BOLU, DÜZCE ve KIRIKKALE İLLERİNİN BAZI CHRYSOMELIDAE TÜRLERİNİN ERKEK GENİTAL MORFOLOJİSİ YASEMİN BİÇER YÜKSEK LİSANS TEZİ BİYOLOJİ

Transkript

1 BOLU, DÜZCE ve KIRIKKALE İLLERİNİN BAZI CHRYSOMELIDAE TÜRLERİNİN ERKEK GENİTAL MORFOLOJİSİ YASEMİN BİÇER YÜKSEK LİSANS TEZİ BİYOLOJİ GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MART 2013 ANKARA

2

3 TEZ BİLDİRİMİ Tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada bana ait olmayan her türlü kaynağa eksiksiz atıf yapıldığını bildiririm. YASEMİN BİÇER

4 BOLU, DÜZCE ve KIRIKKALE İLLERİNİN BAZI CHRYSOMELIDAE TÜRLERİNİN ERKEK GENİTAL MORFOLOJİSİ (Yüksek Lisans Tezi) Yasemin BİÇER GAZİ ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ Mart 2013 ÖZET Bu çalışmada Hüseyin ÖZDİKMEN tarafından toplanan Kırıkkale, Bolu ve Düzce illerinin farklı lokalitelerinden, yıllarında toplanan Chrysomelidae familyasına ait örnekler incelenmiştir. Çalışma alanı içerisinde, Clytrinae, Cryptocephalinae, Chrysomelinae ve Cassidinae alt familyalarına bağlı 37 tür tespit edilmiştir. Tespit edilen türlerin genel morfolojileri ve erkek genital morfolojileri ayrıntılı bir şekilde tanımlanmış ve fotoğraflanmıştır. Bu incelemeler sonucunda erkek genital morfolojilerine dayalı olarak bu çalışmada incelenen 4 alt familyadan (Clytrinae, Cryptocephalinae, Chrysomelinae ve Cassidinae) 3 tanesi yani Clytrinae, Chrysomelinae ve Cryptocephalinae üyeleri arasında büyük bir çeşitlilik görülmektedir. Bu alt familyalarda erkek genital morfolojileri sadece alt familya düzeyinde değil, hatta aynı cins içerisinde dahi (Örneğin, Cryptocephalus ve Chrysolina cinsleri) büyük farklılıklar göstermektedir. Bu durum bu alt familyaların polifiletik kökene sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Cassidinae alt familyası üyelerinde erkek genital morfolojileri az ya da çok birbirine yakın özellikler ortaya koymaktadır. Bu da bize filogenetik olarak Cassidinae alt familyası üyelerinin ortak bir atadan geldikleri yani monofiletik bir grubu oluşturduklarını göstermektedir. Ayrıca yapılan incelemeler göstermiştir ki

5 Cryptocephalus (Cryptocephalus) alt cinsi yeni alt cinsler halinde bölümlenmeye ihtiyaç duyar. Bilim Kodu : Anahtar Kelimeler : Chrysomelidae, Bolu, Düzce, Kırıkkale, Erkek Genitali, Morfoloji. Sayfa Adedi : 117 Tez yöneticisi : Prof. Dr. Suat KIYAK

6 MALE GENITAL MORPHOLOGIES OF SOME CHRYSOMELIDAE SPECIES BOLU, DÜZCE and KIRIKKALE PROVINCES (M. Sc. Thesis ) Yasemin BİÇER GAZİ UNIVERSITY INSTUTE OF SCIENCE AND TECHNOLOGY March 2013 ABSTRACT In the present work; the collected specimens by H. Özdikmen from various localities in Kırıkkale, Bolu and Düzce provinces in were evaluated in light of the male genital morphologies. As the result of identification of the specimens, 37 species of 4 subfamilies as Clytrinae, Cryptocephalinae, Chrysomelinae and Cassidinae were determinte. General morphologies and male genital morphologies of the determined species were presented and photographed in the texts in detailed. In the results of the examinations, very big differences between the members of the subfamilies Clytrinae, Chrysomelinae and Cryptocephalinae which are three of totally four determined subfamilies, were observed. Male genital morphologies in these subfamilies were showed a very big difference that not only at the subfamily level but also at the genus level. Even distinct differences in the same genus can be recognize (e.g. the genera Chryptocephalus and Chrysolina). The status was proved that this subfamilies are originated poliphyletically. The male genital morphologies are showed more or less anologies in the members of subfamily Cassidinae. The status was proved that the subfamily Cassidinae is originated monophyletically. Also according to observetions of the present work, the subgenus Cryptocephalus (Cryptocephalus) can be separed into new subgenera.

7 Science Code : Key Words : Chrysomelidae, Bolu, Düzce, Kırıkkale, Male Genital, Morphology. Page Number : 117 Adviser : Prof. Dr. Suat KIYAK

8 TEŞEKKÜR Çalışmalarım sırasında her türlü bilimsel, maddi ve manevi desteği ve tecrübesiyle yanımda olan değerli hocam Prof. Dr. Suat KIYAK a; ayrıca Biyoloji bilimine özellikle Entomolojiye bakış açımı değiştiren, tecrübelerini esirgemeden aktaran değerli bilim adamı Doç. Dr. Hüseyin ÖZDİKMEN e; ilerlediğim yolda beni yalnız bırakmayan ve maddi-manevi desteklerini hiçbir zaman eksik etmeyen canım babam Şükrü BİÇER, canım annem Miyase BİÇER ve canım kardeşim Neslihan BİÇER e; gönülden yanımda olan canım arkadaşlarım Tülay OSKAY, Neslihan SİLKİN, N. Nevin HORŞİT, Gamze KAYA, Nihal ŞAMLI, Naciye CİHAN ve N. Nur TOPÇU ya teşekkür ederim.

9 İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET...i ABSTRACT...vi TEŞEKKÜR....viii İÇİNDEKİLER...ix ŞEKİLLERİN LİSTESİ......x RESİMLERİN LİSTESİ....xi 1.GİRİŞ MATERYAL VE METOT BULGULAR Alt Familya Clytrinae Cins Clytra Cins Coptocephala Cins Labidostomis Cins Smaragdina Cins Tituboea Alt Familya Cryptocephalinae Cins Cryptocephalus Alt Familya Chrysomelinae Cins Chrysomela Cins Plagiodera Cins Phratora Cins Neophaedon

10 Sayfa Cins Chrysolina Cins Entomoscelis Cins Gonioctena Alt Familya Cassidiinae Cins Cassida Cins Hypocassida SONUÇLAR. 108 KAYNAKLAR. 111 ÖZGEÇMİŞ..117

11 ŞEKİLLERİN LİSTESİ Şekil Sayfa Şekil 2.1. Örneklerin preparasyon basamakları...15 Şekil 2.2. Chrysomelidae familyasında başın genel yapısı Şekil 2.3. Chrysomelidae familyasında vücudun genel yapısı (dorsal)...16 Şekil 2.4. Chrysomelidae familyasında vücudun genel yapısı (ventral) Şekil 2.5. Aedeagusun genel yapısı (dorsal ve lateral)...18

12 RESİMLERİN LİSTESİ Resim Sayfa Resim 3.1. Clytra novempunctata Olivier, 1808 dorsal ve ventral görüntüsü...21 Resim 3.2. Clytra novempunctata Olivier, 1808 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü...22 Resim 3.3. Coptocephala destinoi Fairmaire, 1884 dorsal ve ventral görüntüsü...24 Resim 3.4. Coptocephala destinoi Fairmaire, 1884 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü...25 Resim 3.5. Labidostomis asiatica Faldermann, 1837 dorsal ve ventral görüntüsü...27 Resim 3.6. Labidostomis asiatica Faldermann, 1837 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim 3.7. Labidostomis decipiens Faldermann, 1837 dorsal ve ventral görüntüsü Resim 3.8. Labidostomis decipiens Faldermann, 1837 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü...29 Resim 3.9. Labidostomis humeralis (D. H. Schneider, 1792) dorsal ve ventral görüntüsü Resim Labidostomis humeralis (D. H. Schneider, 1792) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim Labidostomis longimana (Linnaeus, 1760) dorsal ve ventral görüntüsü Resim Labidostomis longimana (Linnaeus, 1760) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü...33 Resim Labidostomis propinqua Faldermann, 1837 dorsal ve ventral görüntüsü Resim Labidostomis propinqua Faldermann, 1837 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim Smaragdina aurita (Linnaeus, 1767) dorsal ve ventral görüntüsü...38

13 Resim Sayfa Resim Smaragdina aurita (Linnaeus, 1767) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü...38 Resim Smaragdina biornata (Lefévre, 1872) dorsal ve ventral görüntüsü Resim Smaragdina biornata (Lefévre, 1872) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim Smaragdina chloris (Lacordaire, 1848) dorsal ve ventral görüntüsü Resim Smaragdina chloris (Lacordaire, 1848) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim Smaragdina tibialis Brullé, 1832 dorsal ve ventral görüntüsü...44 Resim Smaragdina tibialis Brullé, 1832 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim Smaragdina viridana (Lacordaire, 1848) dorsal ve ventral görüntüsü...45 Resim Smaragdina viridana (Lacordaire, 1848) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü..46 Resim Smaragdina xanthaspis (Germar, 1824) dorsal ve ventral görüntüsü...48 Resim Smaragdina xanthaspis (Germar, 1824) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü..48 Resim Tituboea macropus (Illiger, 1800) dorsal ve ventral görüntüsü.50 Resim Tituboea macropus (Illiger, 1800) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim Cryptocephalus anticus Suffrian, 1848 dorsal ve ventral görüntüsü..53 Resim Cryptocephalus anticus Suffrian, 1848 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim Cryptocephalus bipunctatus (Linnaeus, 1758) dorsal ve ventral görüntüsü Resim Cryptocephalus bipunctatus (Linnaeus, 1758) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü

14 Resim Sayfa Resim Cryptocephalus flavipes Fabricius dorsal ve ventral görüntüsü Resim Cryptocephalus flavipes Fabricius aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim Cryptocephalus octopunctatus (Scopoli, 1763) dorsal ve ventral görüntüsü Resim Cryptocephalus octopunctatus (Scopoli, 1763) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü...60 Resim Cryptocephalus trimaculatus Rossi, 1790 dorsal ve ventral görüntüsü...62 Resim Cryptocephalus trimaculatus Rossi, 1790 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim Cryptocephalus violaceus Laicharting, 1781 dorsal ve ventral görüntüsü Resim Cryptocephalus violaceus Laicharting, 1781 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim Chrysomela populi Linnaeus, 1758 dorsal ve ventral görüntüsü Resim Chrysomela populi Linnaeus, 1758 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim Chrysomela vigintipunctata (Scopoli, 1763) dorsal ve ventral görüntüsü Resim Chrysomela vigintipunctata (Scopoli, 1763) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü.. 71 Resim Plagidera versicolora (Laicharting, 1781) dorsal ve ventral görüntüsü.72 Resim Plagidera versicolora (Laicharting, 1781) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim Phratora tibialis (Suffrian, 1851) dorsal ve ventral görüntüsü..75

15 Resim Sayfa Resim Phratora tibialis (Suffrian, 1851) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü..75 Resim Neophaedon pyritosus (Rossi, 1792) dorsal ve ventral görüntüsü.77 Resim Neophaedon pyritosus (Rossi, 1792) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim Chrysolina sahlbergi (Ménétriés, 1832) dorsal ve ventral görüntüsü 80 Resim Chrysolina sahlbergi (Ménétriés, 1832) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü.. 81 Resim Chrysolina gypsophilae (Küster, 1845) dorsal ve ventral görüntüsü.82 Resim Chrysolina gypsophilae (Küster, 1845) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim Chrysolina sanguinolenta (Linnaeus, 1758) dorsal ve ventral görüntüsü. 84 Resim Chrysolina sanguinolenta (Linnaeus, 1758) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü.85 Resim Chrysolina herbacea (Duftschmid, 1825) dorsal ve ventral görüntüsü Resim Chrysolina herbacea (Duftschmid, 1825) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim Chrysolina pseudolurida (Roubal, 1917) dorsal ve ventral görüntüsü...89 Resim Chrysolina pseudolurida (Roubal, 1917) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü..90 Resim Entomoscelis adonidis (Pallas, 1771) dorsal ve ventral görüntüsü 92 Resim Entomoscelis adonidis (Pallas, 1771) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü..93 Resim Entomoscelis suturalis Weise, 1882 dorsal ve ventral görüntüsü..94 Resim Entomoscelis suturalis Weise, 1882 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü

16 Resim Sayfa Resim Gonioctena fornicata Brüggemann, 1873 dorsal ve ventral görüntüsü. 97 Resim Gonioctena fornicata Brüggemann, 1873 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim Cassida pannonica Suffrian, 1844 dorsal ve ventral görüntüsü Resim Cassida pannonica Suffrian, 1844 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim Cassida sanguinolenta O. F. Müller, 1776 dorsal ve ventral görüntüsü Resim Cassida sanguinolenta O. F. Müller, 1776 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü 103 Resim Cassida sanguinosa Suffrian, 1844 dorsal ve ventral görüntüsü 104 Resim Cassida sanguinosa Suffrian, 1844 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Resim Hypocassida subferruginea (Schrank, 1776) dorsal ve ventral görüntüsü..107 Resim Hypocassida subferruginea (Schrank, 1776) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü. 105

17 1 1. GİRİŞ Chrysomelidae, Coleoptera (Kın Kanatlılar) takımının en çok türü bulunan, önemli familyalarından biridir. Bilinen Coleoptera türlerinin yaklaşık olarak 1/10 unu teşkil ederler. Gressit & Kimoto (1963) ve Kimoto (1964) ya göre yeryüzünde bugüne değin yaklaşık türü saptanmıştır. Değişik iklimsel özellikleri nedeniyle farklı biyotopların oluştuğu yurdumuzda, familyanın yaklaşık 500 kadar türünün bulunabileceği varsayılmaktadır [Akçay, 1999]. Chrysomelidae, bugüne kadar Coleoptera nın, Polyphaga alttakımında diğer iki familya (Cerambycidae ve Bruchidae) ile birlikte, Pseudotetramera, Phytophaga, Cerambycoidea ve Chrysomeloidea gibi değişik üst familyalarda incelenmiştir. Bu üç familyanın belli başlı ortak özelliği tarsusun pseudotetramer oluşu, antenlerin filiform yapısı, hepsinin hem larva hem de ergin evrede bitkiler üzerinde beslenmesidir [Akçay, 1999]. Jenis (2001) e göre, familyanın günümüzde kabul edilen sistematik durumu şöyledir: Alem (Regnum) : Animalia Şube (Phylum) : Arthropoda Sınıf (Classis) : Insecta Takım (Ordo) : Coleoptera Alt takım (Subordo) : Polyphaga Üst familya (Superfamilia) : Chrysomeloidea Chrysomeloidea Latreille, 1802 üst familyası Bruchidae Latreille, 1802; Chrysomelidae Latreille, 1802; Megalopodidae Latreille, 1802 ve Orsodacnidae Thomson, 1859 olmak üzere 4 familya içerir. Tüm familyalar Türkiye de temsil edilmektedir. Bu üst familyanın familya grubu taksonları 4 familya, 27 alt familya ve 80 tribus şeklindedir. Sonuç olarak, Türkiye de temsil edilen Chrysomeloidea üst familyası toplamda 906 takson içerir (880 tür ve 26 alt tür, 108 cins, 22 tribus, 18 alt

18 2 familya, 4 familya). Türkiye için endemizm oranı yaklaşık olarak % 10 dur [Özdikmen, 2012]. Chrysomelidae familyası Özdikmen (2012) de yeniden düzenlenerek genelde tek bir alt familya olarak kabul edilen Chrysomelinae alt familyası Chrysomelinae Latreille, 1802 ve Timarchinae Motschulsky, 1860 şeklinde iki alt familyaya ayrılmıştır. Aşağıdaki ayırıcı karakterlerden dolayı yazar Timarchinae alt familyasını Chrysomelinae den ayırmıştır. Elytral epipleuron oldukça dikine konumlanmıştır. Elytranın dorsal bölümünü ayıran sırt düz, geniş, sıklıkla flu/ gölgeli ya da pürüzsüz bir konveks şekline sahiptir. Aedeagusun paramerleri dorsal olarak kaynaşmıştır. Bu alt familyalardan Timarchinae Motschulsky, 1860 tek bir tribusa sahiptir [Özdikmen, 2012]. Sonuç olarak, tüm dünyadaki Chrysomelidae üyeleri filogenetik olarak 16 alt familyaya ayrılmıştır: Sagrinae Leach, 1815; Donaciinae Kirby, 1837; Criocerinae Latreille, 1804; Clytrinae Kirby, 1837; Cryptocephalinae Gyllenhal, 1813; Eumolpinae Hope, 1840; Chrysomelinae Latreille, 1802; Timarchinae Motschulsky, 1860; Lamprosomatinae Lacordaire, 1848; Galerucinae Latreille, 1802; Alticinae Newman, 1834; Hispinae Gyllenhal, 1813; Cassidinae Gyllenhal, 1813; Spilopyrinae Chapuis, 1874; Synetinae LeConte and Horn, 1883 ve Protoscelidinae Medvedev, 1968 [Özdikmen, 2012]. Özdikmen (2012) ye göre, Chrysomeloidea üst familyası Türkiye için dört familya, 18 alt familya olarak aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir; Üst familya (Superfamilia): Crysomeloidea Latreille, 1802 Familya: Megalopodidae Latreille, 1802 Alt familya: Megalopodinae Latreille, 1802 Alt familya: Zeugophorinae Böving & Craighead, 1931 Familya: Orsodacnidae Thomson, 1859 Alt familya: Orsodacninae Thomson, 1859 Familya: Bruchidae Latreille, 1802 Alt familya: Bruchinae Latreille, 1802

19 3 Alt familya: Amblycerinae Bridwell, 1932 Alt familya: Pachymerinae Bridwell, 1929 Alt familya: Rhaebinae Blanchard, 1845 Familya: Chrysomelidae Latreille, 1802 Alt familya: Donaciinae Kirby, 1837 Alt familya: Criocerinae Latreille, 1804 Alt familya: Clytrinae Kirby, 1837 Alt familya: Cryptocephalinae Gyllenhal, 1813 Alt familya: Eumolinae Hope, 1840 Alt familya: Chrysomelinae Latreille, 1802 Alt familya: Timarchinae Motschulsky, 1860 Alt familya: Galerucinae Latreille, 1802 Alt familya: Alticinae Newman, 1834 Alt familya: Hispinae Gyllenhal, 1813 Alt familya: Cassidinae Gyllenhal, 1813 Chrysomelidae içerisindeki altfamilyalar görünüm açısından birbirlerinden oldukça farklıdırlar [Ohsawa ve Nagaike, 2006]. Şekil olarak silindirik, küresel veya bazen yassılaşmış biçimlerde görülebilirler [Peter, 2005]. Türlerin renkleri oldukça farklılık gösterir [Merkmale der Blattkäfer, 2004]. Renk ve desenlenme açısından mükemmele yakın özelliktedirler. Açık sarıdan siyaha kadar değişen çok çeşitli renklere ve desenlere sahip olabilirler. Chryso Yunanca da altın, parlak anlamında olup, familya ismini sözü edilen parlak metalik renk özelliğinden almıştır [Brückmann, 2002]. Vücut uzunluğu 0,5 35 mm'dir. Genellikle tüysüz, fakat bazen dorsal yüzey yoğun tüylü, pullu veya dikenli olabilir [Booth ve ark., 1990]. Vücut, bütün Insecta da olduğu gibi baş, göğüs ve karın olmak üzere 3 kısımdan oluşur. Vücut ovalden yuvarlak veya silindirliğe kadar değişebilen çeşitli şekillerde olabilir. Vücut boyu genellikle genişliğinin 1,5 2 katından daha fazladır. Çoğu türlerde üst kısım konvekstir, bir kısmında ise düzdür, çıplak veya tüy veya pullarla ve daha nadir olarak da kıllarla kaplıdır. Genellikle metalik parıltılı bir renklenme görülür. Bunun yanında vücut sarı, kırmızı veya siyah renklidir [Akçay, 1999].

20 4 Baş (Şekil 2. 2), yuvarlak, oval ya da koniktir. Clytrinae de olduğu gibi bazı gruplarda ileriye fırlamış, Chrysomelidae de olduğu gibi bazılarında ise kısmen prothoraxın içine çekilmiş ya da Cassidinae de olduğu gibi tamamen pronotumun altına çekilmiş olabilir. Gözler, fırlaktır. Bununla birlikte Cryptocephalinae de de olduğu gibi çoğu gruplarda yuvarlak, oval ya da iç kenarında bulunan girinti sonucu böbrek biçimindedir. Clypeus Eumolpinae dışındaki gruplarda fronstan belirgin bir sutur ile ayrılmış durumdadır. Çoğu türlerde vertex boyuna median bir olukla ikiye ayrılmıştır [Akçay, 1999]. Ağız parçaları incelendiğinde (Şekil 2. 2), üst dudak eninedir ve anteriör kenarı bir sutura sahiptir veya konkavdır. Mandibulalar, maksiller, labrum ve labiumdan oluşan ağız parçaları önemli taksonomik özellikler taşır. Mandibullar ağız boşluğunu yanlardan kuşatan kısa, kuvvetli, uçları dişli, clypeusun yanlarına birer eklem ile bağlanmış olan yapılardır. Clytrinae alt familyası eşeysel dimorfizm gösterir. Maksillanın tüm parçaları mevcuttur (cardo, stipes, lacinia, galea). Palpus maxillaris 4 segmentlidir. Segmentler çoğunlukla silindirik, seyrek olarak da (özellikle son segment) genişlemiş olabilir. Labiumun eni boyundan uzundur. Labiumun alt bölümleri (mentum, submentum, ligula) formlar arasında hiçbir değişiklik göstermez. Palpus labialis 3 segmentlidir [Akçay, 1999]. Anten (Şekil 2. 2) 11 segmentli olup yapı ve konumu bakımından oldukça değişkendir. Çalışılan grupların çoğunda filiform, fakat bazı alt familyalarda topuz biçimde (Eumolpinae ve Hispinae) ya da Clytrinae de olduğu gibi serrat olabilir. Anten kökü geniş, cep biçimde bir çukurluk içine yerleşmiştir. Antenler bazı cinslerde serrattır veya son kısma doğru önemli derecede kalınlaşmışlardır fakat klavat değildirler [Akçay, 1999]. Göğüs (Şekil 2. 3) baş ile karın arasında yer alan, kanat ve ayakları taşıyan 3 segmentten (prothorax, mesothorax ve metathorax) oluşan 2. vücut bölümüdür. Üstten bakıldığında sadece, prothoraxın üst yüzeyinin (pronotumun) hemen hemen tamamı ile mesothoraxın dorsal yüzeyinin küçük bir parçası (scutellum) görülür. Taksonomik özellikler gösteren pronotumun median kısmı pronotum diski diye

21 5 adlandırılır. Mesothoraxın scutellum dışında kalan dorsal yüzü (mesonotum) ile metathoraxın dorsal yüzünün (metatonum) tamamı elytra ile kapatıldığından dıştan görülmez [Akçay, 1999]. Pronotum eninedir, anteriör olarak dardır, körelmiş veya keskin lateral kenarlara sahiptir. Lateral kenarlar üzerinde saçak genellikle mevcut değildir. Köşeler belirgindirler. Disk olarak konvekstir veya kaide merkeze yakın girintiler (çukurlar) taşır (özellikle Galerucinae ve Alticinae alt familyalarına ait üyelerde) [Akçay, 1999]. Prothoraxın alt orta skleritine prosternum, mesothoraxın alt orta skleritine mesosternum, metathoraxın alt orta skleritine metasternum denir. Prothorax pronotumdan daha kısadır ve birçok grupta mesothoraxa tamamıyla birleşmiş değildir. Ön coxalar arasındaki prosternal çıkıntı genellikle oldukça geniştir fakat daralmış veya körelmiş olabilir. Ön coxal oyuklar açık, yarı açık veya kapalıdır. Orta ve arka coxaların her biri diğerine birleşik değildir. Prothoraxın tümü hareketlidir. Prosternumun ön bacak coxaları arasında uzanan parçası (prosternal çıkıntı) ileri-geri hareket eder. Prosternal çıkıntının biçimi ve diğer yapısal özellikleri taksonomik açıdan önemlidir. Mesothorax kısadır, geniş bir mesosternum ve üçgen episternumlara ve epimerlere sahiptir. Prothoraxın episternası epimerler ile kaynaşmıştır. Epimerler küçük, üçgen ve daha sık olarak da elitral epipleura tarafından örtülmüştür. Meso- ve metasternum birbirine sıkı sıkıya kenetlendiği için birlikte hareket ederler. Metathorax oldukça belirgindir. Daha nadir olarak daralmıştır. Her iki göğüs segmentinin sternumlarının laterallerinde iki sklerit yer alır; mesosternumun yan üst tarafında mesoepisternit, bunun üstünde mesoepimeron bulunur. Metasternumun yan üst kısmında ise metaepisternit bunun üstünde de metaepimeron yer alır. Prothoraxın karşıt skleritleri birbiriyle kaynaştığı için ayırt edilemez [Akçay, 1999]. Bacaklar (Şekil 2. 3), üç thorax segmentinden çıkan üç çift bacak ait olduğu segmentin sternitinde yer alan bir çukurcuk içine coxası ile tutunur. Ön ve orta coxal çukurlar yuvarlaktır ve çukurların arka kısımları genellikle kapalıdır. Arka coxalar

22 6 ise az çok oval ve enlemesine konumludur. Metasternum ve abdomen arasında yer alan metacoxal çukurların arka kısmı açıktır. Coxadan sonra, coxa ile femur arasında trochanter denen küçük bir segment vardır. Trochanterden sonra bacağın en kalın ve kuvvetli parçası olan femur yer alır. Femur ile tarsal segmentler arasında, bazı türlerde oldukça değişik yapı ve biçim gösteren, ayağın ince ve uzun parçası olan tibia yer alır. Femur ve tibia bazı türlerde kısa, küt bir çıkıntı ya daha sivri ince uzun çıkıntılar (diken) taşır. Bu yapılar taksonomik açıdan önemlidir. Tarsus beş segmentlidir. Az çok kalp biçiminde olan ilk üç segmentin alt kısmında böceğin düz ağaç kabuğu ve yaprak üzerinde tutunmasını sağlayan beyaz kısa, sert ve sık kıllar bulunur. Üçüncü segmentin lobları diğerlerine göre daha uzundur, bu loblar arasında yer alan uzun yapılı son segment, tırnakları taşıdığı için, tırnak segmenti olarak da isimlendirilir. Küçük bir kürecik halinde, tırnak segmentinin dip kısmında yer alan 4. segment tamamen 3. segmentin lobları altında gizlendiğinden görülmez; bu nedenle, tarsus ilk bakışta, dört segmentliymiş gibi görünür. Bu özelliğine dayanılarak familya, bazı sistematikçiler tarafından Pseudotetramera grubu içinde sınıflandırılmıştır. Tırnaklar çoğunlukla bir çift olup simetriktirler ve dip kısımda tamamen birbirinden ayrıdırlar. Bununla beraber bazen dip kısımlarında kısmen bitişik olabilirler. Çok ender olarak iki tırnak tamamen birbiri ile kaynaşarak tek, enli ve düz bir tırnak halini alabilir. Tırnakların ucu çoğunlukla sivri, bazılarında ise küttür. Her bir tırnak ya basit ya da dip kısmında çentikli ya da boyuna çatallanmış olabilir [Akçay, 1999]. Elytra (Şekil 2. 2), mesonotumun ön kenarından çıkan 1. çift kanatlardır. Çok kuvvetli bir biçimde kitinize olduklarından meso- ve metanotum ile abdomenin üst kısmını bir zırh gibi sarar. Elytra serbesttir, daha nadir olarak kaynaşmıştır. Bazalde genellikle pronotumdan daha geniştir. Birleşik veya uzunluğuna noktalama sıralarına sahiptir. Bazen tüberküller veya dikenler taşır. Epipleura mevcuttur fakat bazı türlerde görülemez. Nadiren elytra daralmış veya kısalmıştır. Gövdenin iki yanında yer alan kanatlar, gövdenin orta kısmında, uzunlamasına bir hat boyunca birbirleri ile kavuşur. Böylece genellikle sağ elytranın iç kenarı boyunca yer alan yiv içerisine sol elytranın iç kenarı boyunca yer alan setin kavuşması ile sıkı sıkıya bir kenetlenme olur, bu kavuşma hattı elytra suturu olarak isimlendirilir. Her elytranın latero-basal

23 7 bölgesi belirsiz ya da çok belirgin bir tümseklik oluşturacak biçimde yükselmiş olup bu kısım teknik olarak humerus ya da humeral kallus yani omuz diye isimlendirilir. Bu çıkıntı zar kanadı olmayan türlerde yoktur. Her elytranın lateral kenarları boyunca, vücudun altına kıvrılmış olan kısmına epipleuron denir [Akçay, 1999]. Zar kanatlar, böcek dinlenme durumunda iken elytranın altında kıvrılmış halde durur. Chen (1940), Crowson (1954), Chujo (1953) Chrysomelidae türlerinde zar kanadın damarlanmasını filogenik açıdan değerlendirerek bunların sadece bazı alt familya ya tribus grupları arasında farklılık gösterdiklerini bulmuşlardır. Kanatlar genellikle iyi gelişmiştir. Çoğu gruplarda körelme derecesi vasıtasıyla karakterize olmuştur. Costa basittir, kısalmıştır ve subcostaya yakın olarak seyreder, bunlar apikal olarak uzun ve hayli kitinleşmiş olan radial damar ile kaynaşmışlardır. Daha sonra ilk olarak iki dal halinde çatallaşır (R1 ve R2). R1 apex de üçgen bir hücreye sahiptir. Radial sektör (kesim) büyük kısımda körelmiştir ve kitinleşmiş bir bölge halindedir. Median damar proximalde körelmiştir ve distalde kısa bir enine damar vasıtasıyla radial sektörle birleşmiştir ve buradan yeniden doğan bir damar yapısındadır. İki cubital damar (Cu1 ve Cu2) vardır. Bunlardan Cu1 kaidede körelmiş iken, Cu2 anal hücrenin yapısına katılmıştır. 2 veya 3 anal damar (orijinal olarak dört) ve bir veya iki anal hücre vardır [Akçay, 1999]. Abdomenin (Şekil 2. 4) çoğu kez tüm tergitleri bazen sadece son tergit dışındakilerinin hepsi elytra tarafından örtüldüğünden taksonomik özellik olarak kullanılmaz. Bununla beraber pygidium olarak adlandırılan son tergitin elytra tarafından örtülü olup olmayışı bazı taksonlar için önemli bir özelliktir. Alt yüzünden incelendiğinde beş sternit (ki bunlar 3 7. sternitler) değişik yapılar gösterir. Tergitler 6 7 sayıdadır, hatta 8 olabilir (Akçay, 1999). [Akçay, 1999]. Erkek eşeysel organ (Şekil 2. 5), dinlenme durumunda abdomenin içine çekilmiştir, median lob, tegmen (paramer), boşaltım kanalı ve iç kese olmak üzere dört kısımdan oluşur. Median lob ve tegmen beraberce aedeagus olarak isimlendirilir. Bazı alt familyalarda tegmen küçülmüş yalnız bazal parçası kalmış olup, hemen tüm gruplarda median lobu alttan kuşatan Y ya da V biçiminde basit, kitinize bir parça

24 8 halindedir. Median lob daha kuvvetlice kitinize olmuş, iki ucu açık, tüp biçiminde bir parçadır. Tübüler bir zardan oluşan iç kese, median lobun ventro basal yüzünde yer alan foramenden girerek median orifise kadar uzanır. Bu kesenin içinde spikulum denen ince, uzun kitinize bir ya da iki çukurcuk yer alır [Akçay, 1999]. Tegmenin yapısı, çalışılan alt familyaların tüm türlerinde hemen hemen aynı özelliği gösterir. İç kese ve spikulumun duruşu ise böceğin tespiti anındaki üreme aktivitesine bağlı olarak değişik durumlar gösterir. Median lob, özellikle lobun median orifisi ve boşaltım kanalı kuvvetlice kitinize olduğu için yapı ve biçimi tür içinde sabit, türler arasında büyük değişiklikler gösterir. Bu nedenle aedeagus denilen, median lob çoğu türlerin kesin ayrımında en iyi taksonomik özelliği oluşturur. Ayrıca median orifisin dorsal kısmını örten zar içinde, değişik sayıda, küçük skleritler yer almaktadır. Bu skleritler bazı türlerde kuvvetlice kitinize olduğu halde bazılarında oldukça zayıftır; türler arasında değişik biçimde, farklı sayıda olan bu skleritlerin duruşları iç kese ve spikulumun duruşuna bağlı olarak değiştiğinden, taksonomik özellik olarak göz önüne alınırken çok dikkatli olmayı gerektirmektedir. Aedeagus, bazı türlerin ayrımında ikinci derecede bir özellik olmasına karşın, çoğu türlerin ayrımı için başvurulabilecek tek güvenilir taksonomik özelliktir. Dişi genitali taksonomik amaçlar için az öneme sahiptir. Bununla birlikte bazı grupların teşhisi için zorunludur [Akçay, 1999]. Chrysomelidae familyası üyeleri, Coleoptera takımı içerisinde en çekici renklere sahip gruplardan biridir. Siyah, siyah-kahverengi, sarı-kırmızı, kırmızı kahverengi, açık yeşilden birçok tonları, mavinin açık tonlarından menekşe moruna kadar değişen renklerde Chrysomelidae türlerine rastlanır. Genel olarak böceklerin renkleri pigment maddeleri ile oluşan renkler ve yapısal renkler olmak üzere iki grup altında toplanır. Pupadan yeni çıkan bir erginin kütikül rengi önce açık sarı-kahverengidir, yumuşak olan kütikül, kısa zaman sonra, kitin maddesi içine bir kısım proteinlerin karışması ile sertleşir. Böylece renk gittikçe koyulaşır, koyu kahverengine döner [Akçay, 1999].

25 9 Çoğu Coleoptera türlerinin metalik renkleri, ışığın elytranın üst yüzeyinden yansıtılmasından ileri gelmektedir; rengin kalitesi tabakaların kalınlığı ve aralarındaki boşluğa bağlı olup, metalik etki, kütikül tabakalarının alt kısmında bulunan pigmentten ileri gelmektedir. Coleoptera türlerinde portakal rengi, bakır kırmızısı ve yeşil renklerin metalik yansıması, ışığın elytranın kütikül tabakalarından kırılımıyla oluşur. Ayrıca sarı renk, pterin, kırmızı renk de karotenoit pigmentlerinin absorbsiyonuyla oluşur. Cassidinae türlerinde rastlanan renk değişimi ise ayrı bir özellik taşır. Canlı iken yeşil renkli olan bazı Cassidinae türleri, öldükten sona soluk sarı renge dönüşür [Akçay, 1999]. Bazı türlerde canlı iken bulunan kırmızı lekeler öldükten sonra solar ya da küçülür ve tamamen kaybolur. Bu renk değişimi böcek öldükten sonra kütikülanın tabakaları arasındaki suyun buharlaşması ile ışığın kırılım indeksinde meydana gelen değişikliklere bağlıdır. Bazı türlerde tüm vücut tekdüze aynı renkte olmasına karşın bazı türlerde birden fazla renk bulunur. Pronotum ayrı elytra ayrı renkle ya da vücudun üst yüzü ayrı alt yüzü ayrı renkte olabilir. Bazı türlerde de vücudun farklı kısımlarından açık renkli bir zemin (çoğunlukla sarı karışımı renkler) üzerinde melanin pigmentlerinin oluşturduğu, tek tek, gruplar halinde ya da dağınık serpiştirilmiş siyah lekeler ve her türe özgü değişik desenler bulunur. Desenin koyu renkleri bazen oldukça koyu ve kenarları açık lekeler halindedir. Bir türün bireyleri arasında beneklerle karşılaştırıldığında lekeler çok daha değişkendir; aberasyon olarak tanımlanan tür içi varyasyonların çoğu bu çeşit renk değişikliklerinden ileri gelmektedir. Renk ve desen, göze çarpıcı olduğu için, eskiden beri en çok kullanılan taksonomik özelliklerdir. Hatta eski türlerin çoğunun orijinal tanımlaması renk ve desene dayanmaktadır [Akçay, 1999]. Türlerin pek çoğunda vücudun tamamı ya da bazı kısımları kısa, küçük gümüşi beyaz ya da siyah tüylerle ya da daha kalın, uzun, beyazdan siyaha kadar değişen renklerde, daha kuvvetli kıllarla örtülmüştür. Modifiye olmuş kıllardan oluşan yassı ve enli, gri beyaz renkli pullar bazı gruplarda oldukça yaygındır. Tüy, kıl ve pulların vücut içindeki dağılımı, sıklığı ve büyüklüğü önemli taksonomik özellikler oluşturur.

26 10 Örneğin tüyler Clytrinae, pullar da Eumolpinae türleri için karakteristiktir [Akçay, 1999]. Anten segmentlerinde (Clytrinae), pronotumun arka kenarında (Cryptocephalinae) tırnaklarda diş biçiminde çıkıntılar bulunur. Bazı türlerin femur ve tibiasında ve Hispinae türlerinin elytrası üzerinde, dipten uca doğru incelen, diken biçiminde çıkıntılar vardır; bu çıkıntıların ince uzun, ucu sivri olanları diken, daha kalın ve ucu sivri olan büyük dikenler ise mahmuz olarak adlandırılır. Bununla beraber genellikle femurun çıkıntıları kısa, küt bir diş biçimindedir [Akçay, 1999]. Coleoptera nın çoğu familyalarının sistematiğinde kullanılan önemli yapısal karakterlerden birisi de, noktalama denilen baş, gövde, elytra ve hatta bazen vücudun alt yüzü ve bacaklarda, kütikülanın yüzeyinde oluşan değişik yapıdaki çukurcuklardır. Bu çukurcuklar genellikle nokta biçiminde olduğu için kolay anlaşılır olması bakımından nokta diye ifade edilir. Bu noktalar bazen eliptik ya da iğ biçimindedir. Pronotum ve elytranın noktalaması türler arasında önemli değişiklikler gösterdiğinden çok sık kullanılır. Noktalar küçük ise ince, büyük ise iri olarak ifade edilir. Noktalar dağınık, sık, seyrek, eşit aralıklarla yerleşmiş, birbiri ile bitişmiş ya da düzenli sıralar halinde olabilir. Nokta aralıkları pürüzsüz (düz, parlak ya da mat) olabileceği gibi bazen kırışık (rugoz) olabilir. Sadece elytrada nokta sıraları bulunur [Akçay, 1999]. Chrysomelidae familyası beslenme özelliği nedeniyle Curculionidae, Cerambycidae ve Bruchidae familyaları ile birlikte fitofag kınkanatlılar arasında değerlendirilmektedir [Hsiao, 1994]. Gerek yabancı ot, gerekse kültür bitkilerinin çeşitli kısımlarında beslenerek zarar yaparlar [Portevin, 1934; Jourdheuil, 1963; Mohr, 1966; Kısmalı, 1973; Lopatin, 1977; Jolivet ve ark., 1988; Booth ve ark., 1990]. Başta dikotil bitkiler olmak üzere, ilkel ve gelişmiş gruplara ait çok sayıda konak bitkiyle ilişkilidirler [Medeiros ve Vasconcellos-Neto, 1994]. Özellikle Bryophyta, Cycadaceae, Equicetaceae gibi Angiosperm familyalarına ait bitkileri konak olarak tercih etmekle birlikte, bazı Gymnosperm bitki türleriyle beslenen türleri de mevcuttur [Booth ve ark., 1990]. Ağaçsı vejetasyondan Fagaceae,

27 11 Rosaceae ve Salicaceae; otsu vejetasyondan ise Lamiaceae, Asteraceae ve Boraginaceae grubu üyeleri ile Graminae tipi tek yıllık bitkiler yaprak böceklerinin en fazla tercih ettikleri konaklar arasındadır. Erginlerin çoğu bitkiler üzerinde bir kısmı toprakta ve çok az bir kısmı (Donaciinae) su içinde yaşar [Portevin, 1934; Jourdheuil, 1963; Mohr, 1966; Kısmalı, 1973; Lopatin, 1977; Booth ve ark., 1990]. Larvalar yaprak ve kökler ile erginler ise konakların yaprak, çiçek, polen ve genç sürgünleri ile beslenirler [Jolivet ve Verma, 2002]. Erginlerin zarar şekilleri yaprak yüzeyinde delme, parçalama ve kenardan yeme şeklindedir. Bazen yaprağın sadece ana damarı kalır ve zarar gören yapraklar delik deşik bir görünüş alarak sonunda kurur. Chrysomelidae türleri yalnız beslenme suretiyle zarar yapmakla kalmayıp, çeşitli hastalık etmenlerini bir bitkiden diğerine taşıyarak da zararlı olurlar. Dişiler, yumurtalarını konukçu bitki yüzeyine, bitkinin kabukları arasına veya toprağa tek tek veya kümeler halinde bırakırlar. Yumurta bırakan dişilerin çoğu yumurtalarını terk ederlerse de, bazı türler yumurtaların yanında bekleyip, larva birinci gömleğini değiştirinceye kadar ayrılmazlar. Yaprağa bırakılan yumurtalardan yeni çıkan larvalar, toplu halde alt veya üst epidermiste beslenerek, yaprakların damarları hariç diğer kısımlarını yiyerek, yaprağı iskelet haline getirirler. Toprağa bırakılan yumurtalardan çıkan larvalar ise bitki kökleri üzerinde veya içinde beslenirler. Hispinae, Orsodacninae ve kısmen de Halticinae alt familyalarının bazı türlerinin larvaları ise yaprağın iki epidermisi arasındaki dokuları yiyerek galeri açar. [Crowson, 1967 ; Jolivet, 1953; Jourdheuil, 1963; Mohr, 1966; Kısmalı, 1973; Lopatin, 1977; Booth ve ark., 1990]. Yumurta, Chrysomelidae familyasına bağlı türlerin yumurtaları genellikle oval, bazılarında silindir veya küre şeklindedir. Chorion ince ve yumuşak, düz veya pürüzlü, rengi sarı, beyaz, turuncu, kırmızımsı kahverengi veya siyaha yakındır [Jourdheuil, 1963; Kısmalı, 1973; Jolivet ve ark., 1988]. Chrysomelidae familyasında yumurta bırakılan alanlar çok değişkendir. Çoğu tür yumurtalarını konak bitkilerine bırakırlar, fakat Alticinae ve Eumolpinae altfamilyalarına ait birçok tür yumurtalarını konak bitkilerine yakın bir yerde toprağa bırakırlar. Galerucinae altfamilyasında da

28 12 yumurta bırakılan yerler çeşitlidir; çoğu tür yumurtalarını toprağa bırakırken, bazı türler konak bitkiden uzakta bir çukura yumurtalarını bırakırlar [Selman, 1994]. Larva, Chrysomelidae familyası türlerinin larvaları son derece değişik şekil ve renktedir. Bitki üzerinde yaşayan larvalar çok defa kırmızımsı, bazen madensel parlaklıkta, üzeri dikenimsi veya kabarık çıkıntılarla kaplı olmasına karşın, kapalı yerlerde veya toprakta yaşayan larvalar uzunca vücutlu, baş koyu, vücut beyaz, açık sarı renkte olup, pronotumlarında kalkanımsı bir sklerit bulunmaktadır. Crowson (1967), başta ocellus ve üç segmentli anten bulunduğunu, lacinia ve galeanın bazı türlerde değişiklik gösterdiğini kaydetmiştir. Larvaların bacakları gelişmiş olduğu için hızlı hareket edebilirler [Mohr, 1966; Kısmalı, 1973]. Chrysomelidae familyası türlerinin larvalarının thorax bacakları, genellikle çok iyi gelişmesine rağmen, abdomende bacak gelişmemiştir. Bazen karın kısmındaki segmentlerde bir çift ampül gibi kabarcık bulunmaktadır [Crowson, 1967; Takizawa, 1978; Booth ve ark., 1990]. Larvaların bazılarında malpighi borularının değişikliğe uğramış hücrelerinin mum salgısı meydana getirdikleri ve bu salgının larvanın hareketine yardım ettiği belirtilmiştir [Kısmalı, 1973]. Pupa, genellikle üç dönem geçirerek olgunlaşan larva toprakta bir yuva içinde, bitki organları üzerinde veya içinde, suda yaşayan larvalar ise ördükleri bir kokon içinde pupa olurlar. Bu familyaya bağlı türlerde genellikle serbest, ender olarak da mumya pupa tipi görülmekte olup, larvaya göre daha kısa boyda ve kalın görünüşlüdür [Takizawa, 1971; Jolivet ve ark., 1988]. Son larva gömleği bazı türlerde abdomenin son segmentindeki çatallaşmış bir anal uzantı ile bağlantı halinde görülür [Kısmalı, 1973]. Her ne kadar yaprak böceklerinin çoğu türü zararlı gibi görünse de, bazı türleri yabancı otların biyoloik mücadelesinde başarılı şekilde kullanılmaktadır. Ekonomik önemleri ve populasyon yoğunlukları nedeniyle bilimsel çalışmalar için önemli bir taksonomik grubu oluşturur [Jolivet ve ark., 1994].

29 13 Zirai açıdan önemli ve aktif zararlı olan yaprak böceklerinin bazı cinsleri şunlardır: Leptinotarsa, Crioceris, Oulema [Legrand, 1998], Diabrotica, Aulacophora, Galerucella, Entomoscelis, Plagiodera, Lema, Hispa. Bu cinslerin dışında kalan diğer cinslere ait bazı türler ise potansiyel zararlıdırlar [Jolivet ve Verma, 2002]. Zirai ürünler için potansiyel virüs taşıyıcıları ise Criocerinae, Chrysomelinae, Alticinae ve Galerucinae altfamilyalarına ait türlerdir. Etkilenen başlıca familyalar ise Fabaceae, Cucurbitaceae, Poaceae ve Solanaceae dir [Gillot, 1995]. Chrysomelidae genital morfolojisi üzerine şimdiye kadar yapılmış çalışmalar arasında Mann ve Singh (1979), Silfverberg (1976), Smith (1979), Mann (1985, 1988a, 1988b, 1995), Mann ve Crowson (1991), Verdyck ve Bruyn (1991a, 1991b), Flowers (1999), Furth ve Suzuki (1998), Gruev ve Aslan (1998), Konstantinov (1998, 2002) sayılabilir. Yurdumuz faunası ile ilgili olarak erkek genital morfolojisi üzerine yapılmış direkt çalışmalar yok denecek kadar çok az sayıdadır. [Örneğin Kasap ve Crowson, 1979]. Bununla birlikte çeşitli faunistik ve taksonomik (çoğunlukla yeni tür tanımlarını içeren) çalışmalar içerisinde yer yer fauna elemanlarına ait genital morfolojilere yer verildiği görülmektedir [Örneğin, Tomov (1984); Aslan ve Özbek (1977); Warchalowski (1999, 2001, 2003); Schöler (2000); Borowiec (2001); Lopatin (2001); Gök (2002, 2003); Gök ve Gürbüz (2002); Aslan ve Warcholowski (2004); Gök ve Çilbiroğlu (2004); Özdikmen, Güven ve Turgut (2007); Özdikmen ve Okutaner (2007); Bezdèk (2008); Sekerka (2008); Ekiz, Gök, Borowiec ve Bilginturan (2009); Ekiz ve Gök (2010); Özdikmen, Turgut, Özbek ve Çalamak (2010)]. Erkek genital morfolojisi tür teşhisinde önemli ayırtedici karakter olması açısından doğru tanı için önemlidir. Doğru teşhisin ise Türkiye faunası açısından büyük bir önem taşıyacağı düşüncesinden hareketle bu çalışma gerçekleştirilmiştir. Bu nedenle özellikle erkek genital morfolojisi üzerine çalışma yapılmıştır.

30 14 2. MATERYAL VE METOT Bu çalışmada Chrysomelidae faunasını tespit etmek amacı ile yılları arasında Doç. Dr. Hüseyin Özdikmen tarafından yapılan arazi çalışmaları sırasında Bolu, Düzce ve Kırıkkale den farklı lokalite ve habitatlardan toplanmış ve Gazi Üniversitesi Zooloji Müzesinde nde saklanmakta olan 1048 örnek değerlendirilmiştir. Çalışma alanında örnekler farklı bitki örtüsü ve yükseltiye sahip habitatlar ile farklı coğrafik ve iklimsel özellik gösteren bölgelerden genellikle atrap kullanılarak süpürme metodu ile veya örnekler doğrudan görülerek ya da ışık tuzağı ile yakalanmıştır. Her bir lokaliteden toplanan örnekler etil asetatlı öldürme kavanozları ve alkol içerisinde öldürüldükten sonra aynı günün akşamı standart müze metotlarına uygun preparasyonu yapılmıştır. Bu familyaya ait türlerin ayrımında dış morfolojik özelliklerinin yanı sıra erkek genitali de kullanılmıştır. Genital peparatları hazırlanırken öncelikle kuru örneklerin yumuşatma kapları içerisinde 1 gün bekletilerek yumuşatılması sağlanmıştır. Yumuşatma işlemi gerçekleştikten sonra genital preparatı yapılacak örneğin abdomeni stereo-mikroskop altında bisturi yardımıyla dikkatlice kesilmiştir. Kesilen abdomen % 10'luk KOH (potasyum hidroksit) çözeltisine alınıp oda sıcaklığında yaklaşık 24 saat bekletilmiştir. KOH'da bekletilen abdomen iç organlardan temizlendikten sonra iki defa su ile yıkanmıştır. Yıkanan genital suyunun alınabilmesi için % 70'lik etil alkol içerisine alınarak birkaç saat bekletilmiştir. Daha sonra çukur lam içinde gliserin ortamında geçici preparat haline getirilerek LEICA MZ16 markalı stereomikroskoba takılan Canon Power Shot S80 markalı fotoğraf makinesiyle farklı büyütmelerde resimleri çekilmiştir. Bu parçalar incelendikten sonra örneğin lokalite numarası ve buna ek olarak genital numarası da verilerek küçük plastik tüplerde (bim kapsülü) gliserin içinde, ait olduğu örneğin yanına iğnelenerek muhafaza edilmiştir. Örneklerin preparasyon basamakları Şekil 2. 1 de verilmiştir.

31 15 Bunlara ilaveten her bir tür için genel morfolojilerinin fotoğrafları LEICA EZ4D stereomikroskop kullanılarak çekilmiş ve metin içerisinde sunulmuştur. Şekil Örneklerin preparasyon basamakları [Brancucci, 1980 den uyarlanmıştır] Örneklerin teşhisi Doç. Dr. Hüseyin Özdikmen tarafından yapılmış olup örneklerin teşhisinde temel olarak Warchalowski, 2003 eserinden yararlanılmıştır. Sistematik düzen Özdikmen, 2012 ye göre verilmiştir. Çalışmada yer alan taksonların familya düzeyinden (alt familya, cins) tür düzeyine doğru teşhiş anahtarlarıda verilmiştir. Çalışma içerisinde türlere ait bilgiler aşağıda belirtildiği düzende verilmiştir. Öncelikle her tür için günümüzdeki geçerli ismi, yazarı ve yayın tarihi ile birlikte verilmiştir. Her bir takson incelenen materyal, genel morfoloji ve genital morfolojisi olmak üzere üç ana başlık altında sunulmuştur.

32 16 Teşhisi yapılan ve tasnif kutularına yerleştirilen Chrysomelidae örnekleri Gazi Üniversitesi Zooloji Müzesi nde saklanmaktadır. Şekil Chrysomelidae familyasında başın genel yapısı (Akçay, 1999) Şekil Chrysomelidae familyasında vücudun genel yapısı (dorsal)

33 17 Şekil Chrysomelidae familyasında vücudun genel yapısı (ventral) Şekil Aedeagusun genel yapısı (dorsal ve lateral) (Akçay, 1999)

34 18 3. BULGULAR Familya CHRYSOMELIDAE Latreille, 1802 ALT FAMİLYA TEŞHİS ANAHTARI 1- Vertex öne doğru uzamış, ağız oblik olarak arkaya ve aşağıya doğru yönelmiş (opistognath). Pronotum başı örten genişlemiş kenarlara sahip...cassidinae - Baş normal, ağız oblik olarak öne ve aşağıya (prognath) veya sadece aşağıya (hipognath) yönelmiş. Pronotum başı örten genişlemiş yan kenarlara sahip değildir Vücut subsilindirik. Pygidium iri, eğik (aşağı doğru), üçüncü abdominal sternit orta kısımda daralmış, genellikle büzülmüş durumda Vücut az ya da çok oval veya yuvarlaklaşmış, subsilindirik değil. Pygidium genellikle basıklaşmış/ yassılaşmış. Üçüncü abdominal sternit orta kısımda asla büzülmüş/daralmış değil...chrysomelinae 3- Antenler serrat, vücudun yarı uzunluğundan daha kısa...clytrinae - Antenler filiform, genellikle vücudun yarı uzunluğundan daha uzun.cryptocephalinae

35 CLYTRINAE Kirby, 1837 Vücut silindirik veya ovaldir. Dorsal kısım genelde çıplak, bazen çok küçük tüylüdür. Baş gözlere kadar pronotum içine gömülüdür veya eğimli ya da düşey olarak durur. Frons geniş ve oldukça yayvandır. Nadiren şişkindir ve clypeusun anteriöründe belirgin sınırlar taşımaz. Gözler çeşitli şekillerdedir. Oldukça çıkıntılı olup, genellikle iç kenarda girintilidir. Mandibullar kalındır, bir yay şeklinde bükük veya dikdörtgen biçimindedir. Genellikle asimetriktir ve terminal dişler taşır. Antenler genellikle vücut uzunluğunun yarısından daha kısadır. Son 6 7 segment iç tarafta oldukça geniştir veya serratır. 1. segment uzamıştır. Pronotum eninedir ve kaidedeki genişliği elytra ile aynıdır veya sadece dişilerde biraz daha dardır. Pronotumun diski tekdüze şişkindir veya çöküntüler taşır. Scutellum oldukça iri ve üçgen şekillidir. Elytra uzamış ve şişkindir. Yanlarda paraleldir veya orta kısmın posteriöründe biraz genişlemiştir. Apikal olarak yuvarlaklaşmıştır ve abdomeni üstten örter. Bazen pygidium açıkta kalır. Epipleura belirgin olarak ayrılmıştır ve kaidede geniştir. Prothorax genellikle çok kısadır. Prosternal çıkıntı çok dardır. Bazen fark edilemeyecek derecededir, nadiren biraz genişlemiştir. Ön koksal çukurlar kapalıdır abdomen sternitleri medial olarak oldukça daralmışlardır. Dişilerde anal sternit oyuk taşır. Bacaklar orta uzunluktadır. Erkeklerin ön bacakları uzun olup, bükük tibialara sahiptir. Tırnaklar genellikle basittir. CİNS TEŞHİS ANAHTARI 1. Pronotumun arka köşeleri hafifçe yukarı kıvrık olup elytranın humeral kısmının üzerinde yükselmiştir. Erkeğin mandibulaları daima dişininkilerden çok iri.....labidostomis - Pronotumun arka köşeleri böyle yükselmiş değil. Elytranın humeral kısmı seviyesindedir. Eğer bir dereceye kadar yükselmiş ise bu takdirde erkekte mandibulalar irileşmiş değil veya sadece önemsiz derecede irileşmiştir Ön koksalar prosternumun bir uzantısı vasıtasıyla birbirinden ayrılmıştır clytra

36 20 - Ön koksalar bitişiktir Labrumun ön kenarı yuvarlakmış, ucu kesik (trunkat) veya çok hafif olarak kenarlanmış. Üçüncü tarsus segmentinin lobları sivrileşmiş...coptocephala - Labrumun ön kenarı az ya da çok derince (belirgin olarak) kenarlanmış veya oyulmuş Vücudun üst yüzeyi tamamen veya kısmen metalik yansımalı...smaragdina - Vücudun üst yüzeyi metalik yansımalı değil....tituboea CLYTRA Laicharting, 1781 Vücut silindirik veya ovaldir, terminal olarak yuvarlakça geniş açılı. Dorsal olarak genellikle tüysüzdür, daha nadiren elytranın apexleri veya pronotum çok küçük tüylüdür. Baş pronotum içerisine çekilebilir, oldukça kırışıktır. Mandibullar bir dereceye kadar ileri çıkıktır. Gözleri iri olup, girintili iç kenara sahiptir. Antenler kısadır, 4. den itibaren segmentler serrattır. Pronotum kısa olup, elytranın kaidesinden daha dardır. Scutellum oldukça iridir, bazen yükselmiştir. Ön coxalar bir dereceye kadar çıkıntılıdır, dar prosternal çıkıntı tarafından bölünmüşlerdir, posteriör olarak biraz genişlemişlerdir. Bacaklar kısa ve kalındır. Erkeklerde ön bacakları uzamamıştır. Clytra novempunctata Olivier, 1808 İncelenen materyal: Bolu: Gerede, 06.VII.2009, 1 örnek; Abant yolu, 30.IV.2010, 1 örnek; Mudurnu-Göynük yolu, Karapınar kavşağı civarı, Mudurnu ya 6 km geçe, 01.V.2010, 1 örnek. Düzce: Hasanlar Barajı, Hasanlar-Yığılca yolu, Yığılca yı 18 km geçe, 08.VI.2011, 4 örnek; Beçi köyü, 08.VI.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: 1 4. anten segmentleri kısmen sarı-kırmızı, diğer segmentleri siyah renklidir. 2. segment yuvarlak, 3. silindirik olup, diğer segmentler testere dişlidir. Anten ve başın üzeri sık, uzun, gümüşi beyaz tüylüdür. Baş sıkça, küçük ama belirgin noktalıdır. Nokta araları ince kırışıklıdır. Baş tamamen siyah renklidir. Pronotum anteriör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülmez.

37 21 Lateral kenarlar meyillidir. Posteriör kenar hemen hemen düzdür. Posteriör köşeler yuvarlaklaşmıştır. Pronotum enine olup, konvekstir. Pronotumun zemin rengi sarıkırmızı olup, üç siyah leke taşır. Bunlardan biri posteriör kenara yakın median hat üzerine yerleşmiş olup, uzunlamasınadır ve diğer lekelerden çok daha küçüktür. Bundan başka pronotumun yaklaşık olarak orta kısmında, median hattın hemen yakınında yerleşmiş, yuvarlak iki siyah leke daha mevcuttur. Pronotum sıkça, yüzeysel, çok küçük noktalıdır ve tüysüzdür. Elytra pronotumdan biraz daha büyük, düzensiz, sıkça, yüzeysel ve küçük noktalıdır. Elytranın zemin rengi sarı ya da sarı-kırmızı olup, siyah renkli lekeler mevcuttur. Her bir elytron oldukça iri bir omuz lekesi ve elytranın hemen hemen orta kısmında, ortası daralmış veya boğumlu, sutura ulaşmayan enine bir bant bulunur. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte yuvarlakça küt olup, üçgenimsi şekildedir. Scutellum bazal yarıda kısa, sıkça, gümüşi beyaz tüylüdür. Siyah renklidir. Bacaklar hemen hemen tamamıyla siyah renkli olup, sadece ön tibiada daha fazla olmak üzere, tibiaların bazal yarısının alt tarafları kırmızı-kahve renklidir veya arka bacakların tibiaları neredeyse tamamen siyahtır. Bacaklar sık, uzun, beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğu kadardır. Vücudun altı sık, uzun, beyaz tüylerle kaplı olup, siyah renktedir. Vücut 5 6 mm uzunluğundadır (Resim 3. 1). Resim Clytra novempunctata Olivier, 1808 dorsal ve ventral görüntüsü

38 22 Genital morfolojisi: Aedeagus üstten görünüşte apikal kısım genişlemiştir. Aedeagus apikali üçgenimsi şekildedir ve apex sivrileşmiştir. Orifisin dorsalinde bir çift uçları dışa doğru kıvrık genişçe sırt plağı ve bunların ortasında gaz lambası camı benzeri bir sklerit görülür. Orifisin bazalinin hemen altından itibaren, hemen hemen orifisin anteriör ucu hizasına kadar olan yüzey tümüyle setalarla kaplanmıştır. Setalar apexe ulaşmaz. Lateralde ise aedeagusun apexi iyice sivrileşmiştir ve ventrale doğru kıvrıktır. Bunun aşağısındaki ventral kenar biraz bombelidir. Lateralde de setalar apexe ulaşmaz (Resim 3. 2). Resim Clytra novempunctata Olivier, 1808 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü COPTOCEPHALA Chevrolat, 1836 Vücut silindirik olup, dorsal olarak tüysüzdür. Baş hemen hemen karemsi veya yuvarlaklaşmıştır. Clypeus alından biraz ayrı yerleşmiştir. Mandibullar kuvvetli ve dışarı çıkık olup, kavisli iç kenar taşır. Gözler küçük ve oval olup, çok küçük girintiye sahiptir. Pronotum hayli enine olup, genellikle yan taraflar üzerindeki dar kenar nedeniyle arkaya doğru gittikçe sivrilmiştir. Posteriör köşeler yuvarlaklaşmıştır. Elytra uzamıştır. Kaidedeki genişliği pronotumunki ile aynı veya biraz daha dar olup, gelişmiş omuzlara sahiptir. Prosternal çıkıntı çizgiseldir. Erkeklerin ön bacakları diğer bacaklarından önemli derecede daha uzundur. Tibialar biraz bükülmüştür. Tarsuslar uzun ve dardır, 3. segmentin lobları terminal olarak

39 23 sivrilmişlerdir. Dişilerin başı küçüktür. Mandibulları genişlememiştir ve bacakları uzamamıştır. Coptocephala destinoi Fairmaire, 1884 İncelenen materyal: Düzce: Kent ormanı-yığılca dönüşü, 30.VII.2011, 9 örnek; Hasanlar Barajı, 30.VII.2011, 5 örnek; Düzce-Gölyaka yolu, Düzce yi 10 km geçe, 31.VII.2011, 3 örnek. Kırıkkale: Balışeyh-Kırıkkale yolu, Kırıkkale yi 5 km geçe, 23.VII.2011, 1 örnek; Balışeyh-Kulaksız yolu, Balışeyh i 3 km geçe, VII.2011, 2 örnek; Kulaksız-Sulakyurt yolu, Sulakyurt a 5 km kala, 23.VII.2011, 3 örnek; Kösedurak-Sulakyurt yolu, 5 km to Sulakyurt a 5 km kala, 24.VII.2011, 5 örnek; Kulaksız-Sulakyurt yolu, Sulakyurt a 8 km kala, 06.VIII.2011, 10 örnek; Hasandede, 06.VIII.2011, 8 örnek. Genel morfolojisi: 1 4. anten segmentleri tamamen, 5. segment ise kısmen sarıkırmızı, diğer segmentler siyah renklidir. 2. segment yuvarlak, 3. segment silindirik olup, segmentler testere dişlidir. Anten kısa, sıkça, gümüşi beyaz tüylüdür. Baş seyrek ve uzun tüylüdür. Seyrek ve küçük noktalıdır. Baş sarı-kırmızı olan labrum hariç, metalik siyah renklidir. Pronotumun anteriör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülmez. Pronotum diski biraz şişkindir. Pronotum seyrek ve küçük noktalıdır. Tamamen sarıkırmızı renktedir ve tüysüzdür. Pronotumun bazali elytra ile hemen hemen aynı genişliktedir. Elytra düzensiz, sıkça ve oldukça belirgin noktalıdır. Elytranın zemin rengi sarıkırmızı olup, elytranın kaidesinde ve posteriör yarısında metalik siyah renkli birer enine geniş bant mevcuttur. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte yuvarlaklaşmış olup, üçgenimsi şekildedir. Seyrek ve küçük noktalıdır. Tüysüzdür ve metalik siyah renktedir.

40 24 Ön bacaklarda coxa ve femurun bazali, orta ve arka bacaklarda coxalar ve femurların apikali hariç diğer kısımları ve tüm bacakların 1. nin ortasından itibaren bütün tarsus segmentleri ve tırnaklar siyah ya da koyu kahverengimsi-siyah renktedir. Bacakların diğer kısımları sarı- kırmızıdır. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğu kadardır. Vücudun altı gümüşi-beyaz tüylerle kaplı olup, siyah renktedir. Vücut 3,5-5 mm arasında değişir (Resim 3. 3). Resim Coptocephala destinoi Fairmaire, 1884 dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagus üstten görünüşte apikale doğru tedricen genişlemiş olup, orifisin anteriör kenarı hizasında maksimum genişliğe ulaşır. Apex oldukça küttür. Orifisin dorsalinde orifisin tüm genişliğini kaplayan, orta kısımda genişçe girintili olan ve bu girintinin hemen yanlarında küçük birer tüberkülümsü çıkıntı taşıyan bir sklerit görülür. Bu katlanmış gibi görülen kısımların yüzeyi seta taşır. Setalar apexe ulaşmaz. Yandan görünüşte aedeagusun apikali ventrale doğru kıvrıktır, ventral yüzü düzgünce bombelidir ve apex sivrileşmiştir. Lateral setalar apexe yakın küçük bir kısımda yerleşmişlerdir ve apexe ulaşmazlar (Resim 3. 4).

41 25 Resim Coptocephala destinoi Fairmaire, 1884 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü LABIDOSTOMIS Chevrolat, 1836 Vücut silindirik ve tüysüzdür. Pronotum genellikle çok küçüktür. Baş iri ve clypeus geniş çentik taşır. Mandiullar dikey olup, kenetlenmiş haldedir. Gözler yuvarlaklaşmış ve şişkinleşmiştir. Antenler kısa, 4. ve 5. segmentten itibaren segmentler yassı olup, serrattır. Pronotumun arka köşeleri her zaman dik olup, yükselmiştir. Bacaklar uzundur. Erkekler ön tibialar uzamış ve büküktür. Ön bacakların 1. tarsus segmenti bunu takip eden iki segmentin birlikte uzunluğundan daha uzundur. Metalik yeşil, mavi veya bronz-yeşildir. Elytra sarı olup, genellikle siyah omuz lekesi taşır. TÜR TEŞHİS ANAHTARI 1. Labrum sarımsı veya kırmızımsı, bazen orta kısımda küçük bir siyah leke taşır....l. decipiens - Labrum en azından orta kısımda büyük koyu bir leke taşır, genellikle tümüyle kahverengi veya siyahtır, sıklıkla ön kenarı kırmızımsıdır Aedeagus apexi dorsal olarak iki tane küçük üçgen şekilli, içe doğru kıvrılmış katlantı taşır......l. propinqua - Aedeagus apexi içe doğru kıvrılmış katlantı taşımaz Pronotum tüysüz.4 - Pronotum tüylü olup tüyler yarı kalkık veya diktir....l. asiatica

42 26 4. Vücut boyu 8,5-11 mm arasında değişir...l. humeralis - Vücut boyu 8 mm den daha kısadır l. longimana Labidostomis asiatica Faldermann, 1837 İncelenen materyal: Bolu: Gerede, 06.VII.2009, 6 örnek. Düzce: Hasanlar Barajı, Hasanlar-Yığılca yolu, Yığılcaya 18 km kala, 08.VI.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: 1 3. anten segmenti kısmen kırmızı-sarı, diğer segmentler siyahtır. 2. segment yuvarlak, 3. segment silindirik, 5. den itibaren segmentler testere dişlidir. Baş uzun, gümüşi tüylüdür. Baş sık, küçük fakat belirgin noktalıdır. Baş tamamen mavi-siyahtır. Başın orta kısmında çöküntü mevcuttur. Clypeus erkekte iki dişlidir. Labrum siyahtır. Mandibullar iridir. Pronotumun anteriör kenarı düzdür veya çok az girintilidir. Posteriör kenar orta kısımda scutelluma doğru küçük fakat belirgin, yuvarlakça çıkıntı taşır. Pronotum tamamen metalik mavi-siyahtır. Pronotum noktaları baştaki gibidir ve uzun, gümüşi tüylerle kaplıdır. Pronotum kaidede elytra ile hemen hemen aynı genişliktedir ya da çok az daha dardır. Elytranın noktalaması düzensiz, yüzeysel, küçük ve pronotumdan daha seyrektir. Noktalar arası çok ince kırışıklıdır veya düzdür. Elytra sarı-kırmızı renktedir. Yuvarlakça, siyah renkli iki omuz lekesi taşır. Elytra abdomeni üstten tamamen örter. Scutellum apexe doğru uzamış olup, üçgenimsi şekildedir. Sarı-kırmızı renktedir. Bacaklar tamamen metalik mavi-siyahtır. Erkeğin tibiaları yay gibi kıvrıktır. Erkeğin ön femurunun distal ucunda diş bulunmaz. 1. tarsus segmentinin uzunluğu sonra gelen iki segmentin toplam uzunluğu kadardır. Tırnaklar basittir. Vücudun altı uzun, gümüşi tüylerle kaplı olup, tamamen metalik mavi siyah renktedir. Vücut 8 10 mm uzunluğundadır (Resim 3. 5).

43 27 Resim Labidostomis asiatica Faldermann, 1837 dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagus üstten görünüşte uç kısımda sivrileşmiş olup, üçgenimsi bir yapıdadır. Aedeagus bu kısmın hemen altında, yan taraflarda girinti taşır ve bu girintilerden itibaren apex yakınına kadar olan bölüm yan taraflarda setalar taşır. Fakat setalar apexe ulaşmaz. Sklerit yuvarlakça ama belirgin olarak sivrileşmiştir. Yandan görünüşte apex biraz küt olup, lateraldeki setalar apexe kadar ulaşır (Resim 3. 6). Resim Labidostomis asiatica Faldermann, 1837 aedegusunun ventral ve lateral görünüşü Labidostomis decipiens Faldermann, 1837 İncelenen materyal: Düzce: Düzce Çobanlar köyünü 5km geçe, Hasanlar köyüne doğru 23.V.2011, 1 örnek; 22 Düzce Odayeri yaylası 09.VI.2011, 1 örnek; Kırıkkale:

44 28 Balışeyh-Kırıkkale yolu, Balışeyh e 15 km kala, 19.V.2011, 1 örnek; Hacılar- Küreboğazı köyü yolu, Küreboğazı na 1km kala, 25.VI.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: 1 3. anten segmentlerinin bazal kısımları siyah renkte olup apikal kısımları sarımsı- kahverengi, diğer segmentler ise tamamen siyahtır. 2. segment yuvarlak, 3. ve 4. segmentler silindirik olup, 4. segment 3. segmentten biraz daha uzun olup, segmentler testere dişlidir. Başta kısa, sık, sarımsı beyaz tüy bulunur. Baş ağız parçaları hariç metalik yeşildir. Baş sık, küçük, yüzeysel noktalıdır. Alın clypeus ortasındaki çöküntünün bir uzantısı vasıtasıyla az belirgin iki tüberkülümsü yapı halini almıştır. Başın orta kısmı belirgin bir çöküntü taşır. Erkekte clypeus üç dişlidir. Labrum siyahtır. Mandibullar uç kısımda küt olup, oldukça enlidir. Pronotumun anteriör kenarı düzdür veya belli belirsiz girintilidir. Anterior köşeler üstten bakıldığında görülmez. Lateral kenarlar aşağı doğru meyilli olup, üstten bakıldığında görülmez veya belli belirsiz fark edilebilir. Posteriör köşeler elytronun kaidesinin üzerine gelecek şekilde posteriö-laterale doğru yuvarlakça çıkıntılıdır. Pronotum şişkin olup, median kısımdan posteriör kenara doğru oldukça meyillidir. Pronotum metalik yeşil-siyahtır. Pronotum sıkça, küçük ve belirgin noktalamaya sahiptir. Başa göre uzun, sık, sarımsı-beyaz tüy taşır. Pronotum kaide de elytra ile hemen hemen aynı genişlikte ya da çok az daha dardır. Elytranın noktalaması düzensiz olup, pronotumdakilerle hemen hemen aynı özelliktedir. Elytra sarı renkte olup, siyah renkli olan iki omuz lekesi taşır. Elytra abdomeni üstten tamamen örter. Scutellum apex kısmında yuvarlakça olup, üçgenimsi şekillidir. Küçük, seyrek, sarımsı-beyaz tüyler taşır. Noktalaması ve renk bakımından pronotum ile aynıdır. Epipleura sarımsı renkte olup, geniştir. Apexe doğru gittikçe daralarak elytranın posteiör ucunda sonlanır. Bacaklar tamamen metalik yeşildir. Kısa, seyrek, sarımsı beyaz tüylüdür. Erkeğin ön tibiası uzamış olup, yay gibi kıvrıktır. Erkeğin ön tibiasının distal ucunda diş bulunmaz. 1. tarsus segmenti en uzun segment olup, sonra gelen iki tarsus

45 29 segmentinin toplam uzunluğu kadardır. Tırnaklar basittir. Vücudun altı uzun, sarımsı-beyaz tüylü olup, metalik yeşil renktedir. Vücut 8,4 9,6 mm uzunluğundadır (Resim 3. 7). Resim Labidostomis decipiens Faldermann, 1837 dorsal ve ventral görüntüsü Genital morfolojisi: Aedeagus dorsal görünüşte apikali üçgenimsi, orifisin dorsalinde tek parçalı olan sklerit apikale doğru iki parçalıdır, ucu gaga şeklinde çıkıntılı olup, posteriörü çöküntülüdür; lateralde apikali sivri olup lateroventral kısımlar belirgin şekilde çukurdur. Resim Labidostomis decipiens Faldermann, 1837 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü

46 30 Labidostomis humeralis (D. H. Schneider, 1792) İncelenen materyal: Düzce: Yığılca-Aksaklar köyü, 1 km to Aksaklar köyüne 1 km kala, 23.V.2011, 7 örnek; Hasanlar Barajı, Hasanlar-Yığılca yolu, Yığılca ya 18 km kala, 08.VI.2011, 6 örnek. Kırıkkale: Elmadağ- Kırıkkale yolu, 19.V.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: 1-3. anten segmenti kısmen kahverengimsi- siyah olup, diğer segmentler siyah renklidir. 2. segment yuvarlak, 3. segment silindirik, 5. segmentten itibaren testere dişilidir. Baş kısa, seyrek, sarımsı- beyaz tüylerle kaplıdır. Sık, küçük ve yüzeysel noktalıdır. Baş tamamen siyahtır. Fronto- clypeal sutur belirgindir. Başın orta kısmı belirgin fakat bariz olmayan çöküntü taşır. Clypeus erkekte üç dişlidir. Ağız parçaları uzun, sık, sarımsı-beyaz tüy taşır. Mandibullar uç kısımda küt olup, enli değildir. Pronotunun anteriör kenarı düzdür ancak median hatta belirgin bir şekilde girinti yapmaktadır. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülmez. Lateral kenarlar aşağı doğru meyilli olup, üstten bakıldığında görülmez veya belli belirsiz fark edilebilir. Posteriör kenar orta kısımda scutelluma doğru yuvarlakça çıkıntılıdır. Posteriör köşeler elytron kaidesinin üzerine gelecek şekilde posteriö-laterale doğru yuvarlakça çıkıntılıdır. Pronotum metalik yeşil-siyah renktedir. Pronotum sıkça, küçük ve belirgin noktalamaya sahiptir. Tüysüzdür. Pronotum kaidede elytra ile hemen hemen aynı genişliktedir ya da çok az daha dardır. Elytranın noktalaması düzensiz olup, daha belirgindir. Elytra sarı renkte olup, siyah renkli olan iki omuz lekesi taşır. Elytra abdomeni üstten tamamen örter. Scutellun apex ucunda küt olup, üçgenimsi şekillidir. Tüysüzdür. Seyrek, belirgin noktalıdır ve siyah renktedir. Epipleura sarı renkte olup, geniştir. Apexe doğru gittikçe daralarak elytranın 2/3 lük posteriör kısmında sonlanır. Bacaklar tamamen siyahtır. Kısa, seyrek, sarımsı-beyaz tüylüdür. Erkeğin ön tibiası uzamış olup, yay gibi kıvrıktır. Erkeğin ön femurunun distal ucunda küt bir diş yoktur. 1 tarsus segmenti kendisinden daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam

47 31 uzunluğundan daha kısadır. Tırnaklar basittir. Vücudun altı kısa, sarımsı beyaz tüylü olup, siyah renktedir. Vücut uzunluğu 8,5 11 mm uzunluğundadır (Resim 3. 9). Resim Labidostomis humeralis (D. H. Schneider, 1792) dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagus dorsalde apikali üçgenimsi olup, apex sivrileşmiştir. Orifisin skleriti tek parçalı, ucu gaga şeklinde, posteriörü hafif çöküntülü; lateralde ise apikali sivri, hafifi ventrale doğru kıvrık, ventral kısım ise kabarık, apexte kısa tüyler bulunur (Resim 3. 10). Resim Labidostomis humeralis (D. H. Schneider, 1792) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü

48 32 Labidostomis longimana (Linnaeus, 1760) İncelenen materyal: Bolu: Gökçe köyü, Mengen-Gökçesu yolu, 06.VII.2009, 3 örnek; Hacıayaz geçiti, 1080 m., 07.VII.2009, 6 örnek. Düzce: Çobanlar köyünü 5 km geçe, Hasanlar köyü civarı, 23.V.2011, 11 örnek; Kavakbıçkı köyü, Bostanyatak, 24.V.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: Birinci anten segmentinin apikali, 2. ve 3. bazal kısımları sarıkırmızı, diğer segmentler tamamen siyahtır. 2. segment yuvarlak, 3. segment silindirik 2. segment 4. segmenttin yarısından biraz daha uzundur. 4. segment küçük testere dişli olup, segmentleri testere dişlidir. Başta tüy bulunmaz. Tamamen mavi-siyahtır. Yüzeysel, küçük noktalıdır. Başın orta ince kırışıklıdır ve belirgin çöküntü taşır. Labrum siyahtır. Mandibullar uç kısımda küt olup, oldukça enlidir. Pronotumun anteriör kenarı düzdür veya belli belirsiz girintilidir. Anteriör köşeler üstten bakıldığı zaman görülmez. Pronotum şişkin olup, median kısımdan posteriör kenara doğru oldukça meyillidir. Pronotum metalik mavi-siyahtır. Pronotum sıkça, küçük ve belirgin noktalamaya sahiptir. Tüysüzdür. Pronotum kaidede elytra ile hemen hemen aynı genişliktedir ya da çok az daha dardır. Elytranın noktalanması düzensiz olup, pronotumdakilerle hemen hemen aynı özelliktedir. Elytra sarı-kırmızı renkte olup, siyah renkli olan iki omuz lekesi taşıyabileceği gibi, bazı örneklerde bu lekeler siliktir veya hiç yoktur. Elytra abdomeni üstten tamamen örter. Scutellum apex kısmında yuvarlakça olup, üçgenimsi şekildedir. Tüysüzdür. Noktalama ve renk bakımından pronotum ile aynıdır. Sarı-kırmızı renktedir. Bacaklar tamamen mavi-siyahtır. Kısa, seyrek beyaz tüylüdür. Erkeğin ön tibiası uzamış olup, yay gibi kıvrıktır. Erkeğin ön femurunun distal ucunda küt bir diş bulunur. 1. tarsus segmenti en uzun olup, sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğu kadardır. Tırnaklar basittir. Vücudun altı kısa, gümüşi beyaz tüylü olup, metalik mavi-yeşil renktedir.

49 33 Vücut uzunluğu 5 8 mm uzunluğundadır (Resim 3. 11). Resim Labidostomis longimana (Linnaeus, 1760) dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagusun üstten görünüşte apikali üçgenimsi olup, apex sivrileşmiştir. Orifis geneli itibariyle üçgen şekillidir. Aedeagus sadece orifisin bazalinin altındaki bir bölümde, orifisin bazaline kadar olan lateral kısımlarda setalar taşır. Apexe kadar olan diğer kısımlarda seta bulunmaz. Yandan görünüşte aedeagusun apikali hemen hemen düzdür veya ventrale doğru çok az bombelidir. Apex sivrileşmiş olup, ventral kısımda küçük bir girinti taşır. Setalar apexe ulaşmaz ve yaklaşık olarak sklerit hizasından, orifisin bazalinin epeyce altına kadar olan bölümde yerleşmişlerdir (Resim 3.12). Resim Labidostomis longimana (Linnaeus, 1760) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü

50 34 Labidostomis propinqua Faldermann, 1837 İncelenen materyal: Bolu: Gerede, 06.VII.2009, 6 örnek. Düzce: Hasanlar Barajı, Hasanlar-Yığılca yolu, Yığılcaya 18 km kala, 08.VI.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: 1 4. anten segmentleri ventral kısımda tamamen, 5. segment ise ancak bazal kısımda sarı-kırmızı olup, 1 4. segmentlerin dorsali ve diğer segmentler siyahtır. 2. segment yuvarlak, 3. segment silindirik olup, 2. segment 4. segmentin yarısı kadardır segmentler testere dişlidir. Baş uzun, gümüşi beyaz tüylüdür. Sık, küçük ve belirgin noktalıdır. Tamamen mavi-siyahtır. Başın orta kısmı belirgin olarak çöküntü taşır. Erkekte clypeus üç dişlidir. Mandibullar uç kısımda genişçe sivrileşmiş olup, oldukça enlidir. Pronotumun anteriör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülmez. Lateral kenarlar aşağı doğru iyice meyillidir. Bu nedenle üstten bakıldığında görülmez veya az çok fark edilebilir. Posterior kenar orta kısımda scutelluma doğru, küçük ama belirgin, yuvarlakça bir çıkıntı taşır. Posteriör köşeler elytranın kaidesinin üzerine gelecek şekilde çıkıntılıdır. Pronotum tamamen metalik mavi-siyahtır. Pronotum sıkça, küçük ve belirgin noktalıdır. Uzun, gümüşi-beyaz tüylüdür. Elytra düzensiz, yüzeysel, küçük ve pronotumdan daha seyrek noktalıdır. Elytra sarımsı-kırmızı renkte olup, iki tane geniş, karemsi, siyah renkli omuz lekesi taşır. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum üçgenimsi şekillidir. Noktalama, renkleme ve tüylülük bakımından pronotum gibidir. Sarı-kırmızıdır. Bacaklar tamamen mavi-siyahtır. Erkeğin tibiası yay gibi kıvrıktır. Erkeğin ön femurunun distal ucu küt dişlidir. 3. tarsus segmenti orta uzunluğunu geçecek şekilde çentiklenmiştir. 1. tarsus segmenti daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğunun 2/3 ü kadardır. Tırnaklar basittir. Vücudun altı uzun, gümüşi-beyaz tüylerle kaplı olup, metalik mavi-siyah renktedir. Vücut 8 mm uzunluğundadır (Resim 3. 13).

51 35 Resim Labidostomis propinqua Faldermann, 1837 dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagus üstten görünüşte apex ile orifisin bazali arasındaki kısmın, sadece orifisin bazaline kadar olan yarı kısmında yerleşmiş olan lateral setalar taşır. Setalar apexe yakın olan yarı kısımda yoktur. Sklerit orta kısımda ileri doğru uzamıştır. Yandan görünüşte aedeagusun apikali oldukça düz olup, apexe doğru genişçe sivrileşmiştir (Resim 3. 14). Resim Labidostomis propinqua Faldermann, 1837 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü SMARAGDINA Chevrolat, 1836 Vücut küçük olup, nadir olarak 5 6 mm den daha uzundur. Uzamış-ovaldir ve uç kısımda düzgündür. Baş küçüktür ve her iki eşeyde de aynıdır. Nadiren daha iri olup, meyillidir veya erkeklerde aşağı doğrudur. Mandibullar çoğunlukla kısadır, bazen uzamış ve kalınlaşmıştır. İç kenar boyunca bükülmüştür ve iç taraftan derince oyukla

52 36 ayrılmıştır. Gözler genellikle biraz girintilidir. Antenler kısadır. 1. segment hayli kalınlaşmışlardır, diğer 7 segment serrattır. Pronotum düz kaidelidir, aksi halde düz anteriör köşeli ve geniş yuvarlaklaşmıştır posteriör köşelidir. Elytra uzamıştır ve sıkça noktalıdır. Anteriör yarıda belirgin olarak görülebilen epipleuraya sahiptir. Prothorax çok kısadır. Bacaklar çoğunlukla kısadır. Tibialar ince, 3. tarsus segmenti derince çentiklenmiş olup iki lobludur. Tırnaklar basit olup, hayli büküktür. TÜR TEŞHİS ANAHTARI 1. Yanaklar göz çapının yarı büyüklüğünden daha uzundur. Pronotum tek renkli, siyahımsı yeşil veya mavimsi siyah, en azından lateral olarak oldukça kuvvetli noktalı, genellikle canlı metalik yansımaya sahip..2 - Yanaklar göz çapının yarı büyüklüğünden çok daha kısa. Pronotum tek renkli veya iki renkli,,ince noktalı, metalik yansıma eğer varsa asla canlı değil Ön bacakların birinci tarsus segmenti yaklaşık olarak bunu takip eden iki segmentin birlikte uzunluğu kadar uzun. Bacaklar ve ilk anten segmenti siyah olup metalik yansımalı Ön bacakların birinci tarsus segmenti bunu takip eden iki segmentin birlikte uzunluğundan çok daha kısadır.s. viridana 3. Elytra tek renkli...s. chloris - Elytra apex civarında iki kırmızımsı lekeli...s. biornata 4. Pronotum tamamen siyah, elitra siyah olup mavimsi metalik yansımalı.. S. tibialis - Pronotum tümüyle açık renkli veya iki renkli Pronotum üzerindeki median siyah bant öne doğru kuvvetlice daralmış. Pronotum diski noktalı....s. xanhaspis - Pronotum üzerinde median siyah bant öne doğru kuvvetlice daralmış değil. Pronotum diski noktasız S. aurita

53 37 Smaragdina aurita (Linnaeus, 1767) İncelenen materyal: Bolu: Abant, 19.VI.2009, 2 örnek. Genel morfolojisi: Anten segmentlerinin bazali kahverengi olup apikale doğru renk siyahlaşmıştır. 2. segment yuvarlak, 3. segment silindirik olup, 1. segment 2. segmente göre daha büyüktür segmentler testere dişlidir. Anten seyrek, kısa, sarımsı beyaz tüylüdür. Baş yüzeysel, seyrek ve küçük noktalıdır. Tamamen metalik siyahtır. Fronto-clypeal sutur yoktur. Mandibullar küçüktür. Clypeusun ön kenarı düzdür. Pronotumun anterör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülmez. Posteriör kenar orta kısımda scutelluma doğru çok az girinti yapmıştır. Posteriör köşeler yuvarlaklaşmıştır. Pronotum seyrek, küçük, yüzeysel ama belirgin noktalı değildir. Pronotumun median hattı metalik siyah olup, lateral kenarlar kahverengidir. Tüysüzdür. Pronotumun bazali elytra ile hemen hemen aynı genişliktedir. Elytra düzensiz olan, sık ve pronotumdan daha büyük noktalıdır. Elytranın zemin rengi metalik siyahtır. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte küt olup, üçgen şeklindedir. Tüysüz, noktalaması ve rengi pronotum ile aynıdır. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın 2/3 lük anteriör kısmında sonlanır. Metalik siyah renktedir. Bacaklarda coxalar, ön femurun bazali, 2. femurun yarısından fazlası ve 3. femur siyah renkli olup, diğer kısımlar kahverengidir. Bacaklar kısa, sık, sarımsı beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğundan biraz daha uzundur. 3. tarsus segmenti iki lobludur. Tırnaklar basittir. Vücudun altı uzun, sık, sarımsı-beyaz tüylerle kaplı olup, metalik siyah renklidir. Vücut 5,2 7 mm uzunluğundadır (Resim 3. 15).

54 38 Resim Smaragdina aurita (Linnaeus, 1767) dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagus dorsal görünüşte, apikali üçgenimsi, apexi küçük uzantılıdır. Orifisin şeffaf zarımsı yapısı ortada daralır, bunların gerisinde iki küçük, iki büyük sklerit bulunur; lateralde apikali sivri olup ventrale doğru hafif kıvrıktır (Resim 3. 16). Resim Smaragdina aurita (Linnaeus, 1767) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Smaragdina biornata (Lefévre, 1872) İncelenen materyal: Kırıkkale: Cankurtaranı 5 km geçe, 27.IV.2011, 1 örnek; Elmadağ-Kırıkkale yolu, 19.V.2011, 1 örnek; Balışeyh- Sulakyurt arası, Balışeyh i 6 km geçe, 19.V.2011, 8 örnek; Sulakyurt çıkışı, 19.V.2011, 1 örnek; Balışeyh-Yozgat

55 39 yolu, Balışeyh e 10 km kala, 19.V.2011, 3 örnek; Yahşihan mezarlığı, 21.V.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: Anten tamamen metalik mavimsi-yeşil renklidir. 2. segment yuvarlak, 3. segment silindirik olup, 2. segment 4. segmentin hemen hemen yarısı kadardır segmentler testere dişlidir. Anten seyrek, kısa, beyaz tüylüdür. Baş seyrek, kısa, beyaz tüyler taşır. Baş alında küçük, diğer kısımlarda oldukça iri noktalıdır. Baş, mandibulların uç ve iç kısımları hariç, tamamen metalik yeşil renklidir. Alın üzerinde gözlerin yakınında küçük birer sarı-kırmızı leke mevcuttur. Clypeus alından daha iri, araları kırışık olan noktalama ve belirgin bir çöküntü vasıtasıyla ayrılmıştır. Mandibullar kuvvetli olup, uçları iyice sivrileşmiştir. Uç kısımda ve iç kenar boyunca sarı-kırmızı renklidirler. Pronotumun anteriör kenarı düzdür. Anteriör köşeler yuvarlaklaşmış olup üstten bakıldığında görülebilir. Pronotum tamamen metalik mavimsi yeşildir. Oldukça iri ve sık noktalamaya sahiptir. Tüysüzdür. Pronotum bazali elytra ile hemen hemen aynı genişliktedir. Elytra düzensiz, çok sık ve oldukça iri noktalıdır. Her bir elytron apex kısmında, birer, iri, sarı renkli leke taşır. Elytranın geri kalan kısmı tamamen metalik mavimsiyeşildir. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte küttür. Metalik mavimsiyeşil renkli olup, oldukça iri noktalıdır ve kısa, grimsi-beyaz tüylüdür. Bacaklar tamamen metalik mavimsi-yeşildir. Ön tibialar ince uzun olup, biraz büküktür. Ön bacaklar daha uzundur. Tırnaklar basittir. Vücudun altı kısa, grimsibeyaz tüylerle kaplı olup, metalik mavimsi-yeşil renktedir. Vücut 4 5 mm uzunluğundadır (Resim 3. 17).

56 40 Resim Smaragdina biornata (Lefévre, 1872) dorsal ve ventral görüntüsü Genital morfolojisi: Aedeagusun üstten görünüşünde apikal üçgenimsi şekildedir ve apex sivrileşmiştir. Aedeagusun apikali biraz genişlemiştir ve orifisin bazali hizasında maksimum genişliğe ulaşır. Orifis yuvarlakça köşelere sahip olmakla birlikte, geneli itibarıyla üçgenimsi görünümdedir. Orifisin dorsalinde bir çift halde silindirik sklerit görülür. Orifisin bazali hizasında yan taraflar biraz çıkıntılıdır. Apexten orifisin bazal yarısının ortaları hizasına kadar olan yüzey tümüyle setalarla kaplanmıştır. Lateralde, aedeagusun apexi iyice sivrileşmiştir ve ventrale doğru girintilidir (Resim 3. 18). Resim Smaragdina biornata (Lefévre, 1872) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü

57 41 Smaragdina chloris (Lacordaire, 1848) İncelenen materyal: Bolu: Abant, Dereceören civarı, 19.VI.2009, 5 örnek. Genel morfolojisi: 1. anten segmenti metalik yeşil renkli olup yuvarlak, 2. anten segmenti de yuvarlak olup 1. anten segmentine göre daha küçüktür ve metalik yeşil renktedir. 3. anten segmenti silindirik olup, anten segmentleri testere dişlidir. 3. ve 11. anten segmentleri yeşilimsi-siyah renktedir. Anten kısa, sarımsı yeşil renktedir. Başta tüy yoktur, sık noktalıdır. Baş ağız parçaları hariç, metalik yeşil renktedir. Fronto-clypeal sutur yoktur. Clypeus alından daha kaba noktalamayla ayrılmıştır. Başın orta kısmında bir çöküntü bulunur. Pronotumun anterör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülmez. Lateral kenarlar meyillidir. Bu nedenle üstten bakıldığında ancak 1/3 lük posteriör kısmı görülebilir. Posteriör kenar orta kısımda, scutelluma doğru çok az çıkıntı yapmıştır. Posteriör köşeler yuvarlaklaşmıştır. Pronotum tamamen metalik yeşildir. Düzensiz, sık ve belirgin noktalıdır. Tüysüzdür. Pronotumun bazali elytra ile hemen hemen aynı genişliktedir. Elytra genellikle düzensiz olan, sık ve belirgin noktalıdır. Elytranın diskindeki noktalara nazaran, daha büyük ve daha derindir. Elytranın zemin rengi metalik yeşildir. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte küt olup, üçgen şeklindedir. Tüysüz, noktalaması ve rengi yeşilimsi-siyahtır. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın 1/3 lük anteriör kısmında sonlanır. Metalik yeşil renktedir. Bacaklar tamamen metalik yeşil renktedir. Bacaklar kısa, yeşilimsi beyaz tüyler taşır. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğu kadardır. 3. tarsus segmenti iki lobludur. Tırnaklar basittir. Vücudun altı uzun, sık, yeşilimsi-beyaz tüylerle kaplı olup, yeşilimsi siyah renklidir. Vücut 4,5 6 mm uzunluğundadır (Resim 3. 19).

58 42 Resim Smaragdina chloris (Lacordaire, 1848) dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagus dorsal görünüşte apikalde üçgenimsi, apexi sivri, orifisde yan yana biri küçük, biri büyük olan şeffaf iki uzantı ve bunların hemen gerisinde koyu renkli iki iğne bulunur; lateralde lateroventral kısımlar şişkindir (Resim 3. 20). Resim Smaragdina chloris (Lacordaire, 1848) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Smaragdina tibialis Brullé, 1832 İncelenen materyal: Düzce: Hacılar köyü girişi, 23.V.2011, 1 örnek. Kırıkkale: Yahşihan- Bedesten yolu, Bedesten e 4 km kala, 06.VI.2011, 1 örnek; Kulaksız- Sulakyurt yolu, Sulakyurt a 5 km kala, 07.VII.2011, 1 örnek.

59 43 Genel morfolojisi: Anten segmentleri tamamen sarı-kırmızı renklidir. 2. segment yuvarlak, 3. segment silindirik olup, 1. ve 2. segment hemen hemen aynı genişliktedir ve 2. segment 4. segmentle aynı boydadır segmentler testere dişlidir. Anten seyrek, kısa, gümüşi beyaz tüylüdür. Baş yüzeysel, seyrek ve küçük noktalıdır. Tamamen metalik siyahtır. Clypeusun ön kenarı düzdür. Mandibullar küçüktür. Pronotumun anteriör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülmez. Lateral kenarlar meyillidir. Bu nedenle üstten bakıldığında ancak 1/3 lük posteriör kısmı görülebilir. Pronotum seyrek, küçük, yüzeysel ama belirgin noktalıdır. Tamamen metalik siyahtır ve tüysüzdür. Pronotum bazali elytra ile hemen hemen aynı genişliktedir. Elytra düzensiz, sık ve pronotumdan daha büyük noktalıdır. Elytra tamamen metalik siyahtır. Nokta araları çok az kabartılıdır. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte küt olup, üçgenimsi şekildedir. Tüysüzdür ve noktalaması ve rengi pronotum ile aynıdır. Metalik siyah renktedir. Bacaklarda coxalar, ön femurun apikali, 2. ve 3. femurların yarısından fazlası siyah renkli olup, diğer kısımlar sarı-kırmızı renklidir. Bacaklar kısa, seyrek, gümüşi beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarakdaha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğu kadardır. 3. tarsusu segmenti iki lobludur. Tırnaklar basittir. Vücudun altı kısa, seyrek, gümüşi-beyaz tüylerle kaplı olup, metalik siyah renktedir. Vücut 2,5 3,5 mm uzunluğundadır (Resim 3. 21).

60 44 Resim Smaragdina tibialis Brullé, 1832 dorsal ve ventral görüntüsü Genital morfolojisi: Aedeagusu apikalde üçgenimsi olup, apexi sivridir. Orifisinde yanlara doğru şeffaf iki uzantılı ve bunların tam ortasında birbirine zıt yönde iki sklerit mevcut (Resim 3. 22). Resim Smaragdina tibialis Brullé, 1832 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Smaragdina viridana (Lacordaire, 1848) İncelenen materyal: Düzce: Yığılca-Aksaklar köyü, Aksaklar köyüne 1 km kala, 23.V.2011, 5 örnek; Hacılar köyü çıkışı, 23.V.2011, 14 örnek; Odayeri platosu, 09.VI.2011, 12 örnek; Çavuşur platosu, 09.VI.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: Anten segmentleri siyahtır. 2. anten segmenti yuvarlak, 3. anten segmenti silindirik olup 2. segmentle 4. segment hemen hemen aynı boydadır segmentler testere dişlidir. Anten kısa, kahverengimsi-beyaz tüylüdür. Başta seyrek,

61 45 ağız parçalarında sık, kısa, kahverengimsi-beyaz tüyler taşır. Baş sık ve küçük noktalıdır. Baş tamamen lacivertimsi-yeşil renktedir. Clypeus uzun, sık, kahverengimsi-beyaz tüylüdür. Fronto-clypeal sutur yoktur. Pronotumun anterör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülmez. Lateral kenarlar meyildir. Bu nedenle üstten bakıldığında ancak 2/3 lük kısmı görülebilir. Pronotumun posteriöründe sık, kısa, kahverengimsi-beyaz tüyler bulunur. Pronotum tamamen lacivertimsi yeşildir. Düzensiz, sık ve belirgin noktalıdır. Tüysüzdür. Pronotumun bazali elytra ile hemen hemen aynı genişliktedir. Elytra genellikle düzensiz olan, sık ve belirgin noktalıdır. Elytranın zemin rengi lacivertimsi-yeşildir. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte küt olup, üçgen şeklindedir. Siyah renktedir ve tüysüzdür. Seyrek ve yüzeysel noktalıdır. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın 2/3 lük anteriör kısmında sonlanır. Lacivertimsi-yeşil renktedir. Bacaklar tamamen lacivertimsi yeşil renktedir. Bacaklar uzun, kahverengimsi-beyaz tüylerle kaplanmıştır. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğundan biraz daha uzundur. 3. tarsus segmenti iki lobludur. Tırnaklar basittir. Vücudun altı kısa, sık, kahverengimsi-beyaz tüylerle kaplı olup, lacivertimsi yeşil renktedir. Vücut 4,3 5,8 mm uzunluğundadır (Resim 3. 23). Resim Smaragdina viridana (Lacordaire, 1848) dorsal ve ventral görüntüsü

62 46 Genital morfolojisi: Aedeagus apikalde üçgenimsi, ucu sivri, apikalde küçük uzantılıdır. Orifis de sklerit iki parçalı ve parçaların her biri öne doğru uzantılı ve skleritin yan tarafında altından çıkan koyu renkli iğne bulunur. Posteriörü hafif çukurlaşmıştır. Lateralde apikal kısmı sivri ve hafif ventrale doğru kıvrıktır (Resim 3. 24). Resim Smaragdina viridana (Lacordaire, 1848) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Smaragdina xanthaspis (Germar, 1824) İncelenen materyal: Bolu: Yeniçağ-Mengen yolu, 14.VI.2010, 1 örnek; Akçaalan, Abant, 15.VI.2010, 3 örnek; Abant çıkışı, 15.VI.2010, 1 örnek; Abant gölü civarı, 15.VI.2010, 2 örnek; Abant, Dereceören civarı, 19.VI.2009, 1 örnek; Gerede Mengen arası, 06.VII.2009, 1 örnek; Hacıayaz geçiti, 1080 m, 07.VII.2009, 1 örnek. Düzce: Hacılar köyü çıkışı, 23.V.2011, 1 örnek; Odayeri platosu yolu, Odayeri platosuna 3 km kala, 24.V.2011, 4 örnek; Aydın köyü- Yığılca arası, Aydın köyünü 1 km geçe, 08.VI.2011, 3 örnek; Odayeri platosu, 09.VI.2011, 2 örnek; Hasanlar Barajı, 09.VI.2011, 2 örnek; Kent ormanı dönüşü civarı, Düzce-Yığılca yolu, 02.VII.2011, 1 örnek; Beçi köyü, 02.VII.2011, 1 örnek; Düzce Güzeldere Çağlayan yolu, Güzeldere köyü, 03.VII.2011, 15 örnek; Güzeldere Çağlayanı civarı, 03.VII.2011, 4 örnek; Güzeldere köyü, Hamamönü, 03.VII.2011, 11 örnek; Güzeldere Çağlayanı civarı, Hacı Yakup köyü, Orta çıkışı, 03.VII.2011, 2 örnek; Odayeri platosu, Gelik yolu dönüşü, 03.VII.2011, 2 örnek.

63 47 Genel morfolojisi: 1 4. anten segmentleri sarı-kırmızı, diğer segmentler siyah renklidir. 2. segment yuvarlak, 3. segment silindirik olup, 2. segment 4. segmentle hemen hemen aynı boydadır segmentler testere dişlidir. Anten sık, beyaz tüylüdür. Baş yer yer uzun, beyaz tüylüdür. Yüzeysel, sık, küçük ama belirgin noktalıdır. Tamamen metalik siyah renklidir. Sadece mandibulların uç kısmı kırmızıkahverengidir. Başın orta kısmı küçük bir çıkıntı taşır. Clypeusun ön kenarı yay gibidir. Pronotumun anterör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülmez. Pronotum enine olup, konvekstir. Pronotumun zemin rengi sarı-kırmızıdır. Disk üzerinde anteriörden posteriöre doğru genişleyecek şekilde yerleşmiş, metalik siyah renkli bir leke bulunur. Pronotum yüzeysel, oldukça seyrek ve küçük noktalamaya sahiptir. Tüysüzdür. Elytra düzensiz, sık ve oldukça iri noktalıdır. Elytra tamamen metalik siyah renklidir. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum üçgenimsi olup, apexte küttür. Metalik siyah renkli olup, seyrek, küçük noktalıdır ve seyrek, uzun tüylüdür. Metalik siyah renktedir. Tüm coxalar, ön femurun bazali, diğer femurların apikali hariç diğer kısımları siyah renklidir. Bütün bacakların geri kalan kısımları sarı-kırmızıdır. Bacaklar kısa, beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğu kadardır. Tırnaklar basittir. Vücudun altı sık, uzun, gümüşi beyaz tüylerle kaplı olup, metalik siyah renklidir. Vücut 5 6 mm uzunluğundadır (Resim 3. 25).

64 48 Resim Smaragdina xanthaspis (Germar, 1824) dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagusun üstten görünüşünde apikal kısım biraz genişlemiştir ve orifisin ortası hizasında maksimum genişliğe sahiptir. Orifisin orta hizasından apexe doğru tedricen sivrileşerek, üçgenimsi bir şekil almıştır. Aedeagus seta taşımaz. Lateralde, aedeagusun apikal kısmı ventrale doğru kıvrıktır ve apexi tedricen sivrileşmiştir (Resim 3. 26). Resim Smaragdina xanthaspis (Germar, 1824) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü TITUBOEA Lacordaire, 1848 Pronotumun arka kısmı yükselmemiştir, elytranın humeral kısmının yüzeyinde konumlanmıştır. Pronotumun arka kısmı biraz yükselmişse, erkekte mandibula genişlememiştir ya da sadece çok az genişlemiştir. Ön koksalar bitişiktir. Vücudun

65 49 alt tarafını kaplayan tüyler kabarık değildir. Pronotum çıplak, genellikle kırmızı ya da iki renklidir. Labrumun ön kenarı az ya da çok emarginat (girintili) veya oyuktur. Üçüncü tarsus lobu bazen dar, ama daima apekste yuvarlanmıştır. Erkekte başın ön kısmı oyuk değil ya da hafifçe emarginattır. Pronotum güçlü ve sık noktalı değildir. Ön bacakların boyu eşeyler arasında belirgin farklılık gösterir. Alt kenar metalik renkli değildir. Tituboea macropus (Illiger, 1800) İncelenen materyal: Bolu: Gerede, 06.VII.2009, 1 örnek. Genel morfolojisi: 1 3. anten segmenti sarımsı kahverengi, diğer segmentler siyahtır. 2. segment yuvarlak, 3. segment silindirik olup, 4. segmentten itibaren testere dişlidir. Antenlerde bazalde sık, kısa, sarımsı beyaz tüylü olup apikale doğru seyrekleşmiştir. Baş uzun, seyrek, sarımsı beyaz tüylüdür. Baş sık, küçük ve yüzeysel noktalıdır. Fronto-clypeal sutur belirgindir. Başın orta kısmında çöküntü bulunur. Clypeus kırışıklı olup, sık ve yüzeysel noktalıdır ve apikalde küttür. Labrum kahverengimsi-siyahtır. Mandibullar uç kısımda sivri olup, iridir. Pronotumun anteriör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülmez. Lateral kenarlar aşağı doğru meyillidir. Posteriör kenar scutelluma doğru küçük fakat belirgin, yuvarlakça çıkıntı taşır. Pronotum anteriör kenarın hemen gerisindeki düz kısım dışında posteriöre doğru, median kısımda daha bariz olmak üzere şişkindir. Pronotum tamamen sarımsı-kahverengidir. Pronotum tüysüz ve noktasızdır. Pronotum kaidede elytra ile hemen hemen aynı genişliktedir. Elytranın noktalaması düzensiz, çok seyrek, küçük ve yüzeyseldir. Elytra suturuna paralel iki çizgi mevcuttur. Elytra sarımsı-kahverengi renktedir. Yuvarlakça, siyah renkli iki omuz lekesi taşır. Ayrıca her iki elytronunda orta noktasında kahverengi iki leke bulunur. Elytra abdomeni üstten tamamen örter. Scutellum apexe doğru uzanmış olup, üçgenimsi şekillidir. Scutellum noktasız ve siyah renktedir. Epipleura dardır.

66 50 Elytranun apexine doğru gittikçe daralarak, elytranın 1/2 lik posteriör kısmında sonlanır. Sarımsı-kahverengidir. Bacaklar tamamen kahverengidir. Erkeğin tibiaları yay gibi kıvrıktır. 1. tarsus segmentinin uzunluğu daha sonra gelen iki segmentin toplam uzunluğu kadardır. Tırnaklar basittir. Vücudun altı uzun, sık, sarımsı beyaz tüylü olup, tamamen siyahtır. Vücut 7,5 9 mm uzunluğundadır (Resim 3. 27). Resim Tituboea macropus (Illiger, 1800) dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagus apikalde üçgenimsi olup, apexi sivridir. Orifisin skleriti üç parçalı olup, lateroventral kısımlarda uzun bir kıl demeti sırası bulunur (Resim 3. 28). Resim Tituboea macropus (Illiger, 1800) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü

67 CRYPTOCEPHALINAE Gylllenhal, 1813 Vücut silindiriktir veya kısa ve ovaldir. Tıknaz görünümlüdür. Dorsal olarak tüysüzdür, daha nadiren çok küçük tüylüdür. Baş gözlere kadar ve bazen tamamen pronotum içine çekilmiştir ve vertikaldir. Alın geniş ve düzdür. Clypeus alından ayrılmamıştır. Gözler çıkıntılı, biraz şişkin ve böbrek şeklindedir. Mandibullar tekdüze olarak büküktür. Antenler ince ve filiform olup, vücut uzunluğunun yarısından daha uzundur. Pronotum eninedir. Bazalde elytra ile aynı genişliktedir ve elytranın kaidesine yakın olarak bağlanmıştır. Bazen anteriör yönde keskince daralmıştır ve dik olarak inen yan taraflara sahiptir. Bazal bölge genellikle dişler taşır. Pronotum diski genellikle pürüzsüzdür. Scutellum iridir ve belirgin olarak fark edilebilir. Elytra paralel yan taraflara sahiptir veya apexte genişlemiştir. Terminal olarak yuvarlaklaşmıştır ve pygidiumu örtmez. Bazı cinslerde elytranın bazal kenarı kalınlaşmıştır. Elytranın diski birleşmiş veya sıralar halinde düzenli noktalamaya sahiptir. Nokta sıraları arasındaki boşluklar düzdür veya yüzey üzerinde çıkıntılıdır. Epipleura oldukça dardır. Prothorax kısadır. Prosternal çıkıntı geniştir. Coxalar küreseldir ve coxal çukurlar kapalıdır. Abdomen sternitleri median olarak oldukça daralmıştır. Dişilerde son sternit çukur taşır. Erkeklerde ise genellikle dişli ya da carinalı olan düz çöküntü taşır. Bacakla orta derecede uzundur. Bazen kısadır. Erkeklerde tarsus segmentleri genişlemiştir. Tırnaklar basit ya da dişlidir CRYPTOCEPHALUS Geoffroy, 1762 Vücut silindirik, fakat büyüklük bakımından değişkendir. Terminal olarak kabaca yuvarlaklaşmıştır ve tüysüzdür veya dorsal olarak seyrek çok küçük tüyler taşır. Gözler böbrek şeklinde, iri, biraz şiş ve alt yarıda genişlemiştir. Clypeus aşağı doğru doğrusal olarak genişlemiştir, yan tarafları düzdür ve belirgin kırışıklara sahiptir. Antenler filiform olup, oldukça uzundur. Pronotum lateral ve anteriör olarak hayli konvekstir. Bazal kısım kısa siyah dişlerden oluşmuş sıra taşır. Scutellum belirgindir, üçgen şekillidir, yassı veya biraz yükselmiştir. Elytra şişkindir, bazal bölge yükselmemiştir. Epipleura anteriör olarak geniş, posteriör olarak dardır. Elytranın diski zayıf noktacıklarla kaplanmıştır veya tekdüze noktalarına sahiptir. Prothorax

68 52 kısadır. Bütün bacakların 3. tarsus segmenti iki lobludur. Dişilerde anal sternit yuvarlaklaşmış çukur taşır ve erkeklerde genellikle kompleks yüzey şekillidir. TÜR TEŞHİS ANAHTARI 1. Vücut yüzeyi üzerindeki siyah kısımlar veya siyah desenler metalik yansımalı... C. violaceus - Vücut yüzeyi üzerinde metalik yansıma yoktur en fazla çok zayıf olarak mevcuttur Pronotum tamamen siyah Pronotum tamamen siyah değil Bacaklar tümüyle siyah. 4 - Bacaklar tümüyle veya kısmen sarı veya kırmızımsı.....c. anticus 4. Her bir elytron normal olarak 2 siyah leke taşır..c. bipunctatus - Her bir elytron normal olarak 3 siyah leke taşır.....c. trimaculatus 5. Elytranın zemin rengi siyah c. flavipes - Elytranın zemin rengi sarı veya kırmızımsı.....c. octopunctatus Cryptocephalus anticus Suffrian, 1848 İncelenen materyal: Bolu: Abant, Dereceören civarı, 19.VI.2009, 1 örnek; Hacıayaz Geçiti, 1080 m, 07.VII.2009, 1 örnek. Genel morfolojisi: 1 5. segmenti sarımsı kahverengi olup, segmentler tamamen siyah renklidir ve filiformdur. Anten kısa, sık, sarımsı beyaz tüylerle kaplıdır. Baş ağız parçalarında daha uzun olmak üzere seyrek sarımsı beyaz tüylerle kaplıdır. Başta nokta bulunmaz. Vertex ve clypeus açık sarı renkli olup, başın geri kalan kısmı metalik siyah renktedir. Fronto- clypeal sutur yoktur. Pronotumun anteriör kısmı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülmez. Lateral kenarlar meyillidir. Posteriör kenar hemen hemen düzdür. Pronotumun anteriör kenarı tamamen, lateral kenarlar ise kesikli olmak üzere sarı şerit taşır.

69 53 Pronotum çok seyrek ve belirgin olmayan noktalıdır. Tüysüzdür. Pronotum siyah renkli olup, metalik yeşil yansımalıdır. Pronotumun bazali elytra ile hemen hemen aynı gelişliktedir. Elytra düzenli sıra halinde, sık ve belirgin noktalıdır. Elytranın her bir elytronunun anteriöründe ve bazalinde birer tane, orta kısmında ise iki tane olmak üzere sarı lekeler taşır. Elytranın zemin rengi metalik siyahtır. Omuzlar belirgin olarak yükselmiştir. Elytra abdomeni tamamen örtmez. Pygidium küçük bir kısımda bariz olarak görülür. Pygidium siyah renkli olup sık, uzun, sarı tüylerle kaplanmıştır. Scutellum apexte sivrilmiş olup, üçgenimsi şekildedir. Noktasız ve tüysüzdür. Metalik siyah renktedir. Epipleura apexe doğru gitttikçe daralarak elytranın apexine doğru sonlanır. Birinci bacak çifti tamamen kahverengi olup, 2. ve 3. bacak çifti tamamen siyahtır. Uzun, sık ve sarı tüyler taşır. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki segmentin toplam uzunluğu kadardır. 3. tarsus segmenti iki lobludur. Tırnaklar basittir. Vücudun altı kısa, sık, beyaz tüylerle kaplı olup, tamamen metalik siyah renktedir. Vücut 3,9 4,7 mm uzunluğudur (Resim 3. 29). Resim Cryptocephalus anticus Suffrian, 1848 dorsal ve ventral görüntüsü

70 54 Genital morfolojisi: Aedeagus dorsalde apikali üçgenimsi olup, apexi yuvarlakçadır. Orifisin dorsalinde sklerit tek parçalı olup apikalde çubuk şeklinde iki parçalı ucu sivri. Bunlarında hemen altında zarımsı sklerit parçalarına benzer şeffaf zarımsı çubuk şeklinde uzantı bulunur; lateralde lateroventral kısımlar çöküktür (Resim 3. 30). Resim Cryptocephalus anticus Suffrian, 1848 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Cryptocephalus bipunctatus (Linnaeus, 1758) İncelenen materyal: Bolu: Mudurnu-Göynük yolu, Sünnet Gölü dönüşü, Sünnet Gölü civarı, 07.VII.2009, 1 örnek; Hacıayaz Geçiti, 1080 m, 07.VII.2009, 1 örnek. Düzce: Hasanlar Barajı, Hasanlar-Yığılca yolu, Yığılca ya 18 km kala, 08.VI.2011, 1 örnek; Güzeldere köyü Hamamönü, 03.VII.2011, 3 örnek. Genel morfolojisi: 1 4. anten segmentleri kısmen sarı-kırmızı, diğerleri siyah renklidir ve filiformdur. Anten ve baş sık, kısa, gümüşi beyaz tüylüdür. Baş sık, küçük ama belirgin noktalıdır. Nokta araları düzdür. Baş kırmızımsı- kahverengi olan mandibulların uç kısımları hariç, tamamen metalik siyah renklidir. Fronto-clypeal sutur yoktur. Pronotumun anteriör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülmez. Lateral kenarlar iyice meyillidir. Bu nedenle üstten bakıldığında görülmez veya sadece posteriör köşeye yakın kısmı görülebilir. Posteriör kenar hemen hemen düzdür ve kenar boyunca küçük dişler taşır. Posteriör köşeler biraz çıkıntılıdır fakat

71 55 elytranın kaidesi üzerine çıkmaz. Pronotum kuvvetli olarak konvekstir. Pronotum tamamen metalik siyah renklidir. Pronotum seyrek, yüzeysel ve küçük noktalıdır. Tüysüzdür. Pronotum bazali elytra ile hemen hemen aynı genişliktedir. Elytra 11 düzenli sıra halinde, sık, derince ve pronotumdan çok daha iri noktalıdır. Nokta araları düzdür. Fakat 1 2. ve 6 7. nokta sıraları arasında sıradakilerle aynı büyüklükte dağınık noktalar mevcuttur. Elytranın zemin rengi sarı-kırmızı olup, siyah lekeler taşır. Her bir elytronda oval, belirgin bir omuz lekesi ve hemen hemen elytranın posteriör yarısının başlangıcında, omuz lekesinden çok daha iri, yuvarlakça bir leke bulunur. Elytranın suturuda dahil tüm kenarları metalik siyah renkli dar bir şeritle kuşatılmıştır. Omuzlar belirgin olarak yükselmiştir. Elytra abdomeni tamamen örtmez. Pygidium bariz olarak görülür. Pygidium tamamen metalik siyah renkli olup, sık, kısa, gümüşi beyaz tüylerle kaplanmıştır. Scutellum apexte yuvarlaklaşmış olup, üçgenimsi şekildedir. Seyrek, yüzeysel ve küçük noktalıdır. Tüysüzdür. Metalik siyah renklidir. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın yaklaşık orta kısmında sonlanır. Metalik siyah renktedir. Bacaklar tamamen metalik siyah renklidir. Bacaklar sık, kısa, gümüşi beyaz tüylüdür. 1. tarsusu segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğu kadardır. 3. tarsus segmenti iki lobludur. Tırnaklar basittir. Vücudun altı sık, kısa, gümüşi beyaz tüylerle kaplı olup, metalik siyah renktedir. Vücut uzunluğu 5 7 mm uzunluğundadır (Resim 3. 31). Resim Cryptocephalus bipunctatus (Linnaeus, 1758) dorsal ve ventral görüntüsü

72 56 Genital morfolojisi: Aedeagusun üstten görünüşte apikali genişlemiştir ve orifisin anteriör kenarı hizasında yan taraflara doğru bombeli olup, bu kısımda maksimum genişliğe ulaşır. Sklerit orifisin büyük kısmını örtecek şekilde, çok geniştir. Orifisin anteriör kenarı orta kısımda apexe doğru sivri olarak çıkıntılıdır. Aedeagus seta taşımaz. Lateralde, aedeagusun apikali oldukça düzdür. Apex sivrileşmiş olup, ventrale doğru biraz kıvrıktır (Resim 3. 32). Resim Cryptocephalus bipunctatus (Linnaeus, 1758) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Cryptocephalus flavipes Fabricius, 1781 İncelenen materyal: Düzce: Aydın köyü çıkışı, Yığılca yolu, 23.V.2011, 1 örnek; Yığılca-Aksaklar köyü, Aksaklar köyüne 1 km kala, 23.V.2011, 2 örnek. Kırıkkale: Kulaksız-Sulakyurt yolu, Sulakyurt a 5 km kala, 07.VII.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: 1 4. anten segmentleri tamamen, 5 7. segmentler kısmen sarıkırmızı, diğerleri siyah renklidir ve filiformdur. Anten sık, uzun, gümüşi beyaz tüylüdür. Baş tüysüzdür. Sık, küçük ama belirgin noktalıdır. Baş metalik siyah renkli olan vertex hariç, tamamen sarı-kırmızı renklidir. Fronto-clypeal sutur yoktur. Pronotumun anteriör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülmez. Lateral kenarlar iyice meyillidir. Bu nedenle üstten bakıldığında görülmez veya sadece posteriör köşeye yakın kısmı görülebilir. Posteriör kenar hemen hemen düzdür ve kenar boyunca küçük dişler taşır. Posteriör köşeler biraz çıkıntılıdır fakat elytranın kaidesi üzerine çıkmaz. Pronotum kuvvetli olarak konvekstir. Pronotum

73 57 metalik siyah renklidir. Erkeklerde ön ve yan kenarları sarı-kırmızı dar bir kuşak çevirir. Bazı dişilerde pronotum tümüyle siyah, bazılarına ise yan kenarı boyunca, ince, sarı-kırmızı bir şerit bulunur. Pronotum sık, küçük ama belirgin noktalıdır. Tüysüzdür. Pronotum bazali elytra ile hemen hemen aynı genişliktedir. Elytra düzensiz, sıkça ve pronotumdan çok daha iri noktalıdır. Elytra sadece sarıkırmızı olan lateral kenarların anteriör yarısı hariç, tamamen metalik siyah renklidir. Omuzlar belirgin olarak yükselmiştir. Elytra abdomeni tamamen örtmez. Pygidium küçük bir kısımda bariz olarak görülür. Pygidium metalik siyah renkli olup, sık, uzun, gümüşi beyaz tüylerle kaplanmıştır. Scutellum apexte sivrileşmiş olup, üçgenimsi şekildedir. Seyrek ve yüzeysel noktalıdır. Tüysüzdür. Metalik siyah renklidir. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın yaklaşık olarak orta ksmını biraz geçecek şekilde sonlanır. Sarı-kırmızı renktedir. Bacaklar genellikle sarı-kırmız renklidir. Erkeklerde orta ve arka coxalar tamamen ve arka femur kısmen siyahtır. Dişilerde sadece arka bacakların coxa ve femur kısımları tamamen siyahtır. Bacaklar sık, uzun, gümüşi beyaz tüylüdür. Erkeklerde 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğu kadardır. Dişilerde 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğunun yarısı kadardır. 3. tarsus segmenti iki lobludur. Tırnaklar basittir. Vücudun altı sık, uzun, gümüşi beyaz tüylerle kaplı olup, metalik siyah renktedir. Vücut 3 5,6 mm uzunluğundadır (Resim 3. 33).

74 58 Resim Cryptocephalus flavipes Fabricius, 1781 dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedegeus dorsalde apeksi üçgenimsi, apikali sivri, yanlarda küçük ince tüylü, orifisin zarımsı skleritleri üç parçalı, yan skleritler kenarlardan orta sklerit üzerine kavisli (Resim 3. 34). Resim Cryptocephalus flavipes Fabricius, 1781 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Cryptocephalus octopunctatus (Scopoli, 1763) İncelenen materyal: Düzce: Hasanlar-Yığılca yolu, Yığılca ya 18 km kala, Hasanlar Barajı alanı, , 1 örnek. Kırıkkale: Kulaksız-Sulakyurt yolu, Sulakyurt a 10 km kala, 07.VI.2011, 1 örnek.

75 59 Genel morfolojisi: 1. anten segmentinin bir kısmı ve 2 4. segmentler kahverengidir segmentler siyah renklidir ve filiformdur. Anten uzun, seyrek ve beyaz tüylüdür. Baş ağız parçaları da dahil olmak üzere uzun, seyrek, beyaz türlüdür. Sık, küçük ve belirgin fakat derin olmayan noktalıdır. Baş tamamen siyah renklidir. Fronto-clypeal sutur yoktur. Pronotumun anteriör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülür ve öne doğru belirgin çıkıntı yapmıştır. Lateral kenarlar yere doğru paralel olarak genişlemiştir. Posteriör kenar scutelluma doğru girinti yapmış olup posteriör kenar boyunca yerleşmiş küçük dişler taşır. Posteriör köşeler yuvarlaklaşmış olup elytranın kaidesi üstüne çıkar. Pronotumun anteriör kenarının tamamı, lateral kenarlarda ve median hatta sarı bir şerit bulunur. Bu median hattaki sarı şerit "Y" şeklindedir. Pronotum sıkça, küçük, belirgin fakat derin olmayan noktalıdır. Tüysüzdür. Pronotumun bazali elytra ile hemen hemen aynı genişliktedir. Elytra düzensiz, sık, pronotuma göre daha büyük noktalıdır. Elytranın zemin rengi kahverengidir. Her bir elytronun anteriörüne yakın büyük ve küçük olmak üzere iki adet, posteriörüne yakın bir adet siyah lekeler bulunur. Her bir elytronun etrafı siyah bir kuşakla çevrilmiştir. Omuzlar belirgindir. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte ucu yuvarlaklamış olup, üçgenimsi şekildedir. Noktasız ve tüysüzdür. Siyah renklidir. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın sonuna doğru sonlanır. Epipleuranın yarısı kahverengi olup, diğer yarısı ise siyah renklidir. Bacaklar tamamen metalik siyah renklidir. Bacaklar sık, uzun beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki segmentin toplam uzunluğundan daha uzundur. 3. tarsus segmenti iki lobludur. Tırnaklar basittir. Vücudun altı sık, kısa, beyaz tüylerle kaplı olup, metalik siyah renklidir. Vücut 5,3 6,2 mm uzunluğundadır (Resim 3. 35).

76 60 Resim Cryptocephalus octopunctatus (Scopoli, 1763) dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagus apikalde üç parçalı, ortadaki parça keskin köşeli bir levha gibi olup apexte üçgenimsi ve ucu sivri, yanlardaki parçalar ise lateralde kavisli böbrek şeklinde; lateralde ise lateroventral bölgeler çukurlaşmış, apexi ventrale doğru hafif çıkıktır (Resim 3. 36). Resim Cryptocephalus octopunctatus (Scopoli, 1763) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Cryptocephalus trimaculatus Rossi, 1790 İncelenen materyal: Düzce: Hasanlar Barajı, Hasanlar-Yığılca yolu, 18 km to Yığılca ya 18 km kala, 08.VI.2011, 1 örnek.

77 61 Genel morfolojisi: 1 ve 5. anten segmentleri kısmen, 2 4. segmetleri tamamen sarıkırmızı, diğerleri kahverengidir ve filiformdur. Anten ve baş sık, uzun, gümüşi beyaz tüylüdür. Baş sık, küçük ama belirgin noktalıdır. Baş tamamen siyah renklidir. Alın üzerinde median hatta uzunlamasına bir çizgi mevcuttur. Fronto-clypeal sutur yoktur. Pronotum anteriör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üztten bakıldığında görülmez. Lateral kenarlar iyice meyillidir. Bu nedenle üstten bakıldığında görülmez veya sadece posteriör köşeye yakın kısmı görülebilir. Posteriör kenar hemen hemen düzdür ve kenar boyunca küçük dişler taşır. Posteriör köşeler biraz çıkıntılıdır fakat elytranın kaidesi üzerine çıkmaz. Pronotum kuvvetli olarak konvekstir. Pronotum tamamen metalik siyah renklidir. Pronotum seyrek, yüzeysel ve küçük noktalıdır. Tüysüzdür. Pronotum bazali elytra ile hemen hemen aynı genişliktedir. Her bir elytron üzerinde 11 düzenli sıra halinde, sıkça ve pronotum daha iri noktalıdır. 1. nokta sırası ile sutur arasında ve 6 7. nokta sıraları arasında, sıradakilerle aynı büyüklükte, daha seyrek ve dağınık noktalar vardır. Elytranın zemin rengi sarı-kırmızı olup, her bir elytronda üç siyah leke bulunur. Bu lekelerden bir tanesi omuz üstüne yerleşmiştir. Diğer iki tanesi elytranın posteriör yarısı başlarında yerleşmiştir. Bunlardan sutura yakın olan daha büyüktür. Elytranın sarıkırmızı renkli olan lateral kenarları hariç, sutur da dahil diğer kenarları dar, siyah bir şeritle kuşatılmıştır. Omuzlar belirgin olarak yükselmiştir. Elytra abdomeni tamamen örtmez. Pygidium bariz olarak görülür. Pygidium siyah renkli olup, sık, uzun, gümüşi beyaz tüylerle kaplanmıştır. Scutellum apexte yuvarlaklaşmış olup, üçgenimsi şekildedir. Seyrek, yüzeysel ve noktalıdır. Tüysüzdür. Metalik siyah renklidir. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın neredeyse sonuna ulaşır. Sarı-kırmızı renktedir. Tüm bacaklar tamamen siyah renklidir. Bacaklar sık, uzun, gümüşi beyaz tüylüdür. 1. tarsusu segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğunun 2/3 ü kadardır. 3. tarsus segmenti iki lobludur. Tırnaklar basittir. Vücudun altı sık, uzun, gümüşi beyaz tüylerle kaplı olup, siyah renktedir.

78 62 Vücut 5-7,5 mm uzunluğundadır (Resim 3. 37). Resim Cryptocephalus trimaculatus Rossi, 1790 dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagus üstten görünüşte apex kısmında yuvarlakça sivrileşmiştir. Aedeagusun ucu apexe yakın kısımda karakteristik olarak, apexin her iki tarafında biter, oldukça derin ve geniş, bariz girintiler taşır. Aedeagus sadece orifisin anteriör kenarının üzerindeki kısımlarda seta taşır. Setalar apexe kadar yayılmıştır. Lateralde, aedeagusun apikali ventral kısımda oldukça düz olup, dorsal kısımda biraz bombelidir. Apex sivrileşmiştir (Resim 3. 38). Resim Cryptocephalus trimaculatus Rossi, 1790 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Cryptocephalus violaceus Laicharting, 1781 İncelenen materyal: Düzce: Odayeri platosu yolu, Odayeri platosuna 3 km kala, 24.V.2011, 1 örnek; Hasanlar Barajı, Hasanlar-Yığılca yolu, Yığılca ya 18 km kala,

79 63 08.VI.2011, 23 örnek; Aydın köyü Yığılca arası, Aydın köyünü 1 km geçe, 08.VI.2011, 1 örnek; Beyköy yolu, Çınarlı köyü, 09.VI.2011, 2 örnek; Odayeri platosu, 09.VI.2011, 1 örnek; Hasanlar Barajı, 09.VI.2011, 1 örnek; Kent ormanı dönüşü civarı, Düzce-Yığılca yolu, 02.VII.2011, 11 örnek; Düzce-Güzeldere şelalesi yolu, Güzeldere köyü, 03.VII.2011, 23 örnek; Güzeldere şelalesi civarı, 03.VII.2011, 3 örnek; Güzeldere köyü, Hamamönü, 03.VII.2011, 2 örnek; Güzeldere şelalesi civarı, Hacı Yakup köyü, Orta çıkışı, 03.VII.2011, 1 örnek. Kırıkkale: Kulaksız- Sulakyurt yolu, Sulakyurt a 5 km kala, 07.VII.2011, 1 örnek; Kulaksız-Sulakyurt yolu, Sulakyurt a 20 km kala, 25.VI.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: Anten segmentleri tamamen siyah olup uzun, seyrek, sarımsı beyaz tüylüdür. Baş sık, küçük, belirgin fakat derin olmayan noktalıdır. Baş ağız parçaları dahil olmak üzere siyah renkte olup, metalik yeşil yansımalıdır. Frontoclypeal sutur yoktur. Pronotumun antetör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülmez. Lateral kenarlar iyice meyillidir. Bu nedenle üstten bakıldığında görülmez veya sadece posteriör köşeye yakın kısmı görülür. Posterior kenar hemen hemen düz olup scutelluma doğru biraz girinti yapmıştır. Pronotum sık, düzensiz, belirgin ve derin olmayan noktalıdır. Pronotum tamamen siyah olup, metalik yeşil yansımalıdır. Tüysüzdür. Pronotum bazali ile elytra hemen hemen aynı genişliktedir. Elytra düzensiz, sık ve belirgin noktalıdır. Elytra tamamen siyah renkli olup, metalik yeşil yansımalıdır. Omuzlar belirgindir. Elytra abdomeni tamamen örtmez. Pygidium küçük bir kısımda bariz olarak görülebilir. Pygidium siyah renkli olup, sık, uzun, beyaz tüylerle kaplanmıştır. Scutellum apexte sivrileşmiş olup, üçgenimsi şekillidir. Tüysüzdür. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın neredeyse sonuna ulaşır. Siyah renkte olup, metalik yeşil yansımalıdır ve epiplaura kenarında tek sıra sarımsı beyaz bir tüy sırası vardır. Bacaklar tamamen siyah olup, metalik yeşil yansımalıdır. Bacaklar sık, uzun ve sarımsı beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki

80 64 segmentin uzunluğundan daha uzundur. 3. tarsus segmenti iki lobludur. Tırnaklar basittir. Vücudun altı sık, kısa, sarımsı beyaz tüylerle kaplı olup, siyah renkli olup, metalik yeşil yansımalıdır. Vücut 5 6 mm uzunluğundadır (Resim 3. 39). Resim Cryptocephalus violaceus Laicharting, 1781 dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagus dorsalde apikali üçgenimsi olup, apexi sivridir. Lateroventrali uzun tüylüdür. Orifisde birbiriyle bağlantısı olmayan kahverengimsisiyah iki parçalı sklerit bulunur. Bu skleritlerin hemen altında kanca şeklinde iki kitinize yapı bulunur; lateralden görünüşte ucu ventrale doğru kıvrıktır (Resim 3. 40). Resim Cryptocephalus violaceus Laicharting, 1781 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü

81 CHRYSOMELINAE Weise, 1916 Vücut büyük kısımda genişçe ovaldir. Bazen yuvarlaklaşmıştır veya neredeyse karemsi, şişkin ve dorsal olarak tüysüzdür. Baş geniş olup, hemen hemen gözlere kadar pronotum içine girmiştir. Biraz eğimlidir veya prognattır. Alın genellikle uzunluğuna çöküntü taşır. Clypeus alından ayrılmış olup, anteriör ve posteriör kısımlar halinde tekrar bölünmüştür. Gözler uzamış veya oval olup, düz veya girintili iç kenara sahiptir ve orta derecede şişkindir. Mandibullar büyük kısımda kalındır, hayli büküktür ve terminal kısımlarda sivridir. İç kısımda bir veya iki diş taşır. Bazen palpus maxillarisin apexlerinin bulunduğu yerde, kaidedeki yan taraflar üzerinde çentik taşır. Antenler oldukça kısadır ve apexleri genellikle sadece elytranın kaidesine ulaşır. Apikal yarıda sıkça çok küçük tüylüdür. 1. segment hayli kalınlaşmıştır segmentler genişlemiştir. Pronotum genellikle eninedir. Anteriör olarak oldukça dardır. Genellikle yuvarlaklaşmış olup, çıkıntılı anteriör köşelere sahiptir. Scutellum düzdür ve çeşitli şekillerdedir. Elytra bazal olarak genellikle pronotumdan biraz daha geniştir. Apikal olarak yuvarlaklaşmıştır. Abdomeni tamamen örter ve omuzlar az çok belirgindir. Elytranın diski noktalama sıraları taşır ve sıralar bazen çiftler halindedir. Noktalama genellikle düzensiz sıralar halinde düzenlenmiştir. Prothorax geniş ve kısadır. Prosternal çıkıntı bazen oldukça dar olsa da daima fark edilebilir şekildedir. Ön coxal çukurlar açıktır, daha nadiren kapalıdır. Femurlar genellikle kalınlaşmıştır, tibiaların yerleşebileceği uzunluğuna çöküntü taşırlar. Tibialar mahmuz taşımaz, bazen apexin yakınında üç köşeli çıkıntı taşırlar. Tırnaklar basit olup, dişler taşır veya bitişiktir. CİNS TEŞHİS ANAHTARI 1. Elytranın arka kısmının iç kısmı çok ince fakat belirgin tüy (cilia) taşır chrysolina - Elytranın arka kenarının iç kısmı tüy taşımaz En azından orta ve arka tibialar apikal olarak (uçta) köşeli veya diş benzeri. Vücudunun üst yüzeyi metalik parıltılı değil.....gonioctena

82 66 - Arka (genellikle orta ve önlerde dahil) tibialar apikal olarak (uçta) köşeli veya diş benzeri değil Bacakların tırnak segmentleri bazal kısımda belirgin olarak bir köşe veya bir küçük diş taşır pharatora - Bacakların tırnak segmentleri basit yapıda Ön koksal oyuklar arka kısımda kapalı. Entomoscelis - Ön koksal oyuklar arka kısımda açık Elytra üzerindeki birincil noktalar uzunlamasına sıralar halinde düzenlenmiş.....neophaedon - Elytra karışık noktalı (Elytra düzensiz noktalı) Pronotum elytradan belirgin olarak daha dar, tibiaların dış tarafları oyuklu......chrysomela - Pronotum elytradan belirgin olarak daha dar değil, tibiaların dış tarafları oyuklu değil.. Plagiodera CHRYSOMELA Linnaeus, 1758 Vücut iri veya orta büyüklüktedir. Oval ve biraz konvekstir. Baş küçük olup, gözlerin merkezine kadar pronotum içerisine çekilebilir. Gözler uzamış-oval olup, biraz girintilidir. mandibullar geniş olup, apexte iki diş taşır. Antenler kısadır. 7.'den itibaren anten segmentleri yayvandır ve derece derece büyümüştür. Pronotum nispeten küçüktür, enine veya karemsidir, yayvan veya biraz konvekstir. Derince çentiklenmiş anteriör kenara ve ince saçağa sahiptir. Çoğu türlerde pronotumun lateral sırt kısımları derin çöküntü vasıtasıyla diskten ayrılmıştır. Elytra kaidede pronotumdan epeyce daha geniştir. Elytra hayli çıkıntılı omuzlara sahiptir. Elytranın apexleri diş taşır. Epipleura geniş ve yayvandır. Prothorax kısadır. Coxalar arasında oldukça geniş saçaklı prosternal çıkıntı taşır. Mesothorax dar olup, prosternal çıkıntının ucunun yerleşebilmesi için üçgen şeklinde oyuk taşır. Bacaklar orta derecede kalındır. Tibialar iyi gelişmiştir ve tetrahedraldir (dört yüzlüdür). 2. tarsus segmenti geri kalanlardan daha dardır, 3. tarsus segmenti iki lobludur veya apexte çentiklidir. Tırnağın çıktığı segment iki lobludur veya apexte çentiklidir. Tırnağın çıktığı segment bazen tırnağın alt tarafı üzerinde, uzamış diş taşır.

83 67 TÜR TEŞHİS ANAHTARI 1. Elytra tümüyle kırmızı veya sadece apexde siyahlaşmış, çok nadiren kahverengi veya siyahımsı......c. populi - Elytra siyah desenler taşır....c. vigintipunctata Chrysomela populi Linnaeus, 1758 İncelenen materyal: Düzce: Kavakbıçkı köyü, Bostanyatak, 24.V.2011, 1 örnek. Kırıkkale: Kırıkkale Osmangazi Mahallesi, 24.VII.2011, 98 örnek; Hasandede kasabası, 06.VIII.2011, 76 örnek. Genel morfolojisi: Anten tamamen siyah olup, metalik mavi-yeşil yansımalıdır ve filiformdur. Anten seyrek, kısa, sarımsı-beyaz tüyler taşır. Baş sadece ağız parçaları üzerinde seyrek, kısa, sarımsı-beyaz tüyler taşır. Başın vertexde dâhil özellikle yan kısımları sıkça, küçük ama belirgin noktalıdır. Baş, siyahımsı koyu kahverengi olan ağız parçaları hariç, siyah olup, metalik mavi-yeşil yansımalıdır. Fronto-clypeal sutur "V" biçiminde girintili olup, bazen ortasına median oluk birleşerek "Y" biçiminde bir şekil oluşur. Pronotumun anteriör köşesi belirgin olarak çıkıntılıdır. Bu nedenle pronotumun ön kenarı düzgünce, kuvvetli olarak içbükeydir. Lateral kenarlar üstten bakıldığında tamamen görülebilir. Posteriör kenar elytranın kaidesine doğru tüm kenar boyunca dışbükeydir. Posteriör köşeler köşeli bir yapıdadır. Pronotum enine olup, biraz konvekstir. Tamamen siyah olup, metalik mavi-yeşil yansımalıdır. Pronotumun lateral kallusları biraz kabarmış olup, diskten boyuna birer oluk ile ayrılırlar. Bu oluğun içinde düzensiz, yer yer birleşmiş, sık ve iri noktalar mevcuttur. Lateral kallusların üzeri sık, oluk içindekilerden daha küçük ama belirgin noktalıdır. Pronotum diski seyrek, yüzeysel ve küçük noktalıdır. Tüysüzdür. Pronotum bazali elytradan çok daha dardır.

84 68 Elytra düzensiz, sık, pronotum diskindekilerden daha iri noktalıdır. Elytra tamamen sarı-kırmızı renktedir. Sadece her bir elytronun apexinde küçük siyah renkli birer leke bulunur. Omuzlar belirgindir. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte yuvarlaklaşmış olup, üçgen biçimindedir. Çok seyrek, küçük noktalı ve tüysüzdür. Scutellum siyah olup, mavi-yeşil yansımalıdır. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın sonuna kadar ulaşır. Sarı-kırmızı renktedir. Bacaklar tamamen siyah olup, metalik mavi-yeşil yansımalıdır. Bacaklar seyrek, çok kısa, sarımsı-beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğunun 2/3 'ü kadardır. 3. tarsus segmenti yarı uzunluğuna kadar çentiklenmiştir. Tırnaklar basittir. Vücudun çok seyrek kısa, sarımsı beyaz tüyler taşır. Siyah olup, metalik mavi-yeşil yansımalıdır. Vücut uzunluğu mm uzunluğundadır (Resim 3. 41). Resim Chrysomela populi Linnaeus, 1758 dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagus üstten görünüşte apikali apex kısmında daha belirgin olmak üzere daralmış olup, yuvarlakça çıkıntılanmıştır. Orifisin anteriör kenarı yuvarlaklaşmıştır. Orifisin dorsalinde, orifisin yaklaşık olarak yarısına kadar uzanan, bir çift belirgin iç plak görülür. Aedeagus sadece apexin bazali ile yaklaşık orifisin anteriör yarısının ortası hizasına kadar olan bölümde, yan taraflarda setalar taşır. Apexte seta bulunmaz. Lateralde, aedeagusun apikali ventrale doğru belirgin olarak kıvrıktır ve apexte sivrileşmiştir. Lateral setalar apexe ulaşmaz (Resim 3. 42).

85 69 Resim Chrysomela populi Linnaeus, 1758 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Chrysomela vigintipunctata (Scopoli, 1763) İncelenen materyal: Kırıkkale: Sulakyurt-Balışeyh yolu, Sulakyurt a 3 km kala, 26.VI.2011, 1 örnek; Sulakyurt a 3 km kala, 25.VI.2011, 2 örnek. Genel morfolojisi: 1 5. anten segmentleri kısmen altın sarısı olup geri kalan kısmı ile segmentler tamamen siyah renktedir ve filiformdur. Anten seyrek, kısa, sarımsı-beyaz tüyler taşır. Başta ağız parçaları da dahil tüy bulunmaz. Clypeus iki dişlidir. Başta sık, belirgin fakat derin olmayan noktalıdır. Baş tamamen siyah renkli olup, metalik yeşil yansımalıdır. Frontu-clypeal sutur belirgindir. Pronotumun anteriör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülmez ve anteriör köşeler içbükeydir. Lateral kenarlar çok meyilli olmayıp üstten bakıldığında görülebilir. Posteriör köşeler köşeli şekildedir. Pronotumda lateral kalluslar mevcut olup bunları pronotum diskinden bir sıra nokta dizisi taşır. Pronotum diski sık, belirgin olmayan noktalı olup, tüysüzdür. Lateral kalluslar üzerindeki noktalar pronotum diskine göre daha ve belirgindir. Pronotum diski siyah olup, lateral kalluslar sarımsı-kahverengidir. Lateral kallusların üzerinde pronotum diski ile birleşik nokta şeklinde siyah leke mevcuttur. Pronotumun bazali elytranın bazalinden biraz dardır.

86 70 Elytranın zemin rengi sarımsı-kahverengi olup, üzerinde leopar desenler mevcuttur. Elytra sık, düzensiz ve pronotuma nazaran çok daha iri noktalıdır. Elytra suturunda çok geniş olmayan siyah renkli bir şerit bulunur. Omuzlar belirgindir. Tüysüzdür. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte sivrileşmiş olup, üçgen biçimindedir. Noktasız ve tüysüzdür. Scutellum siyah olup, mavi-yeşil yansımalıdır. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın sonuna kadar ulaşır. Üzerinde sık, belirgin olmayan noktalar olup, sarımsı-kahverengidir. Bacaklarda coxanın tamamı, diğer segmentlerin bir kısmı altın sarısı renkte olup geri kalan kısımlar tamamen metalik siyahtır. Femurun apikalinde sarı, uzun, sık tüyler bulunmakla birlikte geri kalan kısımlarda tüy bulunmaz. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğunun yarısı kadardır. 3. tarsus segmenti iki lobludur. Tırnaklar basittir. Vücudun altı tüysüzdür, abdomen segmentlerinin bir kısmı sarı renkli olup geri kalan kısımları siyah renklidir. Vücut 6,5 8,5 mm uzunluğundadır (Resim 3. 43). Resim Chrysomela vigintipunctata (Scopoli, 1763) dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagus dorsalde apikali üçgenimsi olup, ucu küt, apikalde uzantılı, orifisde tek merkezden çıkan devamında ise iki kola ayrılarak uzanan apikal kenarları sivri iki skleritli, lateral görünüşte apikali sivri, ventrale doğru kıvrıktır (Resim 3. 44).

87 71 Resim Chrysomela vigintipunctata (Scopoli, 1763) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü PLAGIODERA Chevrolat, 1836 Vücut genişce oval, donuk metalik mavi, mavimsi yeşil veya mavimsi menekşe renginde, ventrali siyahtir. Labrum, ilk beş anten segmenti, mandibulanın uç kısmı, trochanter, tibianın uç kısmı ve son segment hariç tarsi açık kahve veya sarımsı pas rengindedir. Bacaklar ve diğer anten segmentleri siyah; pronotum küçük, sık, karışık noktalı; humeral callus iri çıkıntılı, epipleura oldukça geniş, keskince alta doğru dönük, içe kavis oluştururarak batar ve abdomenin sternitine derince iz bırakır. Elytra geniş derin, yoğun düzensiz noktalıdır. Abdomen sternitleri parlak, tüysüz, son sternitin ucu sarı beneklidir. Plagidera versicolora (Laicharting, 1781) İncelenen materyal: Bolu: Aydın köyü-yığılca arası, 1 km past to Aydın köyünü 1 km geçe, 08.VI.2011, 3 örnek. Kırıkkale: Rafinari, 20.V.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: Antenin ilk 5 segmenti sarı renkli olup, segmentler siyah renktedir. Antenler uzun, çok sık olmayan beyaz tüyler bulunur. Başta ağız parçaları da dahil tüy bulunmaz. Baş tamamen metalik siyah renktedir. Clypeus küttür. Frontoclpeal sutur yoktur.

88 72 Pronotumun anteriör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülür. Lateral kenarlar aşağı doğru meyillidir ve üstten bakıldığında görülebilir. Posteriör kenar scutelluma doğru girintili olup, köşeler sivridir. Pronotum sık, küçük ve yüzeysel noktalıdır. Pronotum metalik yeşil renktedir. Tüysüzdür. Pronotumun bazali elytranın kaidesinden daha dardır. Elytra düzensiz, sık, pronotuma göre daha büyük noktalıdır. Elytra metalik yeşil renktedir. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte sivri olup, üçgenimsi şekildedir. Noktasız ve tüysüzdür. Siyah renktedir. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın sonuna ulaşır. Siyah renktedir. Bacaklar tamamen siyah renktedir. Bacaklarda kısa, seyrek, sarı tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki segmentin uzunluğunun yarısı kadardır. 3. tarsus segmenti iki lobludur. Tırnaklar basittir. Vücudun altı tüysüz olup, tamamen siyah renktedir. Vücut 2,5 4,5 mm uzunluğundadır (Resim 3. 45). Resim Plagidera versicolora (Laicharting, 1781) dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagus dorsalde apekse doğru tedricen daralır, orifisde bulunan sklerit tek parçalı ve uzun; lateralde ise ventrale doğru kıvrıktır (Resim 3. 46).

89 73 Resim Plagidera versicolora (Laicharting, 1781) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü PHRATORA Chevrolat, 1836 Vücut küçük, uzamış ve yan taraflarda biraz yuvarlaklaşmıştır. Baş küçük, eğimli olup, üstten bakıldığında zayıfça görülebilir. Clypeus alından zayıf bir çizgi vasıtasıyla ayrılmıştır. Alın, clypeusun üstündeki çıkıntıyla iki tüberkül halinde bölünmüş olan uzunlamasına çöküntü taşır. Mandibullar biraz büküktür ve üç dişlidir. Gözlük oval olup, hayli konvekstir. Antenler vücut boyunun yarısından daha uzun değildir. Beş apikal segment biraz kalınlaşmıştır. Pronotum eninedir, tetragonaldir ve elytradan biraz daha dardır. Yan taraflar incedir (narindir) fakat belirgin saçak taşır. Elytra hemen hemen paralel yan taraflara sahiptir ve apexte genişçe yuvarlaklaşmıştır. Dokuz tane tam noktalama sırası ve scutellum yakınında kısalmış bir noktalama sırası taşır. Sıralar arasındaki boşluklar küçük ve sıkça noktalıdır. Bazen 7. ve 8. veya 6. ve 9. sıralar arasındaki kabaca noktalıdır. Epipleura geniş olup, apexe doğru gittikçe derece derece incelir. Coxalar arasındaki prosternal çıkıntı medial olarak daralmıştır ve bir omurga benzeri şişkinleşmiştir. Kenarları boyunca uzun saçak taşır, apikal olarak genişlemiştir ve küt olarak yuvarlaklaşmış yapıdaki terminali mesothoraxdaki oyuğa yerleşir. Bacaklar oldukça uzundur. Femurlar biraz kalınlaşmıştır. Tibialar terminal olarak irileşmiştir. 2. tarsus segmenti küçüktür, 3. iri, geniş ve iki lobludur. Tırnaklar diş taşır.

90 74 Phratora tibialis (Suffrian, 1851) İncelenen materyal: Düzce: Çavuşur platosu, 09.VI.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: Anten segmentleri tamamen siyah olup, metalik yeşil yansımalıdır ve filiformdur. Kısa, seyrek ve sarımsı-beyaz tüy bulunur. Başta ağız parçaları hariç tüy bulunmaz. Ağız parçalarında ise uzun, seyrek, sarımsı-beyaz tüy bulunur. Clypeus tek parçalı ve düzdür. Başta sık, belirgin fakat derin olmayan noktalar bulunur. Baş tamamen metalik siyah renkte olup metalik yeşil yansımalıdır. Frontoclypeal sutur belirgindir. Pronotumun anteriör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülebilir. Lateral kenarlar aşağı doğru meyilli olup, üstten bakıldığında görülebilir. Posteriör köşeler belirgin olup, köşeleri sivridir. Pronotum tamamen siyah renkte olup, metalik yeşil yansımalıdır. Pronotum sık, küçük, belirgin fakat yüzeysel noktalıdır. Tüysüzdür. Pronotumun bazali elytranın bazali ile hemen hemen aynı genişliktedir. Elytra siyah renkte olup, metalik yeşil yansımalıdır. Elytra noktalaması düzenli olup, noktalar arası düzdür. Omuzlar belirgindir. Tüysüzdür. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte yuvarlaklaşmış olup, üçgen biçimindedir. Noktasız ve tüysüzdür. Scutellum siyah renklidir. Epipleura metalik siyah renkte olup, geniştir ve apexe doğru gittikçe daralarak elytranın sonuna kadar ulaşır. Bacaklar tamamen siyah renkte olup, metalik yeşil yansımalıdır. Seyrek, kısa, sarımsı-beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğunu kadardır. 3. tarsus segmenti iki lobludur. Tırnaklar basittir. Vücudun altı seyrek, kısa, sarımsı-beyaz tüylüdür. Siyah renkte olup, metalik yeşil yansımalıdır. Vücut 4,7 5,9 mm uzunluğundadır (Resim 3. 47).

91 75 Resim Phratora tibialis (Suffrian, 1851) dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagus dorsalde apikali üçgenimsi olup, apexi küttür. Orifisinde sklerit apikale doğru uzamıştır. Posteriörü hafif çöküktür. Lateralde apex küt olup, lateroventral kısımlar şişkindir (Resim 3. 48). Resim Phratora tibialis (Suffrian, 1851) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü NEOPHAEDON Jakobson, 1901 Vücut oldukça küçük, oval veya yuvarlakça ovaldir ve şişkindir. Dorsal olarak tüysüz, ventral olarak çok küçük tüylüdür. Baş anteriör olarak dardır. Clypeus enine olarak üçgen şekillidir ve alından belirgin olarak ayrılmıştır. Mandibullar geniş ve yayvan olup, apikal dişler taşır. Gözler dar ve oval olup, biraz girintilidir. Antenler ince ve kısadır. Beş apikal segment sıkça küçük tüylüdür ve diğer segmentlerden

92 76 daha kalındır. Pronotum saçaklı ve eninedir. Elytronların her biri dokuz düzenli noktalama sırası taşır. Bunlardan scutellum yakınındaki sıra kısalmıştır. Elytranın lateral kenarı saçaklıdır. Coxalar arasında prothorax oldukça dar olup, genişlemiş ve yuvarlaklaşmış apexe sahiptir. Mesothorax geniş olup, prothoraxın apexinin yerleştiği oyuk taşır. Femurlar tibiaların yerleşmesi için uzunlamasına geniş çöküntü taşır. Tibialar mahmuz taşımaz. 3. tarsus segmenti derince iki lobludur. Neophaedon pyritosus (Rossi, 1792) İncelenen materyal: Bolu: Çobanlar köyünü 5 km geçe, 23.V.2011, 2 örnek; Aydın köyünün çıkışı, Yığılca yolu, 23.V.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: Antenler tamamen siyah olup, platin rengi yansımalıdır. Antenler seyrek, uzun, sarı renkli tüylüdür. Başta ağız parçaları hariç tüy bulunmaz. Ağız parçalarında bulunan tüyler çok sık olmayan, uzun, sarı renklidir. Baş tamamen siyah renkli olup, metalik yeşil renktedir. Clypeus hilal şeklinde oyuktur. Fronto-clypeal sutur yoktur. Pronotumun anteriör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülmez. Lateral kenarlar iyice meyillidir. Bu nedenle üstten bakıldığında görülmez. Posteriör kenar düz olup, köşeleri görülmez. Pronotum sık, düzensiz ve belirgin noktalıdır. Pronotum tamamen siyah renkli olup, metalik yeşil yansımalıdır. Tüysüzdür. Pronotumun bazali elytranın kaidesinden daha dardır. Elytranın noktaları düzenli sıralar halinde olup, derin, belirgin ve sıktır. Düzenli olan nokta sıraları arasında düzensiz, küçük, yüzeysel noktalar bulunur. Elytra tamamen siyah renkte olup, metalik yeşil yansımalıdır. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte sivri olup, üçgenimsi şekildedir. Noktasız ve tüysüzdür. Siyah renkte olup, metalik yeşil yansımalıdır. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın sonuna ulaşır. Siyah renkte olup, metalik yeşil yansımalıdır.

93 77 Bacaklar tamamen siyah renkte olup, metalik yeşil yansımalıdır. Bacaklarda kısa, seyrek, sarımsı beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki segmentin uzunluğu kadardır. 3. tarsus segmenti iki lobludur. Tırnaklar basittir. Vücudun altı seyrek, kısa, sarımsı beyaz tüylerle kaplı olup; tamamen siyah renkte olup metalik yeşil yansımalıdır. Vücut 3,2 3,8 mm uzunluğundadır (Resim 3. 49). Resim Neophaedon pyritosus (Rossi, 1792) dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagus apikalde üçgenimsi olup, apexi küttür. Orifis şeffaf yapılı skleritli, apikali çatal şeklinde; lateralde kanca görünümündedir (Resim 3. 50). Resim Neophaedon pyritosus (Rossi, 1792) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü

94 CHRYSOLINA Motschulsky, 1860 Vücut iri veya orta büyüklüktedir. Şişkin, oval, oblong veya yuvarlaklaşmıştır. Dorsal olarak tüysüzdür. Gözler şişkindir, uzamış ve böbrek şeklindedir. Anten çukurlarından farklı uzaklıklarda yerleşmişlerdir. Mandibullar kalın ve hayli bükülmüştür. Antenler birbirinden ayrık olarak yerleşmişlerdir ve genellikle kısadır. Beş veya altı bazal segment parıltılı ve incedir. Diğer segmentler daha kalın olup, sıkça çok küçük tüylüdür. Pronotumun genişliği uzunluğunu geçer. Nadir olarak pronotum hemen hemen karemsi, dar ve saçaklı olup, çıkıntı yapmış anteriör köşelere sahiptir. Lateral sırt bölgeleri genellikle uzunluğuna kaba noktalama sırası veya basıklık vasıtasıyla diskten ayrılmıştır. Bunlar bazen vertikal bir oyuk ya da kıvrım gibi görünürler. Elytranın diski düzenli veya düzensiz noktalama sırası taşır. Epipleura horizantal veya biraz eğiktir. Kaidede geniş olup, apexe doğru gittikçe derece derece incelir ve apikal yarıda kısa tüy taşır. Prothorax kısa ve geniştir. Prosternal çıkıntı posteriör olarak genişlemiştir. Ön coxal çukurlar geniştir. Mesothorax median olarak derin çentik taşır ve prosternal çıkıntının terminali bu çentiğe ulaşır. Bacaklar orta boydadır. Tibialar altta omurgalar taşır ve apexleri sık sert tüye sahiptir. 3. tarsus segmenti apikal olarak biraz çentiklenmiştir veya düzdür. Dişilerde tasus segmentlerinin alt tarafı düz uzunluğuna hat taşır. TÜR TEŞHİS ANAHTARI 1. Elytra üzerinde metalik yansıma yok veya zorlukla fark edilebilir. Elytra tek düze koyu sarı, tuğla kırmızısı veya kahverengimsi kırmızı, bazen noktalar ve/veya sutur siyahımsı c. pseudolurida - Elytra ya siyah (veya siyah olup metalik parıltılı) bazen kırmızı kenarlara sahip yada kırmızımsı kahverengi olup belirgin metalik yansımalı Elytra siyah olup sarı, kırmızımsı veya kırmızı lateral kenarlara sahip Elytra tek düze renkli (uniform) 4

95 79 3. Pronotumun ön köşeleri daha kısa, oldukça küt (obtus). Elytranın anterior kısmında birinci ve ikinci dış nokta sıraları belirgin olarak ayrılmıştır.c. sanguinolenta - Pronotumun ön köşeleri daha uzun hafifçe sivrilmiş. Elytranın anterior kısmında birinci ve ikinci dış nokta sıraları birbirine yakındır ve genellikle biraz karışmıştır (birbiri içine girmiştir)......c. gypsophilae 4. Pronotumun lateral kenarı arka köşeler civarında bir oyuk veya noktalama vasıtasıyla orta kısımdan ayrılmıştır...c. sahlbergi - Pronotumun lateral kenarı arka köşesinde de orta kısımdan ayrılmış değildir veya sadece belli belirsiz bir noktalama vasıtasıyla ayrılmıştır..c. herbacea Chrysolina sahlbergi (Ménétriés, 1832) İncelenen materyal: Düzce: Hasanlar Barajı civarı, 23.V.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: 1 2. anten segmentleri sarımsı-kahverengi olup, anten segmetleri tamamen siyahtır. Anten seyrek, kısa, sarımsı-beyaz tüylüdür. Baş ağız parçaları da dahil olmak üzere tamamen siyahtır. Başta tüy bulunmazken ağız parçalarında sarımsı-beyaz tüyler bulunur. Baş seyrek fakat çok derin olmayan yüzeysel noktalıdır. Fronto-clypeal sutur belirgindir. Pronotumun anteriör kenarı düzdür. Pronotumun ön kenarı iç bükeydir ve anteriör köşeler üstten bakıldığında görülür. Lateral kenarlar meyillidir. Bu nedenle üstten bakıldığında görülmez. Posteriör kenar elytranın kaidesine doğru lateral kalluslar ayıran çöküntüler arasında tüm kenar boyunca düzgün bir şekilde dışbükeydir. Posteriör köşeler üstten bakıldığında görülmez. Pronotum tamamen siyah renkte olup metalik yeşil yansımalıdır. Pronotum sık, küçük, yüzeysel noktalıdır. Tüysüzdür. Pronotum bazalinin genişliği elytranınkinden dardır. Elytra belli belirsiz sıralar oluşturacak şekilde sık, değişik büyüklükte oldukça iri noktalamaya sahiptir. Elytra tamamen siyah renkte olup, metalik yeşil yansımalıdır. Omuzlar belirgin değildir. Tüysüzdür. Abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte

96 80 sivrileşmiş olup, üçgenimsi şekildedir. Noktasız ve tüysüzdür. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın sonuna ulaşır. Siyah renktedir. Bacaklar tamamen metalik siyah renktedir. Çok seyrek, çok kısa ve beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğu kadardır. 3. tarsus segmentide lobsuzdur. Tırnaklar basittir. Vücudun altı seyrek, kısa, beyaz tüylüdür. Tamamen metalik siyah renktedir. Vücut 7,5 9 mm uzunluğundadır (Resim 3. 51). Resim Chrysolina sahlbergi (Ménétriés, 1832) dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagusun dorsali apikalde belirgin şekilde kesik, lateroposteriör de belirgin şekilde şişkindir. Orifisin dorsalinde sklerit tek parçalı iken apikalde iki parçalı olup uçları keskin sivrileşmiştir. Lateralde apikali hilal/çengel şeklinde olup, apexi sivri ve ventrale doğru kıvrıktır (Resim 3. 52).

97 81 Resim Chrysolina sahlbergi (Ménétriés, 1832) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Chrysolina gypsophilae (Küster, 1845) İncelenen materyal: Kırıkkale: Yenimahalle yi 5 km geçe, Kırıkkale-Keskin yolu, 28.III.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: Anten tamamen siyah olup, mavi-menekşe yansımalıdır ve filiformdur. Seyrek, kısa, sarımsı beyaz tüyler taşır. Baş ağız parçaları üzerinde daha uzun olmak üzere seyrek, sarımsı beyaz tüylüdür. Baş sık ve belirgin noktalıdır. Baş tamamen siyah olup, mavi- menekşe yansımalıdır. Fronto-clypeal sutur belirgindir. Pronotum anteriör köşeleri kuvvetli olarak ileri doğru çıkıntılıdır. Bu nedenle pronotumun ön kenarı belirgin olarak içbükeydir. Lateral kenarlar kuvvetli olarak konveks olan lateral kalluslar dolayısıyla üstten bakıldığında görülmez. Posteriör kenar elytranın kaidesine doğru lateral kallusları ayıran çöküntüler arasında tüm kenar boyunca düzgün bir şekilde dışbükeydir. Posteriör köşeler biraz çıkıntılıdır. Pronotum enine olup, biraz konvekstir. Pronotum tamamen siyah olup, mavimenekşe yansımalıdır. Pronotumun lateral kallusu bazal 1/3 lük kısmındaki derin bir çöküntü ve bunun devamı halindeki iri ve derin noktalar vasıtası ile diğer kısımlardan ayrılmıştır. Pronotumun diski ve lateral kallusun diğer kısımları sıkça, yüzeysel ve küçük noktalıdır. Tüysüzdür. Pronotum bazali elytranın bazalinden biraz daha dardır.

98 82 Elytranın zemin rengi siyah olup, mavi-menekşe yansımalıdır. Lateral kenarı boyunca oldukça geniş sarı-kırmızı bir şerit mevcuttur. Elytranın sarı-kırmızı olan lateral şeritlerini diğer kısımlardan bir sıra nokta ayırır, sarı-kırmızı şerit noktasızdır, koyu renkli kısımlar ise düzensiz, değişik büyüklükte, çoğu kaba noktalıdır. Omuzlar biraz belirgindir. Tüysüzdür. Abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte biraz sivrileşmiş olup, yaprak benzeri bir yapıdadır. Noktasız ve tüysüzdür. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın sonuna kadar ulaşır. Sarı-kırmızı renktedir. Elytranın apexi yakınında kısa, sarımsı beyaz tüylerden oluşmuş olan bir tüy sırası vardır. Bacaklar tümüyle siyah olup, mavi-menekşe yansımalıdır. Sıkça, kısa, sarımsı beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğu kadardır. 3. tarsus segmenti uç kısımda biraz girintilidir ve loblara ayrılmamıştır. Tırnaklar basittir. Vücudun seyrek, kısa, sarımsı beyaz tüylerle kaplıdır. Tamamen siyah olup, mavi-menekşe yansımalıdır. Vücut 12 mm uzunluğundadır (Resim 3. 53). Resim Chrysolina gypsophilae (Küster, 1845) dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagusun üstten görünüşte apikali yuvarlakça olup, çok az genişlemiştir. Orifisin anteriör kenarı yuvarlakmıştır. Orifisin dorsalinde neredeyse orifisi tamamen örtecek şekilde, çok geniş ve yuvarlakça bir sklerit görülür. Bunun

99 83 orta kısmından dışarı doğru (dorsale doğru) ince uzun bir sklerit çıkar. Aedeagus seta taşımaz. Lateralde, aedeagusun apikali ventrale doğru biraz kıvrıktır ve apex kütçe daralmıştır (Resim 3. 54). Resim Chrysolina gypsophilae (Küster, 1845) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Chrysolina sanguinolenta (Linnaeus, 1758) İncelenen materyal: Kırıkkale: Balışeyh-Sulakyurt arası, Balışeyh i 6 km geçe, 19.V.2011, 1 örnek; Kopullukaya civarı, 20.V.2011, 2 örnek; Çerikli yi 2 km geçe, Çerikli-Balışeyh yolu, 20.V.2011, 2 örnek; Yahşihan mezarlığı, 21.V.2011, 1 örnek; Yahşihan-Bedesten yolu, 10 km past to Yahşihan ı 10 km geçe, 21.V.2011, 1 örnek; Bedestenin çıkışına 1 km kala, 06.VI.2011, 1 örnek; Kırıkkale-Balışey yolu, Balışeyh e 15 km kala, 07.VI.2011, 2 örnek. Genel morfolojisi: 1 2. anten segmentleri sarımsı-kahverengi olup, anten segmeti siyah olup, mavi-menekşe yansımalıdır ve filiformdur. Anten uzun, seyrek, sarımsı-beyaz tüylüdür. Baş ağız parçaları üzerinde daha uzun olmak üzere seyrek, sarımsı-beyaz tüy taşır. Baş sık, belirgin fakat derin olmayan noktalıdır. Frontoclypeal sutur belirgindir. Pronotumun anteriör kenarı düzdür ve anteriör köşeleri ileri kuvvetli olarak ileri doğru çıkıntılıdır. Bu nedenle pronotumun ön kenarı belirgin olarak iç bükeydir.

100 84 Lateral kenarlar kuvvetli olarak konveks olan kalluslar dolayısıyla üstten bakıldığında görülmez. Posteriör köşeler görülmez. Pronotum diski noktasız olup, lateral kallusta iri ve derin noktalar bulunur. Tüysüzdür. Pronotum bazalini elytranın bazalinden biraz daha dardır. Elytranın zemin rengi siyahtır. Lateral kenarı boyunca oldukça geniş sarı bir şerit mevcuttur. Elytranın sarı olan lateral şeritlerini diğer kısımlardan bir sıra nokta ayırır, sarı şerit noktasızdır, koyu renkli kısımlar ise düzensiz, sık, geniş ve derin noktalıdır. Omuzlar belirgin değildir. Tüysüzdür. Abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte sivrileşmiş olup, üçgenimsi şekildedir. Noktasız ve tüysüzdür. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın sonuna ulaşır. Sarı renktedir. Bacaklar tümüyle siyah olup, mavi-menekşe yansımalıdır. Bacaklar sık, kısa, sarımsı- beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğundan daha uzundur. 3. tarsus segmenti uç kısımda biraz girintilidir ve loblara ayrılmamıştır. Tırnaklar basittir. Vücudun altı seyrek, kısa, sarımsı-beyaz tüylüdür. Tamamen kahverengimsi-siyahtır. Vücut 7 9 mm uzunluğundadır (Resim 3. 55). Resim Chrysolina sanguinolenta (Linnaeus, 1758) dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagusun apikali üçgenimsi olup, apexi yuvarlakçadır. Orifisin dorsalinde tek parçalı olan sklerit apikalde ileri doğru uzamış olup çubuğa benzer (Resim 3. 56).

101 85 Resim Chrysolina sanguinolenta (Linnaeus, 1758) aedeagusun dorsal ve lateral görünüş Chrysolina herbacea (Duftschmid, 1825) İncelenen materyal: Bolu: Gerede, 2009, 3 örnek; Mudurnu, Göynük yolu, Sünnet Gölü dönüşü, Sünnet Gölü civarı, 07.VII.2009, 9 örnek. Düzce: Çobanlar köyünü 5 km geçe, 23.V.2011, 13 örnek; Hasanlar Barajı civarı, 23.V.2011, 174 örnek; Hasanlar-Yığılca yolu, Yığılca ya 18 km kala, Hasanlar Barajı bölgesi, , 111 örnek; Aydın köyü çıkışı, Yığılca yolu, 23.V.2011, 22 örnek; Hacılar köyü çıkışı, 23.V.2011, 1 örnek; Kavakbıçkı köyü, Bostanyatak, 24.V.2011, 9 örnek; Hasanlar Barajı, Hasanlar-Yığılca yolu, 18 km to Yığılca ya 18 km kala, 08.VI.2011, 78 örnek; Aydın köyü Yığılca arası, 1 km past to Aydın köyünü 1 km geçe, 08.VI.2011, 10 örnek; Odayeri platosu, 09.VI.2011, 1 örnek; Hasanlar Barajı, 09.VI.2011, 16 örnek; Kent ormanı dönüşü, Düzce-Yığılca yolu, 02.VII.2011, 14 örnek; Beçi köyü, 02.VII.2011, 2 örnek; Düzce-Güzeldere nehri yolu, Güzeldere köyü, 03.VII.2011, 38 örnek; Güzeldere köyü, Hamamönü, 03.VII.2011, 59 örnek; Düzce-Gölyaka yolu, Düzce ye 10 km geçe, 31.VII.2011, 1 örnek; Gölyaka-Düzce yolu, Gölyaka yı 2 km geçe, 31.VII.2011, 21 örnek. Kırıkkale: Kulaksız-Sulakyurt yolu, 10 km to Sulakyurt a 10 km kala, 07.VI.2011, 1 örnek; Çelebi-Tatık yolu, Çelebi yi 5 km geçe, 24.VII.2011, 7 örnek. Genel morfolojisi: Anten tamamen metalik yeşil renklidir ve filiformdur. Sıkça, kısa sarımsı beyaz tüyler taşır. Baş sadece ağız parçaları üzerinde uzun, seyrek, sarımsı

102 86 beyaz tüylüdür. Baş sık ve belirgin noktalıdır. Baş tamamen metalik yeşil renklidir. Fronto-clypeal sutur belirgindir ve orta kısmına başın ortasında yer alan boyuna bir çizgi ile birleşmiştir ve bu yüzden ters Y şeklindedir. Göz kenarlarının hemen yakınında alın üzerinde boyuna birer çöküntü mevcuttur. Pronotumun anteriör köşeleri belirgin olarak ileri doğru çıkıntılıdır. Bu nedenle pronotumun ön kenarı içbükeydir. Lateral kenarlar biraz meyillidir. Bu nedenle üstten bakıldığında zorlukla görülebilir. Posteriör kenar elytranın kaidesine doğru tüm kenar boyunca düzgün bir şekilde dışbükeydir. Posteriör köşeler köşeli bir yapıdadır. Pronotum enine olup, biraz konvekstir. Pronotum tamamen metalik yeşil renktedir. Pronotum lateral kısımlarda sık, derin ve iri noktalı olup, posteriör köşelere yakın kısımdaki noktalar bitişik olabilir. Disk üzerinde ise sık, belirgin ve lateraldekilerden daha küçük noktalıdır. Tüysüzdür. Pronotum bazali elytranın bazalinden biraz daha dardır. Elytranın genellikle düzensiz veya belli belirsiz sıralar oluşturacak şekilde sık, değişik büyüklükte, oldukça iri noktalamaya sahiptir. Noktalar arası yer yer çok ince kırışıklar taşır. Elytra tamamen metalik yeşil renktedir. Omuzlar biraz belirgindir. Tüysüzdür. Abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte sivrilmiş olup, yaprak benzeri bir yapıdadır. Noktasız ve tüysüzdür. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın sonuna kadar ulaşır. Metalik yeşil renktedir. Elytranın apexi yakınında kısa, sarımsı beyaz tüylerden oluşmuş olan bir tüy sırası vardır. Bacaklar tamamen metalik yeşil renktedir. Bacaklar sıkça, kısa, sarımsı beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğu kadardır. 3. tarsus segmenti uç kısımda biraz girintilidir ve loblara ayrılmamıştır. Tırnaklar basittir. Vücudun seyrek, kısa, sarımsı beyaz tüylerle kaplıdır. Tamamen metalik yeşil renktedir. Vücut 7,5 11 mm uzunluğundadır (Resim 3. 57).

103 87 Resim Chrysolina herbacea (Duftschmid, 1825) dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagusun üstten görünüşte apikali hemen hemen orifisin anteriör kenarının hizasında uca doğru daralmış ve uçta tekrar genişlemiştir. Bu kısımda, belirgin olan anterio-lateral köşeler dolayısıyla adeta bir başçık yapısı oluşturmuştur. Uç kenar ve apex düzdür. Orifisin bazali düzdür. Aedeagus seta taşımaz. Lateralde, aedeagusun apikali ventrale doğru belirgin olarak kıvrıktır ve apex sivrileşmiştir (Resim 3. 58). Resim Chrysolina herbacea (Duftschmid, 1825) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü

104 88 Chrysolina pseudolurida (Roubal, 1917) İncelenen materyal: Kırıkkale: Balışeyh-Kırıkkale yolu, Balışeyh e 15 km kala, 19.V.2011, 4 örnek; Balışeyh Sulakyurt arası, 6 km past to Balışeyh i 6 km geçe, 19.V.2011, 2 örnek; Sulakyurt çıkışı, 19.V.2011, 1 örnek; Çerikli yi 2 km geçe, Çerikli-Balışeyh yolu, 20.V.2011, 1 örnek; Kalecik-Çankırı dönüşü, Elmadağ- Kırıkkale yolu, 24, 06.VI.2011, 1 örnek; Bedesten in çıkışına 1km kala, 21, 06.VI.2011, 1 örnek; Konur şehri, 06.VI.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: Anten tamamen kahverengidir ve filiformdur. Seyrek, uzunca, sarımsı beyaz tüyler taşır. Baş sadece ağız parçaları üzerinde seyrek, uzun, sarımsı beyaz tüylüdür. Baş sıkça, yüzeysel ve küçük noktalıdır. Baş kahverengi olan bazı ağız parçaları hariç tamamen metalik siyahtır. Fronto-clypeal sutur belirgin olup, orta kısımda başın ortasındaki boyuna çizgi ile birleşmiştir ve bu yüzden ters Y şeklindedir. Pronotumun anteriör köşeleri kuvvetli ileri doğru çıkıntılıdır. Bu nedenle pronotumun ön kenarı belirgin olarak içbükeydir. Lateral kenarlar meyillidir. Bu nedenle üstten bakıldığında görülmez. Posteriör kenar elytranın kaidesine doğru lateral kallusları ayıran çöküntüler arasında tüm kenar boyunca düzgün bir şekilde dışbükeydir. Posteriör köşeler biraz çıkıntılıdır. Pronotum enine olup, biraz konvekstir. Pronotum tamamen metalik siyahtır. Pronotumun lateral kallusu bazal 1/3 lük kısmındaki derin bir çöküntü ve daha iri olan noktalaması ile diğer kısımlardan ayrılmıştır. Pronotumun diski sıkça, yüzeysel ve küçük noktalıdır. Tüysüzdür. Pronotumun bazali elytra ile hemen hemen aynı genişliktedir. Elytra her bir elytron üzerinde 10 sıra halinde düzenli, iri ve pronotumdan çok daha iri noktalıdır. Elytra tamamen kirli sarı renktedir. Omuzlar çok zayıftır. Tüysüzdür. Abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte sivrilmiş olup, yaprak benzeri bir yapıdadır. Noktasız ve tüysüzdür. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın sonuna kadar ulaşır. Kirli sarı renktedir. Elytranın apexi yakınında kısa, sarımsı beyaz tüylerden oluşmuş olan bir tüy sırası vardır.

105 89 Bacaklar tümüyle koyu kahverengimsi-siyahtır. Bacaklar seyrek, kısa, sarımsı beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğu kadardır. 3. tarsus segmenti uç kısımda biraz girintilidir ve loblara ayrılmamıştır. Tırnaklar basittir. Vücudun seyrek, kısa, sarımsı beyaz tüylerle kaplıdır. Tamamen koyu kahverengimsi-siyahtır. Vücut 5 6 mm uzunluğundadır (Resim 3. 59). Resim Chrysolina pseudolurida (Roubal, 1917) dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagusun üstten görünüşte apikali silindiriktir ve uç kısımda yuvarlaklaşmıştır. Apex düz sayılır. Orifisin anteriör kenarı yuvarlakçadır. Orifisin dorso-posteriöründe köşeli ve ön kenarı neredeyse düz bir enine sklerit bulunur. Lateralde, aedeagusun apikali ventrale doğru kıvrılmıştır ve apex sivrileşmiştir. Sklerit, ventrale doğru kuvvetli bir şekilde kıvrıktır ve bariz olarak görülür (Resim 3. 60).

106 90 Resim Chrysolina pseudolurida (Roubal, 1917) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü ENTOMOSCELIS Chevrolat, 1836 Vücut uzamış-oval veya geniş ve ovaldir. Paslı-sarı renkli olup, siyah desenlemeye sahiptir. Baş anten çukurlarına bitişik olan derin, enine oyuk taşır. Alın clypeustan belirgin olarak ayrılmıştır. Mandibullar iri ve kavisli olup, keskince sivrileşmiş apexe sahiptir. Antenler oldukça kısadır segmentler sıkça çok küçük tüylüdür ve her birinin apexi seyrek, dik tüyler taşır. 7. ve 8. segmentlerin boyu genişliklerinden biraz daha büyüktür. Pronotum enine olup, yan taraflarda biraz yuvarlaklaşmıştır. Yuvarlaklaşmış anteriör ve geniş açılı posteriör köşelere sahiptir. Lateral ve anteriör kenarlar incecik sınırlara sahiptir. Elytra uzamış-oval olup, en geniş yeri posteriomedian kısımlardır. Epipleura kaideden apexe doğru gittikçe derece derece incelir, eğimlidir. Prothorax metathorax daha kısadır. Coxal çukurlar kapalıdır. Tibialar uç kısımda hayli genişlemişlerdir. Tırnaklar basittir. TÜR TEŞHİS ANAHTARI 1. Clypeus siyah....e. adonidis - Clypeus (bazen kısmen) kırmızı e. suturalis

107 91 Entomoscelis adonidis (Pallas, 1771) İncelenen materyal: Kırıkkale: Elmadağ-Kırıkkale yolu, 19.V.2011, 6 örnek; Balışeyh-Kırıkkale yolu, Balışeyh e 15 km kala, 19.V.2011, 18 örnek; Balışeyh- Yozgat yolu, Balışeyh e 10 km kala, 19.V.2011, 2 örnek; Yahşihan mezarlığı, 21.V.2011, 2 örnek; Hacılar-Karaahmetli yolu, Hacılar ı 5 km geçe, 21.V.2011, 1 örnek; Karakeçili, 21.V.2011, 3 örnek. Genel morfolojisi: İki anten segmenti kısmen sarı-kırmızı, diğer segmentler siyah renklidir ve filiformdur. Anten kısa, seyrek, sarımsı beyaz tüyler taşır. Baş ağız parçaları üzerinde uzun, diğer taraflarda çok kısa, sarımsı beyaz tüyler taşır. Baş vertex kısmında küçük noktalıdır. Baş siyah renkli olan clypeus, ağız parçaları ve gözlerin üst kenarları arasında orta kısımda yerleşmiş olan bir leke hariç sarı kırmızıdır. Fronto- clypeal sutur belirgindir. Pronotumun anteriör köşesi biraz çıkıntılıdır. Bu nedenle pronotumun ön kenarı düzgünce biraz içbükeydir. Lateral kenarlar meyillidir. Bu nedenle üstten bakıldığında tamamen görülebilir. Posteriör kenar elytranın kaidesine doğru tüm kenar boyunca düzgün bir şekilde, yuvarlakça dışbükeydir. Posteriör köşeler köşeli bir yapıdadır. Pronotum üzerinde diski boyunca ortada uzanan ve posteriörde daha geniş olan çok iri bir leke ve anteriö-lateral kısımlarda küçük birer benek siyah, diğer kısımlar sarı-kırmızıdır. Pronotum sıkça ve belirgin noktalıdır. Tüysüzdür. Pronotumun bazali elytra ile hemen hemen aynı genişliktedir veya çok az daha dardır. Elytra düzensiz, sık, pronotumdan daha iri noktalıdır. Elytranın zemin rengi sarıkırmızı olup, iç kenar suturda dar, ortada geniş uzunlamasına birer şerit siyah renklidir. Bu şeritlerin eni ve uzunluğu bireyler arasında küçük değişiklikler gösterir. Omuzlar biraz belirgindir. Abdomeni tamamen örter. Scutellum apexde yuvarlaklaşmış olup, üçgenimsi şekillidir. Seyrek, yüzeysel noktalıdır. Tüysüzdür. Scutellum tamamen siyahtır. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın sonuna kadar ulaşır. Sarı- kırmız renktedir.

108 92 Bacakların tamamı siyahtır. Bacaklar sıkça, uzunca, sarımsı-beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğunun yarısı kadardır. 3. tarsus segmenti uç kısımda birazcık girintilidir ve loblara ayrılmamıştır. Tırnaklar basittir. Vücudun altı sık, uzunca, sarımsı- beyaz tüylerle kaplıdır. Rengi tamamen siyahtır. Vücut 6,5-9 mm uzunluğundadır (Resim 3. 61). Resim Entomoscelis adonidis (Pallas, 1771) dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagusun üstten görünüşte apikali apexe doğru düzgünce tedricen daralmıştır. Apex yuvarlaklaşmıştır. Orifisin anteriör kenarı yuvarlaklaşmıştır. Orifisin dorsalinde ince uzun, uçları sivrileşmiş ve dorsale doğru kıvrık olan bir çift sklerit görülür. Aedeagus seta taşımaz. Lateralde, aedeagusun apikali ventral tarafta oldukça düz olup, apexe doğru tedricen daralmıştır (Resim 3. 62).

109 93 Resim Entomoscelis adonidis (Pallas, 1771) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Entomoscelis suturalis Weise, 1882 İncelenen materyal: Kırıkkale: Yenimahalle yi 5 km geçe, Kırıkkale-Keskin yolu, 28.III.2011, 2 örnek. Genel morfolojisi: 1 2. anten segmenti kahverengi olup, segmentler siyah renklidir ve filiformdur. Anten bazalde tüysüz olup apikale doğru özellikle anten segmentleri kısa, seyrek ve beyaz tüylüdür. Başta tüy bulunmazken, ağız ağız parçaları üzerinde uzun, seyrek, sarımsı-beyaz tüy bulunur. Baş üzerinde seyrek, belirgin noktalar bulunur. Baş, siyah renkli ağız parçaları hariç, kahverengidir. Baş vertex kısmında küçük noktalıdır. Fronto-clypeal sutur belirgindir. Pronotumun anteriör kenarı düzdür. Pronotumun anteriör köşeleri üstten bakıldığında görülmez. Lateral kenarlar meyillidir. Bu nedenle üstten bakıldığında tamamen görülebilir. Posteriör kenar elytranın kaidesine doğru tüm kenar boyunca düzgün bir şekilde, yuvarlakça dışbükeydir. Posteriör köşeler köşeli bir yapıdadır. Pronotum enine olup, konvekstir. Pronotum üzerinde diski boyunca ortada uzanan ve posteriörde daha geniş olan çok iri bir leke ve anteriö-lateral kısımlarda küçük birer benek siyah, diğer kısımlar koyu kahverengidir. Pronotum sıkça ve belirgin noktalıdır. Tüysüzdür. Pronotumun bazali elytra ile hemen hemen aynı genişliktedir veya çok az daha dardır.

110 94 Elytra düzensiz, sık, pronotumdan daha iri noktalıdır. Elytranın zemin rengi pronotuma göre daha açık kahverengi olup, iç kenar suturda uzunlamasına siyah bir şerit mevcuttur. Omuzlar biraz belirgindir. Abdomeni tamamen örter. Scutellum apexde sivri olup, üçgenimsi şekillidir. Noktasız ve tüysüzdür. Scutellum tamamen siyahtır. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın sonuna kadar ulaşır. Kahverengidir. Bacakların tamamı metalik siyahtır. Bacaklar uzun, seyrek, sarımsı-beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğunun yarısı kadardır. 3. tarsus segmenti loblara ayrılmamıştır. Tırnaklar basittir. Vücudun altı sık, uzunca, sarımsı- beyaz tüylerle kaplıdır. Rengi tamamen metalik siyahtır. Vücut 6,5 7,5 mm uzunluğundadır (Resim 3. 63). Resim Entomoscelis suturalis Weise, 1882 dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagus dorsal görünüşte apikali üçgenimsi olup, uçta tepesi küt, orifisinde zarımsı, şeffaf, iki parçalıdır. Lateral görünüşte ucu sivri olup gaga şeklinde, ventrale doğru hafif çıkıntılıdır (Resim 3. 64).

111 95 Resim Entomoscelis suturalis Weise, 1882 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü GONIOCTENA Chevrolat, 1836 Vücut iri veya orta büyüklükte, bodur-oval veya uzamış oval olup, şişkindir. Baş geniştir. Clypeus alından ince, yay şeklinde bir çizgi vasıtasıyla ayrılmıştır. Mandibullar iri olup, zayıfça büküktür. Gözler oval ve biraz konveks olup, birbirinden ayrık yerleşmiştir. Antenler kısadır. 6. segmentten itibaren apexe doğru gittikçe derece derece kalınlaşmıştır ve genellikle yayvanlaşmıştır. Pronotum hayli eninedir, bazal olarak elytra ile eşit olarak genişliktedir ve konvekstir. Elytra paralel yan taraflara sahiptir veya posteriör olarak genişlemiştir. Elytranın diski düzenli noktalama sıraları taşır, bazen sıralar çift haldedir. Coxalar arasındaki prosternal çıkıntı biraz şişkindir. Apexi genişlemiş olup, kısa olan mesothoraxdaki çöküntüye yerleşmiştir. Bacaklar kısa ve kalındır. Tibialar iyi gelişmiştir, apikal olarak irileşmişlerdir. En azından orta ve arka bacakların apexleri üzerinde dört mahmuz ve diş taşır. Tırnaklar diş taşır. Gonioctena fornicata Brüggemann, 1873 İncelenen materyal: Bolu: Kıbrıscık-Seben yolu, Seben e 10 km kala, 18.VI.2009, 1 örnek. Düzce: Hasanlar Barajı, Hasanlar-Yığılca yolu, Yığılca ya 18 km kala, 08.VI.2011, 2 örnek; Aydın köyü- Yığılca arası, Aydın köyüne 1 km kala, 08.VI.2011, 2 örnek. Kırıkkale: Cankurtaran ı 5 km geçe, 27.IV.2011, 1 örnek; Sulakyurt a 3 km kala, 25.VI.2011, 1 örnek; Kulaksız ın çıkışı, Sulakyurt yolu,

112 96 Sulakyurt a 20 km kala, 26.VI.2011, 10 örnek; Sulakyurt-Balışeyh yolu, Sulakyurt a 3 km kala, 26.VI.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: 1 2. anten segmentleri kahverengimsi-sarı olup, segmentler kahverengimsi-siyahtır ve filiform şeklindedir. Seyrek, uzun, sarımsı-beyaz tüyler bulunur. Başta ağız parçaları hariç tüy bulunmaz. Ağız parçalarında ise uzun, sık, sarımsı-beyaz tüy bulunur. Clypeus iki dişlidir. Başta sık, derin ve belirgin noktalar bulunur. Baş tamamen kahverengidir. Fronto-clypeal sutur belirgindir. Mandibullar uç kısımda sivri olup, oldukça enlidir. Pronotumun anteriör kenarı düzdür. Anteriör köşeler üstten bakıldığında görülmez. Lateral kenarlar aşağı doğru meyilli olup, üstten bakıldığında görülmez. Posteriör köşeler belirgin olup, içbükeydir. Pronotum sık noktalı, küçük, belirgin noktalıdır. Pronotumun lateralinde iki siyah leke bulunur. Tüysüzdür. Pronotumun bazali elytranın bazalinden biraz dardır. Elytra noktalaması düzenli olup, iri, on sıralıdır. Sıraların arası ince ve düzensiz noktalıdır. Elytra kahverengi olup, her bir elytronda dört yuvarlak siyah leke mevcuttur. Elytra abdomeni üstten tamamen örter. Scutellum apexte yuvarlak olup, üçgenimsi şekildedir. Tüysüzdür ve noktasızdır. Epipleura kahverengi olup, geniştir ve apexe doğru daralarak posteriör uçta sonlanır. Bacaklar tamamen kahverengi olup, çok kısa, seyrek, sarımsı-beyaz tüylüdür. 2. ve 3. tibianın apexi dışta keskin dişlidir. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğunun yarısı kadardır. 3. tarsus segmenti tek loblu olup uçta girintilidir. Tırnaklar basittir. Vücudun altı tüysüz olup, kahverengidir. Vücut 6 7 mm uzunluğundadır (Resim 3. 65).

113 97 Resim Gonioctena fornicata Brüggemann, 1873 dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagus distale doğru dar, apikale geniş, uçta ise içe girintilidir. Orifisdeki sklerit ince, uzun, iki parçalı, kitinizedir (Resim 3. 66). Resim Gonioctena fornicata Brüggemann, 1873 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü 3.4. CASSIDINAE Gyllenhal, 1813 Vücut kalkan şekillidir (dorsalde konveks ve ventralde düzdür) ve yuvarlaklaşmıştır. Oval veya üçgen şekillidir. Baş küçüktür. Tamamen pronotum tarafından örtülmüştür ve üstten bakıldığında görülmez. Ağız parçaları aynı şekilde prothorax tarafından örtülmüştür. Gözler uzamıştır ve alnın aşağı kısmına yakın yerleşmişlerdir. Mandibullar sayısız dişler taşır. 7. segmentten itibaren anten segmentleri daha geniştirler. Pronotum kalkan şeklindedir ve anteriör köşeleri bulunmaz. Pronotumun yan tarafları genellikle yayvandır ve diski oldukça konvekstir. Scutellum küçük ve

114 98 üçgen şeklindedir. Elytra pronotuma yakın olarak bitişiktir. Yan taraflarda genellikle yayvandır ve apexde yuvarlaklaşmış veya küttür. Elytranın bazal bölümü genellikle çok küçük dişler taşır. Disk tekdüze konveks veya yumruludur ve scutellumun posteriöründe yükselmiştir. Elytranın noktaları düzenlidir veya birleşmiştir. Sıralar arasındaki boşluklar bazen kısa, seyrek tüyler taşır. Prothorax kapalı olan coxal çukurlar arasında geniş çıkıntı taşır. Bacaklar kısa olup, elytra tarafından örtülmüş ince femurlar taşırlar. Tibialar düzdür ve terminal olarak biraz genişlemişlerdir. Tarsuslar geniş olup, sıkça küçük tüylü tabana sahiptirler. Tırnağı taşıyan tarsus segmenti nadiren 3. segmentin loblarının dışına uzanır, daha sık olarak 3. segmentin içinde gizlenmiştir. Tırnaklar basit ve dişlidir. CİNS TEŞHİŞ ANAHTARI 1. Pronotumun alt kısmında arka kenara ulaşan iki derin longitudinal (uzunlamasına) oluk mevcuttur......hypocassida - Pronotumun alt kısmındaki longitudinal oluk yüzeyseldir, kısalmıştır veya yoktur......cassidinae CASSIDA Linnaeus, 1758 Vücut yuvarlaklaşmış veya oval olup, orta derecede şişkindir. 3. anten segmenti 2. den daha uzundur, apikal beş segment genişlemiştir ve sıkça küçük tüylüdür. Pronotum enine, oval olup, daha düz posteriör kısma sahiptir. Pronotumun anteriör köşeleri tamamen kaybolmuştur, posteriör genellikle biraz fark edilebilir ve elytranın kaidesi tarafından gizlenmiştir. Bazal kenar genellikle diş taşır. Elytra birleşik noktalamaya sahiptir. Elytra çok kısa, biraz aşınmış tüyler taşır. Ön coxalar ayrık yerleşmiştir, prosternal çıkıntı terminal olarak genişlemiştir, mesothorax üzerindeki çukur içinde durur.

115 99 TÜR TEŞHİS ANAHTARI 1. Elytra üzerindeki noktalar arası aralıklar çok kısa beyaz tüylerle kaplanmışlar...c. pannonica - Elytra üzerindeki noktalar arası uzaklıklar çıplak Labrum genişçe ve sığ (dar) olarak kenarlanmış.....c. sanguinosa - Labrum derince ve dar olarak kesilmiş...c. sanguinolenta Cassida pannonica Suffrian, 1844 İncelenen materyal: Düzce: Aydın köyü Yığılca arası, Aydın köyünü 1 km geçe, 08.VI.2011, 3 örnek. Kırıkkale: Kulaksız-Sulakyurt yolu, 5 km to Sulakyurt a 5 km kala, 07.VII.2011, 1 örnek; Sulakyurt a 3 km kala, 25.VI.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: Baş üstten bakıldığında görülmez. Anten segmenti sarı renkli olup, apikalde siyahımsı ve filiformdur. Anten apikalde daha sık, kısa, sarımsı beyaz tüyler taşır. Baş sıkça, kısa, sarımsı beyaz tüyler taşır. Baş seyrek ve belirgin noktalıdır. Nokta araları adeta petek benzeri kabartılıdır. Baş tamamen siyah renklidir. Ağız parçaları aşağıya ve geriye doğru yönelmiştir. Pronotum köşeli yapıda olmayıp, adeta bir kalkan şeklindedir. Anteriörü belirgin olarak düzgünce dışbükeydir. Posteriör kenarı çok az dışbükeydir, ön yarısı kadardır. Pronotum tamamen sarı veya sarımsı yeşil renktedir. Pronotum diski sık, küçük ama belirgin noktalıdır. Yan tarafları ise düzensiz, sık ve disktekiler çok daha iri noktalıdır. Tüysüzdür. Pronotum bazali elytradan çok daha dardır. Elytrada pronotum gibi kalkan şeklinde olup diski üzerinde sutura paralel iki nokta sırası dışında düzensiz, sık, pronotumun diskindekilerden çok daha iri noktalıdır. Lateral kısımlarda disk üzerindekilerden çok daha iri veya yaklaşık aynı büyüklükte noktalıdır. Elytra tamamen sarı veya sarımsı yeşil renkte olup, scutellumun yanında ve sutur kenarında ve her bir elytronun bazal kenarında kan kırmızısı lekeler bulunur. Bu kırmızılık elytra suturu boyunca devam edebilir. Elytranın anteriör kenarı

116 100 boyunca siyah, küçük dişler bulunur. Omuzlar belirgindir. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte sivrileşmiş olup, üçgen şeklindedir. Noktasız ve tüysüzdür. Scutellum sarımsı yeşil renktedir. Tüm bacaklarda coxalar siyah renkli, bacakların diğer kısımları sarı renklidir. Bacaklar sıkça, kısa, sarımsı beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğunun 1/4 ü kadardır. 3. tarsus segmenti iki lobludur. Tırnaklar basittir. Vücudun altı seytrek, kısa, sarımsı beyaz tüyler taşır. Abdomen sternitlerinin yan tarafları sarı olup, diğer kısımları tamamen siyahtır. Vücut uzunluğu 6 7 mm uzunluğundadır (Resim 3. 67). Resim Cassida pannonica Suffrian, 1844 dorsal ve ventral görünüşü Genital morfolojisi: Aedeagus üstten görünüşte yuvarlakça apexe sahiptir ve silindiriktir. Orifisin dorso-posteriöründe köşeli, ön kenarı düz tek bir sklerit görülür. Aedeagus sadece apexten hemen hemen orifisin anteriör kenarının ortasındaki çıkıntının bazali hizasına kadar olan bölümde, tüm yüzey üzerinde setalarla kaplanmıştır. Lateralde, aedeagus apikali ventral tarafta düz olup, apexte kütçe sivrileşmiştir. Setalar apexe ulaşır (Resim 3. 68).

117 101 Resim Cassida pannonica Suffrian, 1844 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Cassida sanguinolenta O. F. Müller, 1776 İncelenen materyal: Düzce: Aydın köyünün çıkışı, Yığılca yolu, 23.V.2011, 1 örnek; Aydın köyü-yığılca arası, Aydın köyüne 1 km kala, 08.VI.2011, 18 örnek. Genel morfolojisi: Baş üstten bakıldığında görülmez. Anten segmenti sarı renkli olup, apikalde siyahımsı ve filiformdur. Anten sonlarına doğru daha sık, kısa, sarımsı beyaz tüyler taşır. Baş sıkça, kısa, sarımsı beyaz tüyler taşır. Baş seyrek ve belirgin noktalıdır. Baş tamamen siyah renklidir. Ağız parçaları aşağıya ve geriye doğru yönelmiştir. Pronotum köşeli yapıda olmayıp, adeta bir kalkan şeklindedir. Pronotumun boyu eninin yaklaşık yarısı kadardır. Pronotum sarımsı yeşil renktedir. Pronotum diski sık, küçük ama belirgin noktalıdır. Yan tarafları ise düzensiz, sık ve disktekiler çok daha iri noktalıdır. Tüysüzdür. Elytrada pronotum gibi kalkan şeklinde olup diski üzerinde sutura paralel iki nokta sırası dışında düzensiz, sık, pronotumun diskindekilerden çok daha iri noktalıdır. Lateral kısımlarda disk üzerindekilerden çok daha iri veya yaklaşık aynı büyüklükte noktalıdır. Elytra tamamen yeşil renkte olup, scutellumun yanında ve sutur kenarında ve her bir elytronun bazal kenarında kan kırmızısı lekeler bulunur. Elytranın anteriör kenarı boyunca siyah, küçük dişler bulunur. Omuzlar belirgindir. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte sivrileşmiş olup, üçgen şeklindedir. Noktasız ve

118 102 tüysüzdür. Scutellum yeşil renktedir. Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın sonuna kadar ulaşır. Renklenmesi elytranınki ile aynıdır. Tüm bacaklarda coxalar siyah renkli, bacakların diğer kısımları sarımsı-yeşil renklidir. Bacaklar sıkça, kısa, sarımsı-beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğunun 1/4 ü kadardır. 3. tarsus segmenti iki lobludur. Tırnaklar basittir. Vücudun altı seyrek, kısa, sarımsı beyaz tüyler taşır. Abdomen sternitlerinin yan tarafları sarı olup, diğer kısımları tamamen siyahtır. Vücut 5 5,9 mm uzunluğundadır (Resim 3. 69). Resim Cassida sanguinolenta O. F. Müller, 1776 dorsal ve ventral görüntüsü Genital morfolojisi: Aedeagus ince uzun, ortada dar, apikale doğru geniş, ön uçta hafif dar, terminali düz, orifisin zarımsı skleriti ortada içe girintili, yandan görünüşte yay şeklinde olup apikali oldukça sivridir (Resim 3. 70).

119 103 Resim Cassida sanguinolenta O. F. Müller, 1776 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü Cassida sanguinosa Suffrian, 1844 İncelenen materyal: Düzce: Düzce Üniv. Orman Fakültesi Uygulama Ormanı, 28.IV.2011, 1 örnek; Çobanlar köyünü 5 km geçe, 23.V.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: Baş üstten bakıldığında görülmez. Anten segmenti sarı veya sarımsı yeşil renkte olup, bazalde ve apikalde siyahımsı ve filiformdur. Anten apikalde daha sık, kısa, sarımsı beyaz tüyler taşır. Baş seyrek, kısa, sarımsı beyaz tüyler taşır. Baş sık ve belirgin olmayan noktalarla kaplıdır. Baş tamamen siyah renklidir. Ağız parçaları aşağıya ve geriye doğru yönelmiştir. Pronotum köşeli yapıda olmayıp, adeta bir kalkan şeklindedir. Pronotumun boyu eninin yaklaşık yarısı kadardır. Pronotum tamamen yeşil renktedir. Pronotum diski sık, küçük ama belirgin noktalıdır. Yan tarafları ise düzensiz, sık ve disktekiler daha iri noktalıdır. Tüysüzdür. Elytrada pronotum gibi kalkan şeklinde olup, diski üzerinde sutura paralel iki nokta sırası dışında düzensiz, sık, pronotumun diskindekilerden çok daha iri noktalıdır. Lateral kısımlarda disk üzerindekilerden biraz daha iri büyüklükte noktalıdır. Elytra tamamen yeşil renktedir. Elytranın anteriör kenarı boyunca siyah, küçük dişler bulunur. Omuzlar belirgindir. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte sivrileşmiş olup, üçgen şeklindedir. Noktasız ve tüysüzdür. Scutellum yeşil renktedir.

120 104 Epipleura apexe doğru gittikçe daralarak elytranın sonuna kadar ulaşır. Renklenmesi elytranınki ile aynıdır. Tüm bacaklarda coxalar siyah renkli, bacaklarda femurun 3/4 ü siyah renkli olup, geri kalan kısımları sarımsı-yeşil renklidir. Bacaklar sıkça, kısa, sarımsı-beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğunun 1/4 ü kadardır. 3. tarsus segmenti iki lobludur. Tırnak segmenti 3. tarsus segmentinin lobları ile yaklaşık aynı uzunlukta olup, lobların boyunu sadece tırnak kısmı geçer. Tırnaklar basittir. Vücudun altı seyrek, kısa, sarımsı beyaz tüyler taşır. Abdomen sternitlerinin yan tarafları sarı olup, diğer kısımları tamamen siyahtır. Vücut 6 7,5 mm uzunluğundadır (Resim 3. 71). Resim Cassida sanguinosa Suffrian, 1844 dorsal ve ventral görüntüsü Genital morfolojisi: Aedeagus ince uzun, apikali dar, uçta tepesi düz, orifisin zarımsı skleriti ortada hafif içe girintili; lateralde hilal şeklinde olup ucu sivri (Resim 3. 72).

121 105 Resim Cassida sanguinosa Suffrian, 1844 aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü HYPOCASSIDA Weise, 1893 Vücut genişçe oval, şişkin, biraz parıltılı veya mat, dorsal olarak tüysüzdür. Alın kısa ve geniş olup, seyrek noktalamaya sahiptir. Frontal kırışıklıklar zayıf olup, optik bölgelere yakındır. Antenler prothorax ve pronotumun epipleurası arasındaki sınır üzerinden geçen derin oluk içine yerleşmiştir. 2. anten segmenti 3. ile hemen hemen eşit boydadır, fakat ondan fark edilebilir derecede daha kalındır. Pronotum enine olarak eliptiktir, yuvarlaklaşmış köşelere sahiptir, orta derecede şişkinleşmiştir. Elytra iyi gelişmiş omuzlara sahiptir. Elytranın diski kaba, sık, birleşik bir noktalamaya sahiptir, düzenli yerleşimde, her bir elytron üzerinde üç veya dört kaburga taşır. Elytranın bazal kenarı kısa dişler taşır. Ön coxal çukurlar kapalıdır. Bütün bacakların coxaları birbirinden genişçe ayrık yerleşmiştir. Tarsusların tabanları tüysüz oblong hat taşır. Tırnaklar diş taşımaz. Hypocassida subferruginea (Schrank, 1776) İncelenen materyal: Düzce: Aydın köyü ve Yığılca arası, Aydın köyü 1 km geçe, 08.VI.2011, 1 örnek; Güzeldere şelalesi civarı, Hacı Yakup köyü, Orta çıkışı, 03.VII.2011, 1 örnek. Genel morfolojisi: Baş üstten bakıldığında görülmez. Anten segmentleri tamamen sarıdır ve filiformdur. Anten sıkça, kısa, sarımsı beyaz tüyler taşır. Baş sıkça, uzunca,

122 106 sarımsı beyaz tüyler taşır. Baş seyrek noktalıdır. Başta labrum ve clypeus siyah, mandibullar kahverengi, gri kalan kısım ise sarıdır. Ağız parçaları aşağıya ve geriye doğru yönelmiştir. Pronotum köşeli yapıda olmayıp, adeta bir kalkan şeklindedir. Pronotumun alt tarafında, başın yakınında antenin yerleşmesi için bir oluk bulunur. Bu oluk, pronotumun iç kenarı boyunca bazaline kadar devam eder. Pronotumun boyu eninin yaklaşık yarısı kadardır veya yarısından biraz daha fazladır. Pronotum kırmızıkahverengidir. Pronotumun diski sıkça, küçük ama belirgin noktalıdır. Tüysüzdür. Elytra da pronotum gibi kalkan şeklinde olup, diski üzerinde stura paralel birer noktası dışında düzensiz, sık, pronotumun diskindekilerden çok daha iri noktalıdır. Elytra tamamen kırmızı-kahverengidir. Elytranın anteriör kenarı boyunca siyah, küçük dişler bulunur. Omuzlar kuvvetli olarak yükselmiştir. Elytra abdomeni tamamen örter. Scutellum apexte sivrileşmiş olup, üçgen şekildedir. Tüysüzdür. Kırmızı-kahverengidir. Tüm bacaklarda coxa siyah, bacakların geri kalan kısımları tamamen sarıdır. Bacaklar sıkça, kısa, sarımsı beyaz tüylüdür. 1. tarsus segmenti yaklaşık olarak daha sonra gelen iki tarsus segmentinin toplam uzunluğunun 1/4 ü kadardır. 3. tarsus segmenti iki lobludur. Tırnak segmenti 3. tarsus segmentinin loblarıyla aynı boydadır, lobları sadece tırnak kısmı aşar. Tırnaklar basittir. Vücudun altı sıkça, kısa, sarımsı beyaz tüyler taşır. Vücut 4,5-5,5 mm uzunluğundadır (Resim 3.73).

123 107 Resim Hypocassida subferruginea (Schrank, 1776) dorsal ve ventral görüntüsü Genital morfolojisi: Aedeagusun üstten görünüşte apikali yuvarlakçadır ve yuvarlakça apexe sahiptir. Orifisin bazali orta kısımda bariz olarak dar bir şekilde girintilidir. Aedeagus sadece apexten hemen hemen orifisin bazaline kadar olan bölümde, tüm yüzey üzerinde setalarla kaplanmıştır. Yandan görünüşte aedeagusun apikali ventral tarafta düz olup, apex yakınında ventrale doğru çok küçük bir çıkıntı taşır. Setalar apexe ulaşır (Resim 3.74). Resim Hypocassida subferruginea (Schrank, 1776) aedeagusun dorsal ve lateral görünüşü