SDE analiz CUMHURBAŞKANI ADAYLARININ SEÇİM STRATEJİLERİNİN ANALİZİ. Sunuş. Yazarlar Hakkında.

Transkript

1 Yazarlar Hakkında Dr. Murat YILMAZ Stratejik Düşünce Enstitüsü İç Politika ve Demokratikleşme Programı Koordinatörüdür. Türk siyasi hayatı ve fikir tarihi ile siyasi partiler üzerine çalışmalarını sürdürmektedir. CUMHURBAŞKANI ADAYLARININ SEÇİM STRATEJİLERİNİN ANALİZİ Dr. Murat YILMAZ, Prof. Dr. Bekir Berat ÖZİPEK, Doç. Dr. Vahap ÇOŞKUN Prof. Dr. Bekir Berat ÖZİPEK İstanbul Ticaret Üniversitesi Öğretim Görevlisidir. Ağırlıklı olarak çağdaş siyasi teoriler, insan hakları ve ifade özgürlüğü alanında çalışmalar yapmaktadır. Doç. Dr. Vahap ÇOŞKUN Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesidir. İnsan hakları, demokrasi, Kürt sorunu ve bunun hukuki yansımaları üzerine çalışmaları bulunmaktadır. SDE Hakkında SDE; ortak insani değerler ekseninde; adalet, barış, demokrasi ve özgürlük hedefinde, medeniyet coğrafyasında stratejik derinliğine, tarihi reelpolitik misyonuna doğru emin adımlarla yol alan Yeni Türkiye nin düşünce merkezidir. 3 Mart 2009 da resmi kuruluşu gerçekleştirilen Stratejik Düşünce ve Araştırma Vakfı (SDAV) nın bir kuruluşu olarak faaliyet gösteren SDE; iç ve dış politika bağlamında geleceğin Türkiye sini şekillendirme yolunda ortak aklı, bilimsel çalışmayı, halk iradesi ve egemenliğini esas alan bir sivil düşünce kuruluşudur. Sunuş Türkiye, Cumhurbaşkanını ilk defa halkoyuyla seçecek. Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilecek olması, beraberinde birçok ilkin yaşanmasına yol açmaktadır. Bunlardan en önemlisi, Cumhurbaşkanı adaylarının seçim kampanyası yürütmeleri ve seçmen karşısına seçim vaatleriyle çıkmalarıdır. Cumhurbaşkanı adayları, bu vaatlerini derli toplu birer seçim bildirgesi veya basın toplantısıyla kamuoyuna sunuyorlar. SDE İç Politika ve Demokratikleşme Koordinatörlüğü olarak 10 Ağustos 2014 te gerçekleşecek Cumhurbaşkanlığı seçimlerini yakından takip etmeye çalışıyoruz. Cumhurbaşkanı adaylarının seçim strateji, kampanya ve siyasi söylemlerinin tartışıldığı bu çalışmada Dr. Murat Yılmaz Cumhurbaşkanı adaylarından Recep Tayyip Erdoğan ın, Prof. Dr. B. Berat Özipek Ekmeleddin İhsanoğlu nun, Dr. Vahap Coşkun ise Selahattin Demirtaş ın seçim stratejilerini analiz ettiler. Cumhurbaşkanı adaylarının performansları esas alındığı için sistematikleri farklı olan metinler, adayların tutarlılık ve mukayesesine yardımcı olacak değerlendirmeler içermektedir. Böylece Cumhurbaşkanı adaylarının seçim strateji, kampanya ve siyasi söylemleri bu şekliyle ilk defa bir düşünce kuruluşunun yayınında tartışılmış olmaktadır. SDE İç Politika ve Demokratikleşme Koordinatörlüğü

2 Dr. Murat YILMAZ SDE İç Politika ve Demokratikleşme Programı Koordinatörü 2 Erdoğan ın Cumhurbaşkanlığı Seçimi Vizyon Belgesi ve Seçim Stratejisi Giriş 10 Ağustos 2014 teki Cumhurbaşkanlığı seçimi, sadece Cumhurbaşkanlığı seçimi olmayacak gibi görünüyor. Bu seçim, ilk defa halkoyuyla Cumhurbaşkanının seçilmesinin yanı sıra, Türkiye de vesayet sisteminin yıkıldığı bir döneme denk geldiği için, bir Cumhurbaşkanı seçiminin çok ötesinde anlamlar taşıyor. Türkiye de bürokratik vesayete dayanan eski siyasi rejimin bel kemiği kırıldı, fakat eski rejim tam anlamıyla tasfiye edilip yeni rejim kurulamadı. Siyasi rejimle beraber iktisadi ve sosyolojik olarak da eskiden kopuş anlamına gelebilecek çok ciddi değişiklikler yaşandı. İşte Cumhurbaşkanlığı seçimleri, bütün bu değişiklikleri hükümet sistemine ve siyasi yelpazeye taşıyabilecek bir katalizör vazifesi üstlenmeye aday. Türkiye de uzun bir süredir siyasetin alanını daraltan vesayet sisteminin, tasfiye edilmesiyle, siyaset reşit bir karakter kazandı ve hükmettiği alan büyüdü. Bu siyasetteki tartışma alanlarını da arttırdı. Bugün bazı kesimlerin kutuplaşma olarak adlandırdıkları gelişmenin ardında yatan temel sebep budur. Cumhurbaşkanlığı seçimleri etrafında otoriterlikten yeni vesayet biçimlerine, hükümet sistemlerinden yeni anayasaya, Kürt meselesinden Alevi meselesine, büyükşehir kanunundan özerkliğe yürütülen tartışmalar artık reşit olan siyasi aktörlerin siyasetin yeni sınırlarını keşfetme, deneme-yanılma dönemine de denk geliyor. Türkiye nin bu temel tartışmalardan demokrasinin tahkimi ve liberal demokrasi sınıfına sıçrayarak çıkması da, melez rejim halini devam ettirerek orta demokrasi tuzağı nda devam etmesi de mümkündür. Cumhurbaşkanlığı seçim süreci ve sonrasında yaşanacaklar bu bakımdan siyaseten bir kurucu nitelikte etkiler yaratacaktır. Cumhurbaşkanlığı seçimi, Türkiye nin hükümet sistemini 1982 anayasasının sistematiğinin ötesinde tartışmalara açacaktır. Önümüzdeki dönemde parlamenter sistem, yarı-başkanlık ve başkanlık sistemleri etrafında yeni kutuplaşmaların yaşanması kuvvetle muhtemeldir. Siyasi yelpazede ise Başbakan Erdoğan ın aday olması ve 3 dönem yasağıyla beraber AK Parti de büyük değişiklikler beklenmektedir. Aynı şekilde muhalefet cephesinde de Cumhurbaşkanlığı seçimlerindeki muhtemel bir mağlubiyetin yaratacağı parti içi muhalefet enerjisinin yol açabileceği değişiklikler dikkate alınmalıdır. 10 Ağustos 2014 Cumhurbaşkanı Seçimleri ve İlkler 10 Ağustos 2014 seçimleri, Türkiye siyasetinde birçok ilkin yaşanmasına sebep oluyor. Türkiye seçmeni, Cumhurbaşkanını ilk defa kendi oyuyla seçebilecek. Cumhurbaşkanı adayları bundan sonra kendilerini halka anlatmak durumundalar. İlk defa Cumhurbaşkanı seçimlerinde bir seçim kampanyası yürütülüyor. Mitingler, STK ziyaretleri, kanaat önderleriyle buluşmalar, yemekler, adaylar için bağış toplanması gibi ilkler yaşanıyor. Daha önceden siyasi olmayan bürokratların seçilmesi halinde seçmenlerin ancak TBMM deki yemin törenlerinde görebildiği adaylar, şimdi kendisini halka anlatmak zorunda. Başlı başına bu durum bile, Türkiye deki demokratikleşmenin mühim göstergelerinden biridir. Cumhurbaşkanı adaylarının bir tür seçim bildirgesi açıklamaları da, bu bakımdan kaydedilmesi gereken bir ilktir. Daha önce, Cumhurbaşkanını halk seçerse, Cumhurbaşkanı adayları halka ne vaat edecek? Ben kanunları daha hızlı onaylarım mı, ben daha iyi rektör seçerim mi diyecek? şeklinde eleştirilen propaganda sürecinin, zannedildiğinin aksine müspet bir seyir izlediği söylenebilir. Cumhurbaşkanı adayları, Türkiye nin temel meselelerine ve çözüm yollarına ilişkin görüşlerini açıkladılar. Böylece canlı bir kamuoyu ilgisi altında bir yandan Türkiye nin temel meseleleri yeniden tartışıldı, diğer yandan da seçmenler Cumhurbaşkanı adaylarını daha yakından tanıma imkânına sahip oldu. Bu şekilde seçmen, adayları ve vizyonlarını mukayese etme imkanına sahip oldu. Adaylar da seçim bildirgeleri üzerinden, şahsi polemik dışında kendilerini ifade edebilecekleri bir alan yakalamış oldular.

3 Cumhurbaşkanı Adaylarının Seçim Stratejilerinin Analizi Yazılı ve görsel medya, Cumhurbaşkanı adaylarının görüşlerini açıkladıkları tanıtım toplantılarına büyük ilgi gösterdiler. Soru, tartışma ve eleştirileriyle Cumhurbaşkanı adaylarının görüşlerinin kamuoyuna aksetmesi için üzerlerine düşen rolü yerine getirdiler. Cumhurbaşkanı adaylarından Başbakan ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan ve HDP Eşbaşkanı Selahattin Demirtaş seçim bildirgesi niteliğinde metinler açıklarken, CHP ve MHP nin ortak çatı adayı Ekmeleddin İhsanoğlu böyle bir metin yerine basın toplantısıyla yetindi. Bu tercih, İhsanoğlu nu destekleyen kesimlerin ideolojik ve sınıfsal kompozisyonu düşünülerek tartışmalara yol açmayacak bir muğlaklık ın bilerek seçildiği siyasi stratejiden kaynaklanmaktadır. Buna karşılık, Erdoğan ve Demirtaş ın seçmeni net bir siyasi pozisyona çağıran siyasi stratejileri tercih ettikleri anlaşılıyor. Cumhurbaşkanı adaylarının seçim bildirgelerinin tutarlılık açısından ele alınması ve diğer adaylarla mukayese edilmesi kaçınılmazdır. Bu durum, Cumhurbaşkanı adaylarının ve seçilmeleri halinde Cumhurbaşkanlarının demokratik denetimi açısından önemli bir veri teşkil etmektedir. Cumhurbaşkanı adaylarının seçim bildirgelerinin açıklandığı toplantıların mekân, davetli sayısı ve çeşitliliği, ses ve ışık düzenine kadar toplantı düzenleme tekniği açısından değerlendirilmesi de seçim kampanyalarının ele alınması açısından kaçınılmazdır. Seçim bildirgeleri ve seçim kampanyaları siyasi tarih, siyasi kültür, siyasi gelenekler, siyasi partiler, siyasi kimlikler, bunların sınıfsal ilişkileri ve siyasi söylemleriyle ilişkilendirilerek anlam kazanabilir. Erdoğan ın Siyasi Stratejisi AK Parti, 3 Kasım 2002 genel seçimlerinde profesyonelleşen ve yozlaşan merkez sağ siyasetin tasfiye edilmesiyle önü açılan bir partidir. AK Parti kuruluşunda, bu döneme denk gelen, aynı görevde 3 dönem bulunma sınırlaması getiren tüzük maddesiyle dikkat çekmişti. Aradan geçen zaman zarfında 2015 seçimlerinde AK Parti TBMM grubunda Başbakan Erdoğan dâhil 70 in üzerinde isim 3 dönem kuralına göre grup dışında kalacaklardır. Başbakan Erdoğan kamuoyundaki ısrarlara rağmen, bu kuralın değişmemesi konusunda ısrarcı oldu. Bu düzenleme, AK Parti nin ister istemez yenilenmesini zaruri kılmaktadır. AK Parti nin yenilenme dönemi, 2015 genel seçimleri öncesi 2014 Cumhurbaşkanlığı seçimleriyle daha erken başlayacak gibi görünmektedir. Başbakan Erdoğan AK Parti nin kuruluş safhasından itibaren lider olarak temayüz etmiş ve aradan geçen 14 yıl boyunca yaşanan mücadeleler Erdoğan ı kurucu lider olmanın ötesinde karizmatik bir kahraman a dönüşmüştür. Bu bakımdan halk tarafından seçilecek bir Cumhurbaşkanlığına, AK Parti den Recep Tayyip Erdoğan ın dışında bir aday düşünülmemiştir. Partinin yanında, Türkiye kamuoyu da AK Parti için Erdoğan ın adaylığında ittifak etmiştir. Parti içinde ve parti dışında yapılan istişare ve kamuoyu yoklamalarının sonunda, AK Parti, Cumhurbaşkanı adayı olarak Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ı göstermiştir. AK Parti için olabilecek en iyi adaylardan birinin Başbakan ve AK Parti Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan olduğu rahatlıkla söylenebilir. Erdoğan partinin 14 yıllık tarihi yanında, Aralık ta yargının siyasete müdahale çabasının hedefi olarak da AK Parti tabanıyla adeta özdeşleşmiştir. Erdoğan ın bu şahsi saldırıya karşı gösterdiği liderlik ve 30 Mart 2014 yerel seçimlerinde aldığı sonuç, adeta Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turu olarak yorumlanabilir. Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı seçiminde liderlik özelliklerini bir avantaja dönüştürmeye ve seçmeni kendisini diğer adaylarla mukayese etmeye çağırıyor. Başbakan Erdoğan, 12 yıllık iktidarı boyunca gerçekleştirdikleri hizmet ve reformları anlatarak 2023 viyonuyla 10 yıllık bir gelecek vaadi ortaya koyuyor. Erdoğan bu şekilde yaptıklarımız yapacaklarımızın teminatıdır diyerek iktidar olmanın avantajını kullanıyor. Erdoğan 12 yıllık iktidar dönemine atıfla bir yandan bu dönemdeki sert kimlik çatışmalarına diğer yandan da bu dönemdeki kamu hizmetlerine atıfta bulunmuş oluyor. Erdoğan, böylece hem kimlik siyasetini hem de de hizmet siyasetini beraber kullanabiliyor. Erdoğan, 12 yıllık tarihe atıfta bulunarak aynı zamanda tamamlanmamış reformlara dikkat Erdoğan ın demokratikleşme, Kürt meselesinin çözümü ve özgürlükçü laiklik vaatleri, karşı cepheyi bölecek ve kendi içlerindeki farklılıkları derinleştirecek bir mahiyet kazanıyor. 3

4 Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı seçiminde liderlik özelliklerini bir avantaja dönüştürmeye ve seçmeni kendisini diğer adaylarla mukayese etmeye çağırıyor. 4 çekiyor ve Aralık ta yargı ve emniyetteki yapının siyasete müdahalesine karşı Yeni Türkiye ve yeni anayasa söylemiyle reformların tamamlanmasını vaat etmiş oluyor. Erdoğan ın demokratikleşme, Kürt meselesinin çözümü ve özgürlükçü laiklik vaatleri, karşı cepheyi bölecek ve kendi içlerindeki farklılıkları derinleştirecek bir mahiyet kazanıyor. Erdoğan, CHP ve MHP nin çatı adayı altında birleşmelerini, reformlar konusunda farklı düşünmelerini ve yeni anayasaya hayır demelerini bir avantaja dönüştürerek, Cumhurbaşkanlığı seçimiyle başlayacak hükümet sistemi tartışmalarını Türkiye deki reform süreci ve yeni anayasa ile özdeşleşen Yeni Türkiye vaadiyle bütünleştiriyor. Erdoğan bu şekilde seçmene kendisinin Cumhurbaşkanı seçilmesiyle reformların, demokratikleşmenin, müzakere sürecinin, paralel yapıyla mücadelenin ve yeni anayasanın kolaylaşacağı mesajını vermektedir. Erdoğan, böylece Ekmededdin İhsanoğlu nun muğlaklığı karşısında net bir siyasi söylem ve hedefle ortaya çıkmış olmaktadır. Yeni Türkiye Yolunda Demokratik, Müreffeh, Öncü Ülke: Cumhurbaşkanlığı Seçimi Vizyon Belgesi Adaylardan Başbakan Recep Tayyip Erdoğan Yeni Türkiye Yolunda Demokratik, Müreffeh, Öncü Türkiye adıyla, 84 sahifelik bir seçim bildirgesi olan Cumhurbaşkanlığı Seçimi Vizyon Belgesi ni açıkladı. Yeni Türkiye Vizyonumuz, Demokratik Yönetim, Refah Toplumu ve Öncü Ülke adıyla dört bölümden oluşan vizyon belgesinde Erdoğan 12 yıllık iktidar dönemini anlatıyor ve 2023 e kadar sürecek gelecek perspektifini ortaya koyuyor. Erdoğan ın siyasi kampanyasının temel metni olan bu vizyon belgesi, en güçlü cumhurbaşkanı adayının Türkiye nin temel meselelerine bakışını ve vaatlerini derli toplu bir şekilde ortaya koymaktadır. 1. Yeni Türkiye Vizyonu Erdoğan, 12 yıllık AK Parti iktidarı döneminde Türkiye de demokratikleşme, refah, şehirleşme ve uluslararası ilişkiler alanı olmak üzere dört alanda değişim ve dönüşüm yaşandığını ifade ediyor. Cumhurbaşkanlığı seçimleriyle yeni bir miladın yaşanarak Eski Türkiye den Yeni Türkiye ye geçişin kapısı aralanacaktır. Yeni Türkiye de sistem içi düzeltmelerden, sistemi değiştirecek bir reform paketine geçilecektir. Türkiye Cumhuriyeti nin 100. yılında dört temel hedefe ulaşılması amaçlanmaktadır: 1- Demokrasiyi daha da geliştirmek. 2- Siyasi ve toplumsal normalleşmeyi sağlamak. 3- Toplumsal refahı daha çok yükseltmek. 4- Dünyada öncü ülkeler arasına girmek. Vizyon belgesinde demokrasi anlayışı olarak demokrasi standartlarının yükseltilmesi, siyasi parti kanunun değiştirilmesi ve tek tip siyasi parti anlayışının sona ermesi, temel hak ve özgürlüklerin her alanda evrensel ölçülerinin geliştirilmesi vaat ediliyor. Yeni Türkiye nin üzerinde yükseleceği üç temel ilke demokratik siyaset, açık toplum ve hukuk devleti sayılıyor. Bu ilkeler esas alınarak siyasi dönüşüm, toplumsal dönüşüm ve kurumsal dönüşümün gerçekleştirilmesi hedefleniyor. Halkın seçtiği Cumhurbaşkanı ve Yeni Anayasa bu dönüşümü taşıyacak aktörler olarak takdim ediliyor. 2. Demokratik Yönetim Yeni Türkiye ve toplumsal bütünleşme için; çözüm süreci, devlet-din ilişkisini düzenleyen özgürlükçü bir laiklik anlayış ve yargı reformu şarttır. 3. Refah Toplumu AK Parti yerel yönetimlerde ve hükümette iktidar olmanın avantajıyla hizmet siyaseti vaat etmektedir. Buradaki vaat geçmişteki icraatlara dayanmakta ve onları daha üst basamaklara taşımayı amaçlamaktadır. Bu bakımdan vaatler sistem içi düzeltme de olsa sistemi değiştiren reformlar da olsa gerçekçi bir temele dayanmaktadır. Bu bakımdan vizyon belgesinde refah toplumu vaat edilirken yaptıklarımız yapacaklarımızın teminatıdır anlayışına dayanılmaktadır. Vizyon belgesinde siyaset bir tür hiz-

5 Cumhurbaşkanı Adaylarının Seçim Stratejilerinin Analizi met siyaseti olarak takdim edilmektedir. Bizim siyasetimiz hizmet siyasetidir. Vizyon belgesinde hizmet siyaseti, 12 yıllık iktidar döneminde yapılanlar ve yapılacaklar şeklinde 2023 vizyonuyla anlatılıyor. Bu bağlamda eğitim, sağlık, adalet, emniyet, kültür, gençlik, kadın, aile, sosyal destekler, sosyal güvenlik sektörlerinde yapılanlar ve yapılacaklar anlatılıyor. Ekonomik refah başlığında Türkiye de çok partili hayat boyunca iktisadi büyüme ile siyasi reformların eşzamanlı olarak yürütüldüğüne işaret edilerek, büyüme ile demokratikleşme arasında açık bir ilişki bulunduğu iddia ediliyor. Sürdürülebilir bir ekonomik kalkınma, ancak ileri bir demokratik düzen üzerinde inşa edilebilir. Temel hakların korunuyor olması, temel özgürlüklere saygı duyulması, hukuk devletinin bütün kuralları ve kurumları ile varlığı, işleyen bir piyasa ekonomisinin ana dinamiğini oluşturur. Ekonomik başarıları demokratikleşme çabalarından bağımsız göremeyiz. (Erdoğan, Vizyon Belgesi, s. 55) Bu bağlamda; geçtiğimiz 12 yıldaki AK Parti iktidarlarında bir zihniyet devriminin gerçekleştirildiği, piyasanın üzerindeki haksız müdahale ve spekülasyonların önlenerek tedbirlerin alındığı, bankacılık sisteminin disiplin altına alındığı, mali disiplinin sağlanarak ekonomide makro dengelerin sağlandığı, GSYH nin 2002 de 230 milyar dolardan 2013 de 823 milyar dolara çıkarıldığı, Türk Lirası ndan 6 sıfır atıldığı ve IMF ye borcun sıfırlanarak IMF ye borç verebilen bir ülke haline gelindiği vurgulanıyor. Enflasyon ve faizler tek haneli rakamlara düşürülmüş, Merkez Bankası rezervleri 28 milyardan 136 milyar dolara yükselmiş, işsizlik azalmış, gelir paylaşımı düzelmiş, 2002 de 36 milyar dolar olan ihracat 156 milyar dolar olmuş. Cumhuriyet tarihi boyunca 15.1 milyar dolar doğrudan yabancı yatırım gelmişken son 12 yılda milyar dolar yabancı yatırım gelmiştir. 12 yıllık iktidar döneminde bütçe disiplininden taviz verilmemiş ve iç borç oranı ciddi bir şekilde azalmıştır. Ekonomi politikasının dayandığı ilkeler şeffaflık, süreklilik, tutarlılık ve öngörülebilirlik olarak kaydediliyor. Bu ilkelere titizlikle uyulmasının sonucu Türkiye ekonomisinin son 12 yılda yıllık ortalama büyüme hızı % 5,1 oranında gerçekleşmiştir vizyonuna göre yüksek büyümenin öncüsü olan özel sektörün önünü açacak politikalara ve rekabet gücünü arttıracak reformlara devam edilecektir. Temel ekonomik hedefler, 2023 vizyonuna atıfla şöyle tanımlanıyor: 2023 vizyonumuzun ana hedefi, gayrisafi yurtiçi hâsıla büyüklüğü bakımından ülkemizin dünyanın ilk 10 ekonomisi içinde yer almasıdır. Ayrıca, enflasyon ve faiz oranlarını kalıcı biçimde tek haneli rakamlarda muhafaza etmek, yıllık ihracatı 500 milyar dolara çıkarmak, kişi başına düşen milli geliri 25 bin dolara ulaştırmak, yıllık milli geliri 2 trilyona yükseltmek, İstanbul u uluslararası bir finans ve ticaret merkezi haline getirmek de temel hedeflerimizdir. ( Erdoğan, Vizyon Belgesi; s. 59) Türkiye de sanayi son 10 yılda düşük teknoloji seviyesinden orta teknoloji seviyesine çıkmıştır, önümüzdeki 10 yılda ise yüksek teknolojiye geçiş hedeflenmektedir. Türkiye, tarımda büyük yapısal değişim ve dönüşümü başarmış. Tarımın milli gelire katkısı 24 milyar dolardan 61 milyar dolara çıkmıştır. Bu rakamla Türkiye dünyada 11. sıradan 7. sıraya, Avrupa da ise 4. sıradan 1. sıraya yükselmiştir vizyonunda Türkiye nin dünyada 7. sıradan ilk beşe girmesi, milli gelire katkının 61 milyardan 150 milyar dolara, ihracatın 18 milyardan 40 milyar dolara çıkması hedeflenmektedir. Son 12 yılda kamu yatırımlarında en büyük payı ulaşım ve iletişim sektörü almıştır yılında 6100 km olan bölünmüş yol ağı 23 bin km ye çıkmıştır. İstanbul-İzmir otoyolu, Boğaz a üçüncü köprü ve Avrasya Tüneli gibi büyük yatırımlar yeni dönemin büyük yatırımları olacaktır. Demiryollarında büyük bir atılım yapılmış Marmaray, Konya, Eskişehir ve İstanbul-Ankara yüksek hızlı treni hizmete girmiştir de İzmir, Afyon, Uşak, Bursa, Yozgat, Sivas, Erzincan ve Karaman yüksek hızlı tren ağına dâhil olacaktır. Bakü-Tiflis-Kars Demir İpek Yolu Por- Başbakan Erdoğan, 12 yıllık iktidarı boyunca gerçekleştirdikleri hizmet ve reformları anlatarak 2023 viyonuyla 10 yıllık bir gelecek vaadi ortaya koyuyor. 5

6 Demokratik Yönetim, Refah Toplumu ve Öncü Ülke adıyla dört bölümden oluşan vizyon belgesinde Erdoğan,12 yıllık iktidar dönemini anlatıyor ve 2023 e kadar sürecek gelecek perspektifini ortaya koyuyor. 6 jesi tamamlandığında Pekin-Londra arasında kesintisiz demiryolu tesis edilmiş olacaktır. Türkiye havayolu ulaşımında çağ atlamıştır. 12 yıl önce 34 milyon kişi havayolu ile seyahat ederken bugün rakam 150 milyon kişiye ulaşmıştır. Yurtiçinde tarifeli havalimanı sayısı 26 dan 52 ye, yurtdışı uçuş noktaları 60 tan 236 ya çıkmıştır. Savunma sanayi son 12 yıl içerisinde ciddi bir atılım yapmıştır. Türkiye kendi uydusunu, insansız hava aracını, helikopterini, tankını, savaş gemisini üretebilmektedir de dünyanın ilk onu arasına girmek hedeflenmektedir Bilimsel araştırma, Ar-Ge ve inovasyon alanına verilen destek sonucunda Ar-Ge harcamaları son 10 yılda % 0,5 ten % 1 e çıkmıştır, bu oranın 2023 te % 3 e çıkması hedeflenmektedir. Turizm sektörüne verilen önem sonucu 2002 de en çok ziyaret edilen 17. ülke olan Türkiye bugün 6. ülke olmuştur de dünyanın ilk beş ülkesi arasına girmek hedeflenmektedir. Enerji alanında temel strateji Orta Doğu, Kafkasya, Orta Asya ve Güneydoğu Avrupa arasında enerji koridoru ve dağıtım merkezi olarak belirlenmiştir. Yerel yönetimler ve çevre bahsinde AK Parti nin aynı zamanda yerel yönetimlerde iktidarda olan bir parti olduğu ve bu alanda yapılan yatırımlar vurgulanıyor. Son 12 yılda Türkiye nüfusunun büyük bir kısmı şehirlere taşınmıştır. Yerel yönetimlerin gelir ve yetkilerinin arttırıldığı kaydedilerek, bunun hizmet siyasetinin yanı sıra vesayete karşı bir demokratikleşme siyaseti olduğunun altı çiziliyor. Türkiye nin son 12 yılda hızlı büyümesi ve şehirleşmesinin yarattığı rahatsızlık ve Gezi eylemleri dikkate alınarak, yaşanabilir çevre ve şehir meydana getirme ve estetik kaygılara işaret ediliyor. 4. Öncü Ülke Vizyon Belgesinde Yeni Türkiye kavramı değişen dünya konjonktürü, bölge vizyonu ve tartışılan uluslararası düzen ve adalet anlayışı eşliğinde anlatılıyor. Yeni Türkiye ve Dünya Dünya, iki kutuplu soğuk savaşın bitmesiyle çok boyutlu ve dinamik uluslararası şartlarda yeni risk ve fırsatlarla karşı karşıya kalmıştır. Türkiye bu yeni şartlara Avrupa, Asya ve Afrika arasındaki stratejik konumunu kullanarak küresel adalet ve hakkaniyet ilkeleriyle milli çıkarlarını telif ederek cevap vermeye çalışmaktadır. Bu bağlamda Türkiye bütün hizmet kurumlarıyla uluslararası bir nitelik kazanırken Kamu Diplomasisi Koordinatörlüğü, TİKA, THY, Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı, Yunus Emre Vakfı, AFAD ve Kızılay ın katkılarıyla dünyanın her bölgesinde çok boyutlu bir dış politika uygulanmıştır. Türkiye bu yeni dış politikasını AB ve NATO gibi müttefikleriyle ilişkilerini geliştirerek hayata geçirmeye çalışmaktadır. Bölge Vizyonu Soğuk savaş sonrasında Türkiye nin havzasındaki Orta Doğu, Balkanlar, Kafkaslar ve Karadeniz bölgelerinde özgürlük ve güvenlik dengesi sağlanamamıştır. Bu bölgelerdeki problemler halen devam etmektedir. Türkiye bölgede bu bakımdan bir istikrar adası olarak istisnai bir örnek teşkil etmektedir. Türkiye, demokrasi, çoğulculuk, refahın geliştirilmesi ve güçlendirilmesi gibi temel kavramları hayata geçirmeye ve sürdürülebilir hale getirmeye yönelik bir politika izlemektedir. Mısır, Irak ve Suriye meselelerinde Türkiye ilkeli bir duruş sergileyerek bölgenin dönüşümü için öncü ülke rolünü bir kez daha ortaya koymuştur. Türkiye bölgesinde ekonomik işbirliğinin gelişmesi ve kalıcı bir barış inşa etmek için her türlü işbirliği yöntemini denemektedir. Uluslararası Düzen ve Adalet Türkiye öncü ülke olarak dünyayı, dünya sistemini adalet ve hakkaniyet ölçüsünde değiştirmeye çağırmaktadır. Bu çerçevede bilhassa BM Güvenlik Konseyi nin ciddi bir reforma tabi tutulması gerekmektedir. Güvenlik Konseyi daha geniş ve etkin bir temsile kavuşmalı ve uluslararası sorunlara müdahil olmalıdır. Bu bağlamda Türkiye nin de dahil olduğu G-20 oluşumu emsal teşkil edebilir. Türkiye, dünyaya açılarak küresel bir aktör olarak uluslararası

7 Cumhurbaşkanı Adaylarının Seçim Stratejilerinin Analizi meselelerin çözümünde öncü ülke olmaya devam edecektir. Sonuç Başbakan Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı vizyon belgesi ve miting konuşmalarıyla, 12 yıllık AK Parti iktidarının icraatları üzerinden, muhafazakar seçmene kimlik politikasıyla, kimlik politikasının hitap etmediği seçmene de hizmet siyasetiyle ulaşmaya çalışmaktadır. Erdoğan, Cumhurbaşkanını halkın seçmesini vesayetin tam anlamıyla tasfiye edilmesi, reformların tamamlanması, özgürlükçü laiklik, müzakere süreci ve paralel yapıyla mücadelenin devamı, başkanlık veya yarı başkanlık sistemiyle yeni anayasanın yapılmasının önünün açılması olarak takdim ediyor. Erdoğan, Cumhurbaşkanlığı seçim stratejisini siyasi tecrübesi ve 12 yıldır 3 genel, 3 yerel seçim ve iki referandum kazanan profesyonelleşmiş AK Parti teşkilatı ve siyasi kampanya yöneticileriyle müşterek bir şekilde hayata geçirmektedir. Erdoğan ın vaatleriyle tutarlı bir siyasi söylem kullandığı ve bu söylemi başarılı bir siyasi kampanyaya dönüştürdüğü söylenebilir. CHP ve MHP nin çatı adayı olarak takdime edilen İslam İşbirliği Teşkilatı nın eski genel sekreteri Ekmeleddin İhsanoğlu, Erdoğan veya Demirtaş gibi net bir vizyon belgesi veya seçim bildirgesi ortaya koymamıştır. Bunda seçim kampanyasındaki başarısızlığın yanında bilinçli bir tercih rol oynamış görünmektedir. Çünkü İhsanoğlu birbiriyle telif edilmesi zor bir reaksiyon cephesinin adayıdır. Bu bakımdan netlik bu cephede kırılmalara yol açabilir, muğlâklık ise birbirinden farklılaşabilecek kesimleri bir arada tutabilecektir. İhsanoğlu, Erdoğan ve Demirtaş a nispetle statükocu ve idare-i maslahatçı bir profil çizmektedir. Bu bakımdan vaatlerinin sınırlı olması anlaşılabilirdir. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin üçüncü adayı olan HDP Eşbaşkanı Selahattin Demirtaş, bu seçimleri HDP nin Türkiyelileşmesi, demokratikleşmesi ve CHP nin dolduramadığı sola açılma amacıyla başarlı bir şekilde kullanıyor. Bu başarının seçim sonuçlarına oy olarak ne kadar yansıyacağı tartışmalı olmakla beraber, Demirtaş ın söylem ve performans itibarıyla başarılı olduğu söylenebilir. Türkiye Cumhuriyet tarihinde normal seyrinde gelişen bir seçim olarak 10 Ağustos 2014 Cumhurbaşkanlığı seçimleri, Türkiye deki siyasi sistemde domino taşlarını harekete geçirme potansiyeline sahiptir. Sadece seçim bildirgelerine ve seçim kampanyalarına bakmak dahi bu iddiayı kuvvetlendirmektedir. TBMM de Anayasa Uzlaşma Komisyonu nun çalışmalarında iktidar ve muhalefet farklı hükümet sistemlerini savundular. AK Parti başkanlık veya yarı-başkanlık modellerine veyahut partili cumhurbaşkanlığına yakın dururken, CHP ve MHP bu tür modellere şiddetle karşı çıkarak parlamenter sistemi savundular. Muhtemel bir anayasa değişikliğinde anahtar rolü oynayabilecek BDP ise bu konuda net bir tavır almamayı tercih etti. AK Parti, Anayasada uzlaşma şartıyla başkanlık veya yarı-başkanlık tekliflerinden vazgeçebileceğini açıklasa da yeni Anayasa konusunda 60 maddelik paket dışında uzlaşma sağlanamadı. Anayasanın değişmediğinden, 10 Ağustos 2014 Cumhurbaşkanlığı seçimlerine 1982 Anayasası nın Cumhurbaşkanına verdiği yetki ve görevlerle girilecek. Başbakan Erdoğan ve AK Parti sözcüleri eğer Erdoğan seçilirse, anayasadaki bütün yetkilerini sonuna kadar kullanan, koşan, terleyen bir Cumhurbaşkanı olacağını ilan ettiler. Şüphesiz Cumhurbaşkanını halk seçse de, anayasadaki yetki ve görevleri değişmeyecek; yani, anayasal olarak hükümet modelinin değiştiği söylenemeyecek. Ancak herkes, böyle bir siyasi iklimde halkoyuyla seçilen bir Cumhurbaşkanı nın, hele bu Cumhurbaşkanı çoğunluktaki partinin kurucu ve karizmatik genel liderliğinden geliyorsa fiilen siyasi güç dengelerinin değişeceğinin farkında. Bu bakımdan Cumhurbaşkanlığı seçimi sonrasında Başbakan Erdoğan ın Cumhurbaşkanı olması halinde, hükümet sistemi tartışmalarının başladığı bir dönem yaşanacağını şimdiden söyleyebiliriz Bu tartışmalar, 2015 genel seçimlerinin ana gündemini teşkil edecektir seçim sonuçlarına göre bu tartışmanın kaderi belli olacaktır. Bu bakımdan 30 Mart 2014 te ilk turu yapılan hükümet sistemi seçimlerinin, Ağustos 2014 te ikinci turu yapılacak ve bu uzun seçim ancak Haziran 2015 genel seçimlerinde sonuçlanacaktır. Erdoğan ın vaatleriyle tutarlı bir siyasi söylem kullandığı ve bu söylemi başarılı bir siyasi kampanyaya dönüştürdüğü söylenebilir. 7

8 Prof. Dr. Bekir Berat ÖZİPEK İstanbul Ticaret Üniversitesi 8 Ekmeleddin İhsanoğlu veya Çatı nın Ekonomi Politiği Anayasanın ıslaha ihtiyacı vardır. Ama bu şekilde devam etmek zorundadır. Biz göreve geldiğimizde sistemin değişmesi için değil ıslahı için çalışacağız. Cumhurbaşkanlığı seçiminde AK Parti adayı Recep Tayyip Erdoğan ın karşısına çıkarılabilecek herhangi bir adayın kazanma şansının çok az oluşu, muhalefeti ortak bir aday üzerinde birleşmeye yöneltti. Ekmeleddin İhsanoğlu bu ittifakın ürünü olarak gündeme geldi. İhsanoğlu, CHP ve MHP nin ortak adayı olarak sunuldu. Ama bu belirleme, siyasi partileri aşan daha geniş bir ittifakın ürünü olarak değerlendirilebilir. Bu anlamda İhsanoğlu nun, Türkiye nin son on yılda izlediği değişime veya onun niteliğine karşı tepki duyan güçler ile AK Parti nin izlediği siyasi çizgiye itirazı olanları temsil ettiği söylenebilir. Çatı aday ın hiç kuşkusuz on iki yıl içinde şu veya bu sebeple, doğru veya yanlış biçimde, daha ileriden veya daha geriden iktidar eleştirisi yapanları da kapsaması söz konusu olabilir. Bu koalisyonun bileşenleri olarak CHP-MHP, Gülen Cemaati, devletçi sermaye (Bazı TÜ- SİAD üyeleri), Eski medya/oligarşi medyası (Doğan Grubu) ile resmi ideolojiyi sağ, sol ve dini versiyonlarıyla temsil eden bir dizi küçük parti sayılabilir. Bu kompozisyon, söz konusu aday belirleme sürecinin odağındaki esas güç olarak, kurulu Kemalist düzenin değişmesini istemeyen veya 2002 sonrası aşınan ayrıcalıklar düzenini restore etmek isteyen güçler olduğunu tespit etmeyi mümkün kılıyor. İhsanoğlu nun epigraftaki sözü de, onun adaylığının ekonomi politiğini net biçimde ortaya koyuyor. İlginç Bir Seçim Kampanyası: Ekmek için Ekmeledin Diğer iki adaydan farklı olarak İhsanoğlu, seçildiğinde nasıl bir cumhurbaşkanı olacağına ilişkin olarak yazılı herhangi bir program veya beyanname yayınlamadı. İhsanoğlu nun Seçim Beyannamesi başlığı altında düzenlenen basın toplantısı, daha çok genel bazı fikir ve temennilerinden oluşuyordu. Bu sebeple, seçildiği takdirde onun ne yapacağını daha çok çeşitli zamanlarda dile getirdiği fikirlerden çıkarabiliyoruz. Onunla ilgili değerlendirmeleri de, somut bir beyannameye değil, kampanya esnasındaki sözlerine ve söylem analizine dayandırmak zorundayız. Kampanyanın merkezindeki imaj, buğday tarlası şeklindeki Türkiye haritası üzerinde yazılı Ekmek için Ekmeleddin sloganı ile onu açıklamak için kullanılan bir yiyecek olarak ekmek ile bir fiil olarak ekmek ( huzur ekmek ) çok belli ki, akılda kalıcı bir slogan için kafiye ihtiyacından kaynaklanmış görünüyor. Bu sloganın icra yı ifade ettiği ve dolayısıyla onun Tayyip Erdoğan a yönelik cumhurbaşkanlığı icra makamı değildir şeklindeki eleştirisiyle çeliştiği sıkça ifade edildi. İhsanoğlu bu durumu izah etmek için diyeceksiniz ki cumhurbaşkanlığı icra makamı değildir. Evet, icra yetkisi yoktur ama icrayla el ele vererek, çağrı yaparak, yetkisini ve pozisyonunu kullanarak yol gösterir. Cumhurbaşkanları yol yapmaz ama yol gösterir şeklinde bir açıklama yaptı. Ancak bu açıklama da, eğer cumhurbaşkanının en temel işlevi buysa, İhsanoğlu seçilmeden de bizi ekmek ve huzur getirecek fikirlerinden istifade ettirebilir sorusunu beraberinde getirdi. Seçim bildirgesine duayla başlaması da anlamlı Bu, dini sembollerin siyasette kullanımına öteden beri tepkili olan CHP için yeni bir durum ama çok da yeni değil. Yerel seçimlerde İstanbul Üsküdar dan aday olan İhsan Özkes in kampanyasında da Üsküdar ın sorunlarını müftü çözer gibi dini sembol ve söylemler kullanılmıştı. İhsanoğlu nun kampanyasında da herkesin desteğini sağlamak için her dünya görüşünden insanın hoşuna gidecek tema ve sembollerin seçildiği görülüyor. Ama elbette bu sembollerin birbiriyle uyumunu göz ardı eden bir dille. Tıpkı aşağıdaki gibi: Allah vatanımın tüm evlatlarını, kendi evlatlarımdan ayırmasın diyen bir Milliyetçi Atatürk ve devrimlerini sahiplenmek tarihimizi sahiplenmek anlamına gelir diyen bir Atatürkçü... Filistin Davasının en büyük savunucusu... Filistin in devlet nişanı verdiği tek Türk Mehmet Akif in dergahından geçmiş, Necip Fazıl ve Nazım Hikmet i Arapçaya çevirmiş bir gönül adamı...

9 Cumhurbaşkanı Adaylarının Seçim Stratejilerinin Analizi İhsanoğlu nun kampanyasının Çatı yı kuranlar açısından başarılı biçimde yürütüldüğünü tespit etmek mümkün. Bu anlamda medya desteği bakımından İhsanoğlu nun daha avantajlı aday olduğu tespit edilebilir. Doğan ve Gülen Cemaati Medyasının onu, hükümet yanlısı medyanın Erdoğan ı desteklediğinden çok daha etkili ve başarılı bir siyasi iletişim diliyle desteklediği, herhangi bir şekilde onu sıkıştırabilecek soru sormadığı, tam tersine, ona puan kazandıracak cevaplar alabilecekleri soruları tercih ettiği görülüyor. 1 Özellikle Doğan Grubunun, birbirinden farklı siyasi görüşlerden okuyucuya hitap eden yayın organlarının, farklı dille aynı adayı desteklediğini vurgulamak gerek. Ancak birbirinden farklı tabanları ve siyasi görüşleri aynı aday üzerinde birleştirmek için yürütülecek kampanyanın sınırı, örneğin onu hem gündemde tutma, hem de fazla konuşturmama gereği, vereceği mesajın ikna ediciliğini de azaltıyor. Adayın bu zayıf yönünün de onun ideolojiler üstü olarak lanse edilmesiyle aşılmaya çalışıldığı görülüyor. Bu anlamda Çatı aday ı destekleyen medyanın başarılı bir siyasi iletişim dilini kullanarak destek vermekten öte, onun kampanyasını fiilen yürüttüğünü söylemek de abartı sayılmayabilir. Bazı imajları ona söyletmeden oluşturmaya yönelik yayınlar bu tespiti destekler. 2 Ama tekrarlamak gerekirse, birbirinden farklı tabanları aynı anda tatmin etme zorunluluğu, ne kadar başarılı biçimde kurgulanmış olursa olsun, kampanyanın sınırlarını da belirliyor. İdeolojiler Üstü Ne Demek? İhsanoğlu, seçim kampanyasını huzur üzerine kuruyor ve hükümeti de bu temelden hareketle eleştiriyor. Seçildiğinde sorunları diyalog ve uzlaşma yoluyla çözeceği mesajını veriyor. İdeolojiler üstü olmanın aslında ideolojisiz olmayı ifade etmediğini, somut pratikte bunun anlamının egemen ideolojiyi savunmak olduğunu göz önüne aldığımızda, İhsanoğlu nun vermek istediği mesajın, onun resmi ideolojinin belirlediği çerçeve içinde kalmak istediği söylenebilir. Aynı şekilde siyaset üstü olmaya ilişkin vurgunun da statükoyla uyumlu olmak veya resmi olarak belirlenmiş olan siyaset tarzına itiraz etmemeyi ifade ettiğini söyleyebiliriz. (Hatırlayalım, bu ülkede Atatürkçülük ideoloji olduğu halde ideoloji görülmez, ordu da kendisini bu ideolojinin gardiyanı olarak görürken aynı zamanda siyaset üstü olduğunu sanırdı.) Seçim beyannamesindeki hiçbir partiye diğer partilerden daha yakın veya uzak değilim sözleri de tarafsız olacağına ilişkin vurguyu tamamlıyor. Bu yöndeki sözlerini, her partide namusuyla çalışan bürokrat teknokrat var diyerek bitirmesi de, eski teknokratlar hükümeti tartışmalarının şimdiki zamanda cumhurbaşkanlığı düzeyinde tekrarını akla getiriyor. Gerçekten de bu anlamda İhsanoğlu ideolojiler üstü görünüyor ve resmi ideolojinin kırmızıçizgileri içinde hareket edeceği izlenimini veriyor. Resmi ideolojinin de doğal olarak statükoyu ve o ülkedeki egemenlerin çıkarlarını temsil ettiği (ve zaten tam da o yüzden resmi ideoloji olduğu) göz önüne alınacak olursa, bunun anlamı, seçildiği takdirde onun rahatlıkla bir ikinci Ahmet Necdet Sezer olacağıdır. 3 Çatı Aday Ülkenin Temel Sorunlarına Nasıl Bakıyor? Cumhurbaşkanlığı seçimi, bu ülkedeki değişim ve dönüşüm mücadelesinde önemli bir dönemeç olacak. Önümüzdeki birkaç yılın ana gündemi Kürt Barışı ve Sivil Anayasa mücadelesi olacak. Esas olarak da Türklerle Kürtlerin eşit ve adil bir biçimde bir arada yaşamasının hukuki-siyasi çerçevesini ifade eden anayasa üzerinde ciddi bir mücadelenin yaşanacağı rahatlıkla öngörülebilir. Bu ayrımda CHP-MHP adayının neyi temsil ettiğini anlamak için bu iki partinin son 10 yıl içindeki bütün demokratikleşme hamleleri karşısında yer aldıklarını hatırlamak ve bugün de nasıl bir ülke tahayyül ettiklerini anlamak için son şekliyle anayasa önerilerine bakmak gerek. Her iki partinin de 1980 Anayasası nı; resmi ideolojisi, değişmez maddeleri, anadilde eğitime kapalı yapısı ve vatandaşlığı Türklükle ilişkilendiren hükümleriyle birlikte savundukları göz önüne alındığında, İhsanoğlu nun hem siyasi hem de ahlaki bakımdan bu çerçeveye radikal bir itirazı olmayacağı sonucuna varılabilir. Başka bir ifadeyle, aday İhsanoğlu nun bu iki par- İhsanoğlu nun yaklaşımı oldukça popülist bir dille, ne yapılması gerektiğini söylemeden genel önerilerde bulunmak şeklinde özetlenebilir. 9

10 İhsanoğlu nun, Türkiye nin son on yılda izlediği değişime veya onun niteliğine karşı tepki duyan güçler ile AK Parti nin izlediği siyasi çizgiye itirazı olanları temsil ettiği söylenebilir. 10 tinin temel çizgilerinden, resmi ideolojiyi muhafaza eden, Kürt barışına elverişli olmayan, din özgürlüğünü kısıtlamaya devamı öngören bir anayasa önerisinden farklı davranmasını beklemek akıl dışı olur. Nitekim Anıtkabir i ziyaret eden İhsanoğlu nun, Cumhurbaşkanı adaylarının Türkiye Anayasası nın temel ilkelerine, Anayasa nın değişmeyen maddelerine saygılı olması gerektiğini söylemesi, bütün bir kampanya süreci boyunca yaptığı en anlamlı veya kilit açıklamalardan biridir. Diplomatik Bir Dilin Tercümesi İçin Anahtar İhsanoğlu nun oldukça başarılı bir diplomatik dille, hemen her konuda farklı anlamaya elverişli bir dille konuşması, ilk planda değerlendirme yapmayı güçleştirse bile, kilit ifadelerinden onun son tahlilde hangi konuda nerede duracağını çıkarmak mümkün görünüyor. Örneğin bir yandan Çözüm Sürecine destek verdiğini söylerken, diğer yandan çözümün olmazsa olmazlarına (anadilde eğitim) itiraz etmesi veya Türk milliyetçilerinin uzlaşmasının mümkün olmadığını bile bile bu sorunun uzlaşma ile çözülmesini savunması böyle okunmalı. Başka bir ifadeyle, diğer adaylardan farklı olarak İhsanoğlu nun sözlerinin tam olarak anlaşılması için alt metinlere de göz atılması veya sözlerinin mantıksal sonuçlarına kadar izlenmesi gerek. Aksi halde İhsanoğlu nun hem bugünkünden fazla demokrasi ve özgürlük istemesi, hem de anayasanın değişmez hükümlerini savunmasındakine benzer çelişkileri çözümlemek mümkün olmaz. Aslında söz konusu adayın bütün açıklamalarını anlamak için bir kılavuz veya anahtar gerekirse, onun iki şekilde yorumlanmaya elverişli, tezatlar içeren açıklamalarından kalıcı olanı tespit etmek sağlıklı bir anlama sağlayabilir. 4 Ülkenin ekonomik sorunları konusunda da İhsanoğlu nun yaklaşımı oldukça popülist bir dille, ne yapılması gerektiğini söylemeden genel önerilerde bulunmak şeklinde özetlenebilir. Tıpkı aşağıdaki açıklamasında olduğu gibi: Hem devlet borçlu hem millet borçlu. Zenginin borcu olabilir ama çocuklarının eğitimi aksamaz. Ya fakirin borcu. Türkiye de fakir çok. Vatandaşların büyük bir bölümü ödenemez şekilde kredi kartı borcu içinde. Vatandaşlar borç ödemek için yeme içmeden oluyor. Nereye gitsem duyduğum tek şey faizli borçluluk halidir. Eğer AK Parti lisi, CHP lisi, MHP lisi, HDP lisi el ele verirse bu devasa sosyal yaraya çözüm bulabiliriz. Bunun için herkesin elini taşın altına koyması gerekir. Hükümet ile Gülen Cemaati arasında yüksek yargı ve emniyet üzerinden yaşanan kavgadaki tutumu da Gülen Cemaati nin ona desteğini -ya da aday belirleme sürecinde Gülen Cemaati nin rolüne ilişkin iddialar doğruysa, onun neden böyle konuştuğunu- anlamayı mümkün kılmaktadır. Hukuka herkes güvensin. Hiç kimse adaletten daha üstün değildir. Suçu ispatlanmadıkça hiç kimse suçlu değildir yaklaşımı hem 17 ve 25 Aralık operasyonlarındaki hükümetin tutumuna eleştiri hem de belki Gülen Cemaatine yönelik yargıdaki yaklaşıma eleştiri olarak yorumlanabilir. Çatı Aday ın, Gezi Olayları sürecinde yaşananlar üzerinden hükümete yönelttiği eleştirilerinde, Başbakan Erdoğan ın çapulcu benzetmesine karşı çıkarak, Ben gözlerinden sevgi fışkıran gençlere çapulcu dedirtmem Bütün evlatlarımız çok kıymetlidir. Geçen sene bugün kaybettiğimiz Ali İsmail Korkmaz da onlardan biriydi şeklindeki sözlerinin de onun samimi duygularını mı yansıttığı, yoksa özellikle sol Alevi kesime verilen bir mesaj mı olduğu tartışıldı. Aslında bunu anlamanın bir yolu, 2 Temmuz ile ilgili sorulmayana benzer bir soru sormaktı ama bu da sorulmadı. İhsanoğlu nun seçim sürecinde devletin para vermemesiyle ilgili sözleri ise haklı bir eleştiri olarak kayda geçmeli: Bir de diyoruz ki devlet para vermesin. Peki birileri devletin imkânlarından yaralanıyor. Öbür iki aday neden yararlanmasın. Bugün gazetelerde gördüm TRT Başbakan a 553 dakika, bu adaya ve Selahattin beye de 3-5 dakika ayırmış. Ama bakınız bu milletin gözünden kaçmıyor. Biz de inşallah Allah ın izniyle, milletin desteğiyle bu seçimi kazanacağız.

11 Cumhurbaşkanı Adaylarının Seçim Stratejilerinin Analizi Cihanda Huzur veya Ulusal Bencillik Duygusuna Zarif Göndermeler İhsanoğlu, Türkiye nin dış politikasını sert bir biçimde eleştiriyor, bölgede ve dünyada ona eski itibarını kazandırmaktan söz ediyor ve iyi ilişkiler vadediyor. Hükümetin taraf olmayı göze alan dış politika anlayışına, vizyon ve stratejisine tamamen karşı biçimde bölgede taraf olmamaktan söz ediyor. Onun Cumhurbaşkanı olduğumda Türk milletinin yüce menfaatlerini en üstte tutarak milletimizin birliğini sağlayacağım şeklindeki sözleri, eski izolasyonist Türkiye dış politikasını onayladığı sonucuna varmamızı mümkün kılacak açıklamalarından biri. İhsanoğlu, Bugün pilotlarımız rehin alınıyorsa, diplomatlarımız rehin alınıyorsa, TIR şoförlerimiz rehin alınıyorsa ve içerde dışarda bir hedef oluyorsanız komşularınızla herhalde bir sıkıntı vardır. Bunu gidermenin zamanının geldiğine inanıyorum. Aksi takdirde bizim dünyadaki yalnızlığımız daha da artacak ve ekonomik imkânlarımız zorlanacaktır. şeklinde uzun uzun gündelik hayatta sıkça dile getirilen eleştirileri dile getiriyor. Ancak dış politikada hak ve adalet gibi insani değerleri yaygın ve şiddetli biçimde çiğneyen devletlerle iyi ilişkiler nasıl tesis edilebilir? Ya da dış politikada Türk milletinin yüce menfaatleri nin üstünde, komşu devletlerle diplomatik ilişkilere zarar vermeye değer herhangi bir insani değer var mıdır? Ancak İhsanoğlu, dış politikada neyi nasıl yapacağı konusunda bilgi vermiyor; vizyonunun ne olduğunu anlamayı mümkün kılacak biçimde konuşmuyor. Yer yer Mustafa Kemal e atıfta bulunuyor ve Atatürk şu anda yaşasaydı ne yapardı? Atatürk şartlara göre en akılcı çözümleri üreten bir liderdir. Atatürk şu anda yaşasaydı Ortadoğu, Kafkaslar ve Balkanlarda barış ve refah için büyük bir iş birliği temelini çoktan atmıştık diyor. İhsanoğlu nun dış politika ile ilgili bütün söylemi, siyaseten doğrucu istisnalarla bezenmiş olsa da, satır aralarından kaba bir milliyetçiliğin okunmasını mümkün kılıyor ve toplumsal bilinçaltındaki ulusal bencilik duygusuna hitap ediyor. Suriyeli sığınmacılarla ilgili olarak söylediği Türkiye nin buna kapı açmaması lazımdı şeklindeki sözleri veya Gazze ye gösterilen ilgiyi Türkmen kıyasıyla eleştirerek sırf Filistinli mi olmak lazım? demesi 5, bu milliyetçi ruh haline tercüman oluyor veya ona sesleniyor; milliyetçi önyargıya hitap ediyor. Eski Türkiye dış politikasının saygınlığından veya Türkiye nin eski itibarını iade etmekten söz etmenin anlamı, aslında bölgedeki tüm gelişmelere karşı pasif bir tutum alan ve oradaki güç mücadelesinde veya temel insani meselelerde sorumluluk almayan bir dış politikayı ifade ediyor. Gelişmeler karşısında tutum belirleyen ve açıklamayla yetinen bir politika bu. Aynı zamanda güç ilişkilerine dayanma anlamındaki bir realizme karşılık geliyor. İhsanoğlu nun taraf tutmamak la ilgili sözleri de bunun bir yansıması olarak değerlendirilebilir. Türkiye nin bölgede taraf tutmamasına ilişkin görüşleri eleştirilince yaptığı açıklamadaki, Benim söylediğim Türkiye nin taraf tutmaması meselesi Filistin le ilgili değil. Ben bunu daha çok Arap ihtilafları ile ilgili, Arap ülkelerinin kavgaları ile ilgili, Arap liderler arasındaki kavgalarla ilgili söyledim şeklindeki sözleri de bu algıyı gidermiyor. Çünkü bu açıklama Filistin istisnasını ilkesel bir temelde ortaya koymayıp, daha çok Türkiye toplumunun Filistin e duyduğu destek nedeniyle onu istisna ediyormuş gibi bir izlenim veriyor. CHP Tabanı İhsanoğlu na Oy Verir mi? İhsanoğlu nun adaylığı açıklandığında ilk gün sosyal medyada kopan fırtınaya ve öfkeye bakıp sol bu adayı kabul etmez diyenler çoktu. Çünkü, ilk anda twitter ı, facebook u manipüle etmek mümkün değildi ve ilk tepkiler doğal, spontane ve işlemden geçirilmemiş tepkilerdi. Ama ertesi günden itibaren başta Doğan medyası olmak üzere onun kampanyasını yürüten medya devreye girdi. O medyanın merkez i ve radikal iyle Türkiye solunun bilincini belirleme konusundaki etkisi, adaya ilişkin kamuoyunu da hızla belirledi. Kamuoyu araştırmaları CHP tabanının esas olarak fazla fire vermeden İhsanoğlu na oy vereceğini gösteriyor. Ancak bu sonuçlardan bağımsız olarak da CHP tabanının İhsanoğlu na oy vereceğini öngörmek mümkün. CHP nin İhsanoğlu, seçildiğinde nasıl bir cumhurbaşkanı olacağına ilişkin olarak yazılı herhangi bir program veya beyanname yayınlamadı. 11

12 Birbirinden farklı tabanları aynı anda tatmin etme zorunluluğu, ne kadar başarılı biçimde kurgulanmış olursa olsun, kampanyanın sınırlarını da belirliyor. 12 dini sembollerin siyasette kullanılmasına ilişkin geleneksel dışlayıcılığını ise abartmamak gerek. Çünkü öteden beri esas olan ideolojik saflığı korumak değil -ki zaten Kemalizmin eklektik niteliği ve farklı okunma biçimlerine uygun pratikleri tutum değişimlerini izah etmeyi kolaylaştırmaktadır- zümre nin çıkarına uygun davranmaktır ve CHP tabanı da öz ü korumak için biçim den fedakarlık yapılmasını kabul edecektir. Geçmişte Demokrat Parti nin dev bir dalga olarak yükselişini önlemek için Şemsettin Günaltay ı seçenin CHP tabanı olmadığı, o günkü yönetim yapısı olduğu, dolayısıyla bunu söylemek için bu örneğin yeterli olmadığı söylenebilir. Ama yakın geçmişte Üsküdar ın sorununu müftü çözer sloganıyla veya emekli bir müftü olarak tek amacım Allah a ve Allah ın kullarına hizmet etmektir şeklindeki mesajlarla oy isteyen İhsan Özkes e oy veren CHP tabanıdır ve İhsanoğlu na vermemesi için ekonomik, sınıfsal, ideolojik ve mantıksal bir engel yoktur. CHP tabanında sınıfsal homojenliği bozan ve AK Parti, MHP ve BDP ile aynı sosyal sınıfı paylaştığı halde İhsanoğlu na oy verebilecek tek ana grup Alevilerdir. Eğer Hükümet Alevi Sorununu çözmüş olsaydı böyle bir blok destek de olmayacaktı; ama bu durumda İhsanoğlu onlardan da oy alacaktır. İhsanoğlu ile Erdoğan Üzerinden Neyin Kavgası Veriliyor? Toplumların tarihinde önemli kırılma dönemleri vardır. Bazen sosyal değişim öyle bir noktaya gelir ki, artık onu kuşatan hukuki ve siyasi çerçeve dar gelmeye başlar ve bir noktadan sonra aşağıdaki değişim o çerçeveyi çatlatıp parçalar. Devrimin bir tanımı da budur. Türkiye deki egemenlik ilişkileri değişiyor ve değişimin taşıyıcısı olan kesimler buna uygun bir hukuki-siyasi çerçeve istiyor. Erdoğan antipatisiyle malul olmayan herkesin görebileceği gibi, aslında adayların isimlerini aşan iki sosyopolitik gücün, iki siyasi çizginin ve iki zamanın mücadelesi bu. Biri eski düzenin egemenlik ilişkilerini ve hukukunu korumaya çalışan kesim; diğeri ise içinde bulunduğu olumsuz şartları değiştirmek için değişime mecbur olan ve bu yüzden yeni bir hukuk isteyen kesim. Bu ayrımda İhsanoğlu, esas olarak resmi ideolojiyi savunmanın ekonomik ve sınıfsal zeminini paylaşan toplum kesimleri tarafından destekleniyor. Onlar aynı zamanda huzuru bozulanlar ve eski huzurun geri gelmesini isteyenler. Yapısal adaletsizlikle malul bir dünyada huzuru bozmamaktan söz etmek, gerginlik çıkarmamak, mevcut güç ilişkilerine itiraz etmemek anlamına geliyor. Ancak yine aynı toplumlarda, adalet ve eşitlik talepleri olan toplum kesimleri, kurulu düzenin taşlarının yerinden oynamasından ve huzurun bozulmasından çok şikayetçi olmuyor. Serbest seçimlerin olduğu her yerde sonucu onlar belirliyor ve huzur vadeden aday onların oyunu alamıyor. Bütün gelip geçici sözlerin ötesinde, İhsanoğlu nun adaylığının ekonomi politiği bu... Dipnotlar 1 Örneğin, 2 Temmuz da Sivas Katliamı ile ilgili mesajınızı duygulanarak okuduk. Ama acaba son yirmi yıl içinde daha önce bu olayla ilgili bir mesajınız olmuş muydu? veya Ali İsmail Korkmaz siz aday olmadan çok önce öldürüldü. O zaman da tivit yazmış mıydınız? gibi sorular hiç sorulmadı. 2 Örneğin İhsanoğlu, kendisinin ne kadar çağdaş ve laik bir aday olduğunu söylerse muhafazakar seçmeni kaybedebilir. O halde bunu ona söyletmeden, eşinin çağdaş görünümü nü haber arasında vurgulamak gerekiyordu ve yapılan da budur. 3 Hatırlayalım, Sezer de hukukçu kimliği ile temayüz etmiş, ideolojiler üstü bir isim olarak lanse edilmiş, ama cumhurbaşkanı seçildikten sonra siyasetin ve ideolojik tarafgirliğin zirvesine ulaşmış, hükümeti düşman görmüş ve ona öyle muamele etmişti. Dolayısıyla İhsanoğlu nun kampanya dönemindeki söylemiyle, seçilirse sergileyeceği tutum bambaşka olacak. Onu aday belirleyen ve sırtında taşıyan irade, ondan mütedeyyin bir demokrat olarak Ak Parti ile uyumlu çalışmasını değil, Köşk ü çevreleyen sosyal güçlerle savaşmasını ve onları merkez e yaklaştırmamasını bekleyecek. 4 Verdiğimiz örnekte, ülkenin kadim sorunlarına bu anayasal yasaklarla çözüm bulunup bulunamayacağını sormak gerekir. Bulunmayacaksa, ondan önce veya sonra söylenen bütün çözüm sözlerinin anlamsız olduğu tespit edilebilir. 5 Gazze deki kardeşlerimizle dayanışma içerisindeyken, Irak Türkleri nin uğradığı katliamlar, kızların uğradığı tecavüzler unutuluyor. Sırf Filistinli mi olmak lazım?

13 Cumhurbaşkanı Adaylarının Seçim Stratejilerinin Analizi Demirtaş: Çankaya ya Bir Kürt Aday Cumhurbaşkanının Türkiye siyasi tarihinde ilk defa halk tarafından seçilecek olması, diğer siyasi partiler gibi, HDP için de hem fırsatlar hem de sıkıntılar içeriyor. HDP bakımından sıkıntı iki yönlüydü: Eğer parti seçimde bir aday göstermeseydi, gerek parti içindeki ve gerek parti dışındaki sol çevreler HDP yi, AK Parti nin kuyruğuna takılmakla ve Erdoğan ın Cumhurbaşkanlığına giden yolu açmakla eleştireceklerdi. Sayıca sınırlı olmalarına rağmen parti içinde ve dışında etkin olanlar, Kürtlerin kendi çıkarları uğruna Türkiye nin Batı sında demokrasinin ortadan kaldırılmasına göz yumduğunu, otoriter bir rejimin kurulmasına itiraz etmediklerini ve nihayetinde Türkleri sattığını yazacak ve söyleyeceklerdi. HDP yönetimi, daha ilk andan itibaren seçime gireceğini ve kendi adayıyla yarışacağını deklere ederek bu yönden gelecek olan baskıların önüne geçti. Fakat seçime girmenin de kendine özgü bir riski bulunuyordu. Seçime girilip de sahip olunandan veya beklenenden az bir oy alınması halinde parti içinde rahatsızlıklar baş gösterebilirdi. Şöyle ki: Bugün HDP adını alarak yola devam eden siyasi hareket, 1991 den bugüne gelen zaman zarfında, % luk bir oy oranına ulaşmış durumda. Cumhurbaşkanlığı seçiminde bu ortalamanın altına düşülmesi, dramatik bir sonuç yaratabilir, partinin kendine atfettiği önem ve siyasi gücün zedelenmesine sebep olabilirdi. Bunun da ötesinde böylesi bir netice, gelecek yıl yapılacak olan genel seçimler öncesinde bir moral bozukluğu ve motivasyon kaybı doğurabilirdi. Dolayısıyla seçimlere girme kararından sonra, seçimlere kiminle girileceği kritik bir soruna dönüştü. Aday belirleme sürecinde HDP cenahından birçok isim telaffuz edildi. Çoğu sol kimlikleriyle temayüz eden ve Kürt seçmenin dokusuyla uyuşmayan isimlerdi. Eğer siyasi hoşluk adına böyle bir isimde karar kılınsaydı HDP nin ağır bir seçim yenilgisiyle karşılaşması kaçınılmazdı. Riski bertaraf etmenin veya asgariye indirmenin yolu ise belliydi; bu da, tabanının sahiplendiği, onun için şevkle çalışılacak bir adayla seçmenin karşısına çıkmaktı. Ancak böylesi bir profil kemik oyların korunmasını, partinin arkasındaki kitlenin muhafaza ve tahkim edilmesini sağlayabilirdi. Siyasi rasyonalite bunu gerekli kılıyordu. HDP, bu gerekliliğe uygun bir tavır aldı ve Eş Başkanı Selahattin Demirtaş ı Cumhurbaşkanı adayı olarak kamuoyuna sundu. Demirtaş, tabanda sevilen bir isim; klasik HDP seçmeni Demirtaş ın şahsında kimliğinin temsil edildiğini düşünür ve gönül rahatlığıyla ona oy verir. Ayrıca diyaloga açık ve oturaklı üslubu da Demirtaş ın yıldızını Türkiye nin genel siyasetinde her geçen gün daha da parlatıyor. Bu itibarla denilebilir ki, Demirtaş, HDP nin gösterebileceği en iyi adaydı. Demirtaş ın Adaylığının Anlamı 10 Ağustos ta yapılacak olan seçimler ne şekilde sonuçlanırsa sonuçlansın Demirtaş ın adaylığı iki açıdan büyük önem taşıyor: İlki, Demirtaş ın Cumhuriyet in kurucu ideolojisinin inkar ettiği, yok addettiği bir kimliğin temsilcisi olarak yarışacak olmasıdır. Elbette Demirtaş ın birçok kimliği var ama nihayetinde Erdoğan ın dindar-muhafazakar bir kimliği temsil etmesi gibi Demirtaş da Kürt kimliğini temsil ediyor. Demirtaş ın Kürt kimliğiyle Çankaya yarışında var olması, Türkiye de çok derin değişimin yaşandığına delalet ediyor. İzah etmeye çalışayım: Cumhuriyetçi jargonda Kürtler bu ülkede her şey olabiliyor sözü çok kullanılırdı, hala da kullanılmaktadır. Bununla anlatılmak istenen de, devletin tüm kimliklere eşit mesafede durduğu, kimseye etnik kimliği üzerinden bir ayrımcılık yapmadığı ve devlet görevlerine getirilmede herkese eşit şans tanındığıdır. Oysa bu söylem, gerçeği yansıtmaz. Gerçekte bir Kürdün devlet yönetiminde bir makama getirilmesinin ön şartı, çok yakın zamana kadar, kendi kimliğine ilişkin taleplerden vazgeçmesi, kimliğini baskılaması veya gizlemesiydi. Kimliğiyle irtibatını koparanlara devletin kapısı sonuna kadar açıktı. Kimliğiyle birlikte kamusal alana çıkanlara karşı ise devlet çok acımasızdı. Mesela 12 Eylül Darbesi nden önce Cumhurbaşkanlığına aday olan Mardin Bağımsız Milletvekili Nurettin Yılmaz bunlardan biriydi. Parti liderlerinin aday gösteremediği bir ortamda TBMM nin önünü açmak için aday olan ve ilk Kürt Cumhurbaşkanı adayı ünvanını alan Yılmaz a bu cüretinin (!) bedeli, darbeden sonra acı bir şekilde ödetildi. Yılmaz defalarca tutuklanıp yargılandı, insanlık dışı muameleleriyle meşhur Diyarbakır Cezaevi nde işkencelere tabi tutuldu. İşkencecibaşı Esat Oktay Yıldıran, onu Ooo Kürdistan Cumhurbaşkanı Doç. Dr. Vahap ÇOŞKUN Dicle Üniversitesi 13

14 Demirtaş, tabanda sevilen bir isim; klasik HDP seçmeni Demirtaş ın şahsında kimliğinin temsil edildiğini düşünür ve gönül rahatlığıyla ona oy verir. 14 gelmiş diye karşılamış, andımızı (geçen yıl kaldırılan) okumasını istemiş, okumayı reddedince de dövüp, lağıma atmıştı. 1 Bugün farklı bir durum var ama. Rejimi temsil eden ve 1960 sonrasında bir vesayet makamı olarak kurgulanan Çankaya ya bir Kürt, kimliğine sahip çıkarak aday oluyor. Bir tek MHP Genel Başkanı Bahçeli buna tepki gösterdi, Demirtaş ın adaylığının önlenmesi için YSK ya başvurdu. Bahçeli nin bu acınası karşı çıkışının dışında toplumda Demirtaş ın adaylığına ilişkin herhangi bir reaksiyon görülmedi. Herkes adaylığı çok doğal karşılıyor, Demirtaş diğer adaylar gibi Türkiye nin hem doğusunda hem de batısında kampanyasını normal bir şekilde yürütüyor. Bu durum, Türkiye nin genel olarak normalleşmesine, yani herkesin kendisi olarak var olmasına ve kamusal bir görev ifa etmesine ivme kazandırıyor. İkincisi, Türkiye ile birlikte yaşama iradesinin -bir kez daha- tescil edilmesidir. Yıllar yılı hep ayrılıkçı, bölücü olarak damgalanmış bir siyasi hareket, ülkenin birliğini simgeleyen en üst mevkiye talip oluyor. Tercihini bu yönde kullanan bir hareket ayrılıkçı olamaz. Nitekim Demirtaş da buna vurgu yapıyor: Benim Cumhurbaşkanlığı adaylığım aslında birlikte yaşama isteğinin en somut göstergesidir. Eğer Kürtler de bana oy vererek desteklerlerse, demek ki Kürtler bu ülkeden ayrılalım, sınır çekelim, artık bir arada yaşamayalım duygusu içinde değiller. Çünkü Türkiye nin cumhurbaşkanı herkesin cumhurbaşkanıdır. Buna aday olan kişi ülkeyi bölmek için aday olmaz. Ülkede birliği daha da güçlendirmek için görev yapar. 2 Yani ortada artık ayrılıkçı bir hedefin peşinde koşan bir siyasi hareket yok. Sistemi meşru mekanizmalarla değiştirmek, yeni bir düzen/ yeni bir Türkiye kurmak ve bu kurulacak düzenin belirleyici aktörü olmak isteyen bir hareket var. Bu bağlamda Demirtaş ın adaylığı, hem memleketin -her daim köpürtülmeye çalışılanbölünme fobisinden kurtulmasına hizmet ettiği, hem de Kürt siyasetini daha kuşatıcı ve ılımlı bir söylem geliştirmeye yönelttiği için çok hâyırlı. Demirtaş ın Seçim Stratejisi Adaylığının açıklandığı günden beri izlediği siyasete bakıldığında Demirtaş ın seçim kampanyasında iki hususu öne çıkarttığı söylenebilir. Birincisi, Cumhurbaşkanlığı seçiminin Kürt temsiliyetinin gücünü ve önemini göstermek için fırsat olduğunun vurgulanmasıdır. Bilhassa bölgede, Kürt temsiliyetini Demirtaş ın alacağı oyla özdeşleştiren ve Demirtaş ne kadar fazla oy alırsa Kürtlerin Türkiye siyasetinde elinin o kadar güçlü olacağına işaret eden bir kampanya yürütülüyor. Yüksek düzeyde bir oy oranının, hem çözüm sürecinin ilerlemesine ve hem de Kürtlerin hak taleplerinin karşılanmasına katkıda bulunacağı teması işleniyor. HDP Hakkari Milletvekili Adil Zozani nin sözleri bu stratejiyi anlamak için uygun bir çerçeve sunuyor. Zozani ye göre, Cumhurbaşkanlığı seçiminin yapılacağı 10 Ağustos ta sandığa gidecek her Kürt, mevcudiyetini oylayacaktır. Zozani, Kürtlerin Cumhurbaşkanlığı seçiminde rejime biz varız ve bu sistemde bir yer istiyoruz mesajını iletecekleri kanısında: Cumhurbaşkanlığı seçimi için sandık başına giden her Kürt, mevcudiyetini oylayacaktır. Kürtler, HDP çatısı altında adayımız ve Eş Başkanımız Selahattin Demirtaş ile biz Kürtler varız ve kendimize bu sistemde bir yer istiyoruz diyecek. Kurulu sistem içerisinde kendi mevcudiyetini bir kere daha ifşa etme gayretinde olacaklardır. 3 İkincisi, Demirtaş ın halkların adayı olarak sunulacak olmasıdır. Demirtaş, bütün konuşmalarında sürekli olarak Cumhurbaşkanlığı seçiminde iki anlayışın yarışacağının altını çiziyor. Birbirlerinden farklı ve birbirlerine rakip görünseler de gerçekte Erdoğan ve İhsanoğlu nun ikisinin de devletin adayı olduklarını, buna mukabil kendisinin halkların adayı olarak sahaya indiğini belirtiyor. Erdoğan ve İhsanoğlu nu devletin temsilcisi olarak kodlarken, kendisini halkların temsilcisi olarak sunuyor. Söz konusu stratejinin bazı handikapları var: Öncelikle bazı Kürt grupları, Demirtaş ın alacağı oy ile Kürt temsiliyetinin eleştirişecek olmasını yanlış buluyorlar. Onlara göre, HDP bir Kürt partisi değil, dolayısıyla Kürt temsiliyeti bu partinin göstereceği adayın alacağı oya bağlanamaz. AK Parti ye oy veren Kürt seçmen de bu yaklaşımı cazip bulmuyor. Çünkü onlar, hem temsiliyetin bir adaya izafe edilmesini, hem de kendi Kürtlüklerinin sorgulanmasını doğru bulmuyorlar. AK Parti li Kürtlerin oy davranışlarının belirlenmesinde çözüm sürecini desteklemek için Erdoğan ın arkasında durma düşüncesi daha büyük bir rol oynuyor. Ayrıca Erdoğan ile İhsanoğlu nun aynı kaba konulması da sorunlu. Zira bu, AK Parti seçmeni nezdinde bir anlam taşımıyor. Demirtaş ın Avantajları Seçim sürecinde Demirtaş ın iki önemli avantajı var: İlk olarak, halkların adayı olarak su-

15 Cumhurbaşkanı Adaylarının Seçim Stratejilerinin Analizi nulmak, Demirtaş a söylem düzeyinde önemli bir avantaj sağlıyor. Demirtaş, sesi kısılanların, sesi bastırılanların veya sesi yeterince duyulmayanların sesi olmayı amaç edinen bir aday portresi çizmeye çalışıyor. Toplumda mağdur kılınmış tüm kesimlere seslenebilme; Kürtlerin, Alevilerin, gayrimüslimlerin, dezavantajlı cinsel grupların, başörtülülerin, vicdani retçilerin ve diğerlerinin taleplerini siyasetin merkezine oturtma iddiası taşıyor. Bunun söylem düzeyinde Demirtaş a geniş bir hareket serbestisi sağladığı aşikar. Demirtaş ın Yeni yaşam Çağrısı nda -Türkiye de birçok kesimin savunduğu- çoğulculuk, özgürlükçü laiklik, kadın hakları, adem-i merkeziyetçilik, LGBT bireylerinin hakları vb. kavramlar art arda sıralanıyor. Milli Güvenlik Kurulu ve Diyanet İşleri Başkanlığı nın kaldırılacağı, kadınların ve gençlerin siyasal ve kamusal yaşama daha aktif katılacakları, çevrenin en üst seviyede korunacağı, devletin tüm işlemlerinin halkın etkin denetimine açılacağı adil ve demokratik bir yönetim vaat ediliyor. 4 Söylemin kendisinin bir değeri var. Çünkü siyasi söylem bu kavramlar etrafında örüldüğü ölçüde, hem bu kavramlara hem de bu kavramlar dahilinde çözüleceği belirtilen toplumsal sorunlara ilişkin bir toplumsal farkındalık yaratılır. Cumhurbaşkanlığı kampanyası sürecinde sürekli olarak dile getirildiğinde bu kavramlar ve sorunlar daha fazla toplumsallaşır. Bunun yanı sıra bu söylem diğer iki adayı da bu konularda bir pozisyon almaya zorlar. Misal, Demirtaş vicdanı ret hakkı nın tanınması gerektiğini söylediğinde, diğer adaylar da buna dair bir söz söylemek durumunda kalırlar. Bunun Türkiye siyaseti açısından ciddi bir kazanım olduğunu belirtmek lazım. İkinci olarak, Demirtaş çözüm sürecinin bir tarafı olarak seçimlere giriyor. Süreç hemen her kesiminden destek görüyor, toplumsal iklimi yumuşatıyor ve siyasi alanı genişletiyor. Süreci sahiplenmiş ve sabote edici hareketlerden -Gezi ve 17 Aralık gibi- uzak durmuş olmak, Kürt siyasetinin toplumsal kredisini de yükseltiyor ve Demirtaş için imkanlar yaratıyor. Demirtaş Cumhurbaşkanlığı seçimini, sürecin derinleşmesini sağlayacak bir kampanya gibi örgütleyebilir. Demokrasi mi, yoksa barış mı? gibi absürd bir tartışmaya girmeden Türkiye demokratikleşmesi ile barışın inşasını ortaklaştırabilir. Metinde zaten bunun işaretleri vardı: Kürt sorununun çözümü Türkiye nin demokratikleşmesiyle eş zamanlı yürüyecek bir süreçtir. Sorun çözüldükçe Türkiye demokratikleşecek, Türkiye demokratikleştikçe çözüm hız kazanacaktır. Bunu sağlayacak irade, yıllardır barış mücadelesini yürüten bizlerde, Türkiye nin demokrasi güçlerinde vardır. Gerek mağdur kesimlerin sözcülüğünü üstlenme ve gerek çözüm inisiyatifini sahiplenme, Kürt siyasetine ana muhalefet olma fırsatı tanıyor. Çünkü her iki konuda da CHP ve MHP özgürlükçü değerlerin savunuculuğunu yapmıyor ve hatta iktidardan çok daha geri bir noktada duruyorlar. Bu da bir muhalefet boşluğu yaratıyor. Kürt siyaseti, sadece Kürt kimliğine odaklanarak değil, bütün mağdur grupları temsil etmeye ve Türkiye nin genel sorunlarına çözümler üreten bir siyasi anlayış geliştirmeye çalışarak bu boşluğu doldurmak istiyor. Sayısal olarak olmasa bile, ahlaki ve siyasi olarak anamuhalefetin işlevini görmeye talip oluyor. Demirtaş ın Dezavantajları Ancak Kürt siyasetinin bu noktada bazı handikapları var. Bunlar üç başlık altında toplanabilir: Birincisi, her şeyden önce aday belirleme sürecinde CHP ile flört etmeleri siyaseten hataydı. Rıza Türmen in aday gösterilmesi halinde CHP yi destekleyeceklerini açıklamaları, Kürt seçmen nezdinde not edilmiş durumda. Demirtaş, şimdiye kadar katıldığı programlarda, neden böyle bir ittifaka ihtiyaç duydukları konusunda tatmin edici cevaplar veremedi. CHP ile ittifakın gerçekleşmemesi Kürt siyaseti için hayırlı oldu. Eğer Erdoğan nefretiyle malul bazılarının tavsiyelerine uyularak Türmen desteklenmiş olsaydı, seçimler BDP/HDP için bir fiyaskoyla sonuçlanabilirdi. Çünkü Kürt seçmenlerini bugün itibariyle CHP ye yöneltmek ve onun adayını destekler hale getirmek imkansızdı. Dolayısıyla CHP ile yapılacak bir işbirliği, en güçlü olduğu yerlerde dahi Kürt siyasetinin ağır bir yenilgi almasına neden olabilirdi. Neyse ki CHP müttefik olarak Kürt siyasetini değil de MHP yi tercih etti ve bu tehlike de ortadan kalktı. Ancak bu işbirliği çabasının kayda geçtiği ve sürekli bir sorgulamaya tabi tutulacağı da unutulmamalı. Nitekim Erdoğan, Diyarbakır mitinginde Demirtaş ve HDP yi, CHP ile işbirliği yapma çabasının yanlışlığı üzerinden sert bir şekilde eleştirdi: CHP, Kürt katliamının, faili meçhullerin, Diyarbakır Cezaevi nin savunucusudur. HDP gitti bu CHP ile ortak aday için görüştü. Diyarbakır bu CHP kafasına ve CHP ile ittifak arayışına giren HDP ye dersini verecektir. CHP ve HDP ye verilen her oy eski Türkiye ye gidecektir. 5 İkincisi, farklı kesimleri bir arada tutmaya çalışacağı için Demirtaş ın bir söylem birliği oluşturmakta zorlanacak olmasıdır. Demirtaş Demirtaş ın Kürt kimliğiyle Çankaya yarışında var olması, Türkiye de çok derin değişimin yaşandığına delalet ediyor. 15

16 Demirtaş ın adaylığı, hem memleketin bölünme fobisinden kurtulmasına hizmet ettiği, hem de Kürt siyasetini daha kuşatıcı ve ılımlı bir söylem geliştirmeye yönelttiği için çok hâyırlı. bir taraftan Kürt temsiliyetinin önemini vurgulayacak, bir taraftan HDP projesinin bir gereği olarak sol ve Gezi den kaynaklı hassasiyetlerin altını çizecek ve bir taraftan da İhsanoğlu tercihinden rahatsız CHP lileri -özellikle Alevileri ve ulusalcıları- çekmeye çalışacak. Bunun çok zor bir iş olduğunu söylemeye gerek yok. Birini memnun edecek bir söz, bir diğerini çok rahatsız edebilir. Misal Demirtaş; anadilde eğitimi, özerkliği, PKK lilerin siyaset hakkını savunduğunda bugün onu savunur görünen bazı kesimlerin tüyleri diken diken olacaktır. Üçüncüsü, Demirtaş ın kampanyasının AK Parti karşıtı bir dile evrilme ihtimalinin yüksekliğidir. Demirtaş, en fazla oyu Kürt illerinden alacaktır. Buradaki en büyük rakibi ise AK Parti dir. Dolayısıyla oylarını artırması için AK Parti seçmenine de yönelmesi, onları ikna etmesi, onların duyarlılıklarını da gözetmesi gerekecek. Siyasi tablo bunu zorunlu kılıyor. Fakat Demirtaş ın kampanyası, AK Parti seçmenini de hesaba katan bir siyasi dilin uzağında seyrediyor. Kullanılan temalar ve seçilen sloganlar Gezi ci ve 17 Aralık çı grupların üslubunu yansıtıyor. Mitinglerde diktatör, otoriter, tek adam, hırsız ve yolsuz gibi kavramlara başvuruluyor; söylem kolaylıkla anti-erdoğan cı ve anti-ak Parti ci bir çizgiye kayıyor. Bunda konjonktüre bağlı olarak Demirtaş ı destekleyen bazı grupların önemli bir etkisi var. Zira bunların asıl maksadı, Demirtaş ın oylarını yükseltmekten ziyade, ilk turda Kürtlerin oylarının Erdoğan a gitmesini engellemektir. Demirtaş a destekleri bunu becerebildiği ölçüde devam edecektir. İkinci Tur ve Boykot Nitekim tutum belgesinin açıklandığı toplantıda -bir iki istisna dışında- bütün sorular ikinci turda nasıl bir tavır alınacağına ilişkindi. Demirtaş, eğer ikinci tura kalmazlarsa boykot seçeneğini de değerlendireceklerini belirtti ama ben Kürt siyasetinin bir boykot kararı alacağını düşünmüyorum. Zira ilk turuna katıldığınız ve taraftarlarınızı seferber ettiğiniz bir yarışın ikinci turuna katılmamayı seçmenlere anlatmak ve kabul ettirmek zor. Böyle bir karar alınsa bile seçmenler buna riayet etmeyebilirler, bu da Kürt siyaseti için bir ciddi bir sıkıntı olur. Özellikle de cumhurbaşkanlığı seçiminin Kürt barışının da geleceğini belirleyecek bir tercihi ifade edeceği göz önüne alındığında. Bundan ötürü Kürt siyaseti seçim ikinci tura kaldığında -çok büyük bir olasılıkla- seçmenini serbest bırakacaktır. Demirtaş, hiçbir adaya seçmenlerini yönlendirmemenin kendileri için ilkesel bir tutum olduğunu ifade etti. 6 Ancak bu tutum, daha önce Kürt siyasetiyle hiçbir işi olmayan ama bugün Demirtaş etrafında kümelenmiş görünenleri tatmin etmiyor. Seçmenleri tercihleri noktasında serbest bırakmanın zımnen Erdoğan ı desteklemek anlamına geldiğini belirtiyorlar. Bu nedenle de Demirtaş tan Erdoğan a oy verilmeyeceğini net bir şekilde açıklayan bir cümle duymak istiyorlar. Bu da Demirtaş a gösterilen teveccühün altında, ona duyulan sevgiden ziyade Erdoğan a veya daha temelde tam da Kürt barışına duyulan nefretin yattığını gösteriyor. Potansiyeli kullanmak Önümüzdeki dönem, Kürt siyasetine daha önce hiç olmadığı kadar zengin bir potansiyel sunuyor. Ama yukarıda dile getirilen dezavantajları aşarak bu potansiyeli aktüel hale getirmek ona bağlı. Bir yandan iktidarı daha ileri bir noktadan eleştirmesi, diğer yandan ona dost görünen ama onun demokratik muhalefetini, süreci sabote edecek bir rejim krizine dönüştürmeye çalışan unsurların dolduruşuna gelmemesi gerekiyor. Bir yandan bütün eleştirilerine karşın süreci birlikte yürüttüğü partnerini düşmanlaştırmadan yola devam etmesi, diğer yandan kendi savaşını Kürtlere verdirmeye çalışanların ideolojik ve sınıfsal gündemlerine teslim olmaması, onları gereğinden fazla önemsememesi gerekiyor. Cumhurbaşkanlığı seçim süreci bu çizginin sınaması olacak. Kürt siyaseti eğer bu ince çizgide ilerlemeyi başarırsa yeni ve alternatif bir muhalefetin de siyasi ve moral zeminini inşa etmede önemli bir mesafe kat edecek. Dipnotlar 1 Yıldıray Oğur; Kımıl zararlıları üzerine, Türkiye Gazetesi, Cansu Çamlıbel; Otoriter lidere alternatifim, Hürriyet Gazetesi, Helin Alp; HDP li Zozani: Parlamenter rejim işlemiyor, başkanlık sistemine geçilebilir, T24, tr/haber/hdpli-zozani-parlamenter-sistem-islemiyor-baskanliksistemine-gecilebilir, Yeni Yaşam Çağrısı başlıklı metin için bakınız: selahattindemirtas.net/ 5 Star Gazetesi, Soru: İkinci turda siz olmazsanız HDP kesinlikle kimseyi işaret etmeyecek mi? Demirtaş: Hayır asla. Eğer ki düşük bir ihtimal, ama biz ikinci tura kalamazsak hiçbir aday için asla çalışmayacağız, hiçbir adaya seçmenimizi yönlendirmeyeceğiz. Bu, açık net biçimde ilan ettiğimiz ilkesel bir tutumdur STRATEJİK DÜŞÜNCE ENSTİTÜSÜ Çetin Emeç Blv. 4. Cad Sok. No: Aşağı Öveçler Mah. Çankaya / Ankara Telefon: (0312) Faks: (0312) sde@sde.org.tr