T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EL SANATLARI ANABİLİM DALI DOKUMA VE ÖRGÜ EĞİTİMİ BİLİM DALI

Transkript

1 T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EL SANATLARI ANABİLİM DALI DOKUMA VE ÖRGÜ EĞİTİMİ BİLİM DALI BURSA İLİ DAĞ YÖRESİNDE SORGUN, KOCAKOVACIK, GEDİKÖREN, ÇEKİ KÖYLERİ ÇORAP ÖRÜCÜLÜĞÜ VE BUNLARIN GÜNÜMÜZ TASARIMLARINA UYGULANMASI YÜKSEK LİSANS TEZİ Hazırlayan Latife Sinem YAZAR Ankara, 2011

2 T.C. GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ EL SANATLARI ANABĠLĠM DALI DOKUMA VE ÖRGÜ EĞİTİMİ BİLİM DALI BURSA ĠLĠ DAĞ YÖRESĠNDE SORGUN, KOCAKOVACIK, GEDĠKÖREN, ÇEKĠ KÖYLERĠ ÇORAP ÖRÜCÜLÜĞÜ VE BUNLARIN GÜNÜMÜZ TASARIMLARINA UYGULANMASI YÜKSEK LĠSANS TEZĠ Hazırlayan Latife Sinem YAZAR Danışman: Yard. Doç.Dr. Serpil ORTAÇ Ankara Mayıs 2009 ii

3 GAZĠ ÜNĠVERSĠTESĠ EĞĠTĠM BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE Latife Sinem Yazar a ait, Bursa Ġli Dağ Yöresinde Sorgun, Kocakovacık, Gedikören, Çeki Köyleri Çorap Örücülüğü ve Bunların Günümüz Tasarımlarına Uygulanması baģlıklı tezi, jürimiz tarafından El Sanatları Eğitimi Bölümü Ana Bilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiģtir. Adı Soyadı Ġmza Üye (Tez DanıĢmanı) Yard. Doç.Dr. H.Serpil ORTAÇ... Üye Yard. Doç.Dr. Meral BÜYÜKYAZICI... Üye Yard. Doç.Dr. Hatice TOZUN... iii

4 ÖZET BURSA ĠLĠ DAĞ YÖRESĠNDE SORGUN, KOCAKOVACIK, GEDĠKÖREN, ÇEKĠ KÖYLERĠ ÇORAP ÖRÜCÜLÜĞÜ VE BUNLARIN GÜNÜMÜZ TASARIMLARINA UYGULANMASI YAZAR, Latife Sinem Yüksek Lisans Dokuma ve Örgü Eğitimi Bilim Dalı Tez DanıĢmanı: Yrd. Doç. Dr. H.Serpil ORTAÇ Mayıs 2011 Türk El Sanatları içinde ve giyim parçası olarak kendine özgü bir yeri olan el örgüsü çoraplar, ihtiyaç nedeniyle her gün giyilerek eskitilmekte ve böylelikle zamanla kaybolmaktadır. GeliĢen teknoloji ile birlikte çorap örgüsüyle uğraģan bireylerin azalmasıyla bu sanat dalı, tükenmeye baģlamıģtır. AraĢtırmanın amacı Bursa Ġli Dağ Yöresinde el örgüsü çorapların incelenerek tespit edilmesi, çoraplardaki teknik ve desenlerden yola çıkılarak günümüze uygun tasarımlara uygulanmasıdır. Yörede el örgüsü çorap yapımı günümüzde devam eden Sorgun, Kocakovacık, Gedikören, Çeki Köyleri incelemeye alınmıģtır. Yörelerden toplam 30 adet geleneksel özellikte ürün incelenmiģtir. Bu ürünlere ait bilgiler ve fotoğraflar bilgi formları Ģeklinde sunulmuģtur. Yöredeki el örgüsü çorapların motif, desen, tasarım, teknik, araç gereç özellikleri ve çorap ören bireyler ile ilgili bilgiler hazırlanan anket ile saptanmıģtır. Bursa Dağ Yöresi geleneksel el örgüsü çoraplarda araç olarak tığ, gereç olarak eski örneklerde yün günümüzde ise sentetik iplik kullanılmıģtır. Çorap örücülüğüne burundan baģlanmıģ olup, örgü tekniği olarak silindir biçiminde tek yöne basit ilmek tekniği uygulanmıģtır. El örgüsü çoraplar motif çeģitliliği ve renk açısından çok zengin bir yapıya sahip bulunmaktadır. El örgüsü çoraplarda geometrik, sembolik, bitkisel ve nesneli bezemeler yer almıģtır. Bu bezemeler arasında en çok geometrik bezeme kullanılmakta üçgen ve baklava en fazla kullanılan geometrik bezemedir. Çoraplarda kompozisyon motiflerin yatay düzende yerleģtirilmesi ile oluģturulmuģtur. Yörede motifler arasında benzerlik çoktur. Renk açısından ise bir çorapta on farklı renk kullanılarak çok renkli çoraplar görülmektedir. iv

5 Yörede el örgüsü çorapları bireyler çoğunlukla çeyiz ve iklim Ģartlarından korunmak amacıyla kullanmaktadırlar. Geleneksel giysi kültürümüzün önemli bir parçası olan çoraplar yöresel kullanım alanlarının dıģında uygulanarak, değerlendirilmesi yöre kültürünün devamı, geliģmesi ve tanıtımı açısından yararlı olacaktır. Bu nedenle yörede tespit edilen çorapların örgü tekniği veya desenleri kullanılarak tasarımlar yapılmıģ, bir kısmı uygulanarak yeni ürünler kazandırılmaya çalıģılmıģtır. v

6 ABSTRACT Hand knitted socks,which are unique as clothing part in the Turkish Handicrafts, are worn everyday and are become worn out because of the need and thus they disappear over time. Reduction of individuals who engage in knitting socks began to run out of this branch of art. The purpose of the research is that identifying the hand-knitted socks by analysing and implementing the techniques and patterns of the socks to applications of the present day. The villages that still continue making hand-knitted socks were analyzed. The villages are Sorgun, Kocakovacik, Gedikören and Çeki. Total of 30 product that has traditional characteritics were studied in the region.information about these products is presented in the form of data sheets and photos.hand-knitted socks in the region motif, pattern, design, technique, equipment - material properties and socks with historical information about individuals who were identified by questionnaire. Bursa Mountain Region as a tools of traditional hand-knitted socks crochet, as a supplies wool in the past examplies and synthetic yarn were used in the present examplies. Knitting socks was started through toe, one-way simple loop technique in the form of cylinderhas been used as knitting techniques. Hand-knitted socks have a structure motifs are rich in variety and color. Hand-knitted socks have geometric, symbolic, embellishments in floral and objective ratings. This is among the most geometric decorative embellishments used in the most commonly used triangular and diamond geometric embellishments. Horizontal layout was created by placing the socks composition of motifs. In terms of color similarity between patterns seen in the region are very different color using the multi-colored socks are a socks on. People often use hand-knitted socks in the region in order to prepare dowry and protect from climatic conditions Applying and evaluating socks,which is important part of traditional clothing culture, other fields than local usage will be beneficial about the development, presentation and continuation of the culture of the region.. Therefore, in the region, or patterns detected using the technique of knitting socks made designs, some of them tried to teach by applying the new products. vi

7 İÇİNDEKİLER JÜRĠ ÜYELERĠNĠN ĠMZA SAYFASI... iii ÖZET... iv ABSTRACT... vi ĠÇĠNDEKĠLER... vii TABLOLAR LĠSTESĠ... x FOTOĞRAFLAR LĠSTESĠ... xii ġekġller LĠSTESĠ... xv I.GĠRĠġ... 1 Problem Durumu... 1 Amaç... 3 Önem... 3 Varsayımlar... 4 Sınırlılıklar... 4 II. ĠLGĠLĠ ARAġTIRMALAR... 5 III. KURAMSAL TEMELLER Bursa Dağ Köyleri Hakkında Genel Bilgi Çorap Örücülüğü Hakkında Genel Bilgiler Çorap Örücülüğünün Tarihi Çorap ÇeĢitleri Çorap Örücülüğünde Kullanılan Araç ve Gereçler Çorap Örücülüğünde Kullanılan Araçlar Çorap Örücülüğünde Kullanılan Gereçler Çorap Örücülüğünde Kullanılan Teknikler ġiĢ Ġle Çorap Örücülüğünde Kullanılan Teknikler vii

8 ġiģ Örücülüğünü Süsleme ve Desenlemede Kullanılan Temel ĠĢlem Tığ Ġle Çorap Örücülüğünde Kullanılan Teknikler Çoraplarda Desen ve Motif Çoraplarda Kompozisyon Bursa Ġli Dağ Yöresi Çorap Örücülüğünün Analizi IV. YÖNTEM AraĢtırmanın Modeli Evren ve Örneklem Verilerin Toplanması Verilerin Analizi V. BULGULAR VE YORUM Anket Sonuçlarının Değerlendirilmesi l. El Örgüsü Çorap Ören Bireylerin Özellikleri El Örgüsü Çorapları Örmeyi Öğrenme ve Yapma Nedenleri El Örgüsü Çorap Ören Bireylerin Kullandıkları Araç - Gereç Özellikleri El Örgüsü Çoraplarda Renk ve Motif Özellikleri El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Teknikler ve Ayrılan Süre Özellikleri Bilgi Formları Bilgi Formlarının Değerlendirilmesi Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Boyutlar Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Araç ve Gereçler Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Teknikler Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Renkler Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çoraplarda Motif ve Kompozisyon Özellikleri Tasarımlar viii

9 VI. SONUÇ VE ÖNERĠLER Sonuç Öneriler KAYNAKÇA EKLER EK I BĠLGĠ FORMU EK II ANKET FORMU ix

10 TABLOLAR LİSTESİ Tablo 1.YaĢ ile Ġlgili Dağılım Tablo 2. Medeni Durum ile Ġlgili Dağılım Tablo 3. Öğrenim Durumları Ġle Ġlgili Dağılım Tablo 4. Sağlık Durumları Ġle Ġlgili Dağılım Tablo 5. Bireylerin Çorap Örmeyi Kimden Öğrendikleri Ġle Ġlgili Dağılım Tablo 6. Bireylerin El Örgüsü Çorap Örme Nedenleri Tablo 7. Bireylerin Çorabı Kullanım Amaçlarına Göre Dağılımı Tablo 8. El Örgüsü Çorap Örerken Kullanılan Araçların Dağılımı Tablo 9. El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Ġplik ÇeĢitlerinin Dağılımı Tablo 10. Çorap Örmede Bireylerin Kullandıkları Ġplik Türleri Tercihleri ile Ġlgili Dağılımı Tablo 11. El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Doğal Boyalar Tablo 12. Boyamada Kullanılan Mordanların Dağılımı Tablo 13. Çoraplarda Kullanılan Renklerin Dağılımı Tablo Çift Çorap Ġçin Kullanılan Ġplik Miktarı Ġle Ġlgili Dağılım Tablo 15. Çoraplarda Kullanılan Motiflere Verilen Ġsimleri Ġle Ġlgili Dağılım Tablo 16. Çorap Örücülüğünde Kullanılan Bezeme Türleri Tablo 17. Motiflerin Çorabın Hangi Kısmında Kullandıkları Ġle Ġlgili Dağılım Tablo 18. Çoraplarda Kullanılan Desenlerin Kaynakları Ġle Ġlgili Dağılım Tablo 19. Eski Çoraplarla Yeni Çoraplar Arasındaki Farkların Dağılımı Tablo 20. Çorapların Örülmesinde Kullanılan Tekniklerin Dağılımı Tablo 21. Bireylerin Çorap Örmeye 1 Günde Ne Kadar Zamanlarını Ayırdıklarının Dağılımı x

11 Tablo 22. El Örgüsü Çorap Ören Bireylerin 1 Çift Çorabı Ne Kadar Sürede Ördükleri Ġle Ġlgili Dağılım Tablo 23. Çorap Örmenin Yapıldığı Mevsim Ġle Ġlgili Dağılım Tablo 24. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Burun GeniĢliği Ölçülerinin Dağılımı Tablo 25. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Ayak GeniĢliği Ölçülerinin Dağılımı Tablo 26. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Topuk GeniĢliği Ölçülerini Dağılımı Tablo 27. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Konç GeniĢliği Ölçülerinin Dağılımı Tablo 28. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Burun Boyu Ölçülerinin Dağılımı Tablo 29. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Taban Boyu Ölçülerinin Dağılımı Tablo 30. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Ayaküstü Yüksekliklerinin Ölçülerinin Dağılımı Tablo 31. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Topuk Yüksekliklerinin Ölçülerinin Dağılımı Tablo 32. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Konç Yüksekliklerinin Ölçülerinin Dağılımı Tablo 33. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların BaĢlık Ölçülerinin Dağılımı Tablo 34. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Bütün Boy Ölçülerinin Dağılımı Tablo 35. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Araçlar Tablo 36. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Gereçler Tablo 37. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Teknikler Tablo 38. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Renklerin Dağılımı Tablo 39. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Bezemeler xi

12 FOTOĞRAF LİSTESİ Fotoğraf 1.Ġçlik Fotoğraf 2. Paçalıklı Fotoğraf 3. Sıktırma Fotoğraf 4.Günlük Kadın Kıyafetinde Güdük Fotoğraf 5. Gelin Güdüğü Fotoğraf 6. ĠĢlemeli Entarinin Önden Görünümü Fotoğraf 7. ĠĢlemeli Entarinin Arkadan Görünümü Fotoğraf 8. PeĢkir Fotoğraf 9. Fesin Üstten ve Önden Görünümü Fotoğraf 10.Fesin Kullanım ġekli Fotoğraf 11. Albazı Fotoğraf 12. Bürgü Fotoğraf 13.Dizge Fotoğraf 14. Gıdıklık Fotoğraf 15.Acem ġalı Yün KuĢak Fotoğraf 16.Acem ġalı Yün KuĢağın Kullanım ġekli Fotoğraf 17. Çorap Fotoğraf 18. Günlük Genç Kadın Kıyafeti ve Yöresel Gelin Kıyafeti Fotoğraf 19. Keles Yöresi Çorapları Fotoğraf zincir Fotoğraf 21. Burun Kısmını Örme Fotoğraf 22.Burun Kısmını Örme Fotoğraf 23. BitmiĢ Çorap Burnu Fotoğraf 24. Ayak Kısmının Örülmesi Fotoğraf 25. BitmiĢ Ayak Kısmı (Topuk hariç) Fotoğraf 26. Topuk Kısmının Örülmesi Fotoğraf 27. BitmiĢ Ayak Fotoğraf 28. Ayak Kısmına Boğaz Açılması Fotoğraf 29. AçılmıĢ Boğazın Üstten Görünümü xii

13 Fotoğraf 30. AçılmıĢ Boğaz Fotoğraf 31.Bileklik Kısmının Örülmesi Fotoğraf 32. Konç Kısmının Örülmesi Fotoğraf 33.Konç Kısmının Örülmesi Fotoğraf 34. Örnek Fotoğraf 35. Örnek Fotoğraf 36. Örnek Fotoğraf 37. Örnek Fotoğraf 38. Örnek Fotoğraf 39. Örnek Fotoğraf 40. Örnek Fotoğraf 41. Örnek Fotoğraf 42. Örnek Fotoğraf 43. Örnek Fotoğraf 44. Örnek Fotoğraf 45. Örnek Fotoğraf 46. Örnek Fotoğraf 47. Örnek Fotoğraf 48. Örnek Fotoğraf 49. Örnek Fotoğraf 50. Örnek Fotoğraf 51. Örnek Fotoğraf 52. Örnek Fotoğraf 53. Örnek Fotoğraf 54. Örnek Fotoğraf 55. Örnek Fotoğraf 56. Örnek Fotoğraf 57. Örnek Fotoğraf 58. Örnek Fotoğraf 59. Örnek Fotoğraf 60. Örnek Fotoğraf 61. Örnek xiii

14 Fotoğraf 62. Örnek Fotoğraf 63. Örnek Fotoğraf 64. Tasarım Fotoğraf 65. Tasarım Fotoğraf 66. Tasarım Fotoğraf 67. Tasarım Fotoğraf 68. Tasarım Fotoğraf 69. Tasarım Fotoğraf 70. Tasarım Fotoğraf 71. Tasarım Fotoğraf 72. Tasarım Fotoğraf 73. Tasarım Fotoğraf 74. Tasarım xiv

15 ŞEKİLLER LİSTESİ ġekil 1. Yüz Ġlmek BatıĢ ġekli ġekil 2. Yüz Ġlmek Ġp AtıĢ ġekli ġekil 3. Yüz Ġlmeklerle OluĢan Yüzey Görünümü ġekil 4.Ters Ġlmek BatıĢ ġekli ġekil 5.Ters Ġlmekte Ġp AlıĢ ġekli ġekil 6. Ters Ġmek ile OluĢan Yüzey Görünümü ġekil 7 BaĢlangıç Ġlmeği ġekil 8 Ġlmek OluĢumu ġekil 9. Basit Ġlmeğin AĢamaları ġekil 10 Silindir ġeklinde Tek Yöne ÇalıĢma...30 ġekil 11. Çilek Motifi ġekil 12. Geometrik Baklava ve Üçgen Motifi...33 ġekil 13. Yıldız Motifi...33 ġekil 14.Çengel ve Tarak Motifi...33 xv

16 1 BÖLÜM I GİRİŞ Problem Durumu İnsanlar; ihtiyaçlarını karşılamak, örtünmek, korunmak ve yasam şartlarını daha üstün bir düzeye taşımak için el sanatlarının ilk örneklerini oluşturmuşlardır. El sanatları; bulunduğu dönemin ihtiyaçlarına ve doğa şartlarına bağlı olarak da gelişim göstermiştir. Ortaya çıkan sanat ürünleri toplumun kültürel özelliklerini, yasam şartlarını ve dinsel inanışlarını yansıttığı için geleneksel vasfını kazanmıştır. Türkler; Orta Asya bozkırlarından başlayarak günümüze kadar gelen bu sanat zenginliği içinde ellerinin becerisini, gözlerinin zevki ve emeklerinin hakkı ile medeniyet tarihine imza koymuş Türklerin İslamiyet i kabul etmesi neticesi derin bir ruh zenginliği içinde daha da gelişmiş ve zirveye çıkmıştır (Derman, 1977; Uşak,2008). El sanatlarının temelinde bireysel bilgi ve beceri vardır. Bu bilgi ve beceri ustadan çırağa iletilerek, üretimin kuşaktan kuşağa aktarılmasıyla sürekliliği sağlamıştır. Üretimin belli bir yörede yapılmasıyla geleneksel özellik kazanılmıştır. Ham madde yörede üretildiğinden ürünlerde yöreye özgü özellik taşımıştır. Kırsal kesimlerde üretim ya bireyseldir ya da küçük işletmelerde gerçekleştirilir. Üretilen bu ürünler yörede yaşayan bireylerin, yaşayış biçimi ve ekonomik düzeyinin aynasıdır. Türkler, Geleneksel Türk El Sanatlarını, Anadolu'nun binlerce yıllık tarihinden gelen çeşitli uygarlıkların kültür mirasıyla, kendi öz değerlerini birleştirerek zengin bir mozaik oluşturmuştur. Anadolu da görülen geleneksel el sanatları arasında dokuma, örme, işleme, keçe yapımcılığı vb. bir çok konu yer almaktadır. Bu geleneksel el sanatlarının en eskilerinden biri olan örücülük; ince veya kalın bükümlü çeşitli cinsteki ipliklerin iğne, mekik, şiş, tığ gibi basit araçlarla ve el yardımı ile oluşturulan ilmeklerin veya düğümlerin bir araya getirilmesi sonucu elde edilen ürünlerdir. Örücülük yüzyıllarca elle ve basit el aletleri ile yapılmıştır. Bilim ve teknolojideki hızlı

17 2 gelişmeler örücülüğü de etkilemiştir. Buna rağmen el örücülüğünün pratik ve ucuz olması yaygın biçimde kullanılmasını sağlamıştır (Atay,1987; Okyay, 2008; Ortaç, 2008; Sümerkan, 1998). El örgülerinin çeşitli örneklerinin yer aldığı yerlerden birisi de Bursa ilidir. Osmanlı Devletinin ilk büyük başkenti olması Bursa nın sanat anlamında gelişmesine büyük katkı sağlamıştır. Osmanlıda mimarinin gelişimi gibi taş ve tahta oymacılığı, seramik, alçı, dekorasyon, hat, tekstil sanatları da Bursa da gelişen sanatlardandır (Bursa,1997). Bursa aynı zamanda önemli dokuma ve ticaret merkezidir. Zengin desenli, sırma ve altın işlemeli kadifeler ile ipekli kumaşların hükümdar ve saray mensuplarının giysileri için dokunduğu bilinmektedir. Bursa da el sanatları olarak ipekçiliğin ve ipek dokumacılığın el tezgahlarında yapıldığı bilinmektedir. Saraya bağlı gelişen el sanatlarının evlerde yapılan ürünlere de etkileri görülmektedir (Bursa, 1997). Bursa da ipek, halı, kilim, çorap, heybe ve kesenin yapımı azalsa da günümüzde devam etmektedir. Bu el sanatları içinde örücülük teknikleri ile oluşturulan çoraplar önemli bir yer tutmaktadır. Kalın örgülerden biri olan çorap ayağa giyilen baldırın yarısına ya da dize kadar çıkarılan, dış etkenlerden korunmak, aynı zamanda giysiyi tamamlamak amacıyla kullanılan örgü giyeceklerdir. Yıllarca insanlar iklim şartlarından korumak için kullandıkları çoraplar işlevsel amacının yanında medeni hali bildiren, üzerindeki motiflerle ören veya kullanan kişinin duygularını ifade eden, nazardan koruyan, bereketi temsil eden toplumsal içeriğe sahip birer öğe olmuştur. Çorapların da kullanılan motif zenginliği ile tespit edilen yörelerden biri olan Bursa da Uludağ güneyindeki Orhaneli, Keles, Büyükorhan ve Harmancık ilçelerini kapsayan bölge, Dağ yöresi diye bilinen bölge de günümüzde hala el örgüsü çoraplar yapılmaktadır. Bu bölge Osman Gazi nin Bursa yı fethi sırasında ve öncesinde bölgeye gelip, Uludağ ın güney sırtlarına ve eteklerine yerleşen Yörük ve Türkmen boylarının bugünkü uzantılarıdır (Erkan,2008; Ortaç,2008). Gelişen teknoloji ve buna bağlı olarak değişen hayat şartlarından dolayı el örgüsü çoraplar eski önemini yitirmiş bunların yerini daha ekonomik olduğu için sanayi makinelerinde üretilen çoraplar yer almıştır. El örgüsü çoraplar önemini yitirdiği günümüzde, araştırma yöresi olarak incelenen Bursa ilinde el örgüsü çoraplara ait araştırmaya rastlanılmamıştır.

18 3 Bursa Dağ yöresindeki köylerde yapılmış olan el örgüsü çorap örneklerinin renk, teknik, motif, kompozisyon vb. özelliklerinin belgelendirilerek tanıtılması ile kültür değerlerimizin kaybolmasını önlemek açısından kaynak oluşturmak ve elde edilen çorap örneklerinin motif ve renklerinden esinlenip, günümüz modasına uygun ürünler oluşturarak, farklı kullanım alanlarında da yaşamasına katkı sağlamaktır. Amaç Araştırmanın genel amacı Bursa Dağ Yöresi köylerindeki el örgüsü çorapların incelenerek tespit edilmesi, çoraplardaki teknik ve desenlerden yola çıkılarak günümüze uygun tasarımlara uygulanmasıdır. Bu genel amaca uygun olarak alt amaçlar şöyledir. 1. Çorap örücülüğü ile uğraşan bireylerin demografik özellikleri nelerdir? 2. El örgüsü çoraplarda kullanılan araç gereçler nelerdir? 3. El örgüsü çoraplarda kullanılan teknik, renk, motif ve kompozisyon özellikleri nelerdir? 4. Elde edilen örnek çorapların motif ve desenlerinden farklı kullanım alanlarında tasarımlar yapılarak uygulanabilir mi? Önem Günümüzde birçok alanda üretim yapılırken gelişen teknolojiden yararlanılmaktadır. Bu nedenle kültürümüzün en önemli göstergesi olan emek ve özveri gerektiren el sanatları yok olmaya başlamıştır. Yaygın olarak kullanılan çoraplar, artık gelişmiş örgü makinelerinde üretilmektedir. Bu yüzden el örgüsü yapan bireyler azalmış ve kullanılarak eskimiş çoraplarında atılması ile el örgüsü çorapların önemi de kültürel bakımdan artmıştır. Bursa Dağ köylerinde bulunabilen çorapların özellikleri, kullanılan malzeme, motif, renk, araç-gereç, teknik ve kompozisyonların incelenip belgelendirilerek tanıtılması, gelecek nesillere kültürel miras olarak bırakılması, tespit edilen teknik ve motiflerin farklı ürün oluşturmada kullanılabilmesi için yapılan motif çizimleri ve hazırlanan yeni tasarımlar açısından çalışma önemlidir.

19 4 Varsayımlar Ulaşılan bireyler ve çoraplar yöreyi temsil edecek yeterliliktedir. Araştırma içinde belirlenen yöntem ve teknikler ile hazırlanan anket ve bilgi formu araştırmanın amacında belirlenen özellikleri ölçecek niteliktedir. Sınırlılıklar Bursa ili Dağ Yöresinde yer alan Keles, Orhaneli, Harmancık ilçelerde Sorgun, Kocakovacık, Çeki, Gedikören köylerde çorap ören bireyler ve ördükleri çoraplarla sınırlıdır.

20 5 BÖLÜM II İLGİLİ ARAŞTIRMALAR Yapılan araştırmalarda Uludağ Güneyindeki Türkmen ve Yörük Köylerindeki Çoraplar ile ilgili araştırma yapıldığına rastlanmamıştır. Çalışmanın konusuyla ilgili araştırmalar aşağıda özetlenmiştir. Sügertin (1987) Ayaş İlçesinde Çorap Örücülüğü adlı yayınlanmamış yüksek lisans tezinde çorap örenlerin sosyo-ekonomik durumundan; çoraplarda kullanılan desen, malzeme ve teknikler anlatılmış, pazarlama şekilleri ile ilgili bilgi verilmiştir. Akpınarlı (1995) El Örgüsü Çorapların Teknik Desen Renk ve Kullanım Özellikleri adlı yayınlanmamış Doktora Tezinde Konya yöresine ait el örgüsü çorapları araç-gereç, motif, teknik özelliklerini incelemiş, motifler ve desenleri çizerek göstermiş, çorapların yapılış işlemlerini anlatmış ve yöredeki çoraplardan yararlanarak yeni tasarımlar oluşturmuştur. Köklü (1997) Çankırı İli Kızılırmak İlçesine Ait Birkaç Köyde Bulunabilen El Örgüsü Çorap Örnekleri ve Yeni Tasarımlar adlı Yayınlamamış Yüksek Lisans Tezinde Kızılırmak ilçesindeki el örgüsü çorapları boyut, kullanılan malzeme, araç-gereç, teknik, renk, konu, kompozisyon ve onarım durumları incelenmiştir. Bu çorapların motiflerini değiştirmeden triko makinesi çok kartlı (deco) sistemine göre hazırlayıp, bunlardan tasarım yapmış ve tasarımları ürün haline getirmiştir. Barutçu (2000) Bitlis İli Çorap Örücülüğünün Teknik Araç Gereç ve Motif Yönünden İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma adlı Yayınlanmamış yüksek lisans tezinde el örgüsü çoraplar araç-gereç, teknik, desen, kompozisyon yönünden incelenmiş, motif ve desen özelliği bozulmadan farklı kullanım alanlarında yeni tasarımlar oluşturulmuş ve bunlardan bazıları ürün haline getirilmiştir.

21 6 BÖLÜM III KURAMSAL TEMELLER 1. Bursa Dağ Köyleri Hakkında Genel Bilgi Bursa Dağ Köyleri Tarihi ve Coğrafi Durumu Bursa Dağ Köyleri tarihi bakımdan oldukça eski bir medeniyet merkezidir. Bu bölge M.Ö. IV. Yüzyılda kurulmuş bulunan Bitinya imparatorluğu na bağlı bir coğrafya üzerinde bulunmaktadır. Eski yerleşim merkezleri olarak Bursa (Prusa ), İznik (Nikea), Gemlik (Kios) yer almaktadır. O dönemlerde Keles ve Orhaneli yerleşimlerinin bulunup bulunmadığı konusu net olarak bilinmemekle Atranos Uludağ ın güney eteklerinde Orhaneli ve civarı olarak bilinmektedir (Cemiloğlu, 2002:9). Osmanlı Devleti zamanında bölge, İdari bakımdan Hüdavendigar Liva-sı'nın Bursa sancağına bağlı Atranos kazası sınırları içerisinde yer almıştır. Bu bölge I. Murat zamanında devlet yönetimi tarafından önemli bir coğrafya olmuştur (Cemiloğlu, 2002:10). Cumhuriyet Döneminde Bölge, Orhaneli ve civarı (Atranos kazası) Bursa kent merkezinden üç gün önce Yunan işgalinden kurtulmuştur. O günden bu yana da Bursa iline bağlı Orhaneli ilçesi olarak idari konumunu sürdürmektedir. Ancak, daha önce bu ilçeye bağlı birer bucak merkezi olan Keles'in 1953 yılında, Harmancık ve Büyükorhan'ın da 1987 yılında ilçe yapılması ile bölgedeki ilçe sayısı birden dörde yükselmiştir (Cemiloğlu, 2002:10). Bölge ortalama olarak 500 m. dolayında bir yüksekliğe sahiptir. Ancak bu yüksekliğin yer yer çok farklılıklar gösterdiği de bir gerçektir. Yöre, bu hali ile üç tarafı yüksek dağlarla çevrili, sadece Tavşanlı'ya bakan güney bölgesi biraz daha düz bir çanak biçimini andırmaktadır. Bu çanağın kuzeyinde eski adı Keşiş Dağı olan Uludağ, doğusunda Domaniç Dağları, batısında da Dursunbey Dağları yer almaktadır. Bu arazi parçasını, en büyüğü Kocaçay olan irili ufaklı birçok dere bölmektedir Araştırma bölgesinin genel olarak ''dağlık bir bölge" olarak tanımlanmaktadır (Cemiloğlu, 2002:11).

22 7 Bölgenin Etnik Yapısı Bölge de yaşayan halk Yörüklerden oluşmaktadır. Keles ilçesi Yörüklerinin, Kayı aşiretlerinden bir oba (Abdurrahman Bey ile Turgut Alp) ile Kayı beylik ailesi olmak üzere iki obadan oluştuğu belirtilmektedir. Keles adı M.Ö yıllarında Hazar Denizinin güney eteklerinden Oğuz Türklerinin Kayı Oymaklarından birinin yaşadığı Keles kentinden gelmektedir (Gürak, 2002:629). Oğuz Boylarından ayrılmış obacıklardan ibaret olan Uludağ Yörükleri günümüzde hemen hemen yerleşmiş, yurt ve köy sahibi olmuştur. Bunların bir kısmın Üçoklu bir kısmında bozoklu olduğu anlaşılmaktadır. Halk, Uludağ Üçoklarına Kızılkeçeli, Bozoklularına ise Karakeçeli demektedir. Bu iki obanın birbirleriyle yaşam biçimleri ve giyimleri arasında farklılar görülmektedir (Gürak, 2002:629). Bölgede göçebe halk için Yörük, yerleşik hayata geçenlere ise Manav denilmektedir. Kent merkezinde yaşayanlar ise yöre halkına Dağlı terimini kullanmaktadır. Bölge insanı, Bursa kent merkezine geldiğinde de kendini tanımlamak istediği zaman bu sıfatı kullanmakta ve bu yolla manav ve yörük terimlerinin her ikisini de ifade etmeye çalışmaktadır (Cemiloğlu, 2002:12). Ekonomik Sosyal ve Kültürel Hayat Bölge köylerindeki ekonomik hayatı genel çerçevede hayvancılık oluşturmaktadır. Yöredeki köylerde, hemen herkesin koyunu, keçisi veya ineği bulunmaktadır. Özellikle dağ köylerinde bazı ailenin oldukça kalabalık koyun ve keçi sürülerinin bulunmakta olup, her aile ticari anlamda süt üretip satmasa bile, en azından kendi ihtiyaçlarını karşılamaya çalışmaktadır. Ancak, Bu köylerin bir kısmında kurulmuş bulunan kooperatifler aracılığı ile sütçülük ve peynircilik geçim kaynağı haline dönüştürülmektedir, Keles'e bağlı, Kocakovacık, Sorgun köyleri bunlar arasındadır (Cemiloğlu, 2002:12). Hayvancılığın yanında bazı köyler gelirini orman ürünlerinden, Keles in köylerinde çilek ve kiraz yetiştiriciliğinden elde etmektedir.

23 8 Bursa Dağ Yöresin de Bulunan Köyler Bursa dağ yöresi köylerinden bazıları, Kayadibi, Göktepe, Derecik, Akpınar, Gedikören, Belenören, Kocakovacık, Erenler, Işıklar, Güneybudaklar, Alpagut, Avdan, Baraklı, Basak, Belenören, Bıyıklıalan, Çayören, Çeki, Dağdemirciler, Dağdibi, Davutlar, Dedeler, Delice, Denizler, Domalı, Durak, Düvenli, Epçeler, Gelemiç, Gököz, Harmanalanı, Harmancıkdemirci, Haydar, Issızören, Karaardıç, Kemaliye, Kıranışıklar, Kocakavacık, Kozbudaklar, Menteşe, Pınarcık, Sorgun, Uzunöz, Yağcılar, Yazıbaşı, Yunuslar dır. Bursa Dağ Köylerinden çorap örücülüğü yapıldığı tespit edilen köyler Çeki, Gedikören, Kocakovacık, Sorgun dur. Çeki Köyü Çeki köyü Orhaneli ye bağlı ve ilçeye 27 km uzaklıkta bir köydür. Köyün ismi ile ilgili kaynaklarda farklı görüşler yer almaktadır. Kaynaklarda, köyün adının çekilip gelmek mastarından geldiğini, köyü yıllar önce kuranlar ise Domaniç ilçesinin Tevlez Yaylalarından buraya çekilip geldikleri için bu adı almış olduklarını belirtilmektedir. Bazı kaynaklar Yörükler, yazın Domaniç e, kışın da olduğu yere çekilmiş. Onun içinde Çeki ismini almış diye anlatmaktadır. Ayrıca köyün kuruluş yerinin tespitinde de bir tekenin ormanlık arazi içerisindeki bir kaynak suda sakalının ıslanmasının rol oynadığını da rivayetler arasında yer almaktadır. Hatta köyü kuran kişinin İbrahim Kahya olduğu da belirtilmektedir. Bazı araştırmalarda ise Ahmet Vefik Paşa tarafından kurulduğu ileri sürülerek Ahmet Vefik Paşa nın göçerleri yerleşik hayata geçirme çabası anlatılmak istenmektedir ( Cemiloğlu, 2002: 53). Gedikören Köyü Harmancık ilçesine bağlı ve merkeze 13 km uzaklıkta bir köydür. Köyün adına 1685 tarihli kadı sicillerinde de rastlanmaktadır. Köyün yakınındaki Asar mevkiinde muhtemelen Bizans döneminden kalma şehir harabeleri bulunmaktadır ( Cemiloğlu, 2002:66).

24 9 Kocakovacık Köyü Keles e bağlı bir köydür. İlçenin kuzeydoğusunda ve kaza merkeze 29 km uzaklıkta bulunan Kocakovacık ilçenin en uzak köylerinden birisidir. Köyün adının eskiden Koca Kovalık iken zamanla bu isme dönüştüğü yer almaktadır( Cemiloğlu, 2002:81). Sorgun Köyü Keles ilçesine bağlı, ilçenin 20 km doğusunda ve dağlık arazide bulunan bir köydür. Sorgun adı 15 yy. belgelerinde sıkça geçmektedir. Köyün adı bugünde köylülerce sert ünsüzle ve sorkun biçiminde kullanılmaktadır ( Cemiloğlu, 2002:92). Çevre köylerde nüfus hızla azalırken Sorgunda bu oran oldukça düşüktür. Bursa Dağ Yöresi El Sanatları Yöredeki el sanatlarından küçük çapta faaliyet gösterilen havlu, halı ve kilim dokumacılığı, demircilik, tüfekçilik, bakırcılık ve kalaycılık diğer geçim kolları arasında sayılabilir. Bursa Dağ Yöresinden Keles te el sanatlarının günümüzde, genellikle giysileri ve folkloru ile yaşadığı görülmektedir. Geçmişten günümüze kadar devam eden ve günümüzde de özel günlerde hala kullanılan kıyafetler yörenin yaşayan el sanatları ürünlerini oluşturmaktadır. Günümüzde daha çok halkın yöresel giysilerinde kullanılmak üzere yapılan el dokuması kumaşlar, işlemeler ve örücülük bulunmaktadır. Yörede bulunan el sanatları ürünlerini kullanım yeri dikkate alınarak sıralayacak olursak; İçlik: Göynek de denilmektedir. Pamuk ve ketenden kendi el tezgahlarında dokudukları kumaşlardan yapılmaktadır. Günlük kadın giysisidir. Etek ve yakaları bu yörelerde az da olsa işlidir. Dokuması köyde yapılmaktadır( Fotoğraf 1).

25 10 Fotoğraf 1. İçlik Paçalıklı, el dokuması kumaştan dikilen, paçaları işlemeli dona verilen isimdir. Son zamanlarda divitin veya basmadan canlı renklerde yapılan don kullanılmaktadır (Fotoğraf 2). Fotoğraf 2. Paçalıklı

26 11 (Fotoğraf 3). Sıktırma: Boncuk işlemeli göğüsleri kapatmak için kullanılan üst giysisidir Fotoğraf 3. Sıktırma Güdük: Pamuklu kumaş üzerine el işlemeleri ile süslenmiştir. Gelinlerde işlemeler tel sarma tekniği ile yapılmıştır (Fotoğraf 4-5). Fotoğraf 4.Günlük Kadın Kıyafetinde Güdük

27 12 Fotoğraf 5. Gelin Güdüğü İşlemeli entari: Gelin ve kızların giydiği eteğin bütün arka parçası beline kadar, yaka ve kol ağızları işlemelidir (Fotoğraf 6-7). Fotoğraf 6. İşlemeli Entarinin Önden Görünümü

28 13 Fotoğraf 7. İşlemeli Entarinin Arkadan Görünümü Peşkir: Çuhalık tezgahta yünden dokunur. Önlük olarak kıyafetlerin önüne bağlanarak kullanılmaktadır.. Gelin ve gençlerde motifli, yaşlılar için ise düz hazırlanmaktadır. Kocakovacık ta elmalı peşkir yapılır. Bugün ki batik çalışmalarının başlangıcı gibidir. Dokunan kumaşa nohut taneleri keçi kılları ile sıkıca bağlandıktan sonra siyah renk ile boyanır. Nohutların bağlandığı yerler beyaz kalır, diğer taraflar siyah renk olur (Fotoğraf 8).

29 14 Fotoğraf 8. Peşkir Fes: Bir çeşit başlıktır. Siyah renk yün ile yapılan el dokuması kumaşla hazırlanır. Fesin tepe kısmı merkezden çevreye doğru yerleştirilen mavi, kırmızı, mor, sarı ve siyah renkli boncuklar kullanılarak iç içe geçmiş daire biçimleriyle süslenmiştir. Fesin ön tarafında geometrik bezemeler oluşturacak şekilde renkli boncuklar iğne ile birleştirilerek örülmüş ve pullarla da süslenmiştir (Fotoğraf 9-10). Fotoğraf 9. Fesin Üstten ve Önden Görünümü

30 15 Fotoğraf 10.Fesin Kullanım Şekli. Albazı; Krep, Gelin Alı veya Pullu Bez de denilmektedir. Kenarları pullu ve boncuklu firkete oyalı kreptir. Fesin üstüne uçları çene altından çaprazlanarak arkada bağlanmak üzere kullanılmaktadır (Fotoğraf 11). Fotoğraf 11. Albazı

31 16 Bürgü: Dışarı çıkarken başı ve omuzları örten büyük örtüdür. Gençlerin kullandığı bürgünün, başa isabet eden kısmı kanaviçe tekniği ile çiçek motifleri işlenmiş, yanlarına gelen kısımları da boncuk oyalıdır. Yaşlıların bürgüsü ise sadedir, boncuk oyaları daha ufak olup, kanaviçe işi yalnızca bir kenardadır veya hiç yoktur ( Fotoğraf 12). Fotoğraf 12. Bürgü Dizge veya çizge: Yün iplikten hazırlanan çarpana dokumadır. Uçları keçi kılından püsküllerle süslenmiştir. Peşkirin üzerine bele bağlanmaktadır (Fotoğraf 13). Fotoğraf 13.Dizge

32 17 Gıdıklık; Gerdanlık veya boyunluk da denilmektedir. Boncukları el ile dizilerek hazırlanmaktadır(fotoğraf 14). Fotoğraf 14. Gıdıklık Şal kuşak (Acem şalı kuşak) Yünden çulfalıkta dokunur. Uçları daha çok gelin ve genç kızlarda süslü ve püsküllüdür. Bugün yalnız yaşlılar dokumasını bilmektedir. Boyu 3 m. dir. Bele sarılır, püskül son tarafa getirilir ( Fotoğraf 15-16). Fotoğraf 15.Acem Şalı Yün Kuşak

33 18 Fotoğraf 16.Acem Şalı Yün Kuşağın Kullanım Şekli Çorap: Yünden el örgüsüdür. Tığ ve 5 şişle yapılanları vardır. Günümüzde yün yerine sentetik iplik kullanılmaktadır (Fotoğraf 17). Fotoğraf 17. Çorap Çelikkol,2005, ; Bedük ve diğerleri, 2005, )

34 19 Fotoğraf 18. Günlük Genç Kadın Kıyafeti ve Yöresel Gelin Kıyafeti Bursa Dağ Yöresi Keles ilçesinde geleneksel giysilerini bu parçalarında el sanatları kullanılmakta ve günümüzde hala yaşatılmaktadır.

35 20 2. Çorap Örücülüğü Hakkında Genel Bilgiler 2.1.Çorap Örücülüğünün Tarihi El sanatları içinde önemli bir yeri olan örücülük dünyanın en eski sanatlarından biri olduğu bilinmektedir. Örgü, elde kullanılan basit aletlerle, tek ipliğin kendi üzerine bükülüp kıvrılarak çeşitli ilmeklerle tutturulması ve ya düğümlendirilmesidir (Akbil, 1970: 36) Akpınarlı (1995)örücülüğü; Yün, tiftik, ipek, pamuk vb. liflerden elde edilen ipliklerin şiş, tığ, mekik, iğne, firkete gibi özel araçlarla kendi üzerine bükülüp çeşitli ilmeklerle tutturulması veya düğümlenmesi olarak tanımlamıştır. Tarihte çorapla ilgili Türklere ait ilk yazılı belgeler Orta Asya'da yapılan arkeolojik kazılarda bulunmuştur. M.Ö. VII., VIII. yüzyıllar arasında Orta Asya'da yaşayan Hunlar a ait Pazırık 2. kurganındaki bulgular arasında konç kısmı koç boynuzu motifleri ile süslü yün çoraplar bulunmaktadır. Bu çoraplar M.Ö ye kadar uzanan Anadolu Türk örgü sanatının ve çorapların önceki varlığını ortaya koymaktadır" (Diyarbekirli, 1972, Atay, 1987: 33). Bugün en eski çorap örneği Yale Üniversitesi'nde yer alan Fırat nehri kenarında bulunan Hicri 256'ya tarihlenen üç örgü örneğidir. Londra Victoria and Albert müzesinde düz pamuklulardan dokunmuş çorap çiftleri vardır. 4. ve 5. yüzyıldan olan bu çorapların biri kahverengi-mor diğeri kırmızıdır. Birde 12.5 cm uzunluğunda kırmızı renkte ve üç sarı renkte çocuk çorabı bulunmaktadır (Rutt,1989:31). Bu çorapların topuk ve burun kısmı bulunmaktadır. Metropolitan Müzesinde Suriye de örüldüğü düşünülen çoraplar vardır. XII. ve XIII. yüzyıllara tarihlenen, açık zemin üzerine kufi yazı bordürü ile bezenmiş beş mavi şerit ile süslü çoraplardır. Doğuda gelişen varlığını koruyan örgüler ticaret gemileri ile Arap tacirler tarafından İspanya'ya getirilmiş daha sonrada İngiltere ve İskoçya da gelişimini sürdürmüştür. 12. ve 16. yüzyıllar arası İspanya'da ve İtalya 'da başarı ile yapılan örgünün kaynağı olmuştur (Barışta, 1986: 86).

36 21 Osmanlı döneminden günümüze ulaşan Baron W. Wıratislaw ın anılarından hapishanelerde örgü eğitimi yapıldığı ve bu yolla kazanılan para ile bir veya iki kişinin geçinilebildiği görülmektedir (Barışta,1986:871) Çorap Çeşitleri El örgüsü çorapların sınıflandırılmasını aracına-gerecine, kullanım alanlarına, renklerine, boylarına, motif ve desenlerine, örme tekniklerine göre yapılabilir. Bunlar Kullanım alanlarına göre; Günlük Çoraplar Gelin Çorabı Çeyizlik Çorapları Damat Çorabı Töre Çorapları Asker Çorapları Oynaş Çorapları Yol Çorapları Güreş Çorapları (Akpınarlı,1995: 39) Aracına göre; Beş şiş ile yapılan çoraplar İki şiş ile yapılan çoraplar Tığ ile yapılan çoraplar (Akpınarlı,1995:37) Desen ve Motif çeşitlerine göre çorap çeşitleri; Nesneli bezemeli çoraplar Geometrik bezemeli çoraplar Figürlü bezemeli çoraplar Karışık bezemeli çoraplar Bitkisel bezemeli çoraplar (Barışta,1986:875)

37 Çorap Örücülüğünde Kullanılan Araç ve Gereçler Çorap Örücülüğünde Kullanılan Araçlar İplik Hazırlamada Kullanılan Araçlar Tarak: Didilen yün liflerinin düzgünleştirilmesi, kısa ve yabancı maddelerinden temizlenmesi işleminde kullanılır. Genel olarak 75 x30 cm veya 20 x22 cm eninde 35 x 40 boyunda, 1,5-2 cm kalınlığında bir tahtanın ortasına veya uç kısmına belirli aralıklarla muntazam çakılmış iki sıra ucu sivri çivilerden oluşturulmuştur (Akpınarlı, 1995:10; Doğruol, 1995:24). İğ: Bir ucu ince ve öteki uca doğru gittikçe kalınlaşan genellikle tahtadan yapılmış çubuktur. Kalın olan ucunda koni biçiminde ve ağırsak adı verilen bir tabla bulunur. İğin iki türü vardır. Küçük olan, ağırsak hareketli ve yerinden çıkartılabilendir. Bu tür iğler öreke ile birlikte kullanılır. Büyük iğlerde ağırsak sabittir ve ağırşağın tepesinde ince demir telden bir çengel vardır. Ağırşağı büyük olan iğlere teşi, denmektedir (Dölen,1992:201) Kirman: Bir eksen üzerine geçirilmiş haç biçimindeki iki tahta parçasından oluşmuştur. Eksenin alttan üçte biri uzaklığında haç biçimindeki tahtaların kaymaması için bir çıkıntı vardır. Kirman ile eğrilen ipliklerin kalın olmasının sebebi hem ağırlığın fazla oluşu hem de dönme hızının düşük olmasıdır. Bununla birlikte, iğe oranla daha çabuk iş gördüğünden yaygın olarak kullanılmaktadır. Eğrilen haç biçimindeki tahtaların arasına sarılır ve bu tahtalardan birinin çekilmesiyle yumak olarak alınabilir. Kirman günde gr iplik üretebilir (Dölen, 1992:214). Öreke: Bir metre uzunluğunda bir ağaç çubuğun alt kısmına tahta tabla üst kısmına ise bir külah geçirilerek, sümek denilen yün parçasını bağlayıp ıslak parmak ucu ile bükerek iplik haline getirmeye yarayan en eski eğirme araçlarından biridir ( Akpınarlı,1995:12). Çıkrık: Hem eğirme hem de katlayıp bükme aracıdır. El ve ayakla çevrilip üzerindeki iğ i döndüren basit bir alettir. Çıkrığın iğne kısmına lifler el yardımıyla verilir. Bükülen iğin üzerine sarılır. Çıkrığın ayrıca iplik sarma işinde de kullanıldığı görülmektedir (Dölen, 1992:214).

38 23 Örmede Kullanılan Araçlar Tığlar: bir ucu çengelli, diğer ucu düz cm uzunluğunda ince, kalın, uzun tığlar olarak sınıflandırılan araçtır. Tığlar numaralar küçüldükçe kalınlaşır, numaraları büyüdükçe incelirler (Atay,1995:15). Şişler: Bir ucu sivri şişler: cm uzunluğunda bir ucu sivri diğer ucu ilmekler kaçmasın diye topuzlu olan, inceden kalına göre 2 ila 35m/m arasında numaraları bulunan, bir çift halinde satılan araçlardır. Piyasada çelik, plastik, alüminyum, tahta ve bambudan yapılmış çeşitleri bulunmaktadır. Bir ucu sivri şişler örgü örmek rahat ve kolay olduğundan en çok tanınan ve tercih edilen şişlerdir (Atay, 1987:45) İki ucu sivri şişler: halk arasında beş şiş diye bilinmektedir. Plastik, alüminyum ve üzerine nikel kaplanmış çelikten yapılırlar. Boyları cm arasındadır. İki ucu sivri şişler çorap, eldiven, gibi yuvarlak örülmesi gereken eşyaların örülmesinde kullanılmaktadır (Atay,1987:46) Yuvarlak şişler: 14 cm uzunluğunda iki kısa şiş birbirine şiş kalınlığında misina ile bağlanarak yapılan numaraları 2.5 ila 7 m/m arasında değişen değerler alan araçlardır. Yuvarlak şişler yuvarlak örülmesi gereken işlerde kullanılmakta ayrıca düz örülmesi gerekenlerin ölçülerinin aynı olmasını sağlamaktadır( Akpınarlı,1995:15) Çorap Örücülüğünde Kullanılan Gereçler Yün: Çorap örücülüğünde en önemli olan ve en çok kullanılan hammadde yündür. Koyun yünleri tekstil alanında en çok kullanılan liflerdir. Hayvanların cinslerine göre yılda 1-2 kez kırpılmak suretiyle elde edilir. Hayvandan kırkıldığı zamanki durumuna yapağı denir. Birçok işlemden geçirildikten sonra yün adını alır. Kırkılma sonucu elde edilen yapağı suya bastırılır ve zaman zaman çalkalanarak kirleri yumuşatılır. Daha sonra düzgün bir taş veya kütük üzerine konulan yapağı sabun gibi köpürünceye kadar tahta tokaçlarla dövülür. Bunun ardından suyu berrak oluncaya kadar bol suyla yıkanır. Süzülmeye bırakılır ve yayılarak güneşte kurutulur. Kurutulan yün en basit el taraklarıyla taranır. İyice kurutulduktan sonra ipliğin kullanım yerine göre seçilmeye tabi tutulur. İnce uzun elyaflı yapağı çorap, giyecek, eşya, tepme, keçe ve kepenek yapımı için ayrılır. Kalın ve kaba kısımları halı ve kilim için kullanılır.

39 24 Temizlenmiş ve çırpılarak kabartılmış yünler tarak ile tarama işleminden geçirilir. Taramada aynı renkli yünler ayrı ayrı taranır veya siyah beyaz kurşuni kahverengi olan doğal renkli yapağılar birbiri ile belirli oranda karıştırılarak ebruli denilen renkler elde edilir. Çoraplar iki iplikli ve kışlık olacaksa koşlanması gerekir. Koşlama iki iğ üzerindeki ipliğin bir yumak halinde sarılmasıdır. Yumak iki iğden birer uç alınıp sarılarak yapılır sonra bu iplik tekrar kıvratılır ki yapılan işlem yefeleme denir. Tiftik lifleri de yöresel olarak yün ipliği gibi hazırlanmaktadır. Pamuk: Pamuk bitkisinden elde edilen en önemli bitkisel liftir. Bir yıllık bitki olup ilkbaharda ekilen tohumdan boyu en az bir metreye varan bitki elde edilir. Pamuk liflerinin hasadı genellikle ağustos ve ekim ayları arasında yapılır. Olgunlaşan pamuklar zaman zaman toplanır. Toplanan pamuklar çırçır makineleri yardımıyla koza ve tohumlarından ayrılır. Çırçırlanmış pamuklar ayrı ayrı paketlenerek (balyalanarak) iplik fabrikalarına gönderilir. Pamuk ipliği yün ve ipekten daha az esnektir. Örücülükte daha çok sodyum hidroksit yardımıyla merserize edilmiş pamuk iplikleri kullanılır (Başer,1992:38; Atay,1987:58). Sentetik İplik: Sentetik elyaf polimerleşme sonucunda doğada bulunmayan büyük moleküllü bileşiklerin elde edilmesine dayanır. Tümüyle sentetik ilk polimer elyaf naylondur. Sentetik iplikler doğal ipliklere ve yünlere karıştırılması dayanıklılıklarını artırır, maliyetini düşürür. Yünlere karıştırıldığında keçeleşmeyi önler. Naylon, orlon, rayon gibi iplikler dışında en çok kullanan orlondur (Atay,1987:58). Hızlı nüfus artışı ile tekstil hammaddelerine artan talep sonucunda gelişen teknoloji ile suni ve sentetik liflerden elde edilen iplikler örücülük alanında çok kullanılmaktadır. Örücülükte %100 sentetik iplikler kullanılmakla beraber yün, tiftik ve pamuğa değişik oranlarda katılır. Sentetik iplikler doğal ipliklere ve yünlere karıştırılması dayanıklılıklarını artırır, maliyetini düşürür (Akpınarlı, 1995:18). 2.4.Çorap Örücülüğünde Kullanılan Teknikler Şiş ve tığ kullanılarak uygulanan örgü teknikleri çorap örücülüğünde kullanılmaktadır.

40 Şiş İle Çorap Örücülüğünde Kullanılan Teknikler Yüz İlmek Yüz örgüyü oluşturulurken öncelikle istenilen sayıda ilmeğin şişin üzerinde hazırlanması gerekmektedir. Her iki yüzeyi farklı olan bir örgüdür. Üzerine ilmekler atılmış şiş sol elde, diğeri sağ elde tutulur. Yün sağ elin küçük parmağının üzerinden yüzük ve orta parmağın altından, işaret parmağının üzerinden geçirilir. Sağ eldeki şiş sol eldeki şişte bulunan birinci ilmeğin içinden soldan sağa doğru geçirilir. Daha sonra sağ elin işaret parmağı üzerinde bulunan yün alttan üste doğru şişe sarılır. Yün sarıldıktan sonra ilmeğin içinden yeni bir ilmek oluşturarak çekilir. Sol şişte kalan ilmek serbest bırakılır( Şekil 1-2). Sol şişteki ilmekler bitinceye kadar yukarıdaki işlemler devam edilir. Yüz örgüyü örerken iplik daima arka tarafta kalır (Akpınarlı, 1995:22). Şekil 1. Yüz İlmek Batış Şekli Şekil 2. Yüz İlmek İp Atış Şekli (Atay,1987:69) Şekil 3. Yüz İlmeklerle Oluşan Yüzey Görünümü

41 26 Ters İlmek Şişin üzerine istenilen sayıda ilmek atılır. Şişin ve yünün konumu yüz örgüde olduğu gibidir. Fakat yün şişin ön tarafındadır. Sağ eldeki şiş, sol eldeki şişin üzerindeki birinci ilmeğe sağdan sola doğru düz olarak geçirilir. Yün işaret parmağı ile şişe arkadan öne doğru sarılır. Yün şişe sarıldıktan sonra ilmek içinden arkaya doğru çekilerek sol şişteki birinci ilmek serbest bırakılır( Şekil 4-5). Her sıra ters örgü yapıldığı zaman yine haraşo örgü meydana gelir(akpınarlı, 1995:23). Şekil 4.Ters İlmek Batış Şekli (Atay,1987:70) Şekil 5.Ters İlmekte İp Alış Şekli Şekil 6. Ters İmek ile Oluşan Yüzey Görünümü Şiş örücülüğünü biçimlendirmede kullanılan temel işlemler

42 27 Eksiltmeler İki ilmeğin birlikte alınarak yüz veya ters örgü tekniği ile örülmesidir. Böylece bir ilmek eksiltilmiş olmaktadır. Eksiltme işlemi örgü kenarlarında yapılacağı zaman 1. ilmek örülerek 2. ve 3. ilmeklerde eksiltme yapılarak örgü kenarının düzgün olması sağlanmaktadır. Eksiltmeler çiftli olarak veya sağa, sola doğru meyil verilerekten yapılmaktadır. Aynı zamanda iki ilmek birbiri içinden geçirilerek de eksiltme yapılmaktadır (Atay1987;88). Arttırmalar Örgüde çok kullanılan tekniklerden biridir. Sıra başlarında, ortasında, sonlarında, desen çalışmalarında ve örgüyü biçimlendirmede kullanılmaktadır. Arttırmalar uygulanış şekillerine göre basit ve çift arttırmalar olarak iki grupta incelenmektedir. Basit arttırmalar; şişe ilmek atarak, şişe ilmek dolayarak, ilmek içinden ilmek alarak, ilmekler arasından iplik kaldırarak, ilmek dibinden ilmek alarak ve bir ilmeği birden fazla örerek uygulanmaktadır. Çift arttırmalar ise, bir veya daha fazla ilmeğin sağında ve solunda arttırma yapılarak, bir açı oluşturulup simetrik görünüm kazandırılmaktadır(akpınarlı, 1995:24). İlmek Kapatmalar İlmeklerin sökülmesini engellemek için örgünün bitirilmesinde değişik şekillerde ilmek kapatma teknikleri uygulanmaktadır. İki ilmeğin tek ilmekmiş gibi birlikte örülür ve sol şişteki ilmekler bitene kadar bu işlem tekrar edilir (Akpınarlı, 1995:24) Şiş Örücülüğünü Süsleme ve Desenlemede Kullanılan Temel İşlemler Düz Örgüler: Yüz ve ters ilmekler örgünün temelidir. Bu örgü teknikleri bir veya daha çok sayıda değişik sıralarda aynı hizada ve kaydırılarak uygulandıklarında ortaya değişik örgüler oluşur. Bu örgüler haroşa, lastik örgü, pirinç örgü, çok renkli düz örgü vb dir. Desenli Örgüler: Desenli örgülerin oluşmasında temel tekniklerin birçoğunu kullanmaktayız. Bu tekniklerin değişik şekillerde kullanılması sonucunda desenler farklı olmaktadır. Meydana

43 28 gelen desenlere balıksırtı, selanik, saç örgüsü - işkembe gibi isimlerde verilmektedir (Akpınarlı, 1995: 25) Ajurlu örgüler: Ajurlu örgüler görünüş bakımından düz ve desenli örgülerden farklı delikli bir yapıdadırlar. Bu nedenle halk arasında Delik işi denilmektedir Elde edilen örgü tekniklerine; basit ajur, düz ajur, fındıklı ajur, yapraklı ajur, salkım ajur, karanfil ajur, çam ajur, yollu ajur vb. isimler verilmektedir. Ajurlu örgüler, örülen parçanın her tarafında uygulandığı gibi düz, desenli ve renkli desenli örgülerle birlikte de uygulanmaktadır (Akpınarlı, 1995:25) Tığ İle Çorap Örücülüğünde Kullanılan Teknikler Başlangıç İlmeği: Tığ örücülüğüne bir başlangıç ilmeği yapmakla başlanır. Başlangıç ilmeği (Çizim 7 ve 8) görüldüğü gibi elde basit bir halka oluşturulup içinden bir ilmek çekerek yapılabileceği gibi, başparmağa ip dolayarak da yapılabilir (Atay,1987:347). Şekil 7. Başlangıç İlmeği Şekil 8. İlmek Oluşumu (Kayadibi,2001:63) Zincir: Zincir, tığ örgüsünün temelini oluşturur. Bütün tığ örgüsü çalışmalar zincir ilmeklerin üst üstte veya yan yana dizilişleri ile oluşur. Sağ eldeki tığın, ipliğin ucundaki başlangıç ilmeğine geçirilmesi ve tığın üzerine sol işaret parmağı üzerindeki ipliğin arkadan öne doğru sarılıp halkanın içinden geçirilerek ilmek meydana getirilmesi ile oluşur. Sol elin işaret parmağını hafifçe yukarı kaldırıp, ipliği gererek ilmeği tığ üzerine yerleştirip istenilen sayıda ilmek çekilmesiyle zincir tamamlanır(atay,1987:348).

44 29 Basit ilmek: Temel zincirden 1 yüz ilmek çekiniz. Bu ilmeği tığdaki ilmek içinden geçiriniz(atay, 1987:355). Şekil 9. Basit İlmeğin Aşamaları Çift ilmek: Temel zincirden 1 yüz ilmek çekiniz. Tığınıza 1 ilmek dolayarak tığ üzerindeki 2 ilmek içinden geçiriniz (Atay, 1987:355). Üçlü ilmek: Temel zincire batmadan önce, tığınıza bir ilmek dolayıp zincir arasından bir ilmek çekilir ve tığ üzerinde üç ilmek oluşturulur. Tığ üzerine bir iplik dolanarak birinci ilmek içinden geçirilir. Tekrar tığ üzerine iplik dolanarak diğer iki ilmek içinden geçirilir. Tığa ilmek dolanarak son iki ilmek de toplanarak üçlü dolgu (brit) meydana gelir (Atay, 1987:356). Artırmalar: Tığ çalışmalarında artırma işlemleri modele göre değişik şekillerde yapılabilir.artırma, büyüyen motiflerde çap genişledikçe motifin büzülmeden devam edebilmesi için gereklidir. Ayrıca motif ve dantellerde desenin oluşturuluşunda, artırma tekniklerinden yararlanılır (Atay, 1987: 370). Artırma aynı yere 2 defa yada daha fazla sayıda batarak brit sayısı artırılarak ve ya kenarlara zincir ilave edilerek yapılır. Eksiltmeler: Bir sıradaki brit sayısını azaltmak, işin veya desenin daralmasını sağlamak veya verev dizeler oluşturmak amacıyla uygulanır. Model özelliğine göre eksiltme dize ortasında, kenarlarda veya köşelerde yapılabilir. Genellikle bir artırma işlemi ile birlikte uygulanır(atay, 1987: 373). Birkaç şekilde eksiltme yapılabilir: a.eksiltme yapılacak yerde, bir önceki sırada oluşan zincir ilmeklerden bir veya birkaçını atlayarak,

45 30 b. Bağlantı zincirlerini daha kısa yaparak. c. Bir önceki sırada oluşan kare ve yay şeklindeki boş gözlerin veya britlerin sayılarını azaltarak (Atay, 1987: 373). Kenarlardan Eksiltme: Bitmiş sırada oluşan zincir dizisi üzerinde, kenarlardan bir önceki zincir ilmekler atlanarak örgüye devam edilir Sıra Ortasında Eksiltme: Eksiltme yapılacak yerde bir önceki sıranın zincir ilmeklerinden atlama yapılarak örgüye devam edilir. Sıralar, eksiltme sonucu yukarı doğru daralırken aynı zamanda verev bir görünüm kazanır (Atay, 1987: 374). Çalışma Yönü; tığ çalışmalarında iki çeşit çalışma yönü vardır. Biri tek yönde çalışma diğeri çift yöne çalışmadır. Tek yönde çalışma 3 farklı şekilde yapılır. a. Her sıra sonunda iplik kopartılarak, sıra başından tekrar başlayarak yapılır. b. Yuvarlak temel zincir üzerine yapılan tek yöne iplik kopartılmadan devam edilerek yapılır. Bursa Dağ yöresi el örgüsü çoraplarda kullanılan tekniktir. (Şekil 10) c. Ortadan başlayarak kenarlara doğru büyüyen çalışmalardır (Atay, 1987:369). Şekil 10. Silindir Şeklinde Tek Yöne Çalışma (Atay, 1987:369). Çok Renkli Çalışma: Çoraplarda kullanılan motifleri ve renkleri oluşturmak için çok renkli çalışma tekniğinden yararlanılmaktadır. Örgüde kullanılacak iplikler ilmeklerin arasında yürütülerek motifler oluşturulmaktadır. Bayan çoraplarının çoğunda çok renkli çalışmalar yer almaktadır.

46 31 Bursa Dağ Yöresinde örülen çoraplar genel olarak silindir şeklinde tek yöne basit ilmek tekniği ile ve çok renkli çalışmalar olmaktadır (Fotoğraf 18). Fotoğraf 19. Keles Yöresi Çorapları 2.5. Çoraplarda Desen ve Motif Süslemenin ana teması desen, deseni de oluşturan motiflerdir. Motiflerin oluşmasında çoğunlukla doğayı aynen taklit edilmemiş üsluplandırarak yorumlanmıştır. Motifler Türk süsleme sanatlarının ana unsurlarından biri olarak, zengin ve çeşitliliği ile gelenek, görenek, zevk, anlayış ve inançlarının bir ifadesi olmaktadır ( Akar,1978). Geleneksel el örgüsü çoraplardaki renklerin kullanımı ve özellikleri, motiflerin geçmiş kültürlerdeki halk yaşamını yansıtması açısından bir kültür unsuru olmaktadır. Çorapların motif ve desen özelliği ören kişinin duygusunu, düşüncesini, zevkini ve iç dünyasını yansıtmaktadır. Çoraplarda kullanılan renklerin dinsel ve büyüsel özellikleri de kültürel olgu içinde verilmektedir. Özgün motiflerin oluşumunda ise, çevresel etmenler, doğal güzellikler ve duygusal yoğunluklar, giyen kişilerin, sosyal konumları rol oynamaktadır (Sancak, 2001).

47 32 Çorap örücülüğünde motiflerin oluşumunda çeşitli etkenler sonucunda ortaya çıkmıştır. Kullanılan motifler belirli başlıklarla gruplandırılmıştır. Bunlar, Bitkisel Bezemeler, Geometrik Bezemeler, Figürlü Bezemeler, Nesneli Bezemeler, Sembolik Bezemeler (Güler vd., 2010:29). Bitkisel Bezemeler Çoğu sanatçının yaşadığı çevrede yetişen çiçek, yaprak ve meyvelerden etkilenerek motif olarak kullanmışlardır. Bunlarından bazıları, kiraz, çilek, elmalı, pıtrak, sarmaşık, söğüt dalı vb. Bursa Keles yöresinde çoraplarda bitkisel bezemeleri az rastlanmasına rağmen patiklerde kiraz ve çilek motifleri sık kullanılmaktadır(özbel, 1945:7 ), (Şekil 11). Şekil 11. Çilek Motifi Geometrik Bezemeler Kare, dikdörtgen, üçgen, daire, poligon, baklava ve yıldızlar gibi birçok yalın formların birleşmesinden oluşmakta ve anlam olarak evrenin sonsuzluğunu simgelemektedir. Örgüde kavisler tekniğe uygun olmadığı için bitkisel, figürlü, nesneli ve sembolik motiflerde geometrik düzen içinde yer alır. Bursa Keles Yöresi çoraplarda da yoğun biçimde geometrik motiflerden baklava ve üçgen bezemelere rastlanmaktadır(güler ve ark., 2010:30) (Şekil 12).

48 33 Şekil 12. Geometrik Baklava ve Üçgen Motifi Figürlü Bezemeler Canlı varlıkların bütünü el, ayak, kanat, bulut, güneş, ay, yıldızlar, deniz, akarsu, durgun su, ateş ve nur motifleridir(güler ve ark., 2010:30) (Şekil 13). Şekil 13. Yıldız Motifi Nesneli Bezemeler Şehirli ve ya köylü kadınların takındığı ve kullandığı küpeler, gerdanlıklar, bilezik vazolar, kandil ve şamdanlar, tabakların stilize edilerek örgülerde kullanılmaktadır (Özbel,1945:8)( Şekil 14). Şekil 14.Çengel ve Tarak Motifi

49 34 Sembolik motifler, bitkisel ve geometrik motiflerden oluşan, ören kişinin iç dünyasını yani sevgi, hasret, üzüntü, sitem, mutluluk gibi duyguları ve toplumsal olayları ifade etmektedir(güler ve ark., 2010:30) Çoraplarda Kompozisyon Çoraplarda kullanılan kompozisyonlar yörelere ve motif özelliğine göre değişiklik göstermektedir. Kompozisyon bir ve ya birkaç türlü motifin bir araya getirilmesiyle meydana gelir. Renkli ve desenli çoraplarda kenar, orta serpme ve köşe olarak dört türlüdür(özbel,1945: 8). Çoraplarda genelde burun, topuk, taban dışında kalan yüzeyler üzerinde aynı örgü çeşidi ile bezenmiş örneklerden birinci grupta: delik işi ile ayrılmış yüzeyler, farklı örgü çeşitleriyle bezenmiş kenarlar dikkati çekmektedir. Bunun dışında kullanılan kompozisyonlar Serpme motiflerle bezenmiş çoraplar, motiflerden oluşan sularla bezenmiş çoraplar, serpme motif ve sularla bezenmiş çoraplar olarak gruplandırılmıştır ( Barışta, 1987:879). Çorabın uzun dar dikdörtgen yapısına motifleri uydurabilmek için desen değişik yollarla, bölünerek yerleştirilmektedir. Desen ve motif çorabın boyuna doğru tekrarlayacak şekilde planlanarak boyuna kompozisyon; desen ve motif yatay olarak arka, arkaya tekrarlandığında yatay kompozisyon; desen ve motif çorap etrafında verev çizgiler halinde kesilmeden serbest bir şekilde çorap etrafında döndürülerek verev çizgili kompozisyon; desen ve motiflerin aralarına daha ince yardımcı desen ve motif kullanarak birbirini takip eden bir düzenleme meydana getirilmektedir. Desen ve motiflerin küçük olanları çorabın bütün yüzeyinde belirli aralıklarla yerleştirilir. Bunlara benekli kompozisyon denilmektedir. Çorabın tüm yüzeyini kaplayan desenlerde rastlanmaktadır(akpınarlı,1995:34-36).

50 35 3.Bursa İli Dağ Yöresi Çorap Örücülüğünün Analizi Tığ İle Çorap Örme Kullanılan Araç: Tığ Kullanılan Gereç: Çeşitli Renk Özellikte Sentetik ve Yün İplik İşlem ve İşlem Basamakları: İŞLEM 1 - Burun Kısmını Örme İşlem Basamakları: 1.Çorapta kullanılacak desen tasarımını yapınız. 2. Tığ ve zemin ipliğini alınız. 3. Tığa ilmek atınız adet zincir çekiniz(fotoğraf 19). Fotoğraf zincir 5. Geri dönüp 7. zincire batıp 1. rengi alınız renk ile basit ilmek atınız. 7. Zemin ipi ile 2 basit ilmek atınız. 8. Sonra 2. renk ile basit ilmek atınız. 9. Zemin ipi ile 2 basit ilmek atınız. 10.Sonra tekrar 1. Renk ile ilmek atınız. 11. Zemin ipi ile 2 basit ilmek atınız. 12. Sonra 2. renk ile basit ilmek atınız.

51 36 Fotoğraf 21. Burun Kısmını Örme 13. Her sırada zemin rengini 1 ilmek artırarak, ilmekleri ön tarafa batırarak basit ilmek tekniği ile 7 sıra örünüz. 14.Burnun ön kısmında renkli ilmeklerin arasında kalan zemin renkte 3 ilmek sağda 3 ilmek solda kalan ilmeği bulunuz Fotoğraf 22.Burun Kısmını Örme 15. Desen için renkli iplik ile basit ilmek atınız. 16. Ön taraf kısımda diğer tarafta da aynı işlemi uygulayınız. 17. Arka kısımda zemin rengi, 1. ve 2. Rengi ilmek artırarak basit ilmekle örünüz. 18. Baklava motifinin alt tarafındaki üçgeni oluşturmak için renkli iplikleri artırma yaparken sağ taraftan ilmek alarak yapınız 19. Bu şekilde motifinin alt kısmını oluşturacak şekilde 3 sıra örünüz. 20.Baklava motifinin üst kısmı için her sırada sağ kısımdan bir ilmek bırakınız sıra bu şekilde yapınız.

52 Yeni sırada zemin renginden 3 ilmek solda kalacak şekilde yeni renkli ipliği ekleyiniz ilmek sonra tekrar renkli iplik ekleyiniz. 24.Zemin rengini devam ettiriniz. 25. Çorabın ön kısmının diğer yarısında da aynı işlemi yapınız. 26. Baklava motifi bitene kadar bu işlemleri yapınız. Fotoğraf 23. Bitmiş Çorap Burnu 27. Baklava motifi bittikten sonra zemin renk, 1. ve 2. Renk ipliklerle 3 sırada daha artırarak örünüz. İŞLEM 2- Topuk ve Ayak Kısmını Örme: İşlem basamakları 1.Çorapta kullanılacak bezemeleri seçiniz. 2.Bezemeler çorabın tüm çevresinde uygulanacak şekilde tasarlayınız. 3.Seçilen bezemeleri çorapta 35 sıra basit ilmek tekniğiyle örünüz. Fotoğraf 24. Ayak Kısmının Örülmesi

53 38 Fotoğraf 25. Bitmiş Ayak Kısmı (Topuk hariç) 4. Ayak kısmı bitiğinde topuğa geçerken zemin renkten basit ilmekle 2 sıra örünüz. 5. Örülen sıra bittiğinde düğüm atınız ve ipliğin bir kısmını dışarıda bırakınız. 6. Topuk kısmı örülürken her sırada 2 şer ilmek eksilterek basit ilmek tekniğinde örünüz Fotoğraf 26. Topuk Kısmının Örülmesi 7. Topuk kısmını oluştunuz. Fotoğraf 27. Bitmiş Ayak

54 39 8. Tüm ayağı ördükten sonra konç kısmı için boğaz açınız. 9. Örgü esnasında dışarıda bıraktığımız ipliği tam karşı kısmından aynı ipin ucunu kesiniz. Fotoğraf 28. Ayak Kısmına Boğaz Açılması Fotoğraf 29. Açılmış Boğazın Üstten Görünümü

55 40 Fotoğraf 30. Açılmış Boğaz 10. Kesilen ip çekilerek boğaz kısmını açınız. İŞLEM 3 Konç Kısmını Örme İşlem Basamakları: 1. Bileklik kısmı için açılan boğaz kısmından hem ön hem arka kısmında ki ilmekleri alarak basit ilmek tekniğinde desene göre örünüz. Fotoğraf 31.Bileklik Kısmının Örülmesi 2. Konç kısmında ilmekleri desene göre ön kısmından alarak basit ilmek tekniğinde örünüz (Fotoğraf 32).

56 41 Fotoğraf 32. Konç Kısmının Örülmesi Fotoğraf 33.Konç Kısmının Örülmesi 3. Desene göre çorabın konç kısmını örünüz (Fotoğraf 33). İŞLEM 4- Başlık Kısmını Örme İşlem basamakları: 1. Bileklik kısmında ilmekleri ön ve arkadaki ilmekleri aynı anda alarak basit ilmek tekniğinde örünüz. 2. Desene göre başlık kısmını örünüz ve örme işlemini bitiriniz.

57 42 BÖLÜM IV YÖNTEM Araştırmanın Modeli Bursa İli Dağ Yöresinde Sorgun, Kocakovacık, Gedikören, Çeki Köyleri Çorap Örücülüğü ve Bunların Günümüz Tasarımlarına Uygulanması konulu araştırma tarama modeli kullanılarak yapılmıştır, konuyla ilgili yazılı kaynaklar incelenerek çalışmada yararlanılmıştır. Yörede çorap örücülüğünün nasıl yapıldığını belirlemek için çorap örücülüğü yapan kişilerden yapım aşaması da incelenmiştir. Bu yapım aşaması literatürden elde edilen bilgilerden verilmiştir. Araştırma da incelenen çorapların geleneksel desenleri, teknikleri, renkleri kullanılarak değişik yeni ürünlerin tasarımları oluşturulmuştur. Evren ve Örneklem Araştırmanın evrenini Bursa İli Dağ yöresindeki (Uludağ) Sorgun, Kocakovacık, Gedikören ve Çeki köyleri; Örneklem grubunu da yörede ulaşılabilen, çorap ören bireyler ile ördükleri çoraplar oluşturmaktadır. Verilerin Toplanması Veri toplama tekniği olarak anket formu ve bilgi formu kullanılmıştır. Dağ yöresindeki Sorgun, Kocakovacık, Gedikören ve Çeki köylerinde el örgüsü yapan bireylerin özellikleri ile çorapların motif, desen, tasarım, teknik, araç gereç özellikleri hazırlanan anket ile saptanmıştır. Çorapların fotoğrafları çekilerek, araç-gereç, renk, motif ve kompozisyon özellikleri hazırlanan bilgi formlarıyla düzenlenmiştir.

58 43 Verilerin Analizi Anketlerden elde edilen verilerin dökümü yapılarak frekans (n) ve yüzde (%) dağılımları hesaplanmıştır. Elde edilen değerlere göre tablolar hazırlanmış ve yorumları yapılmıştır. İncelenen çoraplara ait özelliklerin yer aldığı bilgi formlarına kaydedilmiş, çorapların desenleri çizilmiş, ürünlere ait verilerin de dökümü yapılarak frekans (n), yüzde (%) dağılımları ve ortalamaları hesaplanarak elde edilen değerlere göre tablolar hazırlanmış ve yorumları yapılmıştır. Hazırlanan bazı tablolarda birden fazla seçenek işaretlenmiş olduğundan toplam alınmamış, % hesaplamaları toplam ürün sayısı (N) üzerinden hesaplanmıştır. Araştırmada elde edilen veriler sonucunda günümüze uygun yeni tasarımlar oluşturularak bunlardan bazıları ürün haline getirilmiştir. Araştırmanın hazırlık ve yazım aşamasında G.Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü Tez Yazım Yönergesi nden yararlanılmıştır.

59 44 BÖLÜM V BULGULAR VE YORUM 1. Anket Sonuçlarının Değerlendirilmesi Bu bölümde araştırma genel amacı doğrultusunda hazırlanan anketlerden elde edilen bulgular sunulmuştur. 1.l. El Örgüsü Çorap Ören Bireylerin Özellikleri Bursa Dağ Yöresinde çorap ören bireylerin tamamını kadınlar oluşturmakta olup, yaşları ile ilgili veriler değerlendirilerek sonuçları Tablo 1 de sunulmuştur. Tablo 1.Yaş ile İlgili Dağılım Yaş Grupları n % Toplam N:42 Tablo 1 incelendiğinde bireylerin % si yaş, %26.19 u yaş, %19.04 ü yaş, % 9.52 si yaş, %7.14 ü ve yaş grubu oldukları tespit edilmiştir. El örgüsü çorap örücülüğüne bireylerin 40 yaşından itibaren daha fazla ilgi gösterdikleri, en çok yaş arasındaki bireyler tarafından yapıldığı görülmektedir.

60 45 Bölgede yapılan projelerle geleneksel el sanatlarını yaşatmak için bölgede orta yaş grubuna çorap örme eğitimleri verilmektedir. Barutçu (2000) Bitlis İlinde ve Köklü nün (1997) Çankırı İlinde yaptığı araştırmalarda da çorap işiyle uğraşan bireylerin tamamının kadın olduğunu görülmektedir. Barutçu (2000) Bitlis İli Örücülüğünün teknik, araç- gereç ve motif yönünden incelenmesi araştırmasında çorap ören bireylerin çoğunluğunun yaşlı bireylerden oluştuğunu görülmektedir. Bu üç araştırma paralellik göstermektedir. El örgüsü çorap ören bireylerin medeni durumlarıyla ilgili veriler incelenerek Tablo 2 de sunulmuştur. Tablo 2. Medeni Durum ile İlgili Dağılım Medeni Durum n % Bekar Evli Dul Toplam N:42 Tablo 2 incelendiğinde bireylerin % sinin evli, % ünün dul, % 7.14 ünün bekar olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuçlardan anlaşıldığı gibi, çorap örme işiyle uğraşanlar evli bireyler olup, çorap örücülüğünün orta yaş ve üstü bireyler tarafından yapılıyor olmasının rol oynadığı söylenebilir. Barutçu (2000) Bitlis ilinde, Akpınarlı (1991) Ankara Kalecik ilçesinde yaptığı araştırmalarda çorap örme işiyle genellikle dul bireylerin uğraştıklarını belirtmişlerdir. Sügertin (1986) Ayaş yöresinde yaptığı araştırmada Çorap örme işiyle uğraşan bireylerin genelde evli bireylerden oluştuğunu saptamıştır. Bu araştırma ile paralellik göstermektedir.

61 46 El Örgüsü Çorapların Ören Bireylerin Meslekleri ile ilgili veriler incelendiğinde bireylerden % si ev hanımı, % i usta öğreticidir. Bu sonuca göre Bursa Dağ yöresinde çorap örme işiyle uğraşan bireylerin genellikle ev hanımları olduğu saptanmıştır. Barutçu (2000) Bitlis İlinde yaptığı araştırmada çorap örenlerin orta yaşın üstünde ev hanımları olduğu tespit edilmiştir. El örgüsü çorap ören bireylerin öğrenim durumlarıyla ilgili veriler Tablo 3 de sunulmuştur. Tablo 3. Öğrenim Durumları İle İlgili Dağılım Öğrenim Durumu n % Okur Yazar değil Okur Yazar İlkokul Ortaokul Toplam N:42 Tablo 3 incelendiğinde bireylerin %59.52 si ilkokul, %21.42 si okur yazar değil, % ı okur yazar, %7.14 ü ise ortaokul mezunudur. Buna göre çorap ören bireylerin eğitim durumları incelendiğinde çoğunluğunun ilkokul mezunu olduğu görülmektedir. Sügertin (1987) Ayaş Yöresinde yaptığı araştırmaya göre çorap ören bireylerin en fazla ilkokul, en azda ortaokul mezunu olduğunu gösteriyor. Bu araştırma paralellik göstermektedir. Çorap ören bireylerin sağlık durumlarına ilişkin veriler değerlendirilerek sonuçlar Tablo 4 de sunulmuştur.

62 47 Tablo 4. Sağlık Durumları İle İlgili Dağılım Sağlık Durumları n % Göz ağrısı Sırt ağrısı Eklem ağrısı Baş ağrısı Toplam N:42 Tablo 4 incelendiğinde bireylerin % ının göz rahatsızlığı olduğunun, %31.42 sinin sırt ağrısının olduğunun, %17.14 ünün eklem ağrısı olduğunu, %11.42 sinin baş ağrısı olduğu tespit edilmiştir. Barutçu(2000) Bitlisi İlinde Çorap Örücülüğü ile yaptığı araştırmada çorap ören bireylerde en fazla göz rahatsızlığı görüldüğünü ve bunun nedeninin de birçok rengin bir arada kullanılması, örme sırasında dikkat gerektirdiğini saptamıştır. Bu iki araştırma paralellik göstermektedir. 1.2.El Örgüsü Çorapları Örmeyi Öğrenme ve Yapma Nedenleri El örgüsü çorap ören bireylerin çorap örmeyi kimden öğrendiklerine ait ilgili veriler Tablo 5 te sunulmuştur. Tablo 5. Bireylerin Çorap Örmeyi Kimden Öğrendikleri İle İlgili Dağılım Kimden Öğrendiği n % Aile Kurs Toplam N:42 Tablo 5 incelendiğinde çorap ören bireylerin %73.80 inin ailesinden, % unun kurstan öğrenerek bu işi yaptıkları tespit edilmiştir. Buna göre çorap örenlerinin genellikle bu

63 48 işi aileden öğrendiğini söylenebilir. Yörede son yıllarda yapılan proje kapsamında yörenin geleneksel kıyafeti üretilmektedir. Proje içinde el örgüsü çorap örücülüğü eğitimi de verilmektedir. Barutçu (2000) Bitlis ilinde çorap ören bireylerin % ünün ailesinden, % inin bilen kişilerden öğrenerek bu işi yaptıkları tespit edilmiştir. Akpınarlı(1995) El Örgüsü Çoraplarla yaptığı araştırmada çorap ören bireylerin %52.00 sinin annelerinden, % inin ise çevredeki çorap örenlerden öğrendikleri tespit edilmiştir. Bu araştırmaların sonucuna bakılarak çorap ören bireylerin genelde ailelerinden bu işi öğrendikleri anlaşılmaktadır. Diğer araştırmalar ile de paralellik göstermektedir. Bursa Dağ Yöresinde el örgüsü çorap ören bireylerin ailesinde başka çorap ören birey ile ilgili veriler değerlendirilerek, bireylerden % ünün kendisinden başka ailesinde çorap ören bulunduğunu, % sının ise kendisinden başka çorap ören olmadığını söylediği tespit edilmiştir. Ailesinde çorap ören bireylerin, çorap ören yakınları annesi ve kayınvalidesi olduğu saptanmıştır. Sügertin(1986) Ayaş ilçesinde yaptığı araştırmada elde ettiği bulgulara göre çorap ören bireylerin ailesinden kayınvalidesi ve annesinin de çorap ördüklerini belirtmiştir. Her iki araştırmada da aile bireylerinin çorap örücülüğü ile uğraştığı görüldüğünden araştırmalar arası benzerlik vardır. El örgüsü çorap örme nedenleri ile ilgili veriler değerlendirilerek bulgular Tablo 6 de sunulmuştur.

64 49 Tablo 6. Bireylerin El Örgüsü Çorap Örme Nedenleri Çorap Örme Nedeni n % Ekonomik katkı sağlamak 7 14 Çeyiz için Boş vakitlerini değerlendirmek için 3 6 İhtiyaç nedeni ile Toplam Not: Bireyler birden çok seçenek işaretlediğinden toplam N den büyük çıkmıştır. Tablo 6 incelendiğinde bireylerin çorap örme nedenlerinin %60 ının çeyiz için, %20 sinin ihtiyaç nedeni ile, %14 ünün ekonomik katkı sağlamak için, %6 sının ise boş vakitlerini değerlendirmek için olduğu anlaşılmaktadır. Bursa Dağ Yöresinde yapılan araştırmada çorapları en çok çeyiz için ördükleri anlaşılmıştır. Barutçu(2000) nun Bitlis İlinde yaptığı araştırmada da çorapları %31.34 ünü çeyiz için ördükleri sonucunu bulmuştur. Bu iki araştırma paralellik göstermektedir. Günümüzde geleneksel el sanatları çeyiz geleneğiyle yaşatılmaktadır. Bursa Dağ Yöresinde el örgüsü çorap ören bireylerin çorap yapan bireylerin çorabı hangi amaçla kullandıklarına ilişkin veriler değerlendirilerek sonuçlar Tablo 7 de sunulmuştur. Tablo 7. Bireylerin Çorabı Kullanım Amaçlarına Göre Dağılımı Kullanım amacı n % Hediye Geleneksel el sanatlarını yaşatmak Soğuktan ayağı korumak Çeyiz Toplam N:42

65 50 Not: Bireyler birden çok seçenek işaretlediğinden toplam N den büyük çıkmıştır. Tablo 7 incelendiğinde bireylerin %42.86 i soğuktan ayağı korumak için %25.00 i hediye için, %17.86 si çeyiz için % i geleneksel el sanatları yaşatmak için el örgüsü çorap kullandıkları tespit edilmiştir. Araştırma Bursa nın Dağ Yöresinde yapıldığı için hava şartlarından dolayı el örgüsü çoraplar kullanılmaktadır. Barutçu (2001) ve Akpınarlı (1995) araştırmalarında çorap kullanma amaçlarının soğuktan ayağı korumak için olduğunu belirtmiştir. Bu verilere göre her üç araştırma paralellik göstermektedir. El örgüsü çorap ören bireylerin % si ördüğü çorapları pazarladığı, %71.42 sinin sadece kendi ihtiyaçları için çorap ördüğü tespit edilmiştir. Ördüğü çorapları pazarlayanlardan %50.00 sinin kendisi sattığı, %50.00 sinin ise sipariş üzerine ördüğü tespit edilmiştir. Çorap ören bireylerin tamamı ördükleri çorapları en çok kış mevsiminde sattığını belirtmiştir El Örgüsü Çorap Ören Bireylerin Kullandıkları Araç - Gereç Özellikleri El Örgüsü çoraplarda kullanılan araç çeşitleriyle ilgili veriler değerlendirilerek sonuçlar Tablo 8 da sunulmuştur. Tablo 8. El Örgüsü Çorap Örerken Kullanılan Araçların Dağılımı Araç n % 2 şiş şiş Tığ Toplam Not: Bireyler birden çok seçenek işaretlediğinden toplam N den büyük çıkmıştır.

66 51 Tablo 8 incelendiğinde Bursa dağ yöresinde çorap ören bireylerin %60.00 ının tığ, % unun 5 şiş, %10.00 unun 2 şiş kullanarak örme yaptıkları tespit edilmiştir. Bursa nın Dağ Yöresinde örülen çoraplarda tığ kullanılmaktadır. Barutçu(2000) Bitlis İli Çorap Örücülüğünün teknik, Araç gereç ve motif yönünden incelenmesi üzerine bir araştırma da çorap ören bireylerin tamamı çorapları 5 şiş ile örme yaptıkları saptanmıştır. Bu iki araştırma farklılık göstermektedir. El Örgüsü çoraplarda kullanılan iplik çeşitleriyle ilgili veriler değerlendirilerek sonuçlar Tablo 9 da sunulmuştur. Tablo 9. El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan İplik Çeşitlerinin Dağılımı İplik Çeşitleri n % Yün Tiftik 2 4 Yün + Sentetik 8 16 Sentetik Toplam N:42 Not: Bireyler birden çok seçenek işaretlediğinden toplam N den büyük çıkmıştır. Tablo 9 incelendiğinde bireylerin %56 sının sentetik iplik, %24 ünün yün iplik, %16 sının yün sentetik iplik, %4 ünün tiftik iplik kullanıldığı, bu verilere dayalı olarak el örgüsü çorapların yapımında günümüzde daha çok sentetik iplik tercih edildiği görülmektedir. Barutçu (2000) nun Bitlis İlinde yaptığı araştırmada da çoraplar örülmesinde en çok sentetik iplik kullanıldığını nedeninin ise dayanıklı olması, renk seçeneğinin fazla ve örülmesinin kolay olmasını göstermiştir. Her iki araştırma en çok kullanılan iplik türü yönünden benzerlik göstermektedir.

67 52 El Örgüsü çoraplarda kullanılan iplik türünün neden tercih edildiği ile ilgili veriler değerlendirilerek sonuçlar Tablo 10 da sunulmuştur. Tablo 10.Çorap Örmede Bireylerin Kullandıkları İplik Türlerinin Tercihleri ile İlgili Dağılım İplik Türünün Tercihi n % Dayanıklı olduğu için Kullanımı rahat olduğu için Yörede çok bulunduğu için Ekonomik olduğu için Sağlıklı olduğu için Toplam N:42 Tablo 10 incelendiğinde bireyler kullandıkları iplik türünü %50.00 ile yörede çok bulunduğu için, %19.04 ü dayanıklı olduğu için, %14.28 ini kullanımı rahat olduğu için, %11.90 ı sağlıklı olduğu için, %4.76 ekonomik olduğu için tercih ettikleri belirtmiştir. Tablo 9 da da görüldüğü gibi yörede örülen çoraplarda genellikle sentetik iplik kullanılmıştır. Tablo 10 da görüldüğü gibi yörede örülen çoraplarda genellikle sentetik iplik kullanılmasında en büyük etken kolay temin edilmesi ve ucuz olmasından kaynaklandığı söylenebilir. Sentetik iplikten sonra en çok yün iplik kullanılmaktadır. Yün iplik ise sağlık açısından ve yörede bulunmasından (kendi eğirerek) dolayı tercih edilmektedir. Bursa Dağ Yöresinde çorap örenlerin çorap örerken kullandıkları ipleri %86.20 unun piyasandan aldığı, % sinin kendi hazırladığını tespit edilmiştir. İplik hazırlamayı eskiden yaptıkların artık kendilerinin hazırlamadığını hazır iplik kullandıklarını belirtmişlerdir.

68 53 Bursa Dağ Yöresinde iplik boyamada %61.53 ünün sentetik boya, % sının bitkisel boya kullanıldığı tespit edilmiştir. Bitkisel boyaların dağılımı Tablo 11 de sunulmuştur. Tablo 11. El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Doğal Boyalar Doğal Boya n % Kök Boya Ceviz Yaprağı Soğan Kabuğu Toplam N:42 Bitkisel boyama da % ünü kökboyası, %33.34 ünü soğan kabuğu,% sini ceviz yaprağı kullanılarak boyama yapmaktadır. Artık günümüzde sentetik boyalar daha ucuz olduğu için boyama yapılırken sentetik boyalar tercih edilmektedir. Tablo 12. Boyamada Kullanılan Mordanların Dağılımı Mordan n % Şap Tuz Sirke Yoğurt suyu Toplam N:42 Tablo 12 e göre bireylerin %46.15 inin sirke, %30.77 sinin tuz, %15.38 inin şap, %7.70 inin yoğurt suyunu mordan olarak kullanmaktadır.

69 El Örgüsü Çoraplarda Renk ve Motif Özellikleri El örgüsü çoraplarda en çok kullanılan renklere ilişkin veriler değerlendirilerek sonuçlar Tablo 13 de sunulmuştur. Tablo 13. Çoraplarda Kullanılan Renklerin Dağılımı Kullanılan Renkler n % Kırmızı Siyah Beyaz Yeşil Krem Mavi Mor Pembe Toplam N:42 Not: Bireyler birden çok seçenek işaretlediğinden toplam N den büyük çıkmıştır. Tablo 13 incelendiğinde çoraplarda en çok %34.23 siyah renk, %28.82 kırmızı renk kullanılmakta olup, bunları beyaz, yeşil, krem, mavi, mor ve pembe gibi renkler izlemektedir. Barutçu (2000) Bitlis İlinde yaptığı araştırmada el örgüsünde çoraplarda en çok siyah ardından beyaz ve krem renklerin kullanıldığını saptamıştır. Bunun sebebinin de yün iplikle örülen çorapların genelde boyamadan doğal haliyle kullanılması olduğunu belirtmiştir. Her iki araştırma en çok kullanılan renk, siyah renk yönünden benzerlik göstermektedir.

70 55 El örgüsü çoraplarda 1 çift çorap için kullanılan iplik miktarı ile ilgili veriler değerlendirilerek elde edilen sonuçlar Tablo 14 de sunulmuştur. Tablo Çift Çorap İçin Kullanılan İplik Miktarı İle İlgili Dağılım Çorabın türü Çocuk çorabı Kadın çorabı Çorabın türü Erkek Çorabı İplik miktarı (gr) n % n % İplik türü (gr) n % Toplam Toplam N:42 Tablo 14 e göre 1 çift çorap için kullanılan iplik miktarları çocuk, kadın ve erkek olarak gruplandırılmıştır. Bireylerin % ü çocuk çorabında 50gr, %59.52 si kadın çorabında 100gr, % i erkek çorabında 200gr iplik kullandıkları tespit edilmiştir. Barutçu(2000) Bitlis de yaptığı araştırmada çocuk çorabı için 50 gr kadın çorabı için 70 gr ve erkek çorabı için ise gr iplik kullandıkları tespit edilmiştir. bireyler arasında değişen iplik miktarlarını ise çorap ören bireylerin gevşek ya da sıkı örmesi, desen özelliği, konç uzunluğunun etkilediğini belirtmiştir. Bu iki araştırma çocuk çorabı ve erkek çorabından kullanılan iplik miktarı bakımından benzerlik gösterirken, kadın çorabında kullanılan iplik miktarı bakımından farklılık göstermektedir. Çorap ören bireylerin % si motiflerin yöresel adları olduğunu, % sinin ise yöresel adlarının olmadığını belirtilmiştir. Bireylerin belirtmiş olduğu motiflerin isimleri ile ilgili veriler değerlendirilerek Tablo 15 te sunulmuştur.

71 56 Tablo 15. Çoraplarda Kullanılan Motiflere Verilen İsimleri İle İlgili Dağılım Motif adı n % Karanfil 1 1,43 Güllü 1 1,43 Papatya 1 1,43 Çiçek 2 2,85 Bitkisel Bezemeler Kiraz 5 7,14 Çilek 3 4,29 Dut 1 1,43 Renkli Yediveren 1 1,43 Hayvansal Bezemeler Kelebek 1 1,43 Anahtar 3 4,29 Nesnesel Bezemeler Destire 3 4,29 Düvenli 2 2,85 Koca nakış 3 4,29 Sepet 1 1,43 Figürlü bezeme Elbiseli Kız 1 1,43 Serpme 2 2,85 Geze 1 1,43 Sembolik bezeme Göbek 2 2,85 Kınalı 5 7,14 Çıtır pıtı 1 1,43 Üçgen 7 10,00

72 57 Geometrik Bezeme Baklava 10 14,28 Düz çizgi 6 8,58 Zikzak 7 10,00 Toplam ,00 N:42 Not: Bireyler birden çok seçenek işaretlediğinden toplam N den büyük çıkmıştır. Tablo 15 incelendiğinde Çoraplarda Kullanılan Motiflere verilen isimlerin % ının nesnesel bezemeler olduğu, % inin bitkisel bezemeler olduğu, %2.50 inin ise hayvansal bezeme ve figürlü bezeme olduğu saptanmıştır. Bireyler sözel olarak Tablo 15 de görülen çoraplarda kullanılan motif isimlerini söylemiş olmalarına rağmen çoraplar üzerinde motifler ile isimleri eşleştirememişlerdir. El örgüsü çorapların örülmesi aşamasında kullanılan bezeme türleri ilgili veriler değerlendirilerek sonuçlar Tablo 16 da sunulmuştur. Tablo 16. Çorap Örücülüğünde Kullanılan Bezeme Türleri Bezeme Türleri n % Geometrik bezeme Bitkisel bezeme Figürlü bezeme Hayvansal bezeme Sembolik bezeme Nesneli bezeme Toplam N:42 Not: Bireyler birden çok seçenek işaretlediğinden toplam N den büyük çıkmıştır.

73 58 Tablo 16 incelendiğinde el örgüsü çoraplarda kullanılan bezeme türleri en çok %45.58 ile geometrik bezeme ve %22.06 ile bitkisel bezemedir. Bunları sırası ile% ile nesneli bezeme, %8.82 ile hayvansal bezeme, %4.41 ile figürlü ve sembolik bezeme izlemektedir. Yörede bitkisel bezeme kullanılmasının en önemli sebebi yöreden yetişen meyvelerden esinlenilmesidir. Kullanılan geometrik motif (Tablo 15) çeşidi az olmasına rağmen bezeme çeşidi olarak Tablo 16 da görüldüğü gibi kullanım oranı fazladır. Barutçu (2000), Bitlis İlinde yaptığı araştırmada geometrik ve figürlü bezemelerin kullanıldığı tespit edilmiştir. Çorap ören bireylerin motifleri genelde çorabın hangi kısmında kullanıldıklarına ilişkin veriler değerlendirilerek elde edilen sonuçlar Tablo 17 de sunulmuştur. Tablo 17. Motiflerin Çorabın Hangi Kısmında Kullandıkları İle İlgili Dağılım Çorabın Kısımları n % Konç Burun Topuk Bütün çorap Toplam ,00 N:42 Not: Bireyler birden çok seçenek işaretlediğinden toplam N den büyük çıkmıştır. Tablo 17 incelendiğinde bireylerin motifleri %70.21 nin çorabın bütün kısımlarında %17.02 sinin konç, % 8.51 inin burun kısmında, %4.26 ının topuk kısmında kullandıkları görülmektedir. Buna göre tespit edilen motifler çorabın bütün kısımlarında kullanılmaktadır. Barutçu(2000) nun Bitlis İlindeki araştırmasında çoraplarda motifler yoğun olarak çorabın bütününde kullanılmaktadır. Bu iki araştırma benzerlik göstermektedir.

74 59 Çorap örenlerin kullandıkları desenlerin kaynakları ile ilgili veriler değerlendirilerek sonuçlar Tablo 18 de sunulmuştur. Tablo 18. Çoraplarda Kullanılan Desenlerin Kaynakları İle İlgili Dağılım Desen kaynakları n % Eski çoraplar Kendim çıkarıyor Öğretmenden Toplam N:42 Not: Bireyler birden çok seçenek işaretlediğinden toplam N den büyük çıkmıştır. Çorap kullanılan desenleri bireylerin %60.00 ı eski çoraplardan çıkardıklarını % si desenleri öğretmenlerinden aldıklarını, %17.78 i kendisinin çıkardığını belirtmiştir. Buna göre çoğunluğunun eski çoraplara bakarak desen çıkardıklarını söylenebilir. Çünkü çorap örücülüğünde kullanılan desenlerin Bursa yöresinde kullanılan geleneksel desen özellikleri taşıdıkları anlaşılmaktadır. Barutçu(2000) ve Akpınarlı(1995) yaptıkları araştırmada el örgüsü çoraplarda kullanılan desenlerin eski çoraplardan çıkardıkları sonucuna varmışlardır. Bu üç araştırma sonuçları paralellik göstermektedir. Yörede yapılmakta olan eski ile yeni çoraplar arasındaki farklar hangi özelliklerde görülmekte olduğu ile ilgili veriler değerlendirilerek sonuçlar Tablo 19 da sunulmuştur. Tablo 19. Eski Çoraplarla Yeni Çoraplar Arasındaki Farkların Dağılımı Eski İle Yeni Çoraplar Arasındaki Farklar n % Motif Örgü Tekniği Renk Gereç Toplam N:42

75 60 Not: Bireyler birden çok seçenek işaretlediğinden toplam N den büyük çıkmıştır. Tablo 19 incelendiğinde eski ile yeni çorapların en çok %48.00 ile gereçlerin, %20.00 renginde, %16.00 ile motif ve örgüsü fark olduğu tespit edilmiştir. Buna göre eski ile yeni çoraplar arasındaki en büyük fark malzemesinde olmuştur. Eskiden kendi iplikleri üretirken artık günümüz şartlarında hazır sentetik iplik kullanmaktadırlar. Eskiden çorapların tamamı tığ ile örülürken günümüzde çorapların bir kısmı tığ ile örülürken kalan kısımda şiş kullanılmaktadır. Barutçu(2001) Bitlis ili merkezindeki araştırmasında eski ile yeni çoraplar arasındaki en büyük farkın %30.00 ile malzemesinde olduğunu tespit etmiştir. Akpınarlıda (1995) El Örgüsü Çorapların teknik, desen, renk ve kullanım özellikleri araştırmasında geçmiş kuşaklarla günümüzde yapılan çoraplar arasındaki farkın %78.44 ile gereçlerde olduğunu tespit etmiştir. Araştırma sonuçları benzerlik göstermektedir El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Teknikler ve Ayrılan Süre Özellikleri El örgüsü çorapların örülmesi aşamasında kullanılan tekniklere ilişkin veriler değerlendirilerek sonuçlar Tablo 20 de sunulmuştur. Tablo 20. Çorapların Örülmesinde Kullanılan Tekniklerin Dağılımı Tekniklerin Dağılımı n % Düz Örgüsü Desenli Örgü - - Renkli Desenli Örgü Basit İlmek Toplam N:42 Not: Bireyler birden çok seçenek işaretlediğinden toplam N den büyük çıkmıştır. Tablo 20 incelendiğinde çoraplarda %60.00 ının basit ilmek, % sinin renkli desenli örgü ve düz örgü kullanıldığını tespit edilmiştir. Buna göre en çok kullanılan basit

76 61 ilmektir. Renkli desenli örgü ve düz örgü teknikleri ise bunu takip etmektedir. Bu sonuçlar yöredeki çoraplarda genellikle tığ tekniği kullanıldığını ortaya koymaktadır. Barutçu(2000) Bitlis ilindeki araştırmasında çorap örücülüğünde en çok kullanılan teknikler düz ve desenli örgüler olduğunu tespit edilmiştir. Bu iki araştırma farklılık göstermektedir. El örgüsü çorap ören bireylerin 1 günde ne kadar zamanlarını ayırdıklarına ilişkin veriler değerlendirilerek elde edilen sonuçlar Tablo 21de sunulmuştur. Tablo 21. Bireylerin Çorap Örmeye 1 Günde Ne Kadar Zamanlarını Ayırdıklarının Dağılımı Çorap Örmeye Ayrılan Süre n % 2 saat saat saat saat Boş vakitlerinde Toplam N:42 Tablo 21 e göre çorap ören bireylerin1 günde %23.80 i 3 saat zaman ayırdıklarını belirlenmiştir. Bireylerin çoğunluğu ev işleri ve tarla işlerinden arta kalan zamanlarda çorap ördüklerini belirtmişlerdir. Barutçu (2000) Bitlis İli Çorap Örücülüğünün teknik, araç- gereç ve motif yönünden yaptığı araştırmada çorap ören bireylerin çoğunluğunun boş vakitlerinde çorap ördüklerini belirtmiştir. Bulunan sonuç bu iki araştırma arasında paralellik göstermektedir. El örgüsü çorap ören bireylerin 1 çift çorabı ne kadar sürede ördüklerine ilişkin veriler değerlendirilerek elde edilen sonuçlar Tablo 22 de sunulmuştur.

77 62 Tablo 22.El Örgüsü Çorap Ören Bireylerin 1 Çift Çorabı Ne Kadar Sürede Ördükleri İle İlgili Dağılım Çorap cinsi Çocuk Kadın Erkek Gün n % n % Gün n % 1-2 gün gün gün Toplam Tablo 22 incelendiğinde bireylerin genellikle bir çift çocuk çorabını % ile 1-2 gün, bir çift kadın çoraplarını %52.38 ile 3-4 günde, bir çift erkek çorapları ise %57.14 ile 4-5 günde ördükleri tespit edilmiştir. yörede kadın çorapları renkli ve desenli, erkek çorapları ise bej rengi ve düz örgüdür. Çorap örmenin yapıldığı mevsim ile ilgili veriler Tablo 23 de sunulmuştur. Tablo 23. Çorap Örmenin Yapıldığı Mevsim İle İlgili Dağılım Mevsimler n % Kış Sonbahar İlkbahar - - Yaz - - Her mevsim Toplam N:42 Not: Bireyler birden çok seçenek işaretlediğinden toplam N den büyük çıkmıştır.

78 63 Tablo 23 incelendiğinde bireylerin %60.00 nın kış mevsiminde, %22.22 sini sonbaharda, %17.78 i her mevsim çorap örmeye yoğunluk gösterdikleri tespit edilmiştir. Yörede tarımla uğraşıldıkları için ilkbahar ve yazın tarlada çalışmaktadırlar. Barutçu (2000) nun Bitlis İli nde yaptığı araştırmada çorap örenlerin yoğunluk olarak kış mevsiminde ördükleri tespit edilmiştir. Bu iki araştırma benzerlik göstermektedir.

79 64 2.Bilgi Formları Bu bölümde araştırmanın amaçları doğrultusunda tespit edilen el örgüsü çorapların fotoğraflarının, özelliklerinin ve çizimlerinin yer almaktadır. Örnek No : 1 Fotoğraf No :34 Çizim No : 1 Ürünün Yapılış Tarihi : 2009 Boyutları Burun Genişliği : 10 cm Ayak Genişliği :10 cm Topuk Genişliği :12 cm Konç Genişliği :13 cm

80 65 Burun Boyu :6 cm Taban Boyu :24,5 cm Ayaküstü Yüksekliği : 18 cm Topuk Yüksekliği : 6,5 cm Konç Yüksekliği :14 cm Başlık :2 cm Bütün Boy :34 cm Örgüde Kullanılan Araçlar :Tığ Gereçler : Sentetik İplik Kullanılan Teknik : Tığ (Basit İlmek) Kullanılan Renkler :Siyah, beyaz, kırmızı, yeşil, açık yeşil, sarı, mavi, turuncu, mor, pembe. Seçilen Konu Geometrik bezeme :Üçgen, Baklava, Düz Çizgi, Kare Nesneli bezeme : Boncuk Kompozisyon : Örgüye burun kısmından basit ilmeklerle artırarak başlanmıştır. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmekte ve tabanın burun kısmında zemin boş, üst kısımda ise çizgilerin arası, yeşil, sarı ve pembe renklerde baklava motifi yer almıştır. Çorabın ayak kısmında siyah zemin rengi olarak kullanılmıştır. Ayak kısmına yatay biçimde yerleştirilen boncuk bezemesinden sonra, üçgen bezemelerin arasında baklava şeklinde birbirini takip eden motif çorabın ayak kısmının etrafında devam etmiştir. Topuk kısmı ilmek alınarak renkli ipliklerle düz çizgiler meydana getirmek üzere oluşturulmuştur. Bileklikte pembe ve yeşil üçgenler birbirini takip ederek örülmüştür. Konç kısmını basit ilmek tekniği ile beyaz zemin üzerine siyah ve kırmızı renk ipliklerle ve birbirini takip eden yatay su şeklinde üçgenlerin ters düz yerleştirilmesiyle oluşturulmuştur. Başlık kısmından da bileklikteki teknik ve desen kullanılmıştır.

81 Çizim 1 66

82 67 Örnek No : 2 Fotoğraf No :35 Çizim No : 2 Ürünün Yapılış Tarihi : 2001 Boyutları Burun Genişliği : 9,5 cm Ayak Genişliği :11 cm Topuk Genişliği :12 cm Konç Genişliği :12 cm Burun Boyu :7 cm Taban Boyu :25 cm Ayaküstü Yüksekliği : 18 cm Topuk Yüksekliği : 7 cm Konç Yüksekliği :15 cm Başlık :1 cm

83 68 Bütün Boy Örgüde Kullanılan Araçlar Gereçler Kullanılan Teknik Kullanılan Renkler Seçilen Konu Geometrik bezeme Nesneli Bezeme :34 cm : Tığ :Sentetik İplik : Tığ (Basit İlmek) :Siyah, kırmızı, mavi, turuncu, mor, sarı, pembe, yeşil, bej, beyaz, yavruağzı, mürdüm rengi : Üçgen, baklava, düz çizgi. : Boncuk Kompozisyon :Örgüye burun kısmından basit ilmeklerle artırarak başlanmıştır. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmekte ve alt burunda zemin boş, üst kısımda ise çizgilerin arası, kırmızı baklava motifi yerleştirilmiştir. Çorabın ayak kısmında siyah renk zemin rengi olarak kullanılmıştır. Ayak kısmında yatay biçimde yerleştirilen üçgen bezemelerin arasında baklava şeklinde birbirini takip eden motif çorabın ayak kısmının etrafında devam etmektedir. Topuk kısmı ilmek alınarak mor, sarı, kırmızı renkli ipliklerle çizgilerden oluşturulmuştur. Bileklikte kırmızı ve mavi üçgenler birbirini takip ederek örülmüştür. Konç kısmı bej zemin üzerine kırmızı ve mavi renk ipliklerle basit ilmek tekniği ile birbirini takip eden yatay su şeklinde ki motiflerin (1 sıra kum saati şeklinde sıralanan motif 1 bir sıra baklava motifi) sıralanması sonucu meydana gelmiştir.

84 Çizim 2 69

85 70 Örnek No : 3 Fotoğraf No :36 Çizim No : 3 Ürünün Yapılış Tarihi : 2004 Boyutları Burun Genişliği : 9 cm Ayak Genişliği :11 cm Topuk Genişliği :12 cm Konç Genişliği :12,5 cm Burun Boyu :6,5 cm Taban Boyu :24 cm Ayaküstü Yüksekliği : 16,5 cm Topuk Yüksekliği : 7 cm

86 71 Konç Yüksekliği Başlık Bütün Boy Örgüde Kullanılan Araçlar Gereçler Kullanılan Teknik Kullanılan Renkler Seçilen Konu Geometrik bezeme Nesneli bezeme :16 cm :2 cm :34,5 cm : Tığ :Sentetik İplik : Tığ (Basit İlmek) :Siyah, mavi, turuncu, sarı, pembe, yeşil, beyaz, gri, kırmızı, bej. : Üçgen, baklava, düz çizgi. : Boncuk Kompozisyon : Çorapta zemin rengi olarak siyah kullanılmıştır. Örgüye burun kısmından başlanmıştır. Artırarak devam edilip burun oluşturulmuştur. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmektedir. Alt burunda zemin boş, üst kısımda ise çizgilerin arası, üçgenlerle yerleştirilmiştir. Ayak kısmında yatay biçimde üçgen motiflerinin arasına baklava şeklinde yerleştirmiş olan motifler hem ayaküstü hem de tabanda olmak üzere çorabın etrafında devam etmektedir. Topuk kısmı ilmek alınarak yeşil ve mavi çizgilerin arasına yerleştirilmiş üçgenlerden ve boncuk bezemelerden oluşturulmuştur. Konç kısmını basit ilmek tekniği ile değişik renklerde birbirini takip eden yatay su şeklinde üçgenlerin ters düz yerleştirilmesiyle motif oluşturulmuş sonra baklava deseni yerleştirilmiş çorabın konç kısmında bu şekilde devam edilmiştir. Başlık kısmından pembe, mavi ve yeşil renkler kullanılmıştır.

87 Çizim 3 72

88 73 Örnek No : 4 Fotoğraf No :37 Çizim No : 4 Ürünün Yapılış Tarihi : 2005 Boyutları Burun Genişliği : 10 cm Ayak Genişliği :10.5cm Topuk Genişliği :12 cm Konç Genişliği :13,5 cm Burun Boyu :6 cm Taban Boyu :23,5 cm Ayaküstü Yüksekliği : 17 cm Topuk Yüksekliği : 6,5 cm

89 74 Konç Yüksekliği Başlık Bütün Boy Örgüde Kullanılan Araçlar Gereçler Kullanılan Teknik Kullanılan Renkler Seçilen Konu Geometrik Bezeme Nesneli Bezeme :15 cm :1,5 cm :33,5 cm : Tığ :Sentetik İplik : Tığ (Basit İlmek) :Siyah, kahverengi, kırmızı, yeşil, mavi, bordo, pembe, eflatun, yavruağzı, beyaz, bej. : Üçgen, baklava, düz çizgi. : Boncuk Kompozisyon :Örgüye burun kısmından başlanmış ve zemin rengi olarak siyah renk kullanılmıştı. Artırarak devam edilerek burun oluşturulmuştur. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burunu dört eşit parçaya bölmektedir. Alt burunda zemin boş, üst kısımda ise çizgilerin arası, baklava motifleriyle dolgulanmıştır. Ayak kısmında yatay biçimde yerleştirilen bezemelerin arasında baklava şeklinde motifin iç kısmında yavruağzı, dışında eflatun, desenin dışında oluşan üçgenlerde bordo renk kullanılmıştır. Motifler ayaküstü ve tabanda çorabın etrafında devam etmektedir. Topuk kısmı ilmek eksiltilerek bordo, kahverengi, siyah, yeşil ve sarı renkler ile düz çizgilerden oluşturulmuştur. Bileklikte pembe ve mavi bezemeler birbirini takip ederek örülmüştür. Konç kısmında basit ilmek tekniği ile farklı renklerde ve birbirini takip eden yatay su şeklinde ki motiflerin üçgenlerin ters düz yerleştirilmesiyle motif oluşturulmuş motifin 4 sıra tekrarlamasıyla tamamlanmıştır. Başlık kısmından da bileklikte ki teknik ve desen uygulanmıştır.

90 Çizim 4 75

91 76 Örnek No : 5 Fotoğraf No :38 Çizim No : 5 Ürünün Yapılış Tarihi : 2006 Boyutları Burun Genişliği : 9 cm Ayak Genişliği :10 cm Topuk Genişliği :11 cm Konç Genişliği :12 cm Burun Boyu :6 cm Taban Boyu :24 cm Ayaküstü Yüksekliği : 17 cm Topuk Yüksekliği : 7 cm

92 77 Konç Yüksekliği :15 cm Başlık :1,5 cm Bütün Boy :33,5 cm Örgüde Kullanılan Araçlar : Tığ Gereçler :Sentetik İplik Kullanılan Teknik : Tığ (Basit İlmek) Kullanılan Renkler :Siyah, kırmızı, mavi, mor, pembe, yeşil, krem, beyaz Seçilen Konu : Geometrik Bezeme : Üçgen, baklava, düz çizgi. Nesneli Bezeme : Boncuk Kompozisyon :Örgüye burun kısmından basit ilmeklerle artırarak başlanmıştır. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmekte ve alt burunda zemin boş, üst kısımda ise çizgilerin arasına, yeşil, beyaz ve pembe renklerde baklava motifi yerleştirilmiştir. Çorabın ayak kısmında siyah renk zemin rengi olarak kullanılmıştır. Ayak kısmında yatay biçimde yerleştirilen üçgen bezemelerin arasında baklava şeklinde birbirini takip eden motif çorabın ayak kısmının etrafında devam etmektedir. Topuk kısmı ilmek alınarak mor, pembe, turuncu, beyaz renkli ipliklerle oluşan boncuk bezemelerin çizgisel yerleştirilmesi sonucu oluşturulmuştur. Bileklikte bordo ve beyaz üçgenler birbirini takip ederek örülmüştür. Konç kısmını basit ilmek tekniği ile beyaz zemin üzerine siyah ve kırmızı renk ipliklerle ve birbirini takip eden yatay su şeklinde üçgenlerin ters düz yerleştirilmesiyle motif oluşturulmuş son sırada tek sıra üçgen motif ile bitirilmiştir. Başlık kısmından da bileklikteki teknik ve desen kullanılmıştır.

93 78

94 79 Örnek No : 6 Fotoğraf No :39 Çizim No : 6 Ürünün Yapılış Tarihi : 2005 Boyutları Burun Genişliği : 9 cm Ayak Genişliği :10 cm Topuk Genişliği :11 cm Konç Genişliği :13,5 cm Burun Boyu :6.5cm Taban Boyu :23 cm Ayaküstü Yüksekliği : 17 cm Topuk Yüksekliği : 6 cm

95 80 Konç Yüksekliği :14,5 cm Başlık :1,5 cm Bütün Boy :33 cm Örgüde Kullanılan Araçlar : Tığ Gereçler :Sentetik İplik, yün iplik Kullanılan Teknik : Tığ (Basit İlmek) Kullanılan Renkler :Siyah, mürdüm, parlak pembe, mor, bej, yeşil. Seçilen Konu : Geometrik Bezeme : Üçgen, baklava, düz çizgi. Nesneli Bezemeler : Boncuk Kompozisyon :Örgüye burun kısmından basit ilmeklerle artırarak başlanmıştır. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmekte ve alt burunda zemin boş, üst kısımda ise çizgilerin arası, değişik renklerde baklava deseni yerleştirilmiştir. Çorabın ayak kısmında siyah renk, konç kısmında ise bej renk zemin rengi olarak kullanılmıştır. Ayak kısmında su şeklinde yerleştirilen bezemeler (boncuk, üçgen, baklava)sıralı hem ayaküstü hem de tabanda olmak üzere motifler çorabın etrafında devam etmektedir. Topuk kısmı ilmek alınarak siyah zemin üzerine bej, yeşil ve hardal sarısı renklerin düz çizgi olarak sıralanması sonucunda meydana getirilmiştir. Bileklik kısmında mürdüm renk baklava dilimi motiflerinin sıralanması sonucu oluşturulmuştur. Konç kısmını basit ilmek tekniği ile beyaz zemin üzerine siyah ve kiremit rengi ipliklerle ve birbirini takip eden yatay şekilde motiflerin (üçgenlerin ters düz yerleştirilmesi ve baklava ) sıralanması ile oluşturulmuştur. Başlık kısmında yeşil, pembe çizgilerle çorap sonlandırılmıştır.

96 Çizim 6 81

97 82 Örnek No : 7 Fotoğraf No :40 Çizim No : 7 Ürünün Yapılış Tarihi : 2005 Boyutları Burun Genişliği : 9,5 cm Ayak Genişliği :11 cm Topuk Genişliği :12,5 cm Konç Genişliği :13,5 cm Burun Boyu :5,5 cm Taban Boyu :22 cm Ayaküstü Yüksekliği : 18 cm Topuk Yüksekliği : 6 cm

98 83 Konç Yüksekliği Başlık Bütün Boy Örgüde Kullanılan Araçlar Gereçler Kullanılan Teknik Kullanılan Renkler Seçilen Konu Geometrik Bezeme Nesneli Bezeme :15,5 cm :1,5 cm :35 cm : Tığ :Sentetik İplik : Tığ (Basit İlmek) :Siyah, kahverengi, kırmızı, yeşil, sarı, mavi turuncu mor, bordo, açık yeşil, pembe, lacivert, sıklamen, bej. : Üçgen, Baklava, Düz Çizgi, Zikzak : Boncuk Kompozisyon :Örgüye burun kısmından başlanmıştır. Artırarak devam edilip burun oluşturulmuştur. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burunu dört eşit parçaya bölmektedir. Alt burunda zemin boş, üst kısımda ise çizgilerin arası, üçgenlerle dolgulanmıştır. Burunda kahverengi, çorabın geri kalanında kısmında siyah renk zemin rengi olarak kullanılmıştır. Ayak kısmında boncuk, üçgen, zikzak bezemeleri hem ayaküstü hem de tabanda olmak üzere motifler çorabın etrafında devam etmektedir. Topuk kısmı ilmek alınarak kahverengi, siyah ve bej renkleriyle çizgilerden oluşturulmuştur. Bileklikte kırmızı ve lacivert üçgenler birbirini takip ederek örülmüştür. Konç kısmında basit ilmek tekniği ile farklı renklerde ve birbirini takip eden yatay su şeklinde ki motiflerin (1 sıra kum saati şeklinde sıralanan motif, 1 bir sıra zikzak motifi) sıralanması sonucu meydana gelmiştir. Başlık kısmından da bileklikte ki teknik ve desen uygulanmıştır.

99 Çizim7 84

100 85 Örnek No : 8 Fotoğraf No :41 Çizim No : 8 Ürünün Yapılış Tarihi : 2005 Boyutları Burun Genişliği : 8,5 cm Ayak Genişliği :10 cm Topuk Genişliği :11 cm Konç Genişliği :12,5 cm Burun Boyu :6 cm Taban Boyu :23 cm Ayaküstü Yüksekliği : 17 cm Topuk Yüksekliği : 6,5 cm

101 86 Konç Yüksekliği Başlık Bütün Boy Örgüde Kullanılan Araçlar Gereçler Kullanılan Teknik Kullanılan Renkler Seçilen Konu Geometrik bezeme Nesneli bezeme :17,5 cm :2 cm :34,5 cm : Tığ :Sentetik İplik : Tığ (Basit İlmek) :Siyah, kırmızı, mavi turuncu mor, eflatun sarı, pembe, fıstık yeşili, açık mavi, bej. : Üçgen, baklava, zikzak, düz çizgi. : Boncuk. Kompozisyon :Örgüye burun kısmından başlanmıştır. Artırarak devam edilip burun oluşturulmuştur. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmektedir. Arka burunda zemin boş, üst kısımda ise çizgilerin arası, üçgenlerle yerleştirilmiştir. Çorabın ayak kısmında siyah renk, konç kısmında ise bej renk zemin rengi olarak kullanılmıştır. Ayak kısmında basit ilmek tekniğinde farklı renklerde ve birbirini takip eden yatay su şeklindeki motiflerin( boncuk, zikzak, üçgen, düz çizgi) sıralaması sonucunda meydana getirilmiştir. Motifler hem ayaküstü hem de tabanda olmak üzere motifler çorabın etrafında devam etmektedir. Topuk kısmı ilmek alınarak bej, siyah ve pembe renkleriyle çizgilerden oluşturulmuştur. Bileklikte kırmızı ve mavi üçgenler birbirini takip ederek örülmüştür. Konç kısmını basit ilmek tekniği ile bej zemin üzerine siyah renk ipliklerle ve birbirini takip eden yatay su şeklinde üçgenlerin ters düz yerleştirilmesiyle motif oluşturulmuş son sırada tek sıra üçgen motif ile bitirilmiştir. Başlık kısmından da kırmızı ve eflatun renler kullanılmıştır.

102 Çizim8 87

103 88 Örnek No : 9 Fotoğraf No :42 Çizim No : 9 Ürünün Yapılış Tarihi : 2001 Boyutları Burun Genişliği : 9 cm Ayak Genişliği :10 cm Topuk Genişliği :11 cm Konç Genişliği :12 cm Burun Boyu :6,5 cm Taban Boyu :24 cm Ayaküstü Yüksekliği : 16,5 cm Topuk Yüksekliği : 7 cm

104 89 Konç Yüksekliği Başlık Bütün Boy Örgüde Kullanılan Araçlar Gereçler Kullanılan Teknik Kullanılan Renkler Seçilen Konu Geometrik Bezeme Nesneli Bezeme :15,5 cm :2 cm :34 cm : Tığ :Sentetik İplik : Tığ (Basit İlmek) :Siyah, kırmızı, mavi, turuncu, mor, hardal sarısı, sarı, pembe, yeşil, açık mavi, bej, beyaz, bordo. : Üçgen, baklava, zikzak, düz çizgi. : Boncuk Kompozisyon :Örgüye burun kısmından basit ilmeklerle artırarak başlanmıştır. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmekte ve alt burunda zemin boş, üst kısımda ise çizgilerin arası, değişik renklerde üçgenler yerleştirilmiştir. Çorabın ayak kısmında siyah renk, konç kısmında ise bej renk zemin rengi olarak kullanılmıştır. Ayak kısmında yatay biçimde yerleştirilen bezemelerin arasında zikzak şeklinde birbirini takip eden motif çorabın ayak kısmının etrafında devam etmektedir. Topuk kısmı ilmek alınarak yeşil, siyah ve hardal sarısı renkli ipliklerle çizgilerden oluşturulmuştur. Konç kısmını basit ilmek tekniği ile bej zemin üzerine siyah ve bordo renk ipliklerle ve birbirini takip eden yatay şekilde üçgenlerin ters düz yerleştirilmesiyle motif oluşturulmuştur. Başlık kısmından farklı renkler kullanılarak çorap sonlandırılmıştır.

105 Çizim 9 90

106 91 Örnek No : 10 Fotoğraf No :43 Çizim No : 10 Ürünün Yapılış Tarihi : 2001 Boyutları Burun Genişliği : 9 cm Ayak Genişliği :10 cm Topuk Genişliği :11 cm Konç Genişliği :12 cm Burun Boyu :6,5 cm Taban Boyu :24 cm Ayaküstü Yüksekliği : 16 cm

107 92 Topuk Yüksekliği Konç Yüksekliği Başlık Bütün Boy Örgüde Kullanılan Araçlar Gereçler Kullanılan Teknik Kullanılan Renkler Seçilen Konu Geometrik Bezeme Nesneli bezeme : 7 cm :16 cm :2 cm :34 cm : Tığ :Sentetik İplik : Tığ (Basit İlmek) :Siyah, kırmızı, mavi, turuncu, pembe, yeşil, açık mavi, bej, kum rengi, bordo. : Üçgen, düz çizgi, zikzak : Boncuk Kompozisyon :Örgüye burun kısmından basit ilmeklerle artırarak başlanmıştır. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmekte ve alt burunda zemin boş, üst kısımda ise çizgilerin arası, değişik renklerde üçgenler yerleştirilmiştir. Çorabın ayak kısmında siyah renk, konç kısmında ise bej renk zemin rengi olarak kullanılmıştır. Ayak kısmında yatay biçimde yerleştirilen üçgen bezemelerin arasında zig zag şeklinde birbirini takip eden motif çorabın ayak kısmının etrafında devam etmektedir. Topuk kısmı ilmek alınarak bej, siyah ve kum rengi renkli ipliklerle çizgilerden oluşturulmuştur. Konç kısmını basit ilmek tekniği ile bej zemin üzerine siyah ve bordo renk ipliklerle ve birbirini takip eden yatay şekilde üçgenlerin ters düz yerleştirilmesiyle motif oluşturulmuştur. Başlık kısmından farklı renkler kullanılarak çorap sonlandırılmıştır.

108 Çizim 10 93

109 94 Örnek No : 11 Fotoğraf No :44 Çizim No : 11 Ürünün Yapılış Tarihi : 2001 Boyutları Burun Genişliği : 10 cm Ayak Genişliği :10,5 cm Topuk Genişliği :11,5 cm Konç Genişliği :12 cm Burun Boyu :6 cm Taban Boyu :24,5 cm Ayaküstü Yüksekliği : 18 cm Topuk Yüksekliği : 7 cm Konç Yüksekliği :15 cm

110 95 Başlık Bütün Boy Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar Gereçler Kullanılan Teknik Kullanılan Renkler Seçilen Konu Geometrik bezeme Nesneli Bezeme :2 cm :35cm : Tığ :Sentetik İplik, yün iplik : Tığ (Basit İlmek) :Siyah, kırmızı, mavi, turuncu, sarı, pembe, yeşil, bej, beyaz, bordo, lacivert. : Üçgen, baklava, düz çizgi, zikzak. : Boncuk Kompozisyon : Örgüye burun kısmından basit ilmeklerle artırarak başlanmıştır. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmekte ve alt burunda zemin boş, üst kısımda ise çizgilerin arası, değişik renklerde üçgenler yerleştirilmiştir. Çorabın ayak kısmında siyah renk, konç kısmında ise bej renk zemin rengi olarak kullanılmıştır. Ayak kısmında yatay biçimde yerleştirilen üçgen bezemelerin arasında bordo renk zikzak şeklinde birbirini takip eden motif çorabın ayak kısmının etrafında devam etmektedir. Topuk kısmı ilmek alınarak siyah, beyaz, bej ve kiremit rengi renkli ipliklerle çizgilerden oluşturulmuştur. Bileklikte pembe ve yeşil bezemeler birbirini takip ederek örülmüştür. Konç kısmını basit ilmek tekniği ile bej zemin üzerine siyah ve bordo renk ipliklerle ve birbirini takip eden yatay şekilde baklava motiflerinden oluşturulmuştur. Başlık kısmında bileklikte ki teknik ve desen kiremit rengi ve mavi renk ipliklerle uygulanmıştır.

111 Çizim 11 96

112 97 Örnek No : 12 Fotoğraf No :45 Çizim No : 12 Ürünün Yapılış Tarihi : 2008 Boyutları Burun Genişliği : 9,5 cm Ayak Genişliği :10cm Topuk Genişliği :11,5 cm Konç Genişliği :12 cm Burun Boyu :6,5 cm Taban Boyu :23 cm Ayaküstü Yüksekliği : 16 cm Topuk Yüksekliği : 6,5 cm Konç Yüksekliği :15 cm Başlık :1,5 cm

113 98 Bütün Boy Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar Gereçler Kullanılan Teknik Kullanılan Renkler Seçilen Konu : Geometrik Bezeme Nesneli Bezeme :32,5 cm : Tığ :Sentetik İplik : Tığ (Basit İlmek) :Siyah, kırmızı, yeşil, mavi, bordo, pembe, mor, sarı, mürdüm, turkuaz, turuncu, beyaz : Üçgen, düz çizgi, zikzak : Boncuk Kompozisyon :Örgüye burun kısmından başlanmış ve zemin rengi olarak mürdüm rengi kullanılmıştır. Artırarak devam edilerek burun oluşturulmuştur. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burunu dört eşit parçaya bölmektedir. Alt burunda zemin boş, ön kısımda ise çizgilerin arası, renkli üçgen motifleriyle dolgulanmıştır. Ayak kısmında yatay biçimde yerleştirilen bezemelerin arasında beyaz renk zikzak çorabın ayak kısmını ikiye bölmüştür. Ayak kısmında üçgen bezemelerin sıralanması sonucunda meydana gelmiştir. Motifler ayaküstü ve tabanda çorabın etrafında devam etmektedir. Topuk kısmı ilmek eksiltilerek mürdüm, beyaz, siyah, mor, kırmızı renkler ile düz çizgilerden oluşturulmuştur. Bileklikte pembe, mor ve turkuaz renklerde bezemeler birbirini takip ederek örülmüştür. Konç kısmında basit ilmek tekniği ile farklı renklerde ve birbirini takip eden yatay su şeklinde ki üçgen, zikzak motiflerden oluşturulmuş motifin 4 sıra tekrarlamasıyla tamamlanmıştır. Başlık kısmından çorabın içindeki bazı renklerden oluşturulmuştur.

114 Çizim 12 99

115 100 Örnek No : 13 Fotoğraf No : 46 Çizim No : 13 Ürünün Yapılış Tarihi : 2003 Boyutları Burun Genişliği : 9,5 cm Ayak Genişliği :10,5 cm Topuk Genişliği :12 cm Konç Genişliği :12,5 cm Burun Boyu :6 cm Taban Boyu :24 cm Ayaküstü Yüksekliği :18 cm Topuk Yüksekliği : 6,5 cm Konç Yüksekliği :15 cm

116 101 Başlık Bütün Boy Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar Gereçler Kullanılan Teknik Kullanılan Renkler Seçilen Konu Geometrik Bezeme Nesneli Bezeme :2 cm :35 cm : Tığ :Sentetik İplik : Tığ (Basit İlmek) :Siyah, turuncu, fıstık yeşil, mavi, bej, bordo, beyaz, pembe, yeşil. : Üçgen, zikzak, baklava, düz çizgi. : Boncuk Kompozisyon :Örgüye burun kısmından basit ilmeklerle artırarak başlanmıştır. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmekte ve alt burunda zemin boş, üst kısımda ise çizgilerin arası, mavi ve turuncu renklerde baklava deseni yerleştirilmiştir. Çorabın ayak kısmında siyah renk, konç kısmında ise bej renk zemin rengi olarak kullanılmıştır. Ayak kısmında yatay biçimde yerleştirilen üçgen, zikzak ve boncuk bezemelerden oluşmuştur. Topuk kısmı ilmek alınarak bej, siyah ve bordo renkli ipliklerle çizgilerden oluşturulmuştur. Konç kısmını basit ilmek tekniği ile bej zemin üzerine siyah renk ipliklerle ve birbirini takip eden yatay şekilde üçgenlerin ters düz yerleştirilmesiyle ve baklava şeklindeki motif ile oluşturulmuştur. Başlık kısmından farklı renklerde bezemeler kullanılarak çorap sonlandırılmıştır.

117 Çizim

118 103 Örnek No : 14 Fotoğraf No :47 Çizim No : 14 Ürünün Yapılış Tarihi : 2005 Boyutları Burun Genişliği : 8,5 cm Ayak Genişliği :9 cm Topuk Genişliği :10 cm Konç Genişliği :10 cm Burun Boyu :6 cm Taban Boyu :21 cm Ayaküstü Yüksekliği : 14 cm Topuk Yüksekliği : 7 cm Konç Yüksekliği :14 cm Başlık :2 cm Bütün Boy :30 cm

119 104 Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar Gereçler Kullanılan Teknik Kullanılan Renkler Seçilen Konu Geometrik Bezeme Nesneli Bezeme : Tığ :Sentetik İplik : Tığ (Basit İlmek) :Siyah, kırmızı, mavi, mürdüm, pembe, beyaz, eflatun, yeşil, yavru ağzı, açık mavi : Üçgen, baklava, düz çizgi, zikzak. : Boncuk Kompozisyon :Örgüye burun kısmından başlanmış, burunda basit ilmeklerle artırarak oluşturulmuştur. Burunda renkli ipliklerle oluşturulan çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmekte ve alt burunda zemin boş, ön kısımda ise çizgilerin arası renkli üçgenler yerleştirilmiştir. Zemin rengi olarak mürdüm kullanılmıştır. Ayaküstü ve taban ( topuk burun hariç) kısımları basit ilmek tekniği ile siyah zemin üzerine farklı renklerdeki ve birbirini takip eden yatay su şeklinde motifler ayağın orta kısmını bölen beyaz zikzak aynı zamanda simetri görevi görmektedir. Ayak kısmında düz çizgi, boncuk, üçgen ve zikzak bezemeleri kullanılmıştır. Topuk basit ilmek ve eksiltilerek ile siyah, beyaz ve eflatun renklerden oluşan bocuk bezemesi çizgi şeklinde yerleştirilmiştir. Konç kısmını basit ilmek tekniği ile beyaz zemin üzerine siyah renk iplikle ve birbirini takip eden yatay su şeklinde ki motiflerin (baklava ) 4 sıra tekrarlanması sonucunda meydana gelmiştir. Bileklik ve başlık kısmında aynı desen ve teknik farklı renklerde kullanılmıştır.

120 Çizim14 105

121 106 Örnek No : 15 Fotoğraf No :48 Çizim No : 15 Ürünün Yapılış Tarihi : 2006 Boyutları Burun Genişliği : 8,5 cm Ayak Genişliği :9 cm Topuk Genişliği :10 cm Konç Genişliği :12 cm Burun Boyu :6.5cm Taban Boyu :22,5 cm Ayaküstü Yüksekliği : 17 cm Topuk Yüksekliği : 6 cm Konç Yüksekliği :13,5 cm

122 107 Başlık Bütün Boy Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar Gereçler Kullanılan Teknik Kullanılan Renkler Seçilen Konu : Geometrik Bezeme Nesneli Bezeme :0,5 cm :31 cm : Tığ :Sentetik İplik : Tığ (Basit İlmek) :Siyah, turuncu, açık mavi, mavi, beyaz, bordo, sarı, kırmızı, parlak pembe, mor. : Üçgen, baklava, düz çizgi,zikzak. : Boncuk Kompozisyon :Örgüye burun kısmından basit ilmeklerle artırarak başlanmıştır. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmekte ve alt burunda zemin boş, ön kısımda ise çizgilerin arası, değişik renklerde üçgen deseni yerleştirilmiştir. Çorabın ayak kısmında siyah renk, konç kısmında ise beyaz renk zemin rengi olarak kullanılmıştır. Ayak kısmında yatay biçimde yerleştirilen üçgen bezemelerden oluşmuştur. Ayak kısmında açık mavi renkte ki zikzak motifi çorabı ikiye bölmektedir. Değişik renklerde ki üçgenler tüm ayakta devam etmektedir. Topuk kısmı ilmek alınarak siyah zemin üzerine pembe, mavi ve sarı renklerde ki motiflerin ( boncuk düz çizgi) sıralanması sonucunda meydana getirilmiştir. Bileklik kısmında sarı ve turuncu renklerde baklava dilimi motiflerinin sıralanması sonucu oluşturulmuştur. Konç kısmını basit ilmek tekniği ile beyaz zemin üzerine siyah ve kırmızı renk ipliklerle ve birbirini takip eden yatay şekilde motiflerin (üçgenlerin ters düz yerleştirilmesi ve baklava ) sıralanması ile oluşturulmuştur. Başlık kısmından bezeme kullanılmadan çorap sonlandırılmıştır.

123 Çizim

124 109 Örnek No : 16 Fotoğraf No :49 Çizim No : 16 Ürünün Yapılış Tarihi : 2009 Boyutları Burun Genişliği : 7,5 cm Ayak Genişliği :10 cm Topuk Genişliği :13 cm Konç Genişliği :14 cm Burun Boyu :4,5 cm Taban Boyu :23 cm Ayaküstü Yüksekliği : 16 cm Topuk Yüksekliği : 7,5 cm Konç Yüksekliği :13,5 cm

125 110 Başlık :1,5 cm Bütün Boy :31 cm Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar : Tığ Gereçler :Sentetik İplik Kullanılan Teknik : Tığ (Basit İlmek) Kullanılan Renkler :Siyah, yeşil, mavi, bordo, pembe, mor, sarı, nefti yeşil, turuncu, beyaz, lacivert, açık turuncu Seçilen Konu Geometrik bezeme: Üçgen, zikzak, düz çizgi. Nesneli bezeme: Boncuk Kompozisyon :Örgüye burun kısmından başlanmış ve zemin rengi olarak siyah renk kullanılmıştır. Artırarak devam edilerek burun oluşturulmuştur. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burunu dört eşit parçaya bölmektedir. Alt burunda zemin boş, ön kısımda ise çizgilerin arası, renkli üçgen motifleriyle dolgulanmıştır. Ayak kısmında yatay biçimde yerleştirilen bezemelerin arasında açık turuncu renkte ki zikzak, motifi çorabın ayak kısmını ikiye bölmüştür. Motifler ayaküstü ve tabanda yatay biçimde birbirini takip eden renkli üçgen bezemelerden oluşmaktadır. Topuk kısmı ilmek eksiltilerek beyaz renk çizgilerin arasına yerleştiren boncuk ve üçgen motiflerden oluşmuştur. Bileklikte turuncu ve nefti yeşil renklerde ki üçgen bezemeler birbirini takip ederek örülmüştür. Konç kısmında basit ilmek tekniği ile farklı renklerde ve birbirini takip eden yatay su şeklinde renkli şeritlerin içine zikzak motifleri yerleştirilmiştir. Motifin 4 sıra tekrarlamasıyla tamamlanmıştır.

126 Çizim16 111

127 112 Örnek No : 17 Fotoğraf No :50 Çizim No : 17 Ürünün Yapılış Tarihi : 2005 Boyutları Burun Genişliği : 8 cm Ayak Genişliği :9 cm Topuk Genişliği :10,5 cm Konç Genişliği :12 cm Burun Boyu :5 cm Taban Boyu :21 cm Ayaküstü Yüksekliği : 15 cm

128 113 Topuk Yüksekliği Konç Yüksekliği Başlık Bütün Boy Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar Gereçler Kullanılan Teknik Kullanılan Renkler Seçilen Konu Geometrik Bezeme Nesneli Bezeme : 6 cm :13 cm :2 cm :30 cm : Tığ :Sentetik İplik, yün iplik : Tığ (Basit İlmek) :Siyah, kırmızı, mavi, turuncu, mürdüm, sarı, pembe, yeşil, bej, beyaz, kahverengi, lacivert, : Üçgen, baklava, düz çizgi, zikzak : Boncuk Kompozisyon :Örgüye burun kısmından basit ilmeklerle artırarak başlanmıştır. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmekte ve alt burunda zemin boş, ön kısımda ise çizgilerin arası renkli üçgenler yerleştirilmiştir. Ayaküstü ve taban ( topuk burun hariç) kısımları basit ilmek tekniği ile siyah zemin üzerine farklı renklerdeki ve birbirini takip eden yatay su şeklinde motifler ayağın orta kısmını bölen beyaz zikzak çizgi aynı zamanda simetri görevi görmektedir. Ayak kısmında boncuk, üçgen ve düz çizgi bezemeleri kullanılmıştır. Topuk basit ilmek ve eksiltilerek ile siyah, bej ve yeşil renkli çizgilerden oluşturulmuştur. Bileklikte kahverengi zemin üzerine kırmızı ve nefti yeşil baklava dilimleri birbirini takip ederek örülmüştür. Konç kısmını basit ilmek tekniği ile bej zemin üzerine mürdüm ve kahverengi renkli ipliklerle ve birbirini takip eden yatay su şeklinde ki motiflerin (kum saati şeklinde, baklava) sıralanması sonucu meydana gelmiştir.

129 Çizim17 114

130 115 Örnek No : 18 Fotoğraf No :51 Çizim No : 18 Ürünün Yapılış Tarihi : 2000 Boyutları Burun Genişliği : 11 cm Ayak Genişliği :12cm Topuk Genişliği :13 cm Konç Genişliği :14 cm Burun Boyu :7,5 cm Taban Boyu :25 cm Ayaküstü Yüksekliği : 18 cm Topuk Yüksekliği : 7 cm

131 116 Konç Yüksekliği Başlık Bütün Boy Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar Gereçler Kullanılan Teknik Kullanılan Renkler Seçilen Konu Geometrik bezeme :15 cm :2 cm :35 cm : Tığ :Sentetik İplik. : Tığ (Basit İlmek) : Mavi, turuncu, sarı, pembe, turkuaz, bordo, bej. : Üçgen, kare, zikzak Kompozisyon : Örgüye burun kısmından basit ilmeklerle artırarak başlanmıştır. Örgü mavi renk ile başlamıştır. Daha sonra turuncu renk ile üçgen bezeme oluşturularak burun sonlandırılmıştır. Çorapta ayak kısmı ve konç yatay biçimde farklı renklerin uyumlu bir geçişiyle zikzaklar ile oluşturulmuştur. Çorabın tamamı ve çorabın etrafında böyle devam etmiştir. Bileklik kısmında üçgen bezemelerin ters düz yerleştirilmesi ile oluşturulmuştur. Topuk kısmı ilmek alınarak mavi renk ile başlanmış yarısından sonra sarı renk ile bitirilmiştir. Başlık kısmında basit ilmek tekniğiyle turkuaz üzerine turuncu kare bezemeler yerleştirilmiştir.

132 Çizim18 117

133 118 Örnek No : 19 Fotoğraf No :52 Çizim No : 19 Ürünün Yapılış Tarihi : 2002 Boyutları Burun Genişliği : 10 cm Ayak Genişliği :11 cm Topuk Genişliği :12 cm Konç Genişliği :12,5 cm Burun Boyu :6,5.cm Taban Boyu :25 cm Ayaküstü Yüksekliği : 18,5 cm Topuk Yüksekliği : 7 cm Konç Yüksekliği :15 cm

134 119 Başlık Bütün Boy Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar Gereçler Kullanılan Teknik Kullanılan Renkler Seçilen Konu Geometrik Bezeme: :2,5 cm :36 cm : Tığ :Sentetik İplik : Tığ (Basit İlmek) :Siyah, bordo, pembe, mavi. Üçgen, dikdörtgen, kare, paralel kenar, zikzak Kompozisyon :Örgüye burun kısmından basit ilmeklerle artırarak, siyah renk ile başlamıştır. Daha sonra pembe kontörlü mavi renkli ile üçgen bezeme oluşturularak burun sonlandırılmıştır. Çorapta siyah renk zemin rengi olarak kullanılmıştır. Ayak kısmı ve konç yatay biçimde bordo ve siyah suyolları ile oluşturulmuştur. Çorabın boyunda ve etrafında böyle devam etmiştir. Topuk kısmı ilmek alınarak bordo ve siyah renkli ipliklerle boyuna paralel kenar bezemeler ile oluşturulmuştur. Bileklik ve başlık kısmında basit ilmek tekniğiyle siyah ve bordo renklerde kare bezemeler kullanılmıştır.

135 Çizim

136 121 Örnek No : 20 Fotoğraf No :53 Çizim No : 20 Ürünün Yapılış Tarihi : 2005 Boyutları Burun Genişliği : 10 cm Ayak Genişliği :11 cm Topuk Genişliği :12 cm Konç Genişliği :13 cm Burun Boyu :6,5 cm Taban Boyu :23,5 cm Ayaküstü Yüksekliği : 15,5 cm Topuk Yüksekliği : 7 cm Konç Yüksekliği :16 cm

137 122 Başlık Bütün Boy Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar Gereçler Kullanılan Teknik Kullanılan Renkler Seçilen Konu Geometrik bezeme :2,5 cm :34 cm : Tığ, şiş :Sentetik İplik : Tığ (Basit İlmek), şiş (çok renkli düz örgü, düz örgü) :Siyah, kırmızı, yeşil, sarı, mavi, turuncu, bordo, pembe, bej. : Üçgen, baklava, düz çizgi. Kompozisyon :Örgüye burun kısmından basit ilmeklerle artırarak başlanmıştır. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmekte ve alt burunda zemin boş, ön kısımda ise çizgilerin arası, gri renkte baklava deseni yerleştirilmiştir. Çorapta siyah renk zemin rengi olarak kullanılmıştır. Ayak kısmında yatay biçimde yerleştirilen üçgen bezemelerden ve bej rengi zikzak oluşmuştur. Zikzagın uçlarında renk konulmuştur. Bezemeler tüm ayakta devam etmektedir. Bileklikte bordo ve bej renklerle üçgen motifi basit ilmek ile konç kısmı ise şiş ile yüz ilmek olarak örülmüştür. Konç kısmında 2 sıra renkli ipliklerle boncuk bezeme oluşturulmuş bunun dışında tamamı siyah renk düz zeminden oluşturulmuştur. Topuk kısmı ilmek alınarak turuncu ve mavi üçgenler yatay biçimde, bordo ve bej boncuk yerleştirilmiş ve bordo renk ile sonlandırılmıştır. Başlık kısmından tekrar basit ilmek tekniğiyle farklı renklerde bezemeler kullanılarak çorap sonlandırılmıştır. Çorabın teklerin de başlık kısmında farklı renkler kullanılmıştır.

138 Çizim

139 124 Örnek No : 21 Fotoğraf No :54 Çizim No : 21 Ürünün Yapılış Tarihi : 2007 Boyutları Burun Genişliği : 10 cm Ayak Genişliği :10,5 cm Topuk Genişliği :11.5cm Konç Genişliği :12 cm Burun Boyu :6,5 cm Taban Boyu :23 cm Ayaküstü Yüksekliği : 16 cm Topuk Yüksekliği : 6 cm

140 125 Konç Yüksekliği :14,5 cm Başlık :1,5 cm Bütün Boy :32 cm Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar : Tığ, şiş Gereçler :Sentetik İplik Kullanılan Teknik : Tığ (Basit İlmek), şiş (çok renkli düz örgü, düz örgü) Kullanılan Renkler :Siyah, yeşil, sarı, mavi, turuncu bordo, pembe, beyaz, sıklamen, açık mavi, açık yeşil Seçilen Konu Geometrik Bezeme : Üçgen, baklava, düz çizgi, zikzak. Kompozisyon :Örgüye burun kısmından başlanmıştır. Artırarak devam edilip burun oluşturulmuştur. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burunu dört eşit parçaya bölmektedir. Alt burunda zemin boş, ön kısımda ise çizgilerin arası, baklava desenleri yerleştirilmiştir. Çorapta siyah renk zemin rengi olarak kullanılmıştır. Ayak kısmında yatay biçimde yerleştirilen üçgen bezemelerden ve beyaz renk zikzak oluşmuştur. Beyaz rengin altında ve üstünde renkli üçgenler yerleştirilmiştir. Bezemeler tüm ayakta devam etmektedir. Topuk kısmı ilmek alınarak basit ilmek tekniğiyle yeşil, mavi, turuncu, siyah ve beyaz renkli boncuk ve düz çizgi bezemelerden oluşturulmuştur. Konç kısmını şiş ile yüz ilmek olarak örülmüştür. Konç kısmında pembe ve yeşil renkli ipliklerle yatay biçimde yerleştirilmiş bezeme yerleştirilmiş, bunun dışında tamamı siyah renk düz zeminden oluşturulmuştur. Başlık kısmından tekrar basit ilmek tekniğiyle farklı renklerde bezemeler kullanılarak çorap sonlandırılmıştır.

141 Çizim

142 127 Örnek No : 22 Fotoğraf No :55 Çizim No : 22 Ürünün Yapılış Tarihi : 2007 Boyutları Burun Genişliği : 9 cm Ayak Genişliği :11 cm Topuk Genişliği :12 cm Konç Genişliği :13 cm Burun Boyu :6 cm Taban Boyu :25,5 cm Ayaküstü Yüksekliği : 19 cm Topuk Yüksekliği : 6,5 cm Konç Yüksekliği :14 cm Başlık :2 cm

143 128 Bütün Boy :35 cm Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar : Tığ ve şiş Gereçler :Sentetik İplik Kullanılan Teknik : Tığ (Basit İlmek), şiş (çok renkli düz örgü, düz örgü) Kullanılan Renkler :Siyah, kırmızı, yeşil, sarı, mavi, turuncu, mor, bordo, pembe, bej. Seçilen Konu Geometrik bezeme: Üçgen, düz çizgi,, zikzak. Nesneli Bezeme: Boncuk Kompozisyon :Örgüye burun kısmından başlanmıştır. Artırarak devam edilip burun oluşturulmuştur. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burunu dört eşit parçaya bölmektedir. Alt burunda zemin boş, ön kısımda ise çizgilerin arası, üçgenlerle dolgulanmıştır. Çorapta siyah renk zemin rengi olarak kullanılmıştır. Ayak kısmında yatay su şeklinde birbirini takip eden bezemelerin zikzak şeklinde bölen çizginin altında ve üstünde renkli üçgenler oluşturulmuştur Topuk kısmı ilmek alınarak kırmızı, mor, yeşil, siyah, beyaz renkleriyle enine düz çizgilerden oluşturulmuştur. Bileklikte basit ilmek tekniği ile kırmızı ve mavi birbirini takip eden boncuk bezemelerden örülmüştür. Konç kısmında yüz ilmek tekniği ile farklı renklerde ve birbirini takip eden yatay zikzak şeklinde ki motiflerin sıralanması sonucu meydana gelmiştir. Başlık kısmında ise basit ilmek tekniği ile bileklikte ki desen yeşil ve beyaz renklerle uygulanmıştır.

144 Çizim

145 130 Örnek No : 23 Fotoğraf No :56 Çizim No : 23 Ürünün Yapılış Tarihi : 2000 Boyutları Burun Genişliği : 10 cm Ayak Genişliği :11 cm Topuk Genişliği :12 cm Konç Genişliği :13 cm Burun Boyu :6 cm Taban Boyu :24,5 cm Ayaküstü Yüksekliği : 18 cm Topuk Yüksekliği : 6,5 cm Konç Yüksekliği :20 cm Başlık :2 cm

146 131 Bütün Boy Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar Gereçler Kullanılan Teknik Kullanılan Renkler Seçilen Konu Nesneli Bezeme Bitkisel Bezeme Geometrik Bezeme :40 cm :Beş Şiş :Sentetik İplik : Şiş (Çok renkli düz örgü) :Siyah, kırmızı, yeşil, sarı, mavi turuncu mor, pembe, beyaz, yavruağzı rengi. : Boncuk, muska : Çiçek : Üçgen, Düz Çizgi, paralel kenar, Damalı Kompozisyon :Örgüye burun kısmından yüz örgü ile artırarak, tek renk başlanmış, burunun son kısımlarında üçgen bezeme ile tamamlanmıştır. Ayaküstü, taban (topuk- burun hariç)ve konç kısımların yüz ilmek tekniği farklı renklerde ve birbirini takip eden yatay su şeklindeki motiflerin( boncuk, paralel kenar, çiçek, muska, damalı) sıralaması sonucunda meydana getirilmiştir. Topuk, yüz ilmek ve eksiltilerek ile pembe, yeşil ve siyah renkler kullanılarak boyuna dikey çizgiler ile oluşturulmuştur. Başlık kısmında turuncu, yeşil ve mor renklerle damalı bezemelerden oluşmuştur.

147 Çizim

148 133 Örnek No : 24 Fotoğraf No :57 Çizim No : 24 Ürünün Yapılış Tarihi : 2003 Boyutları Burun Genişliği : 9,5 cm Ayak Genişliği :10.5cm Topuk Genişliği :12 cm Konç Genişliği :13 cm Burun Boyu :7 cm Taban Boyu :23 cm Ayaküstü Yüksekliği : 17 cm Topuk Yüksekliği : 6 cm Konç Yüksekliği :15 cm

149 134 Başlık Bütün Boy Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar Gereçler Kullanılan Teknik Kullanılan Renkler Seçilen Konu Nesneli bezeme Geometrik Bezeme :2 cm :34 cm : Şiş :Sentetik İplik. : Şiş (Çok renkli düz örgü) : Turkuaz, turuncu, sarı, pembe, kahverengi, lacivert, mor. : Çengel, Boncuk : Düz Çizgi Kompozisyon : Örgüye burun kısmından başlanmış, burun ve ayaküstü kısımlarında artırarak ve yüz ilmek tekniği uygulanmıştır. Burun kısmına turuncu renk ile başlamış turkuaz renk ile desen eklenmiştir. Çorabın ayaküstü, taban(topuk burun hariç) ve konç kısmında yüz ilmek tekniği ile farklı renklerde ve birbirini takip eden yatay su şeklindeki motiflerin (boncuk ve çengel ) sıralaması sonucunda meydana getirilmiştir. Topuk kısmı yüz ilmek ile eksiltilerek kahverengi tek renk olarak oluşturulmuştur. Başlık kısmından çorabın içindeki bazı renkler kullanılarak enine düz çizgiler oluşturularak sonlandırılmıştır.

150 Çizm24 135

151 136 Örnek No : 25 Fotoğraf No :58 Çizim No : 25 Ürünün Yapılış Tarihi : 2003 Boyutları Burun Genişliği : 10 cm Ayak Genişliği :11cm Topuk Genişliği :12 cm Konç Genişliği :13 cm Burun Boyu :7 cm Taban Boyu :24 cm

152 137 Ayaküstü Yüksekliği : 17 cm Topuk Yüksekliği : 7 cm Konç Yüksekliği :15 cm Başlık :0.5cm Bütün Boy :32.5cm Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar : Şiş Gereçler :Sentetik İplik. Kullanılan Teknik : Şiş (Çok renkli düz örgü) Kullanılan Renkler : Mavi, pembe, yeşil, turuncu, bej, lacivert, sarı, bordo. Seçilen Konu Geometrik Bezeme : Paralel Kenar, Zikzak, Düz Çizgi Kompozisyon :Örgüye burun kısmından başlanmış, burun ve ayaküstü kısımlarında artırarak ve yüz ilmek tekniği uygulanmıştır. Burun kısmına tek renk zikzak ile tamamlanmıştır. Çorabın ayaküstü, taban(topuk burun hariç) ve konç kısmında yüz ilmek tekniği ile farklı renklerde ve birbirini takip eden yatay su şeklindeki renkli şeritlerin içine yerleştirilen paralel kenar motiflerden meydana getirilmiştir. Topuk kısmı yüz ilmek ve eksiltme tekniği lacivert, sarı ve nefti yeşil renklerde çizgiler bulunmaktadır. Çorapta başlık kısmı sarı renk ile sonlandırılmıştır.

153 Çizim

154 139 Örnek No : 26 Fotoğraf No :59 Çizim No : 26 Ürünün Yapılış Tarihi : 2007 Boyutları Burun Genişliği : 9 cm Ayak Genişliği :10,5 cm Topuk Genişliği :11,5 cm Burun Boyu :6 cm Taban Boyu :24 cm Ayaküstü Yüksekliği : 17 cm Topuk Yüksekliği : 7,5 cm Bileklik :2,5 cm Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar : Tığ Gereçler :Sentetik İplik Kullanılan Teknik : Tığ (Basit İlmek)

155 140 Kullanılan Renkler Seçilen Konu Geometrik bezeme Nesneli Bezeme :Siyah, kırmızı, mavi, mor, sarı, beyaz, sıklamen, fıstık yeşili, yeşil. : Üçgen, düz çizgi, zikzak. : Boncuk Kompozisyon : Örgüye burun kısmından basit ilmeklerle artırarak başlanmıştır. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmekte ve alt burunda zemin boş, ön kısımda ise çizgilerin arası, değişik renklerde üçgenler yerleştirilmiştir. Patikte siyah, zemin rengi olarak kullanılmıştır. Ayak kısmında yatay biçimde yerleştirilen kırmızı renk bezemenin (zikzak) uç kısımlarında renkli iplikler kullanılmış bezemenin altına ve üstüne renkli üçgenler birbirini takip edecek şekilde motif çorabın ayak kısmının etrafında devam etmektedir. Topuk kısmı ilmek alınarak kırmızı, siyah ve beyaz renkli ipliklerle çizgilerden oluşturulmuştur. Bileklikte basit ilmek tekniğiyle siyah, beyaz, mavi, yeşil ve kırmızı renkler kullanılarak patik sonlandırılmıştır

156 Çizim26 141

157 142 Örnek No : 27 Fotoğraf No :60 Çizim No : 27 Ürünün Yapılış Tarihi : 2010 Boyutları Burun Genişliği : 7 cm Ayak Genişliği :9 cm Topuk Genişliği :11cm Burun Boyu :6 cm Ayaküstü Yüksekliği : 11,5 cm Bileklik :1 cm Taban Boyu :22 cm Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar : Tığ, şiş Gereçler :Sentetik İplik Kullanılan Teknik : Tığ (Basit İlmek), Şiş (çok renkli düz örgü, düz örgü, lastik örgü) Kullanılan Renkler :Siyah, mavi, turuncu, sarı, pembe, yeşil, beyaz, kırmızı, açık yeşil, fıstık yeşili Seçilen Konu Geometrik Bezeme : Üçgen, baklava, Nesneli Bezeme : Boncuk

158 143 Kompozisyon : Çorapta zemin rengi olarak siyah kullanılmaktadır. Örgüye burun kısmından başlanmıştır. Artırarak devam edilip burun oluşturulmuştur. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmektedir. Alt burunda zemin boş, ön kısımda ise çizgilerin arası, renkli üçgenler yerleştirilmiştir. Ayak kısmında yatay biçimde üçgen motiflerinin arasına baklava şeklinde yerleştirmiş olan motifler hem ayaküstü hem de tabanda olmak üzere çorabın etrafında devam etmektedir. Baklava motifi altında ve üstünde oluşan üçgenler renkli ipliklerle oluşturulmuştur. Topuk kısmında yüz ilmek tekniği kullanılmış siyah zemin üzerine renkli desenli örgüyle sıra sıra boncuk bezeme yerleştirmiştir. Bileklik kısmında tek renk lastik örgü yapılmıştır.

159 Çizim

160 145 Örnek No : 28 Fotoğraf No :61 Çizim No : 28 Ürünün Yapılış Tarihi : 2009 Boyutları Burun Genişliği : 7 cm Ayak Genişliği :8 cm Topuk Genişliği :9 cm Burun Boyu :5,5 cm Ayaküstü Yüksekliği : 10 cm Bileklik :2 cm Taban Boyu :21 cm Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar : Tığ, şiş Gereçler :Sentetik İplik Kullanılan Teknik : Tığ (Basit İlmek), Şiş (çok renkli düz örgü, düz örgü, lastik örgü) Kullanılan Renkler :Siyah, mavi, sarı, kırmızı. Seçilen Konu : Geometrik bezeme: Üçgen, düz çizgi Nesneli Bezeme: Boncuk

161 146 Kompozisyon : Çorapta zemin rengi olarak siyah kullanılmaktadır. Örgüye burun kısmından başlanmıştır. Artırarak devam edilip burun oluşturulmuştur. Örgü esnasında kullanılan renkli ipliklerle desenler burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmektedir. Alt burunda zemin boş, ön kısımda ise çizgilerin arası, renkli üçgenler yerleştirilmiştir. Ayaküstü ve taban (topuk burun hariç) kısımlarında basit ilmek tekniği ile farklı renklerde ve birbirini takip eden yatay su şeklindeki motiflerin (boncuk, düz çizgi, üçgen) sıralanması sonucu meydana getirilmiştir. Topuk kısmında yüz ilmek tekniği kullanılmış siyah zemin üzerine renkli desenli örgüyle sıra sıra üçgen bezeme yerleştirmiştir. Bileklik kısmında tek renk lastik örgü yapılmıştır.

162 Çizim

163 148 Örnek No : 29 Fotoğraf No :62 Çizim No : 29 Ürünün Yapılış Tarihi : 2009 Boyutları Burun Genişliği :8 cm Ayak Genişliği :9,5 cm Topuk Genişliği :11 cm Burun Boyu :6 cm Ayaküstü Yüksekliği : 13 cm Bileklik :2 cm Taban Boyu :21 cm Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar : Tığ, şiş Gereçler :Sentetik İplik Kullanılan Teknik : Tığ (Basit İlmek), şiş (çok renkli düz örgü, düz örgü, lastik örgü) Kullanılan Renkler :Siyah, pembe. Seçilen Konu Geometrik bezeme : Üçgen, düz çizgi, zikzak Nesneli Bezeme : Muska, boncuk

164 149 Kompozisyon : Çorapta zemin rengi olarak siyah kullanılmaktadır. Örgüye burun kısmından başlanmıştır. Artırarak devam edilip burun oluşturulmuştur. Örgü esnasında kullanılan pembe renk iplik ile desen burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmektedir. Alt burunda zemin boş, ön kısımda ise çizgilerin arası, pembe renk üçgenler yerleştirilmiştir. Ayaküstü ve taban (topuk burun hariç) kısımlarında basit ilmek tekniği ile pembe renkte ve birbirini takip eden yatay su şeklindeki motiflerin ( boncuk, düz çizgi, üçgen, zikzak) sıralanması sonucu meydana getirilmiştir. Topuk kısmında yüz ilmek tekniği kullanılmış siyah zemin üzerine renkli desenli örgüyle sıra sıra muska bezeme yerleştirmiştir. Bileklik kısmında tek renk lastik örgü yapılmıştır.

165 Çizim

166 151 Örnek No : 30 Fotoğraf No :63 Çizim No : 30 Ürünün Yapılış Tarihi : 2009 Boyutları Burun Genişliği : 9 cm Ayak Genişliği : 9.5cm Topuk Genişliği :8 cm Burun Boyu : 6 cm Ayaküstü Yüksekliği : 10 cm Bileklik :2 cm Taban Boyu :21,5 cm Örgüde Kullanılan Malzeme Araçlar : Tığ, şiş Gereçler :Sentetik İplik Kullanılan Teknik : Tığ (Basit İlmek), şiş (çok renkli düz örgü, düz örgü, lastik örgü) Kullanılan Renkler :Siyah, sarı. Seçilen Konu Geometrik bezeme: Üçgen, baklava, düz çizgi, Nesneli Bezeme. Boncuk

167 152 Kompozisyon : Çorapta zemin rengi olarak siyah kullanılmaktadır. Örgüye burun kısmından başlanmıştır. Artırarak devam edilip burun oluşturulmuştur. Örgü esnasında kullanılan sarı renk iplik burundan itibaren yer almıştır. Burunda çizgiler burnu dört eşit parçaya bölmektedir. Alt burunda zemin boş, üst kısımda ise çizgilerin arası, sarı renkli baklava motifi yerleştirilmiştir. Ayaküstü ve taban (topuk burun hariç) kısımlarında basit ilmek tekniği ile birbirini takip eden yatay su şeklindeki üçgen motiflerinin arasına baklava şeklinde yerleştirmesiyle meydana getirilmiştir. Topuk kısmında yüz ilmek tekniği kullanılmış siyah zemin üzerine renkli desenli örgüyle sıra sıra üçgen bezeme yerleştirmiştir. Bileklik kısmında tek renk lastik örgü yapılmıştır.

168 Çizim30 153

169 154 3.Bilgi Formlarının Değerlendirilmesi Araştırma kapsamında Bursa Dağ yöresinde bulunan köylerde örülmekte olan çoraplar, incelenmiş farklı desenlerde olan örneklerden 30 tanesi bilgi formu halinde düzenlenerek, elde edilen verilerin dökümü yapılmıştır. Çoraplara ait boyut, renk, teknik ve kompozisyon özellikleri tablolar haline getirilip, yüzdeleri alınarak araştırmanın amacına uygun olarak sunulmuştur. 3.1.Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Boyutlar Çorapların boyutları ile ilgili verilerin değerlendirilmesi sonucunda; el örgüsü çorapların yetişkinler için farklı ebatlarda örülmüş olduğu tespit edilmiştir. Çorapların ölçülerini yaş ve cinsiyetin dışında; kullanım şekli, örenin isteği ve desene göre farklılıklar etkilenmektedir. Çoraplara ait burun genişliği, burun yüksekliği, ayak genişliği, topuk genişliği, konç genişliği, burun boyu, taban boyu, topuk yüksekliği, başlık ve bütün boy ölçüleri Tablo 24 ile 34 de sunulmuştur. Tablo 24. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Burun Genişliği Ölçülerinin Dağılımı Burun Genişliği n % 7 2 6,67 7,5 1 3, ,67 8,5 3 9, ,67 9,5 5 16, , ,33 Toplam ,00 Art Ort 9,11

170 155 Tablo 24 incelendiğinde yörede örülen çorapların burun genişliklerinin 7 cm ile 11cm arasında değiştiği, ortalamanın 9,11cm olduğu görülmektedir. Çorapların enleri ortalama ile uyum göstermektedir. Tablo 25. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Ayak Genişliği Ölçülerinin Dağılımı Ayak Genişliği n % 8 1 3, ,33 9,5 2 6, ,67 10,5 6 20, , ,33 Toplam ,00 Art Ort. 10,20 Tablo 25 incelendiğinde yörede örülen çorapların ayak genişliklerinin 8 cm ile 12 cm arasında değiştiği, ortalamanın da 10,20 cm olduğu görülmektedir. Çorapların ayak genişliklerinin %46,67 sinin 10-10,5 cm arasında olduğundan ortalama ile uyum göstermektedir.

171 156 Tablo 26. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Topuk Genişliği Ölçülerinin Dağılımı Topuk Genişliği n % 8 1 3, , ,67 10,5 1 3, ,33 11,5 4 13, ,63 12,5 1 3, ,67 Toplam ,00 Art Ort. 11,36 Tablo 26 incelendiğinde yörede örülen çorapların topuk genişliği 8 cm ile 13 cm arasında değiştiği, ortalamanın da 11,36 cm olduğu görülmektedir. Çorapların topuk genişliklerinde farklılıklar ortalama ile uyum göstermemektedir.

172 157 Tablo 27. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Konç Genişliği Ölçülerinin Dağılımı Konç Genişliği n % , ,00 12,5 4 13, ,00 13,5 3 9, ,66 Toplam ,00 Art Ort. 12,56 Tablo 27 incelendiğinde yörede örülen çorapların konç genişlikleri 10 ile 14 cm arasında değiştiği, ortalamanın da 12,56 cm olduğu görülmektedir. Çorapların konç genişlikleri ortalamaya ile uyumlu bir biçimde dağılmıştır.

173 158 Tablo 28. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Burun Boyu Ölçülerinin Dağılımı Burun Boyu n % 4,5 1 3, ,33 5,5 2 6, ,33 6,5 9 30, ,99 7,5 1 3,33 Toplam ,00 Art Ort. 6,18 Tablo 28 incelendiğinde yörede örülen çorapların burun boyları 4,5 ile 7,5 cm arasında değiştiği, ortalamanın da 6,18 cm olduğu görülmektedir. Çorapların burun boylarının %73,33 ünün 6-6,5 cm arasında olduğu için ortalama ile uyumlu bir dağılım olduğu görülmektedir.

174 159 Dağılımı Tablo 29. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Taban Boyu Ölçülerinin Taban Boyu n % ,34 21,5 1 3, ,66 22,5 1 3, ,00 23,5 2 6, ,34 24,5 3 9, ,99 25,5 1 3,34 Toplam ,00 Art Ort 23,30 Tablo 29 incelendiğinde yörede örülen çorapların taban boyları 21 ile 25,5 cm arasında değiştiği, ortalamanın da 23,30 cm olduğu görülmektedir. Çorapların taban boyları ortalamaya bağlı bir dağılım göstermektedir.

175 160 Tablo 30. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Ayaküstü Yüksekliklerinin Ölçülerinin Dağılımı Ayaküstü Yüksekliği n % ,67 11,5 1 3, , , ,33 15,5 1 3, ,34 16,5 2 6, , ,34 18,5 1 3, ,33 Toplam ,00 Art Ort. 16,18 Tablo 30 incelendiğinde yörede örülen çorapların ayaküstü yükseklikleri 10 ile 19 cm arasında değiştiği, ortalamanın da 16,18 cm olduğu görülmektedir. Çorapların ayaküstü yükseklikleri ortalamaya bağlı bir dağılım göstermektedir.

176 161 Tablo 31. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Topuk Yüksekliklerinin Ölçülerinin Dağılımı Topuk Yüksekliği n % ,07 6,5 7 26, ,30 7,5 2 7,69 Toplam ,00 Art Ort 6,67 Not: İncelenen örneklerden 4 adet patik dahil edilmemiştir Tablo 31 incelendiğinde yörede örülen çorapların topuk yükseklikleri 6 ile 7,5 cm arasında değiştiği, ortalamanın da 6,67 cm olduğu görülmektedir. Çorapların topuk yüksekliklerinin % 69,22 sinin 6,5-7 cm arasında olduğu için ortalama ile uyumu görülmektedir.

177 162 Tablo 32. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Konç Yüksekliklerinin Ölçülerinin Dağılımı Konç Yüksekliği n % , , , Toplam ,00 Art Ort 15,04 N:30 Not: Konç yüksekliği için, incelenen örneklerden sadece çoraplar hesaplanmış patikler dahil edilmemiştir. Tablo 32 incelendiğinde yörede örülen çorapların konç yükseklikleri 13 ile 20 cm arasında değiştiği, ortalamanın da 15,04 cm olduğu görülmektedir. Çorapların konç yükseklikleri ortalama ile uyumlu biçimde dağıldığı görülmektedir.

178 163 Tablo 33. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Başlık Ölçülerinin Dağılımı Başlık n % 0,5 2 8, ,00 1,5 7 28, ,00 2,5 2 8,00 Toplam ,00 Art Ort. 1,74 N:30 Not: Başlık için, incelenen örneklerden sadece çoraplar hesaplanmış patikler dahil edilmemiştir Tablo 33 incelendiğinde yörede örülen çorapların başlıkları 0,5 ile 2,5 cm arasında değiştiği, ortalamanın da 1,74 cm olduğu görülmektedir. Çorapların başlığı %80,00 inin 1,5 2 cm arasında olduğu dikkate alındığında ortalama ile uyum göstermektedir.

179 164 Tablo 34. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çorapların Bütün Boy Ölçülerinin Dağılımı Bütün Boy n % , , ,00 32,5 2 8, ,00 33,5 2 8, ,00 34,5 2 8, , , ,00 Toplam ,00 Art Ort. 33,72 Not: Bütün boy için, incelenen örneklerden sadece çoraplar hesaplanmış patikler dahil edilmemiştir. Tablo 34 incelendiğinde yörede örülen çorapların boyları 30 ile 40 cm arasında değiştiği, ortalamanın da 33,72 cm olduğu görülmektedir. Çorapların boyları genelde ortalamaya bağlı bir dağılım göstermemektedir.

180 Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Araç ve Gereçler Tablo 35. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Araçlar Araç n % Tığ 20 66,67 Şiş 3 10,00 Tığ ve Şiş 7 23,33 Toplam ,00 Yörede tespit edilen çorapların % sinin tığ, %23,33 ünün tığ ve şiş, %10,00 unun şiş kullanılarak örme yaptıkları tespit edilmiştir. Bursa Dağ Yöresi çoraplarının % 90,00 ını örmekte tığ kullanıldığı tespit edilmiştir. Tablo 36. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Gereçler Gereç n % Sentetik İplik 27 90,00 Sentetik +Yün İplik 3 10,00 Toplam ,00 Yörede tespit edilen çorapların % 90,00 ınında sentetik iplik,%10,00 ınında ise sentetik + yün iplik kullanılmıştır. Çorap ören bireylerden alınan bilgilere göre, çorapta kullanılan iplikleri, kendileri eskiden doğal yün elyafından iplik haline getirip boyadıklarını belirtmişlerdir. Günümüzde ise çoraplarda doğal iplikler hazırlaması zor olduğu için bireyler tarafından daha kolay temin edilen sentetik iplik tercih edilmektedir.

181 Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Teknikler Yöredeki çoraplarda çoğunlukla tığ örücülüğü kullanılmasının yanı sıra şiş örücülüğü teknikleri de kullanılmıştır. Bazı çoraplarda tek örgü tekniği bazı çoraplarda ise birden çok örgü tekniği kullanılmıştır. Tablo 37. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Teknikler Örgü Tekniği n % Basit İlmek Basit ilmek + Renkli Desenli Düz Örgü 7 23,33 Renkli Desenli Düz Örgü 3 10,00 N:30 Not: Çoraplarda birden çok örgü tekniği kullanıldığından toplam incelemeye alınan çorap sayısından büyüktür. Bu nedenle yüzdeler toplam N e göre alınmıştır Bursa Dağ Yöresinde incelenen çorapların ı basit ilmek, % 23,33 ü basit ilmek ve renkli desenli düz örgü, %10,00 unun da renkli desenli düz örgü kullanılmıştır. Basit ilmek ile örülen çoraplarda silindir şeklinde tek yönde çalışma (Atay,1987,369) tekniği uygulanmıştır. Uygulanan tığ batış şekli de zincir ortasına batış olup tek yönlü örgülerde kullanılır. Bu nedenle seçilen teknik çorabın örülme şekli ile de uyumlu olduğu söylenebilir. Çorapların % 23,33 ünde tığ ile birlikte şişte kullanılmıştır. Örnekler incelendiğinde şiş örücülüğü konç ve lastik kısmında yer almaktadır Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Renkler Bursa Dağ Yöresi çorapların hepsi renkli desenli tığ veya şiş örgü teknikleri kullanılmış olduğundan çoraplarda çok renklilik söz konusudur.

182 167 Tablo 38. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Renklerin Dağılımı Renkler n % Siyah 27 90,00 Mavi 26 86,58 Pembe 25 83,25 Yeşil 23 76,59 Sarı 21 70,00 Turuncu 21 70,00 Kırmızı 20 66,60 Beyaz 17 56,61 Bej 15 60,00 Mor 14 46,62 Bordo 14 46,62 Lacivert 6 20,00 Açık Mavi 6 20,00 Açık Yeşil 5 16,65 Mürdüm Rengi 5 16,65 Yavruağzı 4 13,32 Kahverengi 4 13,32 Turkuaz 4 13,32 Eflatun 3 10,00 Sıklamen 3 10,00 Fıstık Yeşili 3 10,00 Parlak Pembe 2 6,66

183 168 Gri 1 3,33 Krem 1 3,33 Hardal Sarısı 1 3,33 Kum Rengi 1 3,33 N:30 Not: Bir çorapta birden çok renk kullanıldığından toplam, incelemeye alınan çorap sayısından büyüktür. Bu nedenle yüzdeler toplam N e göre alınmıştır Yörede incelenen çoraplarda çok renklilik görülmektedir. Çoraplarda en az iki renk en çok on farklı renk kullanılmış olup toplamda 26 farklı renk tespit edilmiştir. Çoraplarda en çok %90,00 ınında siyah renk kullanılmıştır. Siyah, beyaz ya da bej çorapların tamamına yakınında ayak ve ya konç kısımlarda zemin olarak kullanılmıştır. İncelenilen örneklerde en çok kullanılan desen renklerinin %86,58 i mavi, % 83,25 i pembe, %76,59 u yeşil, %70,00 i sarı ve turuncu, %66,66 sı kırmızı olduğu tespit edilmiştir. Örnekler çok renkli olmakta ve aynı rengin değişik tonları da bulunmaktadır Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çoraplarda Motif ve Kompozisyon Özellikleri Motifler, çorapların renklerle birlikte en belirgin özelliğidir. Motifler, çoraplara farklı anlam ve önem kazandırmakta, anlamları gizli çeşitli konu, olay ve olguların stilize edilerek değişik biçimlerde ortaya konmasıdır ( Akpınarlı,2005,1230). Bursa Dağ Yöresi el örgüsü çoraplarda tespit edilen motiflerin konularına göre dağılımı Tablo 39 da sunulmuştur.

184 169 Tablo 39. Bursa Dağ Yöresi El Örgüsü Çoraplarda Kullanılan Bezemeler Bezeme konusu n % Üçgen 28 21,37 Baklava 18 13,74 Kare 3 2,29 Geometrik bezeme Düz çizgi 26 19,84 Paralel kenar 4 3,05 Zikzak 21 16,03 Dikdörtgen 1 0,77 Dama 1 0,77 Boncuk 25 19,08 Nesneli bezeme Bitkisel bezeme Muska 2 1,52 Çengel 1 0,77 Çiçek 1 0,77 Toplam ,00 Yörede çoraplarda geometrik, nesneli ve bitkisel olmak üzere farklı konularda motifler kullanılmıştır. Tablo 39 incelendiğinde geometrik motiflerden en çok üçgen ve düz çizgi; nesneli bezemeden en çok boncuk; bitkisel bezemelerden ise sadece çiçek motifi kullanılmıştır. Çoraplarda kullanılan desenlerin tamamı burundan başlayarak ayaküstünde, tabanda ve konç kısmında devam etmiştir. Yörede incelenen tüm çoraplarda kompozisyon olarak yatay kompozisyon kullanılmıştır.

185 170 4.Tasarımlar Fotoğraf 64. Tasarım 1 BOYUNLUK; desenleri için 1No lu bilgi formundan yaralanılmıştır. Çorabın ayak kısmındaki baklava ve üçgen motifleri mavi, pembe, lacivert ve bej renklerde uygulanmıştır. Boyunluğun yapımında çorabın örülmesinde de uygulanan tığ ile silindir şeklinde tek yöne basit ilmek tekniği uygulanmıştır. Boyunluğun alt kısmında ise 3lü britlerin badem şeklinde toplama tekniği uygulanarak boyunluk oluşturulmuştur.

186 171 Fotoğraf 65.Tasarım 2 KESE; deseninin oluşumunda No lu bilgi formlarından yararlanılmıştır. Desenleri bilgisayarda 11 x13cm ebatlarında bir kompozisyona hazırlanmıştır. Bilgisayarlı nakış makinesinde kumaşa sargı tekniğinde işlenmiştir. Kumaş işlendikten sonra astarlanarak dikilmiştir. Etrafına kordan dikilerek sonlandırılmıştır.

187 172 Fotoğraf 66. Tasarım 3 ÖRTÜ; deseni için 24 nolu bilgi formundaki çengel motifi kullanılmıştır. Çengel motifi peşkire yatay kompozisyon biçiminde yerleştirilmiştir. El dokuması peşkirin üzerine bilgisayarlı nakış makinesinden sargı tekniği ile işlenmiştir.

188 173 Fotoğraf 67. Tasarım 4 GÖMLEK; üzerindeki desen için, 8 No lu bilgi formunun konç kısımda bulunan motiflerden yararlanılmıştır. Motifler şerit üzerine dikey kompozisyonda yerleştirilmiş ve ilikli kilim dokuma tekniği ile dokunmuştur. Dokunan şeritler gömleğin pat ve kollarına brit olarak dikilmiştir.

189 174 Fotoğraf 68. Tasarım 5 YAKA KOLYE; için 15. bilgi formundan yararlanılmıştır. Kolye için kalıp hazırlanır, hazırlanan kalıba göre suni keçe kesilir. Çorabın konç kısmındaki zikzak motifi keçenin üzerine çizilir. Desene göre keçe nakışı tekniği uygulanır. Desenin etrafına pul ve boncuk dikilir. Pullu firkete oyası örülür. Firkete oyası kolyenin etrafına dikilir. Kolyenin arkası astarlanır. Kolyeye birleştirme aparatları takılarak sonlandırılır.

190 175 Fotoğraf 69.Tasrım6 KEMER; deseni için 9No lu bilgi formunun ayak kısmından yararlanılmıştır. Kemer köseleden yapılmıştır. Kemere göre kösele hazırlanır. Kemerin ölçülerinde desen çizilmiştir. Desen kemere geçirilmiş ve kesme bıçağı ile kesilip, desene göre sekil verilmiştir. Yanları zımparalanmıştır. Kemer eskitme yöntemi ile boyanarak verniklenmiştir.

191 176 Fotoğraf 70. Tasarım 7 CÜZDAN; kösele deriden üretilmiştir. Desen tasarım 2 No lu çoraptan yararlanılmıştır. Cüzdanın kalıbı çıkarılmış kalıbına göre kösele kesilmiştir. Desen cüzdanının üzerine verev biçimde yerleştirilmiştir. Desene göre kesilerek şekil verilmiş, kraft yöntemiyle desenler oluşturulmuştur. Eskitme tarzında boyanmış, zımbalama yöntemiyle delinerek delikler açılmış mumlu iplik takılarsak astar ile deri birleştirilmiştir. En son vernikleme işlemi yapılmıştır.

192 177 Fotoğraf 71. Tasarım 8 HEYBE: deseni 3 No lu bilgi formunun ayak kısmından yaralanılmıştır. Basit ilmek tekniği tek yönde çalışma yönünde örülerek oluşturulmuştur. Arka kısmı astarlanmış etrafına örgüde kullanılan renkli iplikler ponpon yapılarak dikilmiştir.

193 178 Fotoğraf 72. Tasarım 9 ETEK SAPKA; tasarım için 25 No lu bilgi formundan yararlanılmıştır. Çoraptaki paralel kenar motifi eteğin kemer kısmına lacivert ve beyaz renklerde çarpana dokuma yapılarak, üst üste iki tekrar şeklinde yerleştirilmesi tasarlanmıştır. Şapkaya da aynı çarpana dokumanın beyaz zemin üzerine lacivert desenli çarpana dokuması yapılarak süslenmesi tasarlanmıştır.

194 179 Fotoğraf 73. Tasarım 10 CEKET ELBİSE; tasarımı için 16 No lu bilgi formundan yararlanılmıştır. Çorabın topuk kısmındaki motifler elbisenin formuna göre tasarlanmıştır. Elbisenin etek uçlarında beyaz iş tekniği ile tasarlanmıştır. Cekette ise motifler sarma tekniği ile işlenmesi düşünülerek çizilmiştir.

195 180 Fotoğraf 74. Tasarım 11 ABAJUR; tasarımı için 19 No lu bilgi formu kullanılmıştır. Tasarım için çorabın orijinalindeki gibi silindir şeklinde tek yöne basit ilmek tekniği ile her sırada ilmek artırarak örülmesinden yüzey oluşturulur. Oluşturulan yüzey ilmekleri abajurun teline geçirilerek yerleştirilmesiyle abajur tamamlanır.