp Sci Saint Peters. 5: MARION, A.F., Notes sur la Faune des Dardanelles et du Bosphore. Annales du Musée d'histoire Naturelle de Marseille, 1: SOWINSKY, W., Les Crustacés supérieurs (Malacostraca) du Bosphore d aprés les matériaux recueillis par Mr le Dr A.A. Ostroumow. I. Amphipoda et Isopoda. Mémoires de la Société des Naturalistes de Kiev, 15(2): [In Russian]. 62 PALLARY, P., Mollusques marins des Dardanelles colligés par M. Claude Bravard. Journal de Conchyl., 63: , Paris. 63 TOPALOĞLU, B., Sponge fauna in the littoral zone of the Marmara Sea. Rapport Commission Internationale Mer Mediterranee, 36: ÜNSAL, I., Ege ve Marmara Denizleri nin hidroid polipleri (Doçentlik Tezi). İst. Üniv. Fen Fak. Biyoloji Bölümü, 70 s. 65 AX, P., Zur systematik, ökologie und tiergeographie der Turbellarienfauna in den ponto-kaspischen Brack wassermeeren, Zoologischen jahrbücher (systematik und ökologie), 87: RULLIER, F., Les Annélides polychètes du Bosphore, de la Mer de Marmara et de la Mer Noire, en relation avec celles de la Méditerranée. Extrait des Rapports et Procès-verbaux des réunions de la C.I.E.S.M.M., 17: GİLLET, P. & ÜNSAL, M., Résultats de la campagne océanographique du Bilim : annélides polychètes de la Mer de Marmara, du Bosphore et des régions prébosphoriques de la Mar Noire (Turquie), Mésogée, 58: ÇINAR, M. E., BALKIS, H., ALBAYRAK, S., DAĞLI, E., KARHAN S.Ü., Distribution of polychaete species (Annelida: Polychaeta) on the polluted soft substrate of the Golden Horn Estuary (Sea of Marmara), with special emphasis on alien species, Cah. Biol. Mar., 50: ÇINAR, M.E., DAĞLI, E., AÇIK, S., Annelids (Polychaeta and Oligochaeta) from the Sea of Marmara, with descriptions of five new species, Journal of Natural History, 45: KOCATAŞ, A., KATAĞAN, T., Decapod crustecean fauna of the Sea of Marmara, Int. Senckberg Symposium on Crustacea Decapoda, Frankfurt: BAKIR, K., SEZGIN, M., MYERS, A.A., A new species of amphipod Megamphopus katagani sp.nov. (Crustacea: Peracaridae: Photidae) from the Sea of Marmara (Turkey), with a key to the species of Megamphopus in the North Atlantic, Mediterranean and associated seas, Zootaxa, 2791:

22 ; Katağan ve ark., ; Ritt ve ark., ); Hydrozoa (Ünsal, ); Echinodermata (Tortonese & Demir, ); ve genel olarak bentos toplulukları (Demir, ; Tortonese ; Balkıs, ; Topaloğlu et al., ) hakkında çeşitli araştırmalar gerçekleştirilmiştir. Saha Çalışması Proje güzergâhı boyunca yer alan 17 istasyonda, 11 sistematik gruba ait toplam 323 farklı tür / takson (7.763 birey) tespit edilmiştir. Türlerin baskınlığı ve ekolojik indekslerini içeren bilgilerin tam listesi, Ek 2.4. de sunulmuştur. Polychaeta sınıfı, alanda 162 tür ile temsil edilmiştir (Şekil ), bunu sırayla Mollusca şubesi (97 tür) ve Crustacea (33 tür) takip etmiştir. Diğer gruplara ait tür sayıları 1 (Phoronida) ile 8 (Sipuncula) arasında değişmektedir. Şekil Tür sayıları açısından sistematik taksonların kompozisyonu Toplam birey sayısının yaklaşık % 60 ı, Mollusca grubuna (4.683 birey) dâhildir (Şekil ). Dominant olan diğer sistematik taksonlar ise Polychaeta (toplam birey 72 ATEŞ, A.S., SEZGİN, M., KATAĞAN, T., ÖZDİLEK, H.G., BERBER, S., KOLSAL, S., BİRCAN, C., Relationships of benthic amphipod communities with environmentale variables in the shallow waters of the Dardanelles, Oceanological and Hydrobiological Studies, 41: ĎURIŠ, Z., ATEŞ, A.S., ÖZALP, H.B., KATAĞAN, T., New records of decapod crustaceans (Decapoda: Pontoniinae and Inachidae) associated with sea anemones in Turkish waters, Mediterranean Marine Science, 14: OBERLING, J.J., On the littoral Mollusca of the Sea of Marmara, Jahrbook des Naturhistorischen Museum, Bern 4: KATAĞAN, T., SALMAN, A., BENLİ, H.A., The cephalopod fauna of the Sea of Marmara, Israel Journal of Zoology, 39: RITT, B., DUPERRON, S., LORİON, J., LAZAR, C.S., SARRAZIN, J., Integrative study of a new coldseep mussel (Mollusca: Bivalvia) associated with chemosynthetic symbionts in the Marmara Sea, Deep Sea Research I, 67: ÜNSAL, I., Bryozoaires marins de Turquie, Istanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Mec. Seri B, 40: TORTONESE, E. & DEMİR, M., The echinoderm fauna of the Sea of Marmara and the Bosphorus, Hydrobiologi, İstanbul, 5: DEMIR, M., Boğaz ve Adalar Sahillerinin Omurgasız Dip Hayvanları, İst. Üniv. Fen Fak. Hidrobioloji Araş. Enst. Yayınları, 3: 615 s. 80 TORTONESE, E., Osservazioni sul bentos del Mar di Marmara e del Bosforo. Natura, Milano, 50: BALKIS, H., Marmara Adası littoralinin makrobentosu üzerine bir ön araştırma, İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü, Bülten, 9: TOPALOĞLU, B., ÖZTÜRK, B., KARAKULAK, F. S., The macrobenthic invertebrate fauna in the Marmara Sea. Rapport Commission Internationale Mer Mediterranee, 37:

23 sayısının yaklaşık % 25 i, birey), Echinodermata (toplam birey sayısının yaklaşık % 7 si, 544 birey) ve Crustacea (toplam birey sayısının yaklaşık % 4 ü, 306 birey) dir. Şekil Birey sayıları açısından sistematik taksonların kompozisyonu En fazla tür sayısı (94) SB12 no lu istasyonda, en fazla birey sayısı (1.743) ise SB1 no lu istasyonda gözlenmiştir (Tablo ). Tablo İstasyonlardaki tür sayısı, birey sayısı, tür zenginliği ile çeşitlilik ve düzenlilik indeks değerleri İSTASYONLAR TÜR SAYISI BİREY SAYISI TÜR ZENGİNLİĞİ ÇEŞİTLİLİK İNDEKSİ DÜZENLİLİK İNDEKSİ SB ,09 1,23 0,23 SB ,56 2,40 0,44 SB ,20 3,35 0,56 SB ,71 5,51 0,88 SB ,15 3,96 0,92 SB ,28 3,26 0,78 SB ,55 4,44 0,85 SB ,74 4,13 0,82 SB ,67 4,47 0,77 SB ,75 4,78 0,95 SB ,07 3,73 0,75 SB ,45 5,44 0,83 SB ,70 4,82 0,77 SB ,57 4,12 0,64 SB ,14 4,86 0,76 SB ,66 4,66 0,88 SB ,39 2,13 0,35 İstasyonlar arasında en yüksek tür zenginliği (d=15,5) SB12 no lu istasyonda, en düşük tür zenginliği değeri (d=4,28) ise SB6 no lu istasyonda saptanmıştır. Çeşitlilik indeks değerleri 1,23 (SB1) ile 5,51 (SB4) arasında değişmektedir. Düzenlilik indeks değerleri, 3 istasyon haricinde (SB1, SB2 ve SB17); 0,50 nin üzerindedir. En yüksek düzenlilik indeksi (J'=0,95) SB10 no lu istasyonda tespit edilmiştir. Çok değişkenli analizler, 3 ana grubun varlığını ortaya çıkarmıştır: birinci grup, Grup A, sığ derinlikteki (5-20 m) istasyonlardan (SB1, SB2, SB3 ve SB17); ikinci grup, Grup B,

24 derin (24-45 m) istasyonlardan (SB7, SB13, SB15 ve SB16); ve üçüncü grup, Grup C, SB4 (30 m) ve SB14 (35 m) istasyonlarından oluşmaktadır. SB5 ve SB6 no lu istasyonlar, diğerlerinden farklı karakteristiklere sahip gözükmekle birlikte, bu sonucun gözlemlenen tür sayısının düşük olması ile de bağlantılı olabileceği düşünülmektedir (Şekil ). Şekil İstasyonlar arasındaki benzerliği gösteren dendogram ve MDS grafiği Genel Değerlendirme ve Koruma Önlemleri Türlerin çoğunluluğunun duyarlılığı, Hiscock & Tyler-Walters (2006) 83 a göre düşük olarak değerlendirilmiştir. Bununla birlikte, yavaş büyüme gösteren bazı sünger ve anthozoonların (örneğin Raspailia sp., Alcionum palmatum ve Pennatula phosphorea) duyarlılıklarının orta duyarlılık kategorisinde olduğu sonucuna varılmıştır. Yerel çalışma alanı içinde; SPA Protokolü, IUCN Kırmızı Listesi ve Bern Sözleşmesi ne göre korunan makrobentos türlerine rastlanılmamıştır. Kümelenme analizi sonucunda; Karadeniz suyundan etkilenen sığ bölgeler (< 20 m) ile Ege Denizi suyundan etkilenen derin bölgelerdeki zoobentik komünitelerin yapılarının birbirinden oldukça farklı olduğu belirlenmiştir. Koruma önlemleri; etkileri azaltıcı önlemler olarak tasarlanarak Bölüm 8.5 te açıklanmış ve detaylı olarak sunulmuştur. 83 HISCOCK, K. and TYLER-WALTERS, H., Assessing the Sensitivity of Seabed Species and Biotopes The Marine Life Information Network (MarLIN). Hydrobiologia, 555(1),

25 Deniz Balıkları Metodoloji Çalışmanın bu bölümünde, yerel çalışma alanında, karaya yakın bölgelerdeki denizel balık türlerinin mevcudiyeti ve dağılımı hakkında ayrıntılı bilgi sağlanması hedeflenmiştir. Özellikle, bölgede bulunması muhtemel tehlike altındaki türler (eğer mevcutsa) ve balıkların beslenme / üreme alanlarına odaklanılmıştır. Balık toplulukları çalışmaları, proje faaliyetlerinden potansiyel olarak en fazla etkilenebilecek karasal bölgelerin yakınlarındaki alanlarda; 0-20 m derinlik aralığında yürütülmüştür. Yan taramalı sonar mozaik ve sediment haritaları incelenerek, 3 ü Kemer e ve 3 ü Şarköy e yakın, toplam 6 istasyon belirlenmiştir. Saha çalışmaları (tüplü dalış ile) 22 Mayıs 2013 ve 02 Eylül 2013 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. Dalış yapılan istasyonlara ait bilgiler, Tablo da sunulmuştur. Dalışlar sırasında her bir istasyonda 5 farklı transektte, 25 m uzunluğunda, 5 m eninde, 2 m yüksekliğindeki alan taranmış olup, gözlemlenen balıklar kaydedilmiştir. Dalgıçlar, her bir türün sayıları ve büyüklük sınıflarını PVC tablolara 84 kaydetmiştir. Büyüklük sınıfları, dört grup altında (juvenil, genç, yetişkin, yaşlı); bolluk sınıfları ise 1, 2, 3-5, 6-10, 11-30, 31-50, , >100 olarak kaydedilmiştir. Taksonomik tanımlamalar, Hureau and Monod (1973) 85, Whitehead et al. ( ) 86, Bauchot (1987) 87 ve Bilecenoğlu et al. (2002) 88 tarafından hazırlanan yayınlar / monograflara göre yapılmıştır. Ayrıca her bir istasyonda deniz yatağının fotoğrafları çekilmiş ve Secchi diski ile görünürlük ölçümleri yapılmıştır. İSTASYONLAR ENLEM BOYLAM Tablo Dalış yapılan istasyonlara ait bilgiler DERİNLİK (m) İLKBAHAR SECCHİ GÖRÜNÜRLÜĞÜ (m) SONBAHAR SECCHİ GÖRÜNÜRLÜĞÜ (m) FS '63.70"N 26 57'12.00"E FS '35.90"N 26 57'40.20"E ZEMİN YAPISI Zostera spp. ve Cymodocea nodosa Kumluçakıllı ve kabuklu FS '46.00"N 26 57'08.05"E Çamurlu FS '23.18"N 27 05'14.02"E Zostera spp. ve Cymodocea nodosa + kabuk+ 84 HARMELIN-VIVIEN M., HARMELIN, J. G., CHAUVET, C., DUVAL, C., GALZIN, R., LELEUNE, P., BARNABE, G., BLANC, F., CHEVALIER, R., DUCLERC, J., LASSERRE, G., Evaluation visuelle des peuplements et populations de poissons. Methodes et problemes, Rev. Ecol. (Terre Vie), 40: HUREAU, J.C. AND MONOD, TH. (Edit.), Check list of the fishes of the North-eastern Atlantic and the Mediterranean (CLOFNAM), I: 683 p., Paris. 86 WHITEHEAD, P.J.P., BAUCHOT, M.L., HUREAU, J.C., NILSEN, J. AND TORTONESE, E. (Edit.), Fish of North-eastern Atlantic and the Mediterranean, vol I:1-510 (1984); vol. II: (1986a); vol. III: BAUCHOT, M. L., Poissons osseux.in: W.Fisher, M.L. Bauchot et M. Schneider (Réd.)., Fiches FAO d'identitification des espéces pour les besoins de la peche (Revision 1), Méditerranéee et Mer Noire. Zone de peche 37, vol. 2: Vertebres, 1529 p. 88 BİLECENOĞLU, M., TAŞKAVAK, E., MATER, S. & KAYA, M., Checklist of marine fish of Turkey, Zootaxa, 113,